Βασικός θεματικός ἄξων: Κοινωνία
(ΕΚΘΕΣΙΣ - ΕΚΦΡΑΣΙΣ)
τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Λένε πολλοί ότι για να ευημερήση μία κοινωνία δεν χρειάζεται μόνον οικονομικούς παράγοντες αλλά ότι χρειάζεται κι άλλους, πολύ πιο σημαντικούς ίσως από τους υλικούς.
1. Η δημιουργία της κοινωνίας
Όταν οι πολλοί απεφάσισαν πως μόνοι των δεν θα εδύναντο να ευτυχίσουν, αλλά συνειδητοποίησαν ότι εχρειάζοντο ο ένας τον άλλον, εδημιούργησαν κοινωνίας – ήτοι συμμετοχή πολλών ατόμων - και πολιτείας. Δια να μην υπερισχύη δε το δίκαιον του ισχυρού μεταξύ των, όπως συμβαίνει εις την φύσιν, όπου το δυνατόν θηρίον τρώγει το αδύναμον, συνέγραψαν νόμους και ώρισαν τους φύλακας – ανθρώπους με εξουσίαν – να τηρούν αυτούς χάριν της ισοτιμίας. Θα δείξω ότι αυτοί οι φύλακες, οι τηρούντες τους νόμους, έχουν εκ της κοινωνίας μοναδικόν καθήκον την διασφάλισιν αυτών – των νόμων - κάτι που διασφαλίζει την επίτευξιν του μόνου σκοπού του ανθρώπου, την ευδαιμονίαν.
2. Ο σκοπός του ανθρώπου
Σκοπός του ανθρώπου είναι η ευδαιμονία, αυτό που λένε οι πολλοί «ευτυχία» και για να επιτευχθή αυτό, τίθενται στόχοι – αυτοί είναι επτά - οι οποίοι πρέπει πρωτίστως αυτοί να κατακτηθούν, για να ευοδωθή με την σειρά του ο ένας και μόνος σκοπός. Οι στόχοι δεν είναι άλλοι απ’ αυτά που ονομάζονται αξίες και οι οποίες είναι αέναες, πανανθρώπινες, διαχρονικές, μετρημένες δε στα δάκτυλα των δύο χεριών.
3. Οι στόχοι, οι αξίες
Η ελευθερία, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η ισοτιμία, η υγεία, η εργασία, η μόρφωση-παιδεία και η αξιοπρέπεια είναι οι αξίες, δηλαδή αυτά που αξίζουν αληθώς. Και αληθώς αξίζει κάτι, όταν άπαντες συμφωνούν σ’ αυτό δίχως ούτε ένας να διαφωνή για την αξίαν του. Διακρίνονται δε οι αξίες απ’ τις ψευδαξίες, απ’ αυτά δηλαδή που δεν αξίζουν και λανθασμένως πιστεύεται απ’ τους πολλούς ότι έχουν αξία απ’ αυτό ακριβώς, ότι δηλαδή αρκεί να βρεθή έστω κι ένας να αμφισβητήση την αξίαν του πράγματος, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τον πλούτον, τον οποίον πολλοί θεωρούν υπέρτατην αξίαν, όμως που ευρέθη ένας κυνικός Διογένης ζώντας σε ένα πυθάρι για να τον αμφισβητήση. Αντίθετα όμως, εάν ρωτήση κανείς τους ανθρώπους τι επιθυμούν, να είναι δούλοι ή ελεύθεροι πολίτες, ουδείς θα βρεθή που να αμφισβητήση την αξίαν της ελευθερίας.
4. Η σημασία των στόχων-αξιών
Όπως το σώμα για να είναι ευτυχές επιθυμεί την υγείαν όλων των μερών του και των αισθήσεών του, την όρασιν, την ακοήν, την όσφρησιν, την αφήν, την γεύσιν και η απώλεια έστω και μίας εξ αυτών κάμνει αυτό δυστυχισμένον, έτσι και ο σκοπός της ευδαιμονίας των ανθρώπων προϋποθέτει την επίτευξιν των στόχων, των αξιών. Η απώλεια έστω κι ενός στόχου κάμνει δυσπρόσιτην, αν όχι αδύνατην την επίτευξιν και του σκοπού. Παρατηρείται ότι οι φύλακες, αυτό έχοντας υπόψιν των, ώρισαν έναν εξ αυτών να εποπτεύη μίαν εκάστην πορείαν προς επίτευξιν εκάστης αξίας. Δηλαδή ώρισαν υπουργόν παιδείας, δια να επιτηρή την εξασφάλισιν του στόχου της μορφώσεως. Ώρισαν υπουργόν υγείας για την κατάκτησιν της αξίας της υγείας, αμύνης για αυτήν της ειρήνης, εργασίας για την εργασίαν, δικαιοσύνης για την δικαιοσύνην.
5. Η σύγχρονος πραγματικότης
Στην σύγχρονον εποχήν είναι εμφανές ότι αι αξίαι και η κατάκτησίς των κείνται εν κινδύνω, αφ’ ού άπαντες υποτίθεται δραστηριοποιούνται στην κατάκτησίν των – οι φύλακες κόπτονται ότι τηρούν την πορείαν προς την επίτευξίν των – αλλά ολοέν αυτές απομακρύνονται και μένουν όνειρον θερινής νυχτός. Λές και η κατάκτησίς των είναι ανέφικτος και ουτοπική. Υπάρχει δικαιοσύνη; Υγεία; Παιδεία; Η αιτία του πράγματος είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκει τους αενάους αυτούς στόχους με ακατάλληλα μέσα.
6. Τα μέσα
Οι στόχοι επιτυγχάνονται με πολλαπλά με την σειρά των μέσα. Για παράδειγμα, ο νέος άνθρωπος που έχοντας ως σκοπόν του την προσωπικήν του ευδοκίμησιν θέτει ως έναν απ’ τους στόχους του την είσοδόν του σε κάποιο ανώτατον εκπαιδευτικόν ίδρυμαν της χώρας – χωρίς να το συνειδητοποιή επιθυμεί την κατάκτησιν της αξίας της μορφώσεως και εργασίας, αφ’ ού η κατάκτησις ενός πτυχίου θεωρείται ότι οδηγεί σε επαγγελματική καλύτερη αποκατάστασιν – και κάμνει τα πάντα για να το κατορθώση. Για να επιτύχη τον στόχον του θέτει εις κίνησιν πολυποίκιλα μέσα, όπως μέθοδον αναγνώσεως και μελέτης και ωράριον, απόκτησιν εγχειριδίων, χρόνιες παρακολουθήσεις φροντιστηριάκων μαθημάτων, προγυμνάσεις κατ’ οίκον, μόχθον και χρήμα γονέων. Οι στόχοι επιτυγχάνονται με την συνδρομήν πολλαπλών μέσων, όχι μόνον υλικών αλλά και ηθικοπνευματικών. Για να κατακτηθή η αξία της «ελευθερίας» θέλει αρετήν και τόλμην λέγει ο ποιητής, ή για να γυρίση ο ήλιος θέλει δουλειά πολλήν, ένας άλλος.
7. Και ξανά η σύγχρονος πραγματικότης
Εδώ όμως έγκειται και το πρόβλημα της συγχρόνου εποχής και της μη κατακτήσεως των ανθρωπιστικών αξιών και κατ’ επέκτασιν της απωλείας της ευδαιμονίας.
Ο σύγχρονος άνθρωπος ανήγαγεν την ύλην ως το μοναδικόν μέσον – δια να μην ειπωθή ότι ανήγαγεν την ύλην ως αξίαν ή και σκοπόν, φεύ της ζωής του - των ενεργειών του βίου του. Το χρήμα επί των πλείστων των περιπτώσεων εν ώ θα έπρεπε να θεωρείται – όπως και είναι – ως εδείχθη ανωτέρω ψευδαξία και μόνον έν απλόν μέσον εκ των πολλαπλών που βοηθά την επίτευξιν των στόχων, των αξιών – π.χ τον στόχον της αξιοπρεπείας – δεικνύεται ταυτιζόμενον με την ευδαιμονίαν. Ο υλικός ευδαιμονισμός όμως είναι δυστυχία, αφ’ ου η ευδαιμονία είναι κυρίως ηθικοπνευματικού περιεχομένου.
8. Οι υπαίτιοι
Εν κατακλείδι, κάποιοι φαίνεται ότι επιθυμούν την μη κατάκτησιν των ανθρωπιστικών αξιών και στόχων και άρα την απώλειαν του σκοπού της ευδαιμονίας της κοινωνίας των ανθρώπων. Και αφ’ ού οι πολλοί ώρισαν υπευθύνους να τους υποδεικνύουν τα κατάλληλα μέσα για να τα χρησιμοποιούν στην πορείαν των προς τον σκοπόν, τους φύλακας, και αφ’ ού αυτοί υπέδειξαν ουτιδανά μέσα, ως το κυνήγι της ύλης, ιδού ποιοι είναι οι υπαίτιοι. Η ανεύρεσις νόμων και η διαχείρισις της πορείας της κοινωνίας μέσα στον χρόνον γίνεται και παραχωρήθηκε σ’ αυτούς, ίνα επιτευχθή ο σκοπός.
Εφ’ όσον όμως ουδείς στόχος εξυπηρετείται υπ’ αυτών – δια σκοπούς σκοτεινούς δικούς των με οφέλη ευκόλως νοητέα υπό πάντων – δεν μένει τίποτα άλλο απ’ το να θεωρηθούν εκπεπτωκότες του όποιου αξιώματός των.
* εδημοσιεύθη ως άρθρον εις την καθημεινήν εφημερίδαν «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ», τη Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2009
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου