Αρχαία Α΄ Γυμνασίου - Κριτήρια Αξιολόγησης με Απαντήσεις



Χριστίνας Σμαραγδάκη
- Φιλολόγου


ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο...
Οι Έλληνες και η ελληνική γλώσσα
Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου
Οι διάλεκτοι της Αρχαίας Ελληνικής – Από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους στη Νέα Ελληνική
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα (Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c, ελεύθερη διασκευή)
Α. Κείμενο
Β. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες;
Γ. Φθόγγοι και γράμματα
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.7.6, ελεύθερη διασκευή)
Α. Κείμενο
Β. Ετυμολογικά: Η ετυμολογία των λέξεων – Παραγωγή και Σύνθεση
Γ. Γραμματική: 1. Τόνοι και πνεύματα 2. Μέρη του λόγου 3. Τα παρεπόμενα των πτωτικών 4. Τα παρεπόμενα του ρήματος
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας (Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 2.3-4, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ φωνή
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (α΄ μέρος): – υποκοριστικά – περιεκτικά – τοπικά
Γ. Γραμματική: 1. Το άρθρο 2. Β΄ κλίση ουσιαστικών 3. Προσωπικές αντωνυμίες
ΕΝΟΤΗΤΑ 5
Ο πλούτος της αττικής γης (Ξενοφῶν, Πόροι 1.1-5, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ γῆ
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (β΄ μέρος): παρώνυμα – εθνικά – πατρωνυμικά – γονεωνυμικά
Γ. Γραμματική: 1. Οριστική ενεστώτα ρ. εἰμί 2. Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. βαρύτονων ρημάτων 3. Oριστική μέλλοντα ε.φ. αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
ΕΝΟΤΗΤΑ 6
Η ομορφιά δεν είναι το παν (Μύθος του Αισώπου, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: πίνω
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α΄ μέρος): ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί, ενέργεια, πάθος, κατάσταση, το αποτέλεσμα ενέργειας
Γ. Γραμματική: Α΄ κλίση ουσιαστικών
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 2.3.1-8, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ζευγνύω (και ζεύγνυμι)
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (β΄ μέρος): ουσιαστικά που δηλώνουν όργανο ή μέσο, τόπο
Γ. Γραμματική: 1. Η αύξηση 2. Οριστική παρατατικού ρ. εἰμί 3. Οριστική παρατατικού και αορίστου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων 4. Οριστική αορίστου ε.φ. αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
ΕΝΟΤΗΤΑ 8
Ένα μοιραίο λάθος (Λουκιανός, Νεκρικοὶ Διάλογοι 17, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἐλεύθερος
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ουσιαστικών από επίθετα
Γ. Γραμματική: 1. Δευτερόκλιτα επίθετα 2. Η δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο
ΕΝΟΤΗΤΑ 9
Ανυπέρβλητα πρότυπα (Ἰσοκράτης, Εὐαγόρας 1-6, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ὁ πατήρ
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ρημάτων (α΄ μέρος): παραγωγή ρημάτων από ονόματα
Γ. Γραμματική: 1. Ο αναδιπλασιασμός 2. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων 3. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ε.φ. αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
ΕΝΟΤΗΤΑ 10
Ο Σωκράτης για τη φιλία (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.4.1-7, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: κτάομαι, κτῶμαι
Β2. Ετυμολογικά: Επαναληπτικές ασκήσεις
Γ. Γραμματική: Επαναληπτικές ασκήσεις
ΕΝΟΤΗΤΑ 11
Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα (Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.4-6, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ πόλις
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή ρημάτων (β΄ μέρος): παραγωγή ρημάτων από άλλα ρήματα, επιρρήματα και επιφωνήματα
Γ. Σύνταξη: Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης: υποκείμενο και κατηγόρημα
ΕΝΟΤΗΤΑ 12
Αθήνα και Ατλαντίδα (Πλάτων, Τίμαιος 25a-d, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: κρατέω, κρατῶ
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιθέτων από ουσιαστικά (α΄ μέρος): επίθετα τα οποία σημαίνουν αυτόν που ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή έχει σχέση με αυτό, ύλη ή (σπάνια) χρώμα, τον κατάλληλο για εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη
Γ1. Γραμματική: Γ΄ κλίση ουσιαστικών: α. καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε -ις (γεν. -εως) β. καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε -εύς (γεν. -έως) – ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε (γεν. -ατος)
Γ2. Σύνταξη: Τα είδη των προτάσεων ως προς τους όρους τους: απλές, σύνθετες, ελλειπτικές, επαυξημένες
ΕΝΟΤΗΤΑ 13
Δάμων και Φιντίας (Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 10.4.3-6, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ὁ τύραννος
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιθέτων από ουσιαστικά (β΄ μέρος): επίθετα τα οποία σημαίνουν πλησμονή, χρόνο ή μέτρο
Γ1. Γραμματική: Απαρέμφατα και μετοχές ε.φ. βαρύτονων ρημάτων
Γ2. Σύνταξη: 1. Το απαρέμφατο 2. Η μετοχή
ΕΝΟΤΗΤΑ 14
Ένα άδικο παράπονο (Μύθος του Αισώπου, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἄρχω
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιθέτων από ρήματα (α΄ μέρος): κυρίως ρηματικά επίθετα με καταλήξεις -τέος, -τος
Γ. Γραμματική: 1. Γ΄ κλίση ουσιαστικών: α. ακατάληκτα διπλόθεμα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος) β. καταληκτικά μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) 2. Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα μ.φ. βαρύτονων ρημάτων 3. Οριστική μέλλοντα ρ. εἰμί
ΕΝΟΤΗΤΑ 15
Η μεταμόρφωση του Λευκίππου (Ἀντωνῖνος Λιβεράλις, Μεταμορφώσεων Συναγωγή 17, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: φύω
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιθέτων από ρήματα (β΄ μέρος)
Γ. Γραμματική: Οριστική παρατατικού και αορίστου μ.φ. βαρύτονων ρημάτων
ΕΝΟΤΗΤΑ 16
Το θλιβερό τέλος ενός τυράννου (Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία 6.12, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ θάλαττα / θάλασσα
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιθέτων από επιρρήματα
Γ. Γραμματική: Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου μ.φ. βαρύτονων ρημάτων
ΕΝΟΤΗΤΑ 17
Ένα διδακτικό παράδειγμα από τη φύση (Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Ἑξαήμερον 7.3)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ σάρξ
Β2. Ετυμολογικά: Παραγωγή επιρρημάτων: τοπικά, τροπικά, ποσοτικά, χρονικά
Γ1. Γραμματική: Απαρέμφατα και μετοχές μ.φ. βαρύτονων ρημάτων
Γ2. Σύνταξη: 1. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου: ταυτοπροσωπία – ετεροπροσωπία 2. Το υποκείμενο της μετοχής: συνημμένη – απόλυτη
ΕΝΟΤΗΤΑ 18
Η ειλικρίνεια ανταμείβεται (Μύθος του Αισώπου, διασκευή)
Α. Κείμενο
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ἡ δίκη
Β2. Ετυμολογικά: Επαναληπτικές ασκήσεις
Γ. Γραμματική – Σύνταξη: Επαναληπτικές ασκήσεις
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
I. Παράλληλα κείμενα
ΙΙ. Το λεξιλόγιο των κειμένων
ΙΙΙ. Αρχικοί χρόνοι ρημάτων
ΙV. Συγκεντρωτικοί πίνακες φαινομένων (Γραμματική – Σύνταξη – Ετυμολογία)



Το Αναφορικό της Ομηρικής Παρομοίωσης (ΜΕΡΟΣ Α’)


τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
MSc Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Ὑπ. Δρος(Dph) Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

 
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Οι παρομοιώσεις είναι από τα πλέον σημαντικά χαρακτηριστικά της επικής τέχνης. Χρησιμεύουν στο να εξηγούν με παραδείγματα γεγονότα σχετικά με την εμφάνιση, τον ήχο, την απόσταση, τον χρόνο, τη φυσική ή ψυχική κατάσταση. Διακρίνουμε στον Όμηρο δύο είδη:

1. τις απλές παρομοιώσεις και

2. τις μακρές ή περιγραφικές παρομοιώσεις.

Οι απλές παρομοιώσεις είναι κατά κανόνα μονολεκτικές και εισάγονται στο κείμενο με ομοιωματικά μόρια ή επίθετα

π.χ σαν αετός, ήταν στο σώμα όμοιος με τους αθανάτους κλπ.


Η ΠΙΟ ΩΡΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΙΝΔΑΡΟΥ


της Αγγελικής Μουστάκου
- φιλολόγου


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Ο Πίνδαρος θεωρείται ο εξοχότερος εκπρόσωπος της επινίκιας ποίησης. Η αξία του είχε αναγνωριστεί ήδη απ'την αρχαιότητα και οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι τον συμπεριέλαβαν στον περίφημο Κανόνα των Εννέα Λυρικών Ποιητών. Είνα αξιοσημείωτο πως πάρα πολλοί είν' εκείνοι που που εμμένουν πρωτίστως στο φιλοσοφικό υπόβαθρο των ωδών του και δευτερευόντως στο ποιητικό.


Λόγος για τον αρχαιοελληνικό (και όχι μόνο) λόγο



Του Γαβριήλ Μπομπέτση


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Τι ιδιαίτερο είχαν οι αρχαίοι Έλληνες; Τι τους διαφοροποιεί από τους ανατολικούς λαούς; Τι είναι αυτό που τους έκανε να θέσουν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού; Τι είναι, με άλλα λόγια, αυτό που γέννησε τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία και εν γένει τους τομείς του πνεύματος;


Η πλατωνική προσέγγιση της ποίησης: Πολιτεία ΙΙ, ΙΙΙ και Χ.


 
της Ιωάννας Φάφκα
- φιλολόγου



ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


ΠΟΛΙΤΕΙΑ Η’ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΥ

Στην Πολιτεία ή Περί Δικαίου ο πλατωνικός Σωκράτης και οι συνομιλητές του επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα «περὶ τοῦ ὅντινα τρόπον χρὴ ζεῖν» (352d) προσεγγίζοντας την έννοια της δικαιοσύνης. Κατά τη διάρκεια του διαλόγου και με την θεωρητική οικοδόμηση από μέρους τους μιας νέας πολιτείας εκ του μηδενός, αναφέρονται σε μια πληθώρα θεμάτων, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται μεταξύ άλλων και η εκπαίδευση, η οποία με τη σειρά της φέρνει στην επιφάνεια την θέση της ποιητικής τέχνης στα πλαίσιά της. Τα βιβλία στα οποία οι συνομιλητές πραγματεύονται άμεσα το θέμα της ποίησης είναι το δεύτερο, το τρίτο και το δέκατο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι αναφορές σε ποιητές περιορίζονται μόνο σε αυτά. Στην ανάλυση, που ακολουθεί, γίνεται μια προσέγγιση του εν λόγω ζητήματος στα συγκεκριμένα βιβλία, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα, τα οποία θα μας επιτρέψουν να διαμορφώσουμε μια εναργέστερη εικόνα για τις πλατωνικές αντιλήψεις σχετικά με το θέμα αυτό.


ΙΩΝ Η ΠΕΡΙ ΙΛΙΑΔΟΣ


της Ιωάννας Φάφκα
φιλολόγου


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Ο Ίων ή Περί Ιλιάδος αποτελεί ένα από τα έργα της λεγόμενης πρώιμης συγγραφικής περιόδου του Πλάτωνα. Σε γενικές γραμμές, στο διάλογο υποστηρίζεται ότι η ποιητική απαγγελία από τους ραψωδούς δεν αποτελεί εξειδικευμένη τέχνη, που συνεπάγεται κάποιο είδος γνώσης, αλλά συνιστά απότοκο θεϊκής έμπνευσης και κατάληψης. Πρόσωπα του διαλόγου είναι ο Σωκράτης και ο Ίωνας, ένας Εφέσιος ραψωδός. Ο δραματικός χρόνος του διαλόγου είναι περίπου το 413 π.Χ., ενώ η γνησιότητα του, αν και αμφισβητήθηκε από σημαντικούς λογίους, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Goethe και ο Schleiemacher, σήμερα θεωρείται αναμφισβήτητη.[1]


ΔΕΝ ΕΙΝ' "ΠΟΥΚΑΜΙΣΟ ΑΔΕΙΑΝΟ" Η ΕΛΕΝΗ


της Αγγελικής Μουστάκου
-φιλολόγου
 

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Η Λήδα, ήταν τόσο όμορφη ,που την καταγωγή της διεκδικούσαν διάφορες πατρίδες, όπως η Σπάρτη, η Αιτωλία, η Κόρινθος. Ο Δίας είχε δει την Λήδα στο νησάκι Πέφνο και την ερωτεύτηκε . Ζήτησε την βοήθεια της Αφροδίτης. Εκείνη τον μεταμόρφωσε σε κύκνο και η ίδια, με την μορφή αετού, τον καταδίωκε. Η Λήδα σπλαχνίστηκε τον κύκνο και τον πήρε στην αγκαλιά της για να τον σώσει. Στην πορεία γέννησε δύο αυγά. Απ' το ένα βγήκε η Ελένη και απ' το άλλο τα δίδυμα αδέρφια της Κάστορας και Πολυδεύκης.


Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΩΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΖΩΗΣ



της Αγγελικής Μουστάκου
φιλολόγου

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι ένα κομμάτι ιερής πέτρας, τέλεια σχηματισμένο, ώστε να μπορεί κανείς ν'ακουμπά σ'αυτό την ζωή του, να την θρέφει και να την εμπλουτίζει. Είναι ιδιαίτερα τυχερός εκείνος στον οποίον προσφέρθηκε η ευκαιρία να συναντήσει αυτό το κομμάτι ιερής πέτρας. Η τύχη είναι πολύ σημαντική ως πρϋπόθεση ,όμως ο αγώνας εκείνων που αποφασίζουν την βαθύτερη γνώση είναι καθοριστικός ,όχι μόνο για την ζωή των ίδιων, αλλά και της ανθρωπότητας και του πολυπόθητου πολιτισμού.


Ο ΥΑΚΙΝΘΟΣ ΑΝΑΖΗΤΑ ΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ



της Αγγελικής Μουστάκου
φιλολόγου

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Το υπέροχο όνομα Αμύκλες ανήκει σ'ένα χωριό της σημερινής Λακωνίας, που βρίσκεται 6 χιλιόμετρα νότια της Σπάρτης ,στην θρυλική πεδιάδα του ποταμού Ευρώτα. Από την ανατολική πλευρά τού χαμογελά ο Ταϋγετος ή αλλιώς Πενταδάκτυλος- η υψηλότερη οροσειρά της Πελοπονήσου. Τ' όνομά του το πήρε απ' την αρχαία πόλη Αμύκλαι, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται δύο χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού.


Η ΘΕΙΑ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑΣ


της Αγγελικής Μουστάκου
φιλολόγου


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Οι γυναίκες που συναντούμε στην Ιλιάδα , με κριτήριο την σειρά της εμφάνισής τους, είναι οι εξής: Χρυσηίς, Κλυταιμνήστρα, Βρισηίς, Εκάβη, Ελένη, Ανδρομάχη, Κασσάνδρα . Ο αντίστοιχος κατάλογος της Οδύσσειας προκύπτει πιο πλούσιος και ποικίλος : Πηνελόπη, Ευρύκλεια, Ναυσικά, Αρήτη, Ελένη, Αντίκλεια, Ευρυνόμη, Κλυταιμνήστρα , Μελανθώ. Απ'όλες αυτές τις μορφές μόνον δύο φτάνουν στο αττικό δράμα ,για να συζητήσουν μαζί μας κι απ' την σκοπιά αυτή : η Ελένη και η Κλυταιμνήστρα.


Έρωτας και αγάπη: από την αρχαία Ελλάδα στο σήμερα...


Του Γαβριήλ Μπομπέτση

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
Έρως και Ψυχή, Μουσείο Λούβρου

Ένας άντρας, ολίγον τι ελευθέρων ηθών, προσέγγισε σε διαφορετικούς χρόνους γυναίκες διαφορετικών εθνικοτήτων ...και το κίνητρο είχε ως εξής: Στη Γερμανίδα είπε: ich liebe dich, στην Αγγλίδα: I love you, στη Γαλλίδα: Je t' aime. Άκαρπη ως τώρα η προσπάθειά του, προσεγγίζει εν τέλει μία Ελληνίδα• είμαι ερωτευμένος μαζί σου, της λέει, σ' αγαπώ. Κι ήταν η μόνη που ανταποκρίθηκε στον έρωτα και στην αγάπη του.


Το δάκρυ και η χαρά: από την Iλιάδα στη ζωή



του
Γαβριήλ Μπομπέτση


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

«Δακρυόεν γελάσασα» (Ζ, 484) σχολιάζει το ποιητικό υποκείμενο του ιλιαδικού έπους για την Ανδρομάχη. Ας δώσουμε το όλο πλαίσιο για να φτάσουμε στο γιατί χρησιμοποιείται αυτό το πολύ έντονο και ως εκ τούτου όμορφο οξύμωρο.

Οι στίχοι της Ζ, που αποτελούν το περικείμενο του εν λόγω οξύμωρου, συνιστούν έναν έμμεσο ύμνο στη δύναμη του έρωτα. Ας μην λησμονούμε παρενθετικά πως ήταν για τα μάτια της ωραίας Ελένης που έγινε ο πόλεμος στο Ίλιον, μα κυρίως πως είναι για τα μάτια της Βρησηίδας που προωθείται (leitmotiv) η δράση όλης της Ιλιάδας.


Η ΙΛΙΑΔΑ ΩΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ


της
Αγγελικῆς Μουστάκου


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Στα έπη- πιστεύω στην Ιλιάδα περισσότερο- διακρίνει κανείς τέλειες και αμοιβαίες σχέσεις λόγου και πράξης, δράσης και αδράνειας. Οπότε η τραγωδία, πριν ακόμα εκδηλωθεί με την μορφή που την γνωρίσαμε, είχε θεμελιωθεί στο έπος. Το μαρτυρεί αρκετά κι ο παραστατικός τρόπος ,με τον οποίο εκφέρονταν τα έπη στις δημόσιες γιορτές . Επιπλέον,είναι διαδεδομένη και η μαρτυρία του Αισχύλου πως τα δράματά του αποτελούν ψίχουλα απ'το ομηρικό τραπέζι. Αυτό επιβεβαιώνεται όχι μόνο στον μύθο, αλλά και στην ένταση των αμοιβαίων διαλόγων.


Κασσάνδρα: Η Τραγική Φιγούρα μιας Διορατικής αλλά μη Πειστικής Τρωάδας


Του Στέφανου Αλιφιεράκη


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Η Κασσάνδρα ή αλλιώς Αλεξάνδρα, ήταν η ομορφότερη από τις κόρες του βασιλιά της Τροίας, του Πριάμου και της Εκάβης. "Πριάμοιο θυγατρῶν εἶδος ἀρίστην Κασσάνδρην". Πρόκειται για άλλη μια μυθική τραγική μορφή, που η ομορφιά της δεν είναι πηγή χαράς αλλά αντιθέτως, επισφραγίζει την τραγική της μοίρα. Ποια είναι όμως τα στοιχεία εκείνα που την καθιστούν τραγικό πρόσωπο;


Οδύσσεια: Πηνελόπη και μνηστήρες.



της Ιωάννας Φάφκα
- φιλολόγου



ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
"Οι μνηστήρες παρακολουθούν την Πηνελόπη"-John William Waterhouse, 1912

Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ

Η Πηνελόπη καταλαμβάνει έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στην εξέλιξη του έπους. Χαρακτηριστικό είναι το αρχικό αδιέξοδο, και κατόπιν δίλημμα, με το οποίο έρχεται αντιμέτωπη και από το οποίο η θεϊκή παρέμβαση δεν εκλείπει.

Όσον αφορά τη θεϊκή παρέμβαση, αυτή δεν εντοπίζεται μόνο στο επίπεδο του αδιεξόδου και του διλήμματος της Πηνελόπης. Ο χαρακτήρας της τελευταίας βρίσκεται σε στενή σχέση με τη δράση της Αθηνάς, η οποία ως Μέδοντας την πληροφορεί για το ταξίδι του Τηλέμαχου και για τα σχέδια δολοφονίας του από τους μνηστήρες (δ 696-714), γεγονός που ήδη από τις πρώτες ραψωδίες αποκαλύπτει την ευμένεια της θεάς απέναντι στην ηρωίδα. Η Πηνελόπη καταλογίζει στους θεούς τα βάσανα του οίκου της (δ 722-723) και παρακαλά την Αθηνά να προστατέψει τον Τηλέμαχο ως ανταπόδοση της ευσέβειας που ο Οδυσσέας πάντοτε επιδείκνυε (δ 762-766). Μάλιστα, ιδιαίτερα έντονη για τον ψυχισμό της Πηνελόπης είναι η παρέμβαση της Αθηνάς με την μορφή της αδερφής της ηρωίδας, Ιφθίμης, η οποία εμφανίζεται στον ύπνο της για να της δώσει κουράγιο για τη λύπη της τόσο για τον Οδυσσέα όσο και για τον Τηλέμαχο (δ 795-847).


Τρωικός Πόλεμος: ο Δίας


της
Ιωάννας Φάφκα
φιλολόγου

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
Anton Losenko, 1769, Δίας και Θέτιδα

Ήδη το προοίμιο της Ιλιάδας αναθέτει στο Δία αποφασιστικό ρόλο με τη φράση στο στίχο 5 Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή. Η φράση αυτή απασχόλησε ιδιαίτερα τους μελετητές, καθώς αφενός η ἔρις και η μῆνις, τα κεντρικά θέματα της Ιλιάδας, ανάγονται σε απόφαση του Δία και αφετέρου, σε συνδυασμό με το προοίμιο από τα Κύπρια Έπη, το σύνολο του Τρωικού πολέμου, προκύπτει ως αποτέλεσμα της βουλῆς του Διὸς .


Ο Οδυσσέας και οι ολύμπιοι θεοί

της 
ΙΩΑΝΝΑΣ ΦΑΦΚΑ
-φιλολόγου


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


H επέμβαση των θεών στις ανθρώπινες υποθέσεις αλλά και ο αριθμός των θεών που επεμβαίνουν σ’ αυτές μειώνονται αισθητά στην Οδύσσεια σε σύγκριση με την Ιλιάδα. Εξετάζοντας το θέμα της ανθρώπινης ελευθερίας της βούλησης στην Οδύσσεια, κρίνεται σκόπιμο να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στη δράση των ίδιων των θνητών χαρακτήρων και ειδικότερα στην Πηνελόπη, τον Οδυσσέα, τον Τηλέμαχο, τους μνηστήρες και τους συντρόφους του Οδυσσέα κατά το ταξίδι της επιστροφής τους από την Τροία.

Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Η επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη, μεθοδεύεται ήδη από τις πρώτες ραψωδίες της Οδύσσειας με πρωτοβουλία της Αθηνάς και συγκατάθεση του Δία (ε 7-20, 22-27 ) . Το σχέδιο της Αθηνάς εφαρμόζεται και ο Δίας στέλνει την ίδια στην Σπάρτη, προκειμένου ο Τηλέμαχος να επιστρέψει στην Ιθάκη και τον Ερμή στην Καλυψώ, ώστε να της μεταφέρει την θεϊκή απόφαση (ε 29-42). Η Καλυψώ, αν και θεότητα, αντιλαμβάνεται την υπεροχή του Δία και αποδέχεται τις εντολές του (ε 118-144). Αξιοσημείωτη είναι η αντίδραση της, που μοιάζει με κοινής θνητής, που την απομακρύνουν παρά τη θέληση της από το αντικείμενο του πόθου της. Η βούληση του Δία είναι ανώτερη της δικής της, κι έτσι αναγκάζεται να προβεί σε ενέργειες που δεν επιθυμεί. Το πεδίο της ελεύθερης βούλησής της περιορίζεται σημαντικά από τα όρια που θέτει ο Δίας. Έτσι, αποδέχεται την θεϊκή απόφαση για αναχώρηση του Οδυσσέα και του παραχωρεί ελεύθερα το δικαίωμα να επιλέξει αν προτιμά να επιστρέψει στην πατρίδα και την οικογένεια του ή να παραμείνει στο νησί της και της απολαύσεις του ( ε 203-213). Με την απόκρισή του ο Οδυσσέας, μολονότι επιλέγει την επιστροφή στην Ιθάκη, επισημαίνει την ανωτερότητα των αθανάτων, που δεν συγκρίνονται με τους θνητούς (ε 215-224 – εν προκειμένω σύγκριση Καλυψούς- Πηνελόπης).


Ομηρικός Κόσμος: Μοίρα.



της Ιωάννας Φάφκα
-φιλολόγου

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Εκτός από την επέμβαση των θεών που επηρεάζουν τις ανθρώπινες επιλογές ως ένα βαθμό (όπως υποστηρίχθηκε στο προηγούμενο άρθρο για τη σχέση θεών θνητών στον ομηρικό κόσμο), στα έπη επικρατεί και η ιδέα ενός πεπρωμένου που βρίσκεται πιο πάνω από τους θεούς, ακόμα κι από τον Δία, που τους επηρεάζει. Είναι προφανές ότι οι ομηρικοί θεοί συμπεριλαμβανομένου και του Δία, όχι μόνο δεν είναι προαιώνιοι (όλοι γεννήθηκαν σε μια συγκεκριμένη στιγμή και με κάποιον τρόπο) αλλά ούτε παντοδύναμοι (η δύναμη κάθε θεού περιορίζεται τουλάχιστον από αυτήν των άλλων θεών) ούτε παντογνώστες (για παράδειγμα στη ραψ. Ξ , η Ήρα έχει τη δυνατότητα να εξαπατήσει τον Δία).


Τι εστί η ειμαρμένη;


της Ελένης Πουρίκη
-φιλολόγου



Η ειμαρμένη έχει ταυτιστεί από πολλούς ως η μοίρα μας, η τύχη μας. Έχει όμως μια καθοριστικότερη επίδραση από τα υπόλοιπα και έχει αποτελέσει ένα θέμα που πολλοί θέλησαν να αναλύσουν.


Ομηρικός κόσμος: θεοί και θνητοί.




ΟΜΗΡΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΘΝΗΤΟΙ






της Ιωάννας Φάφκα
- Φιλολόγου





Ο ΟΜΗΡΟΣ ΩΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Το ότι ο Όμηρος, τουλάχιστον στην Ελληνιστική εποχή, ήταν γνωστός με το προσωνύμιο «ο ποιητής» είναι διαδεδομένο αλλά, όταν ο Πορφύριος περιστασιακά αναφέρεται σε αυτόν αποδίδοντάς του το προσωνύμιο «ο θεολόγος»- όρος που κατεξοχήν χρησιμοποιήθηκε για τον Ορφέα-, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια άλλη, εντελώς διαφορετική από αυτήν που έχουμε στο μυαλό μας, εικόνα γι’ αυτόν.