του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-φιλολόγου
 |
| «Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν» |
Η πρόσφατη επιβολή μονοήμερης αποβολής σε μαθητές-εφήβους 15 ετών για την «παραβίαση κανονισμού» περί χρήσης κινητών τηλεφώνων με μουσική στους διαδρόμους του σχολείου, θέτει επιτακτικά ένα κρίσιμο ερώτημα: Είναι το σχολείο διοικητικός μηχανισμός επιβολής ποινών ή παιδαγωγική κοινότητα διαμόρφωσης συνειδήσεων; Η ακραία αντίδραση του συστήματος σε μια τυπική, ηλικιακά αναμενόμενη, εκδήλωση εφηβικής παρόρμησης, φανερώνει μια βαθιά ριζωμένη, τιμωρητική κουλτούρα, η οποία έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με τις σύγχρονες αρχές της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας και της Κοινωνικής Παιδαγωγικής.
Η Εφηβική Παραβατικότητα ως «Κραυγή» και όχι ως «Έγκλημα»
Η ηλικία των 15 ετών είναι μια περίοδος ριζικών νευροβιολογικών και ψυχοκοινωνικών αλλαγών. Ο προμετωπιαίος φλοιός, υπεύθυνος για τη λογική σκέψη, τον έλεγχο παρορμήσεων και την εκτίμηση μακροπρόθεσμων συνεπειών, βρίσκεται ακόμα σε φάση ωρίμανσης. Συνεπώς, η παρορμητική συμπεριφορά, η ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση (που εκφράζεται συχνά με την επίδειξη ή την πρόκληση) και η δοκιμή ορίων (όπως η χρήση απαγορευμένης μουσικής σε δημόσιο χώρο), δεν είναι «αμυαλιά» με την έννοια της ηθικής διαστροφής, αλλά φυσιολογικά αναπτυξιακά χαρακτηριστικά.
Η αντίληψη του σχολείου ότι η επιβολή μιας αυστηρής ποινής, όπως η αποβολή, «σωφρονίζει» τον μαθητή, αγνοεί δύο κεντρικές παιδαγωγικές αλήθειες:
Η Ποινή ως Αποξένωση: Η αποβολή διακόπτει τη σχέση και τον διάλογο. Στέλνει το μήνυμα ότι ο μαθητής είναι «ανεπιθύμητος» και ενισχύει την αίσθηση αδικίας και αποξένωσης από τον θεσμό.Η Μικρή Παραβίαση και η Δυσανάλογη Αντίδραση: Η δυσανάλογα αυστηρή αντίδραση σε ένα ήσσονος σημασίας παράπτωμα (όπως η μουσική στο κινητό), οδηγεί τους εφήβους να θεωρούν τον θεσμό άκαμπτο και εχθρικό, με αποτέλεσμα να μη διακρίνουν τη σοβαρότητα των πραγματικά κρίσιμων κανόνων. Όταν η ποινή για τη μουσική είναι ίδια με την ποινή για τον σχολικό εκφοβισμό, η ιεράρχηση των αξιών του σχολείου καταρρέει.
Από το «Πραιτώριο» στη «Θεραπευτική Κοινότητα»
Η σκηνή στο Πραιτώριο, όπου δικάζεται ο Ιησούς από τον Πόντιο Πιλάτο, είναι ένα από τα πιο δραματικά και κομβικά σημεία της Καινής Διαθήκης, που βρίσκει την πιο παραστατική του απόδοση στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (κεφ. 27).Η σκηνή δεν είναι απλώς μια δίκη, αλλά μια σύγκρουση εξουσίας, δικαίου και ηθικής ευθύνης, που κορυφώνεται με την τραγική φράση «Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν».Η Σκηνή του Πραιτωρίου: Η Αποδοχή του «Αθώου Αίματος»1. Η Ανάκριση και η Ενοχή (Ματθ. 27:11-14)Ο Ιησούς οδηγείται στο Πραιτώριο, την έδρα του Ρωμαίου Έπαρχου (Ηγεμόνα) Ποντίου Πιλάτου. Ο Πιλάτος, ως ο μόνος που είχε την εξουσία να επιβάλει τη θανατική ποινή, τον ανακρίνει.Πιλάτος: «Συ εί ο βασιλεύς των Ιουδαίων;» (Είσαι εσύ ο βασιλιάς των Ιουδαίων;)Ιησούς: «Συ λέγεις» (Εσύ το λες).Ο Ιησούς διατηρεί μια αξιοθαύμαστη σιωπή μπροστά στις βαριές κατηγορίες που εκτοξεύουν οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι. Η σιωπή του εντυπωσιάζει τον Πιλάτο, ο οποίος αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η δίκη είναι μια πολιτική/θρησκευτική σκευωρία.2. Η Προσφορά της Χάριτος (Ματθ. 27:15-23)Εκείνη την εποχή, υπήρχε το έθιμο ο Ηγεμόνας να απελευθερώνει έναν κρατούμενο, κατά τη διάρκεια της εορτής του Πάσχα, κατόπιν αιτήματος του πλήθους. Ο Πιλάτος, θέλοντας να αποφύγει την ευθύνη και πιστεύοντας ότι ο λαός θα ζητούσε την απελευθέρωση του Ιησού, θέτει ένα δίλημμα:«Τίνα θέλετε απολύσω υμίν; Βαραββάν ή Ιησούν τον λεγόμενον Χριστόν;» (Ποιον θέλετε να σας απελευθερώσω; Τον Βαραββά ή τον Ιησού που αποκαλείται Χριστός;)Ο Βαραββάς ήταν γνωστός ληστής και στασιαστής. Ωστόσο, οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι ξεσήκωσαν τον όχλο να ζητήσει τον Βαραββά και να απαιτήσει τη σταύρωση του Ιησού.Πιλάτος: «Τί οὖν ποιήσω Ἰησοῦν τὸν λεγόμενον Χριστόν;» (Τι να κάνω λοιπόν τον Ιησού, τον λεγόμενο Χριστό;)Όχλος: «Σταυρωθήτω!» (Να σταυρωθεί!)3. Η Δραματική Κίνηση του Πιλάτου και η Κατάρα (Ματθ. 27:24-25)Βλέποντας ο Πιλάτος ότι δεν ωφελεί σε τίποτα και ότι αντίθετα δημιουργείται αναταραχή (ταραχή), προβαίνει σε μια συμβολική κίνηση, που αποτελεί το πιο δυνατό σημείο της σκηνής:«Λαβὼν ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου λέγων· Ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ δικαίου τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε.»(Πήρε νερό και έπλυνε τα χέρια του μπροστά στον όχλο, λέγοντας: «Είμαι αθώος από το αίμα αυτού του δικαίου. Εσείς θα αναλάβετε την ευθύνη»)Με την πράξη του αυτή, ο Πιλάτος προσπαθεί να μεταβιβάσει τη νομική και ηθική ευθύνη της καταδίκης του αθώου στους Ιουδαίους ηγέτες και τον όχλο.Η απάντηση του όχλου είναι μια φράση που μετατρέπει την ευθύνη σε ομαδική κατάρα:«Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν»(Το αίμα του [η ευθύνη για τον θάνατό του] ας πέσει σε εμάς και στα παιδιά μας)Μετά από αυτή την απάντηση, ο Πιλάτος απελευθερώνει τον Βαραββά και παραδίδει τον Ιησού, αφού τον μαστιγώσει, για να σταυρωθεί.Η σκηνή στο Πραιτώριο είναι έτσι ένα αιώνιο παράδειγμα της αδυναμίας της επίσημης δικαιοσύνης μπροστά στην πολιτική πίεση και τον φανατισμό, και της δραματικής αποδοχής της ευθύνης από τον όχλο για μια πράξη που έκρινε την ιστορία.
Η παρομοίωση του σχολείου με «σωφρονιστικό κατάστημα» και η αναφορά στην αρχαία δίκη, υπογραμμίζει τον τιμωρητικό χαρακτήρα που λαμβάνει η εκπαιδευτική διαδικασία. Στην πραγματικότητα, το σχολείο οφείλει να λειτουργεί ως θεραπευτική κοινότητα, όπου η παραβατική συμπεριφορά αντιμετωπίζεται με παιδαγωγική διάγνωση και αποκατάσταση, όχι με εκτέλεση του νόμου.
Η παιδαγωγική προσέγγιση σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να είναι η εξής:
Διάλογος και Κατανόηση (Restorative Justice): Αντί για αποβολή, απαιτείται άμεση και δομημένη συζήτηση με τον μαθητή (ή την ομάδα), όπου το επίκεντρο δεν είναι «τι έκανες», αλλά «γιατί το έκανες» και «ποιον επηρέασε η πράξη σου». Ο μαθητής πρέπει να κατανοήσει τη συνέπεια της πράξης του (π.χ., τη διαταραχή της διδασκαλίας) και να αναλάβει την ευθύνη για την αποκατάσταση της τάξης.
Παιδαγωγική Εναλλακτική: Αντί να αποβληθεί, ο μαθητής θα μπορούσε να αναλάβει μια εποικοδομητική εργασία στο σχολικό περιβάλλον, σχετική με τον κανονισμό, όπως:
- Δημιουργία μιας παρουσίασης για τον αντίκτυπο του θορύβου στην συγκέντρωση.
- Συμμετοχή στη διαμόρφωση του «κανονισμού κινητού» από τους ίδιους τους μαθητές, ώστε να νιώσουν συνιδιοκτήτες.
Εκπαίδευση Συναισθηματικής Νοημοσύνης: Η αντίδραση του μαθητή (η «κραυγή» του) είναι συχνά ένδειξη αδυναμίας διαχείρισης συναισθημάτων ή ανάγκης επιβεβαίωσης. Το σχολείο οφείλει να παρέχει εργαλεία για την ορθή έκφραση και τη διεκδίκηση της προσοχής, μέσω προγραμμάτων κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων (SEL).
Συμπέρασμα: Η Υπέρβαση της Γραφειοκρατίας
Το σχολείο είναι θεσμός καλλιέργειας και όχι σωφρονισμού. Η επιλογή της αποβολής για ένα κινητό με μουσική, φανερώνει αδυναμία ή άρνηση του εκπαιδευτικού συστήματος να αναλάβει τον παιδαγωγικό του ρόλο. Αντί να προσκολλάται στη λεπτομέρεια του κανονισμού, το σχολείο πρέπει να επικεντρωθεί στη μεγάλη εικόνα: στη διαμόρφωση υπεύθυνων, ενσυναισθητικών και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών.
Η μεταρρύθμιση της σχολικής πειθαρχίας απαιτεί την υπέρβαση της γραφειοκρατικής λογικής του «δημοσίου υπαλλήλου» και την επιστροφή στην ουμανιστική λογική του «παιδαγωγού» που βλέπει πίσω από την παραβίαση τον αναπτυσσόμενο έφηβο που χρειάζεται καθοδήγηση, όχι απέλαση. Μόνο τότε το σχολείο θα πάψει να μοιάζει με δικαστήριο και θα γίνει ξανά ένας ασφαλής λιμένας για την ψυχική και πνευματική ανάπτυξη.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου