Η ΜΕΓΑΛΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου-

1. ΜΟΝΑΡΧΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ

Τὰ οἰκονομικὰ τοῦ κράτους εἶχον φθάσει εἰς ἀδιέξοδον. Αἱ μεταρρυθμιστικαὶ προσπάθειαι τῶν ὑπουργῶν Τυργκὸ καὶ Νεκὲρ ἀπέτυχον ἓνεκα τῆς ἀντιδράσεως τῆς αὐλῆς καὶ τῶν εὐγενῶν. ῾Ο Λουδοβῖκος ΣΤ’ πιεζόμενος ἀπὸ τὴν ἀνάγκην συνεκάλεσε τὰς Γενικὰς Τάξεις, δηλαδὴ τοὺς ἀντιπροσώπους τῶν τριῶν τάξεων, αἱ ὁποῖαι δὲν εἶχον συγκληθῆ ἀπὸ τῶν χρόνων τοῦ Ρισελιὲ (1624).

Οἱ ἀντιπρόσωποι συνῆλθον τὴν 5 Μαΐου 1789 εἰς τὰς Βερσαλλίας, 600 τῆς τρίτης τάξεως, 300 εὐγενεῖς, 300 κληρικοί. ᾽Αλλ’ εὐθὺς ἐγεννήθη σοβαρὸν ζήτημα. Οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς τρίτης τάξεως ἤθελον νὰ ψηφίζουν κατ’ ἄτομον, ἐνῷ οἱ εὐγενεῖς καὶ οἱ κληρικοὶ κατὰ τάξεις. Οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς τρίτης τάξεως ὑπελόγιζον νὰ προσελκύσουν μερικοὺς ἱερεῖς μεταρρυθμιστικοὺς καὶ ἤλπιζον τοιουτοτρόπως, ὅτι θὰ εἶχον τὴν πλειοψηφίαν. ᾽Επειδὴ ὅμως οἱ εὐγενεῖς καὶ οἱ κληρικοὶ δὲν ὑπεχώρουν, οἵ ἀντιπρόσωποι τῆς τρίτης τάξεως ἀνεκήρυξαν ἑαυτοὺς ἀντιπροσώπους ὅλου τοῦ γαλλικοῦ ἔθνους, ὡς ᾽Εθνοσυνέλευσιν (Assemblee Nationale, 17 ᾽Ιουνίου 1789) καὶ ὡρκίσθησαν, ὃτι δὲν θὰ ἀποχωρισθοῦν, προτοῦ δώσουν σύνταγμα εἰς τὴν Γαλλίαν. Αὐτὴ ἦτο ἡ πρώτη ἐπανασταστικὴ πρᾶξις.

῾Ο βασιλεύς, ὁ ὁποῖος ἐκηρύχθη ὑπὲρ τῶν εὐγενῶν καὶ τοῦ κλήρου, παρουσιάσθη εἰς τὴν αἴθουσαν τῶν συνεδριάσεων, ἐδήλωσε μὲ ἀπολυταρχικὸν ὓφος, ὅτι τὰ προνόμια εἶναι ἀπαραβίαστα καὶ διέταξε νὰ ψηφίζουν κατὰ τάξεις. Μετὰ τὸ τέλος τῆς συνεδριάσεως ἡ τρίτη τάξις ἔμεινε μόνη εἰς τὴν αἴθουσαν καὶ ἐκήρυξε κατ’ εἰσήγησιν τοῦ περιφήμου κόμητος Μιραμπὼ τὰ μέλη τῆς ῎Εθνοσυνελεύσεως ἀπαραβίαστα. Μετ’ ὀλίγου ἡ πλειονότης τῶν κληρικῶν καὶ πολλοὶ εὐγενεῖς ἡνώθησαν μετὰ τῆς τρίτης τάξεως. Ὁ βασιλεὺς ἠναγκάσθη νὰ ὑποχωρήσῃ.

ΕΞΕΓΕΡΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ -ΒΑΣΤΙΛΛΗ

῾Ο βασιλεὺς ἐσκέφθη νὰ μεταχειρισθῇ βίαν κατὰ τὴς Συνελεύσεως καὶ συνεκέντρωσε περὶ τὰς Βερσαλλίας στρατόν. ῞Οταν ὅμως ἔφθασευ ἡ εἴδησις, ὅτι ὁ βασιλεὺς ἀπέπεμψε τὸν μεταρρυθμιστικὸν ὑπουργὸν Νεκέρ , ὁ λαὸς τῶν Παρισίων κατὰ προτροπὴν τοῦ νεαροῦ δημοσιογράφου Δεμουλὲν (Desmoulins) διήρπασε τὰ ὁπλοπωλεῖα καὶ τὰς ἀποθήκας τοῦ κράτους καὶ ὥρμησε κατὰ τοῦ φρουρίου τῆς Βαστίλλης , ἡ ὁποία ῆτο διὰ τὸν λαὸν τὸ σύμβολον τῆς τυραννίας (14 Ἰουλίου). Ἡ Βαστίλλη παρεδόθη, ἡ δὲ φρουρά της ἐσφάγη. Μὲ τὸν λαὸν ἡνώθη καὶ ἡ φρουρὰ τῶν Παρισίων. ᾽Απὸ τὴν ἀναρχίαν καὶ τὴν διαρπαγὴυ ἔσωσε τότε τὴν πρωτεύουσαν ἡ προχείρως σχηματισθεῖσα ᾽Εθνοφρουρὰ ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ νεαροῦ μαρκησίου Λαφαγὲτ (La Fayette), ὁ ὁποῖος εἶχε πολεμήσει καὶ εἰς τὸν ὑπὲρ ἀνεξαρτησίας ἀγῶνα τῆς ᾽Αμερικῆς.

Μετὰ τὴν πτῶσιν τῆς Βαστίλλης ὁ ἀδελφὸς τοῦ βασιλέως καὶ πολλοὶ εὐγενεῖς καὶ κληρικοὶ ἐκ φόβου ἐγκατέλειψαν τὴν Γαλλίαν, ἐγκατεστάθησαν εἰς τὰς παρὰ τὰ γερμανικὰ σύνορα πόλεις καὶ εἰργάζοντο κατὰ τῆς ᾽Επαναστάσεως. Οἱ φυγάδες αὐτοὶ ὠνομάσθησαν Μετανάσται (Emigrants).

ΤΟ ΝΕΟΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Τὴν ἐξέγερσιν τῶν Παρισίων ἠκολούθησαυ στάσεις εἰς ὅλην τὴν Γαλλίαν. Οἱ χωρικοὶ διήρπασαν τοὺς πύργους καὶ τὰ κτήματα τῶν δεσποτῶν, ἐκακοποίησαν ἤ καὶ ἐφόνευσαν πολλοὺς ἐξ αὐτῶν καὶ κατήργησαν βιαίως τὰ φεουδαρχικὰ δικαιώματα. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Συνέλευσις κατὰ τὴν περίφημον συνεδρίασιν τῆς 4 Αὐγούστου κατήργησεν ἐπισήμως τὰ προνόμια τῶν εὐγενῶν καὶ τοῦ κλήρου. Οἱ εὐγενεῖς ἐν μέσῳ ἀπεριγράπτου συγκινήσεως ἐδήλωσαν, ὅτι παραιτοῦνται ἀπὸ τὰ δικαιώματά των.

῾Η Συνέλευσις ἀφήσασα τὸν σκοπόν, διὰ τὸν ὁποῖον εῖχε κληθῆ, νὰ τακτοποιήσῃ δηλαδὴ τὰ οἰκονομικὰ τοῦ κράτους, ἀνέλαβε νὰ συντάξῃ σύνταγμα διὰ τὴν Γαλλίαν, θεμελιώδη δηλαδὴ νομοθεσίαν, ἡ ὁποία νὰ κανονίζῃ εἰς τὸ ἑξῆς τὴν διοίκησιν τῆς χώρας. Διὰ τοῦτο ἡ πρώτη αὐτὴ Συνέλευσις ὠνομάσθη Συντακτικὴ (Assemblee Constituante). Τὸ σύνταγμα, τὸ ὁποῖον κατήρτισεν ἡ Συνέλευσις, μετέβαλε ριζικῶς τὸ πολιτικὸν καὶ κοινωνικὸν καθεστὼς τῆς Γαλλίας.

Αἱ κυριώτεραι διατάξεις αὐτοῦ εἶναι :

1) Διατηρεῖται ἡ κληρονομικὴ βασιλεία, ἀλλ’ ὁ βασιλεὺς ἔχει μόνον τὴν ἐκτελεστικὴν ἐξουσίαν.

2) Τὴν νομοθετικὴν ἐξουσίαν ἔχουν ἀντιπρόσωποι τοῦ ἔθνους ἐκλεγόμενοι διὰ ψηφοφορίας καὶ ἀποτελοῦντες μίαν βουλήν.

3) Τὴν δικαστικὴν ἐξουσίαν ἀσκοῦν οἱ δικασταί, οἱ ὁποῖοι πρέπει νὰ ἐκλέγωνται ὑπὸ τοῦ λαοῦ.

4) Τὰ ἐκκλησιαστικὰ κτήματα, ἀξίας 3 δισεκατομμυρίων περίπου, ἐκηρύχθησαν ὡς ἐθνικά.

5) Τὰ μοναρχικὰ τάγματα κατηργήθησαν, οἱ δὲ ἱερεῖς καὶ ἐπίσκοποι ἕγιναν δημόσιοι ὑπάλληλοι μισθοδοτούμενοι ὑπὸ τοῦ κράτους. Τὴν συντήρησιν τῶν ἀγαθοεργῶν ἱδρυμάτων ἀνέλαβεν ἡ πολιτεία. Οἱ ἱερεῖς ὑπεχρεώθησαν νὰ ὁρκισθοῦν πίστιν εἰς τὸ νέον πολίτευμα. Πολλοὶ ὅμως ἠρνήθησαν νὰ ὁρκισθοῦν καὶ ὠνομάσθησαν διὰ τοῦτο ἀνώμοτοι . Αὐτοὶ ἀντέδρων κατὰ τῆς ᾽Επαναστάσεως καὶ οἱ ὀπαδοὶ τοῦ παλαιοῦ καθεστῶτος εὗρον εἰς αὐτοὺς ἰσχυρὸν στήριγμα.

ΦΥΓΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ

Τὴν 5ην ᾽Οκτωβρίου Ι789 ἕνεκα ἐλλείψεως ἄρτου συνεκροτήθη εἰς τὴν πρωτεύουσαν μεγάλη διαδήλωσις τοῦ λαοῦ, ἀποτελουμένη κατὰ μέγα μέρος ἀπὸ γυναῖκας τῆς ἀγορᾶς, πωλητρίας καὶ ἐργάτιδας. ῾Η διαδήλωσις διηυθύνθη εἰς τὰς Βερσαλλίας καὶ συνεκρούσθη πρὸς τὴν φρουρὰν τῶν ἀνακτόρων. ῾Ο βασιλεὺς κατὰ συμβουλὴν τοῦ Λαφαγὲτ ἐγκατέλειψε τὰς Βερσαλλίας καὶ ἐγκατεστάθη εἰς Παρισίους καὶ μετ’ αὐτοῦ ἡ ᾽Εθνοσυνέλευσις μετέθεσε τὴν ἕδραν της εἰς τὴν πρωτεύουσαν. Ἀπὸ τότε ὁ βασιλεὺς ἡτο ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ λαοῦ καὶ τῆς ᾽Εθνοφρουρᾶς.

Τὴν 14 ᾽Ιουλίου 1790, τὴν ἐπέτειον τῆς ἁλώσεως τῆς Βαστίλλης, ἔγινεν ἡ πανηγυρικὴ ἑορτὴ τῆς συναδελφώσεως, ὁ βασιλεὺς ὡρκίσθη εἰς τὸ νέον σύνταγμα ὑπὸ τὰς ἐπευφημίας τοῦ λαοῦ καὶ ἡ Ἐπανάστασις ἐφάνη, ὅτι ἔληξεν.

᾽Εν τῷ μεταξὺ μεγάλην δύναμιν ἀπέκτησαν εἰς ὅλην τὴν Γαλλίαν οἱ ἀρχηγοὶ τῶν ἐπαναστατικῶν σωματείων, τὰ ὁποῖα εἶχον ἱδρυθῆ τότε. Δύο ἐξ αὐτῶν ἦσαν τὰ σημαντικώτερα, ἡ Λέσχη τῶν Ἰακωβίνων , ἡ ὁποία ἔλαβε τὸ ὄνομα ἀπὸ τὴν μονὴν τῶν Ἰακωβίνων, ὅπου συνεδρίαζε, καὶ ἡ Λέσχη τῶν Κορδελιέ , ὀνομασθεῖσα οὕτω ἀπὸ ἄλλο μοναστήριον. Τρεῖς ἄνδρες κατὰ τὴν ἐποχὴν αὐτὴν ἤσκουν μεγάλην ἐπιρροήν, ὁ Ροβεσπιὲρ (Robespierre), ὁ Δαντὸν (Danton) καὶ ὁ Μαρὰ (Marat).

῾Ο βασιλεύς, μὴ ἀνεχόμενος τὸν περιορισμὸν τῆς ἐξουσίας του, ἀπεφάσισε νὰ πλήξῃ τὴν Ἐπανάστασιν μὲ τολμηρὸν ἐπιχείρημα. Τὴν 20 ᾽Ιουλίου 1791 ἔφυγε κρυφίως μετὰ τῆς οἰκογενείας του ἀπὸ τὴν πρωτεύουσαν πρὸς τὰ βελγικὰ σύνορα. Εἶχε σκοπὸν νὰ φθάσῃ εἰς τὸ Βέλγιον καὶ νὰ τεθῇ ἐπὶ κεφαλῆς τῶν φυγάδων εὐγενῶν καὶ τοῦ ξένου στρατοῦ, ὁ ὁποῖος τοὺς ὑπεστήριζεν. ᾽Αλλ’ ἀνεγνωρίσθη καθ’ ὁδόν, συνελήφθη καὶ ὡδηγήθη εἰς Παρισίους. Τότε ἡ Συνέλευσις ἀνέστειλε τὴν ἐξουσίαν του καὶ ἐξήσκησεν αὐτὴ ὅλας τὰς ἐξουσίας. Οἱ ἀντιμοναρχικοὶ προσεπάθησαν τότε νὰ ἀνατρέψουν τὴν βασιλείαν, ἀλλ’ ἀπέτυχον. ῾Ο βασιλεὺς μετ’ ὀλίγον ἐπανέλαβε τὸν ὅρκον εἰς τὸ σύνταγμα καὶ ἀνέλαβε τὴν ἐξουσίαν. ᾽Εν τῷ μεταξὺ ἡ Συνέλευσις ἐπεράτωσε τὸ ἔργον της καὶ διελύθη τὴν 30 Σεπτεμβρίου 1791.

2. ΠΤΩΣΙΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ (1791 - 1792)

Συμφώνως πρὸς τὸ νέον σύνταγμα ἐξελέγη ἡ τακτικὴ Βουλή, ἡ ὁποία ὠνομάσθη Νομοθετικὴ Συνέλευσις (Assemblee legislative) καὶ συνῆλθε τὴν 1 ᾽Οκτωβρίου 1791. ῾Η πλειονότης αὐτῆς ἀπετελεῖτο ἀπὸ φιλοβασιλικοὺς συνταγματικοὺς βουλευτάς, οἱ ὁποῖοι ἀπετέλουν τὴν δεξιάν , διότι ἐκάθηντο εἰς τὴν δεξιὰν πτέρυγα τοῦ βουλευτηρίου. Μετ’ αὐτοὺς ἤρχοντο οἱ μετριοπαθεῖς δημοκρατικοί, οἱ ὁποῖοι ἀπετέλουν τὴν ἀριστεράν . Οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν ἦσαν ᾽Ιακωβῖνοι, ἐπειδὴ δὲ μερικοὶ ἀπὸ τοὺς διακεκριμένους ἀρχηγούς των κατήγοντο ἀπο τὴν περιοχὴν τοῦ ποταμοῦ Ζιρὸνδ (Gironde), ὠνομάσθη βραδύτερον ὅλον τὸ κόμμα Γιρονδῖνοι (Girondins). Εἰς τὴν ἄκραν ἀριστερὰν καὶ εἰς τὰ ὑψηλότερα καθίσματα τοῦ βουλευτηρίου ἐκάθηντο οἱ ὀλίγοι ἐπαναστατικοὶ καὶ ἀνατρεπτικοὶ ἄνδρες τῆς Συνελεύσεως, οἱ περισσότεροι ἀπ’ αὐτοὺς Κορδελιέροι. Αὐτοί, λόγῳ τῆς θέσεώς των εἰς τὴν βουλήν ὠνομάσθησαν ᾽Ορεινοί , ἐνῷ οἱ συντηρητικοὶ ἀντιθέτως Πεδινοί .

Οἱ Γιρονδῖνοι καὶ οἱ ᾽Ορεινοὶ εἶχον μαζί των τὸν ὄχλον τῶν Παρισίων, τὸν ὁποῖον τότε ὠνόμασαν «sans culotte», διότι δὲν ἐφόρει τὴν ἀριστοκρατικὴν περισκελίδα, ἀλλὰ τὸ πανταλόνιον. Ὥστε «sans culotte» κατήντησε νὰ σημαίνῃ τὸν ἄκρον ἐπαναστατικόν.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ 10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1792

῾Η πλειονότης τῆς Συνελεύσεως ἦτο, ὅπως εἴπομεν, φιλοβασιλικὴ καὶ ἡ ἐσωτερικὴ ἡσυχία ἐφαίνετο στερεωμένη. ᾽Αλλ ᾽έκτακτα γεγονότα ἐδημιούργησαν νέαν κρίσιν, ἡ ὁποία ἔγινεν αἰτία νὰ συντομευθῇ ἡ ζωὴ τῆς Συνελεύσεως καὶ νὰ ἀνατραπῇ ἡ βασιλεία.

Τὴν ἄνοιξιν τοῦ 1792 ὁ αὐτοκράτωρ τῆς Αὐστρίας καὶ ὁ βασιλεὺς τῆς Πρωσσίας, παρακινούμενοι άπὸ τοὺς γάλλους μετανάστας καὶ ἀπὸ τὰς μυστικὰς ὑποκινήσεις τοῦ Λουδοβίκου καὶ τῆς ᾽Αντωανέττας, ἦσαν ἕτοιμοι νὰ εἰσβάλουν εἰς τὸ γαλλικὸν ἔδαφος καὶ νὰ συντρίψουν τὴν ᾽Επανάστασιν. ῾Ο ἀρχιστράτηγος τοῦ ἡνωμένου γερμανικοῦ στρατοῦ κόμης τοῦ Μπραουνσβάϊκ ἔκαμε προκήρυξιν, ἡ ὁποία ἔλεγεν, ὅτι ὁ συμμαχικὸς γερμανικὸς στρατὸς σκοπὸν ἔχει νὰ ἀποκαταστήσῃ τὴν νόμιμον τάξιν εἰς τὴν Γαλλίαν, ὅτι πᾶς ὁ ἀνθιστάμενος θὰ τυφεκίζεται καὶ ὅτι οἱ Παρίσιοι θὰ μετεβάλλοντο εἰς ἐρείπια ἐν περιπτώσει ἐπιθέσεως τοῦ λαοῦ κατὰ τῶν ἀνακτόρων τοῦ βασιλέως. ῾Η προκήρυξις ἐπροκάλεσε κολοσσιαῖον ἐρεθισμὸν εἰς τὸν λαόν. ῾Η Συνέλευσις ἐκήρυξε τὴν Πατρίδα ἐν κινδύνῳ καὶ οἱ ἐπαναστατικοὶ σύλλογοι ἀπήτουν τὴν ἀνατροπὴν τοῦ βασιλέως, διότι εἶχον ὑπονοίας, ὅτι συνεννοεῖτο μὲ τὸν ἐχθρόν. ᾽Απὸ τότε τὰ πολεμικὰ γεγονότα ἤρχισαν νὰ ἔχουν μεγάλον ἀντίκτυπον ἐπὶ τῆς ἐσωτερικῆς καταστάσεως.

Ἡ Γαλλία ἤρχισε νὰ κινητοποιεῖται ὅλη. Εἰς τὴν πρωτεύουσαν συνέρρευσαν ἐθελονταὶ ἀπ’ ὅλα τὰ ση μεῖα. Τὴν 30 Ἰουλίου ἔφθασαν 500 Μασσαλιῶται ψάλλοντες τὸ νέον ἐμβατήριον, τὸ ὁποῖον εἶχε συνθέσει διὰ τὸν στρατὸν τοῦ Ρήνου ὁ ἀξιωματικὸς τοῦ μηχανικοῦ Ρουζέ δέ Λίλ . Τὸ ᾆσμα αὐτὸ ὠνομάσθη Μασσαλιῶτις καὶ ἐξακολου9εῖ νὰ εἶναι ὁ ἐθνικὸς ὕμνος τῶν Γάλλων.

Ὑπὸ τὰς περιστάσεις αὐτὰς οἱ ἀνατρεπτικοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων ἦσαν ὁ Δαντόν, ὁ Μαρὰ καὶ ὁ Ροβεσπιέρ, προέβησαν εἰς πραξικόπημα. Τὴν 10 Αὐγούστου 1792, ὑποστηριζόμενοι ἀπὸ τὸν ὄχλον τῶν Παρισίων, ἐπετέθησαν κατὰ τοῦ Κεραμεικοῦ, τῶν ἀνακτόρων τοῦ βασιλέως, τὰ ὁποῖα οἱ βασιλόφρονες εἶχον ὀχυρώσει ἀναμένοντες τὴν ἄφιξιν τῶν Γερ μανῶν. Ἡ Συνέλευσις τότε ἐψήφισε τὴν ἀναστολὴν τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας καὶ ἀπεφάσισε τὴν σύγκλησιν νέας Συντακτικῆς Συνελεύσεως, διὰ νὰ δώσῃ νέον σύνταγμα εἰς τὴν Γαλλίαν. Συγχρόνως ἐσχηματίσθη νέα κυβέρνησις, εἰς τὴν ὁποίαν ὁ Δαντὸν ἔγινεν ὑπουργὸς τῆς Δικαιοσύνης.

Ἡ αὐστροπρωσσικὴ εἰσβολὴ τοῦ 1792 ἀπέτυχεν οἰκτρῶς, διότι πρὸ τῆς ὁρμῆς τῆς γαλλικῆς νεολαίας ὁ στρατὸς τῶν γερμανῶν ἡγεμόνων ἠναγκάσθη νὰ ὑποχωρήσῃ ἀφοῦ εὗρε σθεναρὰν ἀντίστασιν εἰς τὴν πόλιν Βαλμὺ (20 Σεπτεμβρίου).

3. Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΚΑΤΑΡΓΗΣΙΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ

Αἱ ἐκλογαὶ διὰ τὴν νέαν Συνέλευσιν ἔφεραν πλειοψηφοῦντας τοὺς δημοκρατικούς, ὥστε οἱ Γιρονδῖνοι τώρα κατεῖχον τὴν δεξιάν, ἐνῷ ἡ ἀριστερὰ ἐγέμισεν άπὸ ᾽Ορεινούς, δηλαδὴ ἀνατρεπτικούς. ῾Υπῆρχεν ὅμως καὶ σημαντικὸς ἀριθμὸς βασιλοφρόνων συνταγματικῶν, δηλαδὴ Πεδινῶν. Τοιουτοτρόπως κατηρτίσθη ἡ δευτέρα ᾽Εθνοσυνέλευσις τῆς ᾽Επαναστάσεως, ἡ ὁποία ὠνομάσθη Convent ἤ Convention, ἐκυβέρνησεν ἐπὶ τρία σχεδὸν ἔτη τὴν Γαλλίαν (20 Σεπτ. 1792 - 26 ᾽Οκτωβρ. 1795) καὶ εἶναι ἡ κυρίως ἐπαναστατικὴ Συνέλευσις. ῾Ο Ροβεσπιέρ, ὁ Δαντὸν καὶ ὁ Μαρὰ ἐξελέγησαν μεταξὺ τῶν πρώτων.

Κατὰ τὴν πρώτην συυεδρίασίν της ἡ Convention ἀπεφάσισεν ὁμοφώνως τὴν κατάργησιν τῆς βασιλείας, ἀνεκήρυξε τὴν δημοκρατίαν, ἤλλαξε τὴν χριστιανικὴν χρονολογίαν καὶ ἀρχὴν νέας χρονολογίας ὥρισε τὴν ἡμέραν τῆς ἀνακηρύξεως τῆς δημοκρατίας. ᾽Επίσης ἀντὶ τῆς εἰς ἑβδομάδας διαιρέσεως εἰσήχθη ἡ διαίρεσις τῶν μηνῶν εἰς δεκάδας.

ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ

Ἡ Convent εἰσήγαγεν εἰς δίκην τὸν βασιλέα. Γιρονδῖνοι καὶ ᾽Ορεινοὶ ἤθελον νὰ τὸν καταδικάσουν. ᾽Αλλ’ οἱ πρῶτοι δὲν ἤθελον νὰ καταδικασθῇ εἰς θάυατον. Διὰ τοῦτο διεξήχθη σφοδρὸς ἀγὼν μεταξὺ τῶν δύο μερίδων. ῾Ο Λουδοβῖκος κατηγορήθη ἐπὶ συνωμοσίᾳ κατὰ τῆς ἐλευθερίας τοῦ λαοῦ καὶ ἐπὶ ἐπιβουλῇ κατὰ τῆς ἀσφαλείας τοῦ κράτους ἐπὶ τῇ βάσει ἐπιστολῶν, αἱ ὁποῖαι ἀπεδείκνυον, ὅτι συνεννοεῖτο μετὰ τῶν Γάλλων φυγάδων καὶ τῆς Αὐστρίας. Διὰ μικρᾶς πλειοψηφίας ὁ βασιλεὺς κατεδικάσθη εἰς θάνατον καὶ ἀνῆλθεν εἰς τὴν λαιμητόμον τὴν 21 ᾽Ιανουαρίου 1793.

῾Η ἀποτυχία τῶν Γιρονδίνων νὰ σώσουν τὸν βασιλέα ἔγινεν αἰτία ἀγρίας πάλης μεταξὺ αὐτῶν καὶ τῶν ᾽Ορεινῶν. Τέλος οἱ ᾽Ορεινοὶ κατέφυγον εἰς τὴν βίαν. Περιεκύκλωσαν τὴν ᾽Εθνοσυνέλευσιν μὲ στρατιώτας τῆς ᾽Εθνοφρουρᾶς καὶ ὑπὸ τὴν ἀπειλὴν τῶν τηλεβόλων ὑποχρέωσαν αὐτὴυ νὰ ἀποφασίσῃ τὴν παράδοσιν 27 Γιρονδίνων βουλευτῶν. Οἱ 22 ἀπ’ αὐτοὺς συλληφθέντες ἀμἐσως ἐκαρατομήθησαν. Οἱ ὑπόλοιποι διέφυγον καὶ ἐκίνησαν στάσεις εἰς τὰς ἐπαρχίας των καὶ σχεδὸν ὅλοι εἶχον κακὸν τέλος.

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

᾽Εν τῷ μεταξὺ ἡ κατάστασις ἀπέβη κρίσιμος. Ὁ στρατὸς εἶχε σοβαρὰς ἀποτυχίας εἰς τὰ σύνορα, οἱ βασιλικοὶ ἠρέθιζον τὸν λαὸν καὶ ἤγειρον ἐπικινδύνους ἐπαναστάσεις εἰς τὰς ἐπαρχίας. Ὁ στρατηγὸς Δυμουριέ , ὁ νικητὴς τοῦ Βαλμύ, δυσηρεστημένος διὰ τὸν θάνατον τοῦ βασιλέως, ηὐτομόλησεν εἰς τὸ αὐστριακὸν στρατόπεδον.

῾Η Συνέλευσις ἓλαβε μέτρα αὐστηρότατα. Κατήρτισε τὴν περίφημον ᾽Επιτροπὴν τῆς Δημοσίας Σωτηρίας (Comite du Salut Public), τὴν ὁποίον ἀπετέλεσαν ὁ Δαντὸν μὲ ἐννέα ὀπαδούς του. Εἰς τὰς ἐπαρχίας ἐσχηματίσθησαν παραρτήματα τῆς ᾽Επιτροπῆς, αἱ καλούμεναι ᾽Επιτροπαὶ τῆς ᾽Εποπτείας , καὶ εἰς αὐτὰς περιῆλθεν οὐσιαστικῶς ἡ ἐξουσία. Τοιουτοτρόπως ἡ Γαλλία ἐξουσιάζετο ἀπὸ τοὺς ἄκρους ἐπαναστατικούς, οἱ ὁποῖοι ἔλαβον τὸ κοινὸν καὶ περιβόητον ὄνομα Ἰακωβῖνοι.

Κατ’ εἰσήγησιν τοῦ Δαντὸν ἐσχηματίσθη ῎Εκτακτον ᾽Επαναστατικὸν Δικαστήριον καὶ ἤρχισαν καταγγελίαι κατὰ τῶν ὑπόπτων καὶ ὁμαδικαὶ θανατώσεις. ᾽Αντιδραστικοὶ ἱερεῖς, μετανάσται καὶ γενικῶς πᾶς ὁ ἀντιφρονῶν ἢ ἀποδοκιμάζων τὰς πράξεις τῶν κυβερνώντων συνελαμβάνετο καὶ μετὰ πρόχειρον διαδικασίαν ὡδηγεῖτο εἰς τὴν λαιμητόμον. Διὰ τοῦτο, τὴν περίοδον τῶν 14 μηνῶν ἀπὸ τοῦ Μαΐου τοῦ 1793 μέχρι τοῦ Ἰουλίου 1794 ὠνόμασαν Τρομοκρατίαν (Terreur).

῾Ο Δαντὸν ἐθεώρει τὴν τρομοκρατίαν ὡς μέτρον προσωρινὸν πρὸς στερέωσιν τῆς δημοκρατίας. Διὰ τοῦτο, μόλις παρῆλθεν ὁ ἐξωτερικὸς κίνδυνος, ἠθέλησε νὰ μετριάσῃ τὰ μέτρα. ᾽Αλλ᾽ ἦλθεν εἰς σύγκρουσιν πρὸς τοὺς ἀδιαλλάκτους καὶ ἔπεσε θῦμα τῆς ὑπούλου πολιτικῆς τοῦ Ροβεσπιέρ, ὁ ὁποῖος ἐφθόνει τὴν δημοτικότητά του. Εἰσήχθη εἰς δίκην καὶ κατεδικάσθη εἰς θάνατον μετὰ τοῦ Δεμουλέν, ὁ ὁποῖος εἰς τὴν ἐφημερίδα του ἐτόλμησε νὰ κατακρίνῃ τὰ μέτρα τῆς τρομοκρατίας. Τότε ἐκυριάρχησεν ὁ Ροβεσπιέρ, ὁ ὁποῖος ἐψήφισε νόμον ἐπιτρέποντα τὴν καταδίκην ἄνευ μαρτύρων. ’Εκτοτε αἱ θανατικαὶ ἐκτελέσεις ὑπερέβησαν πᾶν ὅριον. ῎Εγιναν περὶ τὰς 2.600 θανατώσεις, ἐκ τῶν ὁποίων αἱ 1.376 ἐντὸς τῶν τελευταίων 39 ἡμερῶν, κατὰ τὰς ὁποίας ἐκυριάρχει ὁ Ροβεσπιέρ.

Δὲν ἤργησεν ὅμως νὰ σημάνῃ καὶ ἡ ὥρα τοῦ Ροβεσπιέρ.᾽Ηρχισε νὰ γίνεται ἐπικίνδυνος καὶ εἰς τοὺς φίλους του. ᾽Ορεινοὶ καὶ Πεδινοὶ συνεννοήθησαν καὶ τὴν 27 ᾽Ιουλίου 1794 μετὰ θυελλώδη συνεδρίασιν τῆς ᾽Εθνοσυνελεύσεως ὁ Ροβεσπιὲρ συνελήφθη μετὰ τῶν ἐμπίστων του.῾Ο περιβόητος δημεγέρτης ἀνῆλθε τὴν λαιμητόμον μὲ 104 ἐν ὅλῳ ὀπαδούς του.

ΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΡΙΟΝ

Μετὰ τὴν πτῶσιν τοῦ Ροβεσπιὲρ εἰς τὴν ᾽Εθνοσυνέλευσιν ἐπεκράτησαν οἱ συντηρητικοί, οἱ ὁποῖοι συνέταξαν νέον σύνταγμα πολὺ συντηρητικόν. Δι’ αὐτοῦ τὴν ἐκτελεστικὴν ἐξουσίαν εἶχε τὸ λεγόμενον Διευθυντήριον (Directoire) ἀπὸ πέντε ἄνδρας, τὴν δὲ νομοθετικὴν δύο σώματα, ἡ Βουλὴ τῶν Πεντακοσίων καὶ ἡ Βουλὴ τῶν Γερόντων ἐκ 250 ἀνδρῶν, ἡλικίας ἄνω τῶν τεσσαράκοντα ἐτῶν.

᾽Αλλ’ ἡ μοναρχικὴ μερίς, ἐνθαρρυνθεῖσα καὶ ἐνισχυθεῖσα ἐν τῷ μεταξύ, προέβη εἰς πραξικόπημα, διὰ νὰ ἀνατρέψῃ τὸ καθεστώς. ῾Η Συνέλευσις εὑρεθεῖσα εἰς δύσκολον θέσιν ἀνέθεσε τὴν ἄμυναν εἰς τὸν νεαρὸν στρατηγὸν Ναπολέοντα Βοναπάρτην , ὁ ὁποῖος κατέστειλεν εὐκόλως τὸ κίνημα διὰ τοῦ πυροβολικοῦ.

4. ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ

Μετὰ τὴν ἀποτυχίαν τῆς ἐκστρατείας τοῦ 1792 τῶν γερμανῶν ἡγεμόνων γαλλικὸς στρατὸς κατέλαβε τὸ Βέλγιον , ἐνῷ ἄλλος στρατὸς πρὸς νότον κατέλαβε τὴν Νίκαιαν καὶ τὴν Σαβοΐαν , αἱ ὁποῖαι ἀνεκηρύχθησαν δημοκρατία ὑπὸ τὸ ὄνομα Δημοκρατία τῶν ᾽Αλλοβρόγων .

῾Η ᾽Αγγλία τότε, ἡ ὁποία ἦτο ἐπίσης ἐχθρὰ τῆς ᾽Επαναστάσεως, συνήνωσε κατὰ τῆς Γαλλίας διὰ χρημάτων καὶ ἀπειλῶν τὸν αὐτοκράτορα τῆς Γερμανίας, τὸν βασιλέα τῆς Πρωσσίας, πολλοὺς γερμανοὺς ἡγεμόνας, τὴν Ἱσπανίαν καὶ τὴν ῾Ολλανδίαν. Πρὸ τοῦ συνασπισμοῦ αὐτοῦ ἡ γαλλικὴ δημοκρατία ἐφάνη, ὅτι κινδυνεύει. Οἱ Γάλλοι ἡττήθησαν εἰς πολλὰ μέρη, ἐξεκένωσαν τὸ Βέλγιον καὶ εἰς διαφόρους ἐπαρχίας τῆς Γαλλίας ἐξερράγησαν στάσεις. ᾽Αλλὰ κατὰ τὰς περιστάσεις αὐτὰς τὴν ἀρχὴν ἔλαβεν εἰς χεῖρας της ἡ ᾽Επιτροπὴ τῆς Δημοσίας Σωτηρίας, ἡ ὁποία ἔστειλεν εἰς τὰ σύνορα μεγάλας μάζας στρατοῦ διὰ τῆς ὁμαδικῆς στρατολογίας. Κατόπιν ἀποφασιστικῶν μαχῶν ἀνακατελήφθη τὸ Βέλγιον καὶ ἡ ῾Ολλανδία, ἡ ὁποία μετεβλήθη εἰς δημοκρατίαν ὑπὸ τὸ ὄνομα Βαταβικὴ Δημοκρατία.

Τὸν ἐπαναστατικὸν στρατὸν διωργάνωσεν ὁ περίφημος Λάζαρος Καρνώ , ὁ ἐπονομασθεὶς ᾽ Οργανωτὴς τῆς Νίκης, σοφὸς μαθηματικὸς καὶ μέλος τῆς ᾽Επιτροπῆς τῆς Δημοσίας Σωτηρίας, ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τὰς 14 στρατιὰς τῆς ᾽Επαναστάσεως καὶ ἐχάραξε τὰ σχέδια τῶν ἐκστρατειῶν.

Τὸ 1795 ὁ συνασπισμὸς διεσπάσθη, διότι ὁ βασιλεὺς τῆς Πρωσσίας ἔκλεισεν εἰρήνην, ἡ ὁποία διήρκεσε μέχρι τοῦ 1806, ἀναγνωρίσας τὴν ὑπὸ τῶν Γάλλων κατοχὴν τῆς ἀριστερᾶς ὄχθης τοῦ Ρήνου. Κατὰ τὸ αὐτὸ ἔτος εἰρήνευσεν ἐπίσης καὶ ἡ Ἱσπανία.

῾Η Αὐστρία ἀπομονωθεῖσα ἠπειλήθη συγχρόνως ἀπὸ τρεῖς γαλλικὰς στρατιάς. Τὰς δύο ἀπ’ αὐτὰς ἐσταμάτησεν ἐπὶ τοῦ Ρήνου ὁ ὀνομαστὸς στρατάρχης Ἀρχιδοὺξ Κάρολος . ᾽Αλλ’ ὁ ἀρχηγὸς τῆς τρίτης στρατιᾶς, Ναπολέων Βοναπάρτης ἔγινεν ἔνδοξος κατὰ τὴν ὀνομαστὴν ἐκστρατείαν τῆς Ἱταλίας (1796).

Τέλος ἡ Αὐστρία ὑπεχρεώθη νὰ κλείσῃ τὴν Εἰρήνην τοῦ Καμποφόρμιο (Campoformio, 1797), διὰ τῆς ὁποίας παρεχώρησε τὸ μὲν Βέλγιον εἰς τὴν Γαλλίαν, τὴν δὲ Λομβαρδίαν (῎Ανω Ἰταλίαν) εἰς τὴν ὑπὸ τοῦ Ναπολέοντος δημιουργηθεῖσαν. ᾽Εντεῦθεν τῶν ῎Αλπεων Δημοκρατίαν καὶ ἀνεγνώρισε καὶ αὐτὴ τὴν κυριαρχίαι τῶν Γάλλων ἐπὶ τῆς ἀριστερᾶς ὅχθης τοῦ Ρήνου. Ὡς ἀντιστάθμισμα ἔλαβε τὴν χώραν τῆς Βενετικῆς Δημοκρατίας, τὴν ὁποίαν κατέλυσεν ὁ Ναπολέων.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟΝ

Μετὰ τὴν εἰρήνην τοῦ Καμποφόρμιο μόνη ἡ ᾽Αγγλία ἔμεινεν ὑπὸ τὰ ὅπλα. Τὸ Διευθυντήριον, τὸ ὁποῖον ἐκυβέρνα τότε τὴν Γαλλίαν, περιέβαλε τὸν Ναπολέοντα μέ μεγάλας τὶμὰς καὶ τοῦ ἀνέθεσε τὴν ἀρχηγίαν τοῦ πολέμου κατὰ τῆς ᾽Αγγλίας.

῾Ο Ναπολέων ἐμελέτησε κατ’ ἀρχὰς νὰ κάμῃ ἀπόβασιν εἰς τὰς ἀγγλικὰς νήσους, ἀλλὰ δὲν κατώρθωσε νὰ πραγματοποιήσῃ τὸ σχέδιόν του αὐτό. ᾽Εσκέφθη τότε νὰ προσβάλῃ τὴν βάσιν τῆς ἀγγλικῆς δυνάμεως, τὰς ᾽Ινδίας, καταλαμβάνων τὴν Αἴγυπτον.

῾Η Αἴγυτττος κατ’ ὄνομα μόνον ἀνῆκεν εἰς τὸν Σουλτάνον τῆς Τουρκίας, διότι τὴν ἀρχὴν εἶχον οἱ Μαμελοῦκοι μπέηδες, οἱ ἀρχηγοὶ τῶν Μαμελούκων πολεμιστῶν. ῾Ο Ναπολέων μὲ μεγάλην μυστικότητα συνεκέντρωσεν εἰς τὴν Τουλὸν ἐκλεκτὸν στρατὸν ἀπὸ 35 χὶλιάδας καὶ ἔλαβε μαζί του τοὺς καλυτέρους ἀξιωματικούς, οἱ ὁποῖοι εἶχον διακριθῆ εἰς τὸν πόλεμον τῆς Ἱταλίας, καθὼς καὶ διαφόρους σοφούς, καλλιτέχνας καὶ τεχνίτας, γεωργικὰς μηχανὰς καὶ ὁλόκληρον ὑλικόν, διὰ νὰ διανοίξῃ τὸν ἰσθμὸν τοῦ Σουέζ. ῾Ο ναύαρχος τοῦ ἀγγλικοῦ στόλου, ὁ περίφημος Νέλσων , νομίζων, ὅτι ὁ Ναπολέων ἡτοίμαζεν ἀπόβασιν εἰς τὴν ᾽Αγγλίαν, ἀπέκλεισε τὴν διάβασιν τοῦ Γιβραλτάρ. Τοιουτοτρόπως ὁ Ναπολέων ἔπλευσεν εἰς τὴν Αἴγυπτον χωρὶς ἐμπόδιον.

Καθ’ ὁδὸν ὁ γαλλικὸς στόλος κατέλαβε τὸν περίφημον λιμένα τῆς Μάλτας καὶ ἀπέκτησεν ἰσχυρὰν ναυτικὴν βάσιν. ᾽Αμέσως κατόπιν ὁ γαλλικὸς στρατὸς ἀπεβιβάσθη εἰς τὸν ὅρμον τοῦ ᾽Αβουκίρ, κατέλαβε τὴν ᾽Αλεξάνδρειαν καὶ ἐβάδισε κατὰ τοῦ Καΐρου. ᾽Αλλ’ ὁ στρατὸς τοῦ Ναπολέοντος ἐδοκιμάσθη πολὺ ἀπὸ τὰς κλιματικὰς συνθήκας τῆς Αἰγύπτου. ῾Η ἔλλειψις ὕδατος καὶ ὁ φοβερὸς καύσων ἐταλαιπώρουν τὸν στρατόν, ὁ ὁποῖος ἦτο ἑνδεδυμένος μὲ χειμερινὰς στολάς. Πολλοὶ ηὐτοκτόνουν ἀπὸ τὴν ἀπελπισίαν.

Οἱ Μαμελοῦκοι ἱππεῖς ἐπεχείρησαν νὰ φράξουν τὴν ὁδὸν πρὸς τὸ Κάϊρου, ἀλλ’ ἦσαν τελείως ἀνίσχυροι κατὰ τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πεζικοῦ καὶ ἰδίως τοῦ πυροβολικοῦ. Κατὰ τὴν μάχην τῶν Πυραμίδων τὸ γαλλικὸν πυροβολικὸν ἐθέρισε 2 χιλιάδας Μαμελούκους, ἐνῷ μόνον 30 Γάλλοι ἐφονεύθησαν. Τοιουτοτρόπως τὸν ᾽Οκτώβριον τοῦ 1798 ὅλη ἡ Αἴγυπτος εἶχε περιέλθει εἰς τὴν ἐξουσίαν τῶν Γάλλων.

᾽Εν τῷ μεταξὺ ἔφθασεν ὁ Νέλσων καὶ εἰς τὸν ὅρμον τοῦ ᾽Αβουκὶρ ἔκαυσε τὸν γαλλικὸν στόλον. ῾Η Τουρκία ἐπίσης ἐκήρυξε τὸν πόλεμον κατὰ τῆς Γαλλίας. ῾Ο Ναπολέων ἐστράφη τότε κατὰ τῆς Συρίας (1799). Μὲ μικρὰν δύναμιν ἐπέρασε τὴν μεταξὺ Αἰγύπτου καὶ Συρίας ἔρημον καὶ κατέλαβε τὴν ᾽Ιόππην. ᾽Αλλ’ ἀπέτυχε προσβαλὼν τὴν ὀχυρὰν θέσιν τοῦ ῾Αγίου Ἰωάννου τῆς ῎Ακρας. ᾽Επιστρέψας εἰς τὴν Αἴγυπτον ἐνίκησε τὸν τουρκικὸν στρατόν, τὸν ὁποῖον εἶχον ἀποβιβάσει οἱ ’Αγγλοι εἰς τὴν παραλίαν τοῦ ᾽Αβουκίρ.

᾽Αλλ’ ἡ θέσις τοῦ γαλλικοῦ στρατοῦ ἦτο κρίσιμος, διότι δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ διατηρηθῇ εἰς τὴν Αἴγυπτον οὔτε νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν Γαλλίαν. Κατὰ τὰς δυσκόλους αὐτὰς στιγμὰς ὁ Ναπολέων προσεκλήθη κρυφίως ἀπὸ τὸ Διευθυντήριον, διότι ἡ πολιτικὴ κατάστασις εἰς τὴν γαλλικὴν πρωτεύουσαν εἶχε περιπλακῆ. ᾽Ανεχώρησε κρυφίως μὲ ὀλίγους ἀφωσιωμένους στρατηγοὺς καὶ ἀξιωματικοὺς καὶ κατώρθωσε νὰ φθάσῃ εἰς τὴν Γαλλίαν. ῾Ο γαλλικὸς στρατός, τὸν ὁποῖον ἐγκατέλειψεν εἰς τὴν Αἵγυπτον, ἐσυνθηκολόγησε κατόπιν πολλῶν περιπετειῶν μὲ τοὺς ῎Αγγλους, ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ μεταφερθῇ εἰς τὴν Γαλλίαν (1801). Ὑπὸ τοὺς ἰδίους ὅρους παρεδόθη καὶ ἡ γαλλικὴ φρουρὰ τῆς Μάλτας.

Αὐτὸ ἦτο τὸ τέλος τῆς ἐκστρατείας τῆς Αἰγύπτου. ᾽Εξ αὐτῆς ὅμως ὠφελήθη σημαντικῶς ἡ ἐπιστήμη, διότι οἱ γάλλοι σοφοὶ ἐμελέτησαν τὴν οἰκονομικὴν καὶ κοινωνικὴν ὀργάνωσιν τῆς χώρας καθὼς καὶ τὸ ἀρδευτικὸν σύστημα τῆς κοιλάδος τοῦ Νείλου καὶ κατήρτισαν τὸ σχέδιον διώρυγος μεταξὺ Μεσογείου καὶ ᾽Ερυθρᾶς Θαλάσσης. Τὸ Αἰγυπτιακὸν ᾽Ινστιτοῦτον , τὸ ὁποῖον ἵδρυσεν ὁ Ναπολέων, ἔκαμε πολλὰς παρατηρήσεις καὶ ἐμελέτησε μνημεῖα, ἄγνωστα μέχρι τῶν χρόνων ἐκείνων. ῾Ο γάλλος σοφὸς Σαμπολιὸν (Champolion) κατώρθωσε νὰ ἀναγνώσῃ τὴν ἱερογλυφικὴν γραφήν, ἐκ τῆς ὁποίας ἀπεκαλύφθη ἡ παλαιοτάτη ἱστορία τῆς Αἰγύπτου. Τὰ πορίσματα τῶν μελετῶν αὐτῶν ἐδημοσιεύθησαν εἰς μέγα σύγγραμμα ὑπὸ τὸν τίτλον Αἴγυπτος .

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ (1453-1821)