Του Γαβριήλ Μπομπέτση
Πάσχα 2020, ένα αλλιώτικο Πάσχα. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
«ἀρχὴ σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Στην Ελληνική υπάρχουν διάφορες λέξεις σχετικές με το Πάσχα. Η μία έχει αναφερθεί ήδη, ενώ αμέσως συγγενικότερη της είναι η λέξη: Πασχαλιά. Και οι δύο προέρχονται από την εβραϊκή λέξη Pesáh, που σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Είναι λίγο πολύ γνωστό ότι γύρω στον 13ο αι., υπό την καθοδήγηση του Μωησή, ο ισραηλήτικος λαός διέβη με θαυματουργικό τρόπο την Ερυθρά θάλασσα, γλιτώνοντας από την καταδυνάστευση των Φαραώ. Την ανάμνηση αυτού του γεγονότος εορτάζουν μέχρι και σήμερα οι Εβραίοι στο δικό τους Πάσχα.
Άλλες λέξεις για το Πάσχα είναι η Λαμπρή και η Ανάσταση. Λαμπρή ονομάζεται φυσικά αυτή η ημέρα, επειδή είναι λαμπρή και ευφρόσυνη, επειδή είναι φωτεινή. «Θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν ᾋδου τὴν καθαίρεσιν, ἄλλης βιοτῆς, τῆς αἰωνίου ἀπαρχήν». Η ημέρα αυτή, η σημαντικότερη για τη χριστιανοσύνη, είναι αρχή μιας «ἄλλης βιοτῆς», μιας ζωής που τέρμα της δεν είναι ο θάνατος, γιατί απέκτησε πλέον την προοπτική της αιωνιότητας. Ανάσταση ονομάζεται δε λόγω του γεγονότος που θυμόμαστε τη μέρη εκείνη. Παύει να συγκαταλέγεται ο Χριστός στο πλήθος των νεκρών και ανίσταται μετά την τριήμερη παραμονή του στον τάφο. «Τί ζητεῖτε τὸν Ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν;», λέει ο Άγγελος στις μυροφόρες, που είχαν πάει στο μνήμα του Χριστού, να προσφέρουν μύρα κι αρώματα.
Και τώρα σχετικά με το φετινό Πάσχα... Οι πασχαλιές εδώ και κάποιες μέρες διαχέουν στον αέρα το μωβ τους μύρο. Κι οι παπαρούνες γονυκλινείς στα χέρσα και στους κάμπους ευφραίνουν με το άλικό τους χρώμα τις ψυχές. Η παράδοση τις θέλει να συμβολίζουν το αίμα του Χριστού, αν και η παπαρούνα ήταν στα αρχαία χρόνια συνδεδεμένη με τη λατρεία της θέας της φύσης, Δήμητρας. Χορεία από πασχαλίτσες χαϊδεύουν τη γη και συμπληρώνουν την ομορφιά του τοπίου.
Μπορούμε, άραγε, να τα δούμε φέτος αυτά ή μόνο τα φανταζόμαστε;
Κάποιες νοικοκυρές έφτιαξαν ήδη τα πασχαλιάτικα κουλούρια, αυτά που γεμίζουν με την ευωδία τους τον χώρο. Άλλες πάλι κατά το συνήθειο ετοιμάζονται να πλάσουν και τα εόρτια τσουρέκια. Τα αβγά παραδοσιακά βάφονται τη Μ. Πέμπτη. Το ωραίο αυτό έθιμο, με το τσούγκρισμα των αβγών, έχει τον εξής συμβολισμό. Όταν σπάει το τσόφλι του αβγού, βγαίνει το κλωσσόπουλο. Κατ' αναλογία το κλειστό αβγό συμβολίζει τον θάνατο, τον ερμητικά κλειστό τάφο του Χριστού, ενώ το σπασμένο αβγό την κατάργηση του θανάτου, τη ζωή. Για αυτό να μη στεναχωριέστε αν σπάει εύκολα το πασχαλιάτικο αβγό σας!
Φέτος είναι το Πάσχα των ματαιώσεων. Οι ακολουθίες θα γίνουν κεκλεισμένων των θυρών. Αυτό το κεκλεισμένων των θυρών θυμίζει πολύ την Κυριακή του Θωμά: «Μεθ’ ἡμέρας ὀκτὼ τῆς Ἐγέρσεώς σου Ἰησοῦ βασιλεῦ, μονογενὲς Λόγε τοῦ Πατρός, ὤφθης τοῖς Μαθηταῖς σου, κεκλεισμένων τῶν θυρῶν, τὴν εἰρήνην σου παρεχόμενος». Ίσως εκεί να είναι και από τις πρώτες (γλωσσικές) χρήσεις του. Ματαιώνεται φέτος το μαζί, το «ἀλλήλοις». Δείχνουμε υπακοή, για να μη θέσουμε τίποτα και κανέναν σε κίνδυνο.
Μόνο ένα πράγμα δεν μπορεί να ματαιωθεί. Αυτό που η πένα του ποιητή Παπατσώνη ονόμασε «εσωτερική λατρεία», ή άλλως ειπωμένο, πάλι από τον ποιητή, η κρούση της εντός του ανθρώπου καμπάνας, με αλαλαγμό, με ευφροσύνη, με φωτεινότητα και με διαύγεια.
«Ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα ήλιου./ [...] όλα τα κύτταρά [...] είναι λίμνες που αναδίνουνε φως», όπως έγραψε ένας έτερος ποιητής, ο Βρεττάκος. Η Ανάσταση είναι ημέρα φωτός και χαράς. «Φωτίζου, φωτίζου, ἡ νέα Ἱερουσαλήμ. ἡ γάρ δόξα Κυρίου, ἐπί σέ ἀνέτειλε», ακούγεται στην αναστάσιμη θεία Λειτουργία. Αυτό το φως, αυτή η χαρά είναι αναγκαίο να θερμαίνουν τις καρδιές μας πολύ περισσότερο το εφετινό Πάσχα, το τόσο αλλιώτικο. «Με το φως της χαράς» που λέει και ο Σολωμός στον Λάμπρο («Η ημέρα της Λαμπρής»)...
Μπορεί οι μικροί να μην ανάψουν τις λαμπάδες των νονών τους, αλλά μπορούμε όλοι να κρατήσουμε αναμμένες τις λαμπάδες των ψυχών μας. Το ανέσπερο φως («Δεῦτε λάβετε φῶς, ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου φωτός») δεν θα διανεμηθεί από σπίτι σε σπίτι - απαγορεύθηκε γάρ -, αλλά μπορούμε να επιχειρήσουμε να το κάνουμε βίωμα.
«Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος/ να 'ν' ήμερος να 'ναι άκακος/ λίγο φαΐ λίγο κρασί/ Χριστούγεννα κι Ανάσταση», γράφει απλά και μεστά ο Ελύτης. Μα παρακάτω υπάρχει και αυτός ο στίχος: «Μα ήρθαν αλλιώς τα πράματα». Δεν πειράζει... Με υπομονή και ελπίδα θα γίνει παρελθόν και η παρούσα κατάσταση.
Καλή Ανάσταση λοιπόν! Καλό Πάσχα! Το ιδιαίτερο αυτό Πάσχα του 2020...