του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
- Πτυχιοῦχος Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
- Μεταπτυχιακός τοῦ Τομέα Ἐπιστημῶν τῆς Ἀγωγῆς, «Ἐφηρμοσμένη Παιδαγωγική», Διδακτική - Προγράμματα Σπουδῶν, Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
- Ὑπ. Δρ. Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
 |
| Cognitive-Development-Stages-From-Birth-To-Adulthood-As-Per-Piaget's-Theory |
Περίληψη
Το πρόσφατο περιστατικό της καταγγελίας ενός 6χρονου μαθητή Α' Δημοτικού για σεξουαλική θώπευση από την εκπαιδευτικό του στην Ελλάδα ανέδειξε οξείες παθογένειες στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η παρούσα ανάλυση, βασισμένη στην εκτεταμένη δημόσια συζήτηση, εξετάζει τρεις κρίσιμες διαστάσεις: α) την εξελικτική ψυχολογία και την απουσία πρόθεσης στην πρώιμη παιδική ηλικία, β) την έλλειψη ψυχοπαιδαγωγικής επάρκειας στους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων και γ) τη διαχειριστική ανεπάρκεια του συστήματος έναντι του επαγγελματικού στρες. Το άρθρο προτείνει άμεσες παρεμβάσεις για την άρση αυτής της παθογένειας, με έμφαση στην υποχρεωτική επιμόρφωση και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του εκπαιδευτικού προσωπικού.
1. Εισαγωγή: Η Ποινικοποίηση της Παιδικής Περιέργειας
Η παιδαγωγική διαχείριση ακατάλληλων σωματικών αλληλεπιδράσεων στο σχολικό περιβάλλον αποτελεί έναν ακρογωνιαίο λίθο της εκπαιδευτικής πρακτικής. Το περιστατικό του Λουτρακίου, όπου εκπαιδευτικός προσέφυγε στην Αστυνομία για την κίνηση ενός 6χρονου μαθητή, αντί να εφαρμόσει ενδοσχολικά παιδαγωγικά πρωτόκολλα, συνιστά ένα απαράδεκτο παράδειγμα διαχειριστικής κρίσης και στιγματισμού. Αυτή η πράξη ισοδυναμεί με ποινικοποίηση της παιδικής περιέργειας, αντί για καθοδήγηση, και αποκαλύπτει μια βαθιά ριζωμένη αναντιστοιχία μεταξύ των επιστημονικών δεδομένων και της σχολικής πρακτικής.
2. Εξελικτική Ψυχολογία και Ανάπτυξη της Σεξουαλικότητας
2.1 Η Απουσία Γενετήσιας Πρόθεσης στην Πρώτη Σχολική Ηλικία
Βάσει των μοντέλων της Εξελικτικής Ψυχολογίας (π.χ., Freud's stages, Erikson's stages), η ηλικία των 6 ετών αντιστοιχεί στην λανθάνουσα περίοδο ή στην αρχή της σχολικής ηλικίας, όπου το παιδί στρέφεται στην κοινωνικοποίηση και τη μάθηση, με τη σεξουαλική ορμή να βρίσκεται σε ύφεση.
Σε αυτή την ηλικία, οι κινήσεις που αφορούν το σώμα (το δικό τους ή των άλλων) συνήθως αποδίδονται σε γνωστική εξερεύνηση, αναζήτηση επιβράβευσης (π.χ., «Κυρία, κοίτα τι έκανα!») ή έλλειψη πλήρους κατανόησης των κοινωνικών ορίων και του ιδιωτικού σώματος.
Η πρόθεση για σεξουαλική παρενόχληση (sexual intent) απαιτεί έναν βαθμό γνωστικής ωρίμανσης, αυτορρύθμισης και κατανόησης των κοινωνικών συνεπειών που δεν είναι παρών στον αναπτυσσόμενο προμετωπιαίο λοβό ενός 6χρονου. Η χρήση του όρου "μελλοντικός βιαστής" (όπως αναφέρθηκε) είναι επιστημονικά αβάσιμη και συνιστά έναν παιδαγωγικά καταστροφικό στιγματισμό (Stigma Theory) με δυνητικά μακροχρόνιες ψυχολογικές επιπτώσεις.
2.2 Η Ανάγκη για Παιδαγωγική Καθοδήγηση
Η σωστή διαχείριση επιβάλλει την απλή, ψύχραιμη και μη-τιμωρητική οριοθέτηση. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να εξηγήσει: «Το σώμα μου και το σώμα των άλλων είναι ιδιωτικό. Δεν αγγίζουμε αυτό το σημείο.» Η προσφυγή στην αστυνομία αγνοεί τη μαθησιακή φύση του συμβάντος, μετατρέποντας την ανάγκη για εκπαίδευση σε αίτημα για ποινική δίωξη.
3. Η Παθογένεια του Εκπαιδευτικού Συστήματος: Ανεπάρκεια και Εξουθένωση
3.1 Το Κενό της Ψυχοπαιδαγωγικής Επάρκειας
Το περιστατικό αναδεικνύει το θεσμικό κενό στην εκπαίδευση ειδικοτήτων (π.χ., ΠΕ08 Εικαστικών). Ενώ οι Δάσκαλοι (ΠΕ70) και οι Νηπιαγωγοί (ΠΕ60) λαμβάνουν εκτεταμένη εκπαίδευση στην Παιδαγωγική και την Παιδική Ψυχολογία (Εξελικτική Ψυχολογία) κατά τις βασικές τους σπουδές:
Εκπαιδευτικοί κλάδων όπως οι Εικαστικοί, οι οποίοι διορίστηκαν προ-ΑΣΕΠ (π.χ., 1990), ενδέχεται να στερούνται της συστηματικής και εξειδικευμένης ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης, γεγονός που καθιστά αδύνατη την ορθή εκτίμηση και διαχείριση παιδικών συμπεριφορών.
- Αιτίαση: Η αντίδραση της εκπαιδευτικού μπορεί να είναι άμεσο αποτέλεσμα αυτής της δομικής παιδαγωγικής ανεπάρκειας, σε συνδυασμό με πιθανή προβολή (Projection) προσωπικών τραυμάτων ή υποκειμενικών αντιλήψεων, όπως προτείνεται στη βιβλιογραφία για την ψυχολογία του εκπαιδευτικού.
3.2 Η Επαγγελματική Εξουθένωση (Burnout) και η Έλλειψη Υποστήριξης
Η ακραία αντίδραση μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα κλινικής επαγγελματικής εξουθένωσης (Teacher Burnout). Η έλλειψη αναγνώρισης (όπως η υποτίμηση του μαθήματος των Εικαστικών), η διοικητική αδιαφορία και η καθημερινή έκθεση σε δυσκολίες χωρίς ψυχοκοινωνική υποστήριξη από το Υπουργείο ή τις σχολικές μονάδες, μπορεί να οδηγήσει σε:
- Απώλεια Ελέγχου: Αδυναμία διαχείρισης απλών περιστατικών.
- Αντιδραστικότητα: Υπερβολική, δυσανάλογη αντίδραση (π.χ. προσφυγή στην Αστυνομία), η οποία τελικά οδηγεί σε επαγγελματική αυτοκτονία.
Το σύστημα όχι μόνο απέτυχε να εκπαιδεύσει την εκπαιδευτικό, αλλά απέτυχε και να την προστατεύσει από την επαγγελματική κατάρρευση.
4. Προτάσεις για την Άρση της Παθογένειας
Η άρση αυτής της δυσλειτουργίας απαιτεί άμεση και δομική αναθεώρηση σε τρεις άξονες:
4.1 Υποχρεωτική Αναβάθμιση της Παιδαγωγικής Επάρκειας
Πρέπει να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή:
- Υποχρεωτική Πιστοποίηση: Θέσπιση Υποχρεωτικής Ετήσιας Επιμόρφωσης στην Παιδαγωγική, την Εξελικτική Ψυχολογία και τη Διαχείριση Σχολικών Συμπεριφορών για όλους τους εκπαιδευτικούς, ανεξαρτήτως κλάδου ή ετών υπηρεσίας.
- Εξειδίκευση: Ιδιαίτερη έμφαση στη Διαχείριση των Ορίων του Σώματος (Body Boundaries) και την αναγνώριση των δεικτών αθώας περιέργειας έναντι της ενδεχόμενης σεξουαλικής κακοποίησης.
4.2 Θεσμοθέτηση Εσωτερικών Πρωτοκόλλων Διαχείρισης
Τα σχολεία πρέπει να έχουν:
- Δεσμευτικό Πρωτόκολλο: Εφαρμογή ενός σαφούς, ιεραρχημένου πρωτοκόλλου διαχείρισης ακατάλληλων αλληλεπιδράσεων (Κανόνες – Ψυχολόγος/Κοινωνικός Λειτουργός – Διευθυντής – Γονείς), πριν οποιαδήποτε προσφυγή σε εξωσχολικούς φορείς.
- Ενεργός Ρόλος Ψυχολόγου: Υποχρεωτική παρουσία Σχολικού Ψυχολόγου σε κάθε μονάδα (και όχι σε δίκτυο σχολείων) ως ο πρώτος και κύριος σύμβουλος διαχείρισης.
4.3 Μέτρα Ψυχοκοινωνικής Προστασίας Εκπαιδευτικών
Δομές Υποστήριξης: Δημιουργία Δομών Ψυχολογικής Υποστήριξης Εκπαιδευτικών (Ψυχοθεραπευτικές Ομάδες, Συμβουλευτική) σε επίπεδο Διεύθυνσης Εκπαίδευσης, για την πρόληψη και αντιμετώπιση του Burnout και της επαγγελματικής εξουθένωσης.
5. Συμπέρασμα
Η υπόθεση του Λουτρακίου είναι ένα «καμπανάκι» που διδάσκει ότι η διαχειριστική ανεπάρκεια και η έλλειψη παιδαγωγικής επικαιροποίησης του εκπαιδευτικού προσωπικού μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα για το παιδί. Η άμεση άρση αυτής της παθογένειας απαιτεί επένδυση στην υποχρεωτική ψυχοπαιδαγωγική εκπαίδευση και την ενίσχυση της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης των εκπαιδευτικών, ώστε το σχολείο να λειτουργεί ως χώρος μάθησης και προστασίας, και όχι ως χώρος στιγματισμού και ποινικοποίησης.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου