της Αγγελικής Μουστάκου
- Φιλολόγου
Οι κοιτίδες του ελληνικού πολιτισμού χάνονται στο βάθος του χρόνου και πίσω απ'την αχλύ των μύθων. ¨Ενας πολιτισμός ελεύθερων ψυχών, που κλείστηκε μέσα σε κλουβιά συμφερόντων κι αποσιωπάται. Βέβαια, δεν θά'πρεπε να μας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αυτό. Ζούμε σ'έναν κόσμο αρπαγής. Μόνο όσα καταφέρνουμε να διασφαλίσουμε νομικά μας ανήκουν (αν και στις μέρες μας, ούτε κι αυτό δεν είναι πια σίγουρο) . Ο πολιτισμός είναι ιδέες . Ιδέες που μορφοποιήθηκαν και αποτυπώθηκαν σε κτίσματα ,σε έργα τέχνης, σε λέξεις που χαράχτηκαν. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, πως ο πολιτισμός αυτός είχε ανάγκη να ταξιδεύει για να γνωρίσει τον κόσμο. Σίγουρα δημιουργήθηκαν αποικίες παντού και αναπτύχθηκαν οι ανταλλαγές και το εμπόριο, αλλά το βασικό κίνητρο ήταν η ανάγκη των σπουδαίων εκείνων ανθρώπων να γνωρίσουν τον κόσμο ,να τον δουν από κοντά ,να τον αγγίξουν. Αυτή η λαχτάρα τους ήταν έκδηλη ήδη 5000 χρόνια πριν-αν όχι παραπάνω.
Τα σύμβολα, ο τρόπος της ζωής και της γραφής του πρωτοελληνικού πολιτισμού ταξίδευαν μαζί τους κι αναπόφευκτα εμποτίζονταν στην οικουμένη και απέδιδαν καρπούς ανάλογους με την ιδιοσυγκρασία των τόπων και των λαών. Οι αιώνες που πέρασαν μοιάζουν απέραντοι όταν κάποιος σήμερα προσπαθεί να τους κοιτάξει προς τα πίσω. Όσο προχωρά κανείς ,τόσο πιο σύνθετος γίνεται ο λαβύρινθος ,τόσο πιο συγκεχυμένες κι αντιφατικές οι πληροφορίες. Επίσημα δεν μπορείς να μιλήσεις για τις κοιτίδες του ελληνισμού πριν από το 1900 π.Χ. ,γιατί από 'κει και πριν συναντάς σαν τοίχο την ινδοευρωπαϊκή θεωρία. Αυτή η θεωρία , αν και έχει αποδεδειγμένα σαθρά θεμέλια και ουτοπικά επιχειρήματα, συνεχίζει να διδάσκεται με σοβαρότητα παντού. Βλέπεις, η σχολική και ακαδημαϊκή γνώση έχουν κοινωνικά αποδεκτό κύρος. Τα καλούπια είναι από πάντα ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος διάδοσης της επιθυμητής επιστήμης. Βέβαια, υπάρχουν και οι ερευνητές που υψώνουν φωνή, αντιδρούν, ενίστανται , διατυμπανίζουν όσα ανατρεπτικά ανακαλύπτουν, δίχως να τους ενδιαφέρουν οι επιπτώσεις . Και οι επιπτώσεις ακολουθούν αναπόφευκτα και με μαθηματική ακρίβεια επιβάλλοντας την σιωπή και την επικράτηση των δεδομένων θεωριών . Αλλά το καλό και το δίκαιο είναι πως μέχρι τότε κάτι έχει προλάβει ν'ακουστεί. Υπάρχουν άνθρωποι ανήσυχοι με λεπτές διαισθητικές κεραίες, που δεν βολεύονται. Διαισθάνονται την αλήθεια και την αδικία μέσα στις πράξεις και τις φωνές της διαμαρτυρίας των ασυμβίβαστων ερευνητών και μελετητών. Αναμενόμενα αυτοί είναι πάντα πολύ λίγοι, αλλά πάντα αρκούν . Κι ο κρίκος που μας συνδέει με την πρώτη μας αρχή , πάντα υφίσταται και ποτέ δεν σπάει πραγματικά. Προφανώς είναι ιερός.
Τα στοιχεία που εκπολίτισαν τον κόσμο επιβιώνουν όλα στην χώρα μας και στην γλώσσα μας , αλλά δεν μας αφήνουν να τα δούμε, για να μην τα ταυτίσουμε με την ψυχή μας, για να μην συνειδητοποιήσουμε πως και μέσα μας υπάρχουν ακόμη τ'αντιστοιχα. Μας μάθανε να μιλάμε για τα μάρμαρα που μας έκλεψαν απ'τους ναούς του 500 π.Χ. ,για τον Όμηρο του 8ου αι. π.Χ. ,για έναν και μοναδικό τρωϊκό πόλεμο ,τον έναν Οδυσσέα, την μια εχθρική δήθεν Τροία, το κράτος του Μενελάου το είπαν Σπάρτη και μόνο και περιόρισαν εκεί και την ιδέα της Ελένης. Είναι πολύ ελκυστικό ν'ακούμε κάποιον να μιλά για τον περίφημο μυκηναϊκό πολιτισμό. Και για τους προηγούμενους αιώνες τίποτα. Όλα εκείνα που γέννησαν αυτόν τον πολιτισμό, τον αξοθαύμαστα εκλεπτυσμένο τι απέγιναν ; Χάθηκαν και δεν άφησαν κανένα ίχνος στο πέρασμά τους ; Γίνεται αναφορά αόριστη για έναν προελληνικό πολιτισμό. Και δεν είναι καθόλου εύστοχος αυτός ο όρος. Ο πολιτισμός εκείνος δεν είναι προελληνικός αλλά πρωτοελληνικός. Είναι ο πολιτισμός που γέννησε τους άνακτες και τ'ανάκτορα ,που με την σειρά τους ενέπνευσαν τα έπη, τους θεούς και την δομή των ναών τους. Ένας πολιτισμός που επιμελώς τον κρύβουν πίσω απ'τις λάσπες-λάσπες κυριολεκτικά και υποδηλωτικά. Τελευταία μάλιστα κυκλοφορεί ο μοντέρνος και γενικευτικός όρος που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό αυτόν Αιγαιϊκό-Aegean. Κι άλλη λάσπη λοιπόν ,πιο προχωρημένη πιο αποχαυνωτική.
Πάντως, κάθε φορά που θα βρέχει αλήθεια κι έντιμη έρευνα ,η λάσπη θα φεύγει και το φως απ' την πέτρα την ψαμμιτική θα σχηματίζει τόξο ουράνιο.
Οι κοιτίδες του ελληνικού πολιτισμού χάνονται στο βάθος του χρόνου και πίσω απ'την αχλύ των μύθων. ¨Ενας πολιτισμός ελεύθερων ψυχών, που κλείστηκε μέσα σε κλουβιά συμφερόντων κι αποσιωπάται. Βέβαια, δεν θά'πρεπε να μας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αυτό. Ζούμε σ'έναν κόσμο αρπαγής. Μόνο όσα καταφέρνουμε να διασφαλίσουμε νομικά μας ανήκουν (αν και στις μέρες μας, ούτε κι αυτό δεν είναι πια σίγουρο) . Ο πολιτισμός είναι ιδέες . Ιδέες που μορφοποιήθηκαν και αποτυπώθηκαν σε κτίσματα ,σε έργα τέχνης, σε λέξεις που χαράχτηκαν. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, πως ο πολιτισμός αυτός είχε ανάγκη να ταξιδεύει για να γνωρίσει τον κόσμο. Σίγουρα δημιουργήθηκαν αποικίες παντού και αναπτύχθηκαν οι ανταλλαγές και το εμπόριο, αλλά το βασικό κίνητρο ήταν η ανάγκη των σπουδαίων εκείνων ανθρώπων να γνωρίσουν τον κόσμο ,να τον δουν από κοντά ,να τον αγγίξουν. Αυτή η λαχτάρα τους ήταν έκδηλη ήδη 5000 χρόνια πριν-αν όχι παραπάνω.
Τα σύμβολα, ο τρόπος της ζωής και της γραφής του πρωτοελληνικού πολιτισμού ταξίδευαν μαζί τους κι αναπόφευκτα εμποτίζονταν στην οικουμένη και απέδιδαν καρπούς ανάλογους με την ιδιοσυγκρασία των τόπων και των λαών. Οι αιώνες που πέρασαν μοιάζουν απέραντοι όταν κάποιος σήμερα προσπαθεί να τους κοιτάξει προς τα πίσω. Όσο προχωρά κανείς ,τόσο πιο σύνθετος γίνεται ο λαβύρινθος ,τόσο πιο συγκεχυμένες κι αντιφατικές οι πληροφορίες. Επίσημα δεν μπορείς να μιλήσεις για τις κοιτίδες του ελληνισμού πριν από το 1900 π.Χ. ,γιατί από 'κει και πριν συναντάς σαν τοίχο την ινδοευρωπαϊκή θεωρία. Αυτή η θεωρία , αν και έχει αποδεδειγμένα σαθρά θεμέλια και ουτοπικά επιχειρήματα, συνεχίζει να διδάσκεται με σοβαρότητα παντού. Βλέπεις, η σχολική και ακαδημαϊκή γνώση έχουν κοινωνικά αποδεκτό κύρος. Τα καλούπια είναι από πάντα ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος διάδοσης της επιθυμητής επιστήμης. Βέβαια, υπάρχουν και οι ερευνητές που υψώνουν φωνή, αντιδρούν, ενίστανται , διατυμπανίζουν όσα ανατρεπτικά ανακαλύπτουν, δίχως να τους ενδιαφέρουν οι επιπτώσεις . Και οι επιπτώσεις ακολουθούν αναπόφευκτα και με μαθηματική ακρίβεια επιβάλλοντας την σιωπή και την επικράτηση των δεδομένων θεωριών . Αλλά το καλό και το δίκαιο είναι πως μέχρι τότε κάτι έχει προλάβει ν'ακουστεί. Υπάρχουν άνθρωποι ανήσυχοι με λεπτές διαισθητικές κεραίες, που δεν βολεύονται. Διαισθάνονται την αλήθεια και την αδικία μέσα στις πράξεις και τις φωνές της διαμαρτυρίας των ασυμβίβαστων ερευνητών και μελετητών. Αναμενόμενα αυτοί είναι πάντα πολύ λίγοι, αλλά πάντα αρκούν . Κι ο κρίκος που μας συνδέει με την πρώτη μας αρχή , πάντα υφίσταται και ποτέ δεν σπάει πραγματικά. Προφανώς είναι ιερός.
Τα στοιχεία που εκπολίτισαν τον κόσμο επιβιώνουν όλα στην χώρα μας και στην γλώσσα μας , αλλά δεν μας αφήνουν να τα δούμε, για να μην τα ταυτίσουμε με την ψυχή μας, για να μην συνειδητοποιήσουμε πως και μέσα μας υπάρχουν ακόμη τ'αντιστοιχα. Μας μάθανε να μιλάμε για τα μάρμαρα που μας έκλεψαν απ'τους ναούς του 500 π.Χ. ,για τον Όμηρο του 8ου αι. π.Χ. ,για έναν και μοναδικό τρωϊκό πόλεμο ,τον έναν Οδυσσέα, την μια εχθρική δήθεν Τροία, το κράτος του Μενελάου το είπαν Σπάρτη και μόνο και περιόρισαν εκεί και την ιδέα της Ελένης. Είναι πολύ ελκυστικό ν'ακούμε κάποιον να μιλά για τον περίφημο μυκηναϊκό πολιτισμό. Και για τους προηγούμενους αιώνες τίποτα. Όλα εκείνα που γέννησαν αυτόν τον πολιτισμό, τον αξοθαύμαστα εκλεπτυσμένο τι απέγιναν ; Χάθηκαν και δεν άφησαν κανένα ίχνος στο πέρασμά τους ; Γίνεται αναφορά αόριστη για έναν προελληνικό πολιτισμό. Και δεν είναι καθόλου εύστοχος αυτός ο όρος. Ο πολιτισμός εκείνος δεν είναι προελληνικός αλλά πρωτοελληνικός. Είναι ο πολιτισμός που γέννησε τους άνακτες και τ'ανάκτορα ,που με την σειρά τους ενέπνευσαν τα έπη, τους θεούς και την δομή των ναών τους. Ένας πολιτισμός που επιμελώς τον κρύβουν πίσω απ'τις λάσπες-λάσπες κυριολεκτικά και υποδηλωτικά. Τελευταία μάλιστα κυκλοφορεί ο μοντέρνος και γενικευτικός όρος που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό αυτόν Αιγαιϊκό-Aegean. Κι άλλη λάσπη λοιπόν ,πιο προχωρημένη πιο αποχαυνωτική.
Πάντως, κάθε φορά που θα βρέχει αλήθεια κι έντιμη έρευνα ,η λάσπη θα φεύγει και το φως απ' την πέτρα την ψαμμιτική θα σχηματίζει τόξο ουράνιο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου