Η Εκπαιδευτική Παθογένεια: Όταν το Σύστημα Κηρύσσει τους Νέους ως «Ελαττωματικούς»

του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου

Η Γενιά σε Κατάσταση Άμυνας: Η Αποξένωση στο Σχολικό Περιβάλλον

Η αυξανόμενη σκληρότητα και επιφυλακτικότητα που παρατηρείται στη νεότερη γενιά δεν είναι ένα τυχαίο φαινόμενο, αλλά η αναμενόμενη συνέπεια μιας εκτεταμένης θεσμικής αποτυχίας. Η εστίαση στην εξωτερική εμφάνιση των εφήβων—που μοιάζουν με ομάδες σε κατάσταση αντιπαράθεσης—αποτελεί απλώς τον φαινόμενο δείκτη ενός βαθύτερου κοινωνικού και εκπαιδευτικού αδιεξόδου. Η ρίζα του προβλήματος δεν έγκειται στην ατομική «φθορά» των μαθητών, όπως συχνά υπονοείται, αλλά στην κατάρρευση των δομών που είναι υπεύθυνες για την ολόπλευρη διαμόρφωσή τους.

Η Υποβάθμιση του Σχολείου σε Μηχανισμό Πίεσης

Το σχολικό περιβάλλον έχει απομακρυνθεί από τον βασικό του ρόλο ως κέντρο διαπαιδαγώγησης και πνευματικής ανάπτυξης, μετατρεπόμενο σε έναν μηχανισμό παραγωγής καταπιεσμένων ψυχών. Το κράτος, αντί να χρηματοδοτήσει μία ολιστική αγωγή που να καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την καλλιτεχνική δημιουργία και την καινοτομία, επιμένει σε αποσπασματικές παρεμβάσεις και στην υπερβολική έμφαση στις εισαγωγικές εξετάσεις. Αυτή η εμμονή στη στατιστική επίδοση ως μοναδικό κριτήριο επιτυχίας αγνοεί πλήρως την κρίση ταυτότητας των μαθητών και το αίσθημα εκπαιδευτικού ασφυξίας που βιώνουν.

Η χρόνια έλλειψη διδακτικού προσωπικού, τα ξεπερασμένα προγράμματα και η απουσία ουσιαστικών μαθημάτων και δραστηριοτήτων (όπως οι τέχνες, ο αθλητισμός και η αισθητική αγωγή) που θα μπορούσαν να προσφέρουν δημιουργική εκτόνωση της εφηβικής ενέργειας, δημιουργούν ένα πλαίσιο συσσωρευμένης έντασης. Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση μιας νεολαίας πρόθυμης για έκρηξη, καθώς ο χώρος της μάθησης γίνεται ένα καταπιεστικό πλαίσιο αντί για ένα κέντρο διαμόρφωσης πολιτών με κρίση και φαντασία.

Η Άρνηση Επαγγελματικής Ευθύνης: Η Κατηγορία ως Άμυνα

Σε αυτό το πλαίσιο παθογένειας, η στάση μεγάλου μέρους του εκπαιδευτικού και ψυχοκοινωνικού προσωπικού των σχολείων εκδηλώνει μία ανεπίτρεπτη αποποίηση ευθυνών. Η πρακτική της μετακύλισης της ευθύνης στους γονείς για υποτιθέμενη «ελλιπή διαπαιδαγώγηση» ή, ακόμα χειρότερα, η «διάγνωση» των μαθητών ως ψυχολογικά δυσλειτουργικών ή «ελαττωματικών» από σχολικούς συμβούλους, συνιστά μία μείζονα άρνηση της επαγγελματικής δεοντολογίας και ευθύνης.

Η κριτική αυτή πρέπει να τονιστεί:

• Αποσιώπηση της Αιτιότητας: Η υιοθέτηση της θεωρίας περί «ελαττωματικού» μαθητή ή οικογένειας επιτρέπει στο εκπαιδευτικό σύστημα να αποφύγει την αυτοκριτική. Η προβληματική συμπεριφορά και η σχολική «απείθεια» είναι συχνά προσαρμοστικές αντιδράσεις σε ένα περιβάλλον πίεσης, ελλείψεων και μηδενικής έμπνευσης. Αντί να αντιμετωπιστεί η σχολική μονάδα ως πηγή του προβλήματος, το βάρος μεταφέρεται στο ευάλωτο άτομο.

• Ακύρωση του Παιδαγωγικού Ρόλου: Όταν ο εκπαιδευτικός, ο οποίος οφείλει να είναι καθοδηγητής και μέντορας, υιοθετεί τη στάση του κατηγόρου, ο ρόλος του ως καλλιεργητή προσωπικοτήτων ακυρώνεται. Η απαίτηση για άψογη «ανατροφή» από οικογένειες που αγωνίζονται υπό έντονες κοινωνικοοικονομικές πιέσεις, την ώρα που το σχολείο λειτουργεί ως κατασταλτικός μηχανισμός, καθίσταται ηθικά ανέντιμη και υποκριτική.

• Πολιτική Απομόνωσης: Η κυβέρνηση και η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας φέρουν την πρωταρχική πολιτική ευθύνη για την παθητική στάση απέναντι στη διαμόρφωση μιας σκληρής και καχύποπτης κουλτούρας στη νέα γενιά. Η κοινωνία χάνει το μέλλον της όταν η Παιδεία υποβιβάζεται σε δευτερεύουσα πολιτική προτεραιότητα.

Επιτακτικό Αίτημα Διορθωτικής Αναμόρφωσης

Η τρέχουσα κοινωνική κρίση δεν είναι ζήτημα «κακών παιδιών», αλλά μιας γενιάς που χάνεται λόγω εσφαλμένων και ανεπαρκών πολιτικών. Η αυξανόμενη νεανική οργή και η τάση για αντιπαράθεση αποτελούν την ορθολογική αντίδραση σε ένα περιβάλλον που στερεί την ταυτότητα, τη δημιουργικότητα και την ελπίδα. Είναι επιτακτική η ανάγκη να τερματιστεί η εύκολη ενοχοποίηση μαθητών και οικογενειών. Η μόνη βιώσιμη λύση απαιτεί τη ριζική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού παραδείγματος, με την Παιδεία να τίθεται στον πυρήνα της κρατικής μέριμνας, ώστε να δημιουργηθούν πολίτες που θα είναι φορείς προόδου, δημιουργίας και κριτικής σκέψης.