Του Γαβριήλ Μπομπέτση
 |
| Εαρινή Συμφωνία, Ν. Γύζης |
Διάβαζα πρόσφατα ένα τομίδιο με τίτλο:
Ευτυχία είναι... Έτσι διερωτήθηκα πώς θα σημασιοδοτούσα εγώ την ευτυχία. Ιδού τα αποτελέσματα. Αξίζει όμως να σημειώσουμε πως ο καθένας θα μπορούσε να σημασιοδοτήσει άλλως την ευτυχία. Δύσκολα, όμως, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πως η ευτυχία είναι ένα αίσθημα εσωτερικής πληρότητας που ουδεμία ή μικρή σχέση έχει με την καλή τύχη (<εὖ + τύχη). Τελικά η ευτυχία είναι κάτι τόσο υποκειμενικό αλλά και τόσο αντικειμενικό.
Η ευτυχία αποτελεί το διακύβευμα του ανθρώπου από παλαιοτάτων χρόνων. Η φιλοσοφία, η ψυχολογία, ιδανικά και η ίδια η εκπαίδευση στοχεύει στην ευδαιμονία του ανθρώπου. Γράφει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια (1102a 5-6) πως «ἡ εὐδαιμονία ἐστὶ ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ' ἀρετὴν τελείαν», « η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής που έχει τελειωθεί ως προς την αρετή». Πιστεύω πως ο ισχυρισμός αυτός έχει ισχύ ως τα σήμερα. Οι μεταγενέστεροι του Αριστοτέλη στωικοί φιλόσοφοι θεωρούσαν την ευδαιμονία ως
εὔροια βίου, ως την καλή και φυσική ροή που πρέπει να πάρει ο βίος του καθενός. Η ευδαιμονία είναι αυτό που πάντα ποθούμε και που πάντα μας ξεφεύγει.
Είδα ανθρώπους λωλούς για τον κόσμο να λένε πως είναι καλά. Γνώρισα ανθρώπους "στερημένους" ζωής και εμπειριών να λούζονται στη χαρά. Διάβασα για αρρώστους που επέμεναν πεισματικά να είναι χαρούμενοι. Εκεί και αλλού κατάλαβα πως η ευτυχία δεν εξαρτάται τόσο από τις συνθήκες.
Ερχόμαστε λοιπόν στην προσωπική ψηλάφιση της έννοιας της ευτυχίας. Ευτυχία είναι να ζεις το θαύμα... της ζωής. Η ασχήμια ποτέ δεν εξέλειψε από τον κόσμο. Αυτό που χρειάζεται είναι η δύναμη μεταμόρφωσης της ασχήμιας σε ομορφιά. Αντί να αλλάξει ο κόσμος (...που δεν αλλάζει), αλλάζεις την οπτική σου επί του κόσμου. Αυτό είναι το διακύβευμα, θαρρώ, της ζωής, της ευτυχισμένης ζωής.
Ευτυχία σημαίνει να χαμογελά η ψυχή και όχι μονάχα τα χείλη. Ευτυχία δεν σημαίνει απρόσκοπτη ζωή, δίχως συγκρούσεις. Ευτυχία σημαίνει να συγκρούεσαι και να μπορείς στο κατόπι να ζητάς συγχώρεση. Ευτυχία είναι να χωράς τον άλλο μέσα σου, ανεξαρτήτως από το πόσο θα σε χωρέσει εκείνος. Ευτυχία σημαίνει να είσαι εσωτερικά ανεξάρτητος. Μια ευτυχία που εξαρτάται από τη συμπεριφορά του άλλου μπορεί να είναι ευτυχία; Ευτυχία είναι να πέφτεις και να αγωνίζεσαι να μην ξαναπέσεις. Ευτυχία είναι να δέχεσαι τον άλλο όπως είναι. Ευτυχία είναι να πεις ένα και δύο "ευχαριστώ". Ευτυχία είναι η προσμονή. Αναμένω μια γιορτή, αναμένω μια εκδήλωση, ένα ταξίδι, ακόμα και μια έξοδο. Δεν ξέρω πώς θα ήταν η ζωή χωρίς αυτήν την προσμονή. Ευτυχία είναι να μην έχω αρίφνητες επιθυμίες. Να έχω όνειρα έμ-μετρα. Ευτυχία είναι ένα βλέμμα, ένα χάδι, ένας λόγος. Ευτυχία είναι η ενατένιση της φύσης. Η φύση έχοντας το στοιχείο του αψεγάδιαστου και τέλειου ηρεμεί και γαληνεύει. Ευτυχία είναι να κοιτάς τον ουρανό και τ' άστρα, τη θάλασσα και τα βουνά, να νιώθεις τον αέρα να ψαύει το μάγουλό σου, να βλέπεις τον ήλιο είτε να παίρνει θέση στο στερέωμα είτε να αναχωρεί, για να πάει να κοιμηθεί. Ευτυχία είναι ένας ζεστός καφές και ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα. Ευτυχία είναι ένας περίπατος, με καλή παρέα.
Η ευτυχία δεν βρίσκεται μόνο στα απλά. Η ευτυχία βρίσκεται στον τρόπο που βλέπεις τα απλά και τα σύνθετα. Η ευτυχία δεν είναι έξω μας αλλά μέσα μας. Ευτυχία δεν σημαίνει ζωή άλυπη αλλά να βλέπεις το θετικό στο κάθετί. Ευτυχία σημαίνει να είσαι ανθρώπινος, να σηκώνεσαι και να πέφτεις και πάλι να σηκώνεσαι και πάλι να ξαναπέφτεις. Η ευτυχία δεν είναι χωρίς διαλείμματα ούτε όμως και παροδική.
Alert: Δεν μπορεί η ευτυχία η δική σου να στερεί την ευτυχία του άλλου. Είναι ψευδεπίγραφη ευτυχία τότε. Έχουμε ανάγκη τον άλλον για να ζήσουμε. Αδυνατώ να συλλάβω μια ζωή όπου ο καθένας θα ζούσε μόνος του, δίχως κοινωνία με τον άλλο.
Ας δούμε ακόμη πως διάφοροι λογοτέχνες συλλαμβάνουν την ευτυχία. Γράφει ο Τόλης Νικηφόρου:
«[...]/ Να γυρίζεις στο φως.
Σαν το μικρό παιδί
εκστατικά να ανακαλύπτεις
τα δέντρα και τη θάλασσα,
ήχους και αρώματα,
ένα χαμόγελο,
θαύματα καθημερινά τριγύρω.
Να γυρίζεις στο φως,
πρώτη φορά να είναι ωραίος,
τόσο μεθυστικά ωραίος ο κόσμος»
(
Μια κιμωλία στο Μαυροπίνακα)
Η ευτυχία για τον Νικηφόρου βρίσκεται στην επαναπροσέγγιση της φύσης, σαν τη σχέση που αναπτύσσει ένα μικρό παιδί μαζί της. Τα παιδιά δεν διστάζουν να τσαλακωθούν, παίζουν με το χώμα, ευφραίνονται με χρώματα, αρώματα και ζιζάνια, γιατί έχουν απλότητα και φυσικότητα. Ο Γιάννης Ρίτσος, από την άλλη, εντοπίζει, την ευτυχία στην αγάπη:
«Το κορμί μας περήφανο
απ' της χαράς την ομορφιά.
Το χέρι μας παντοδύναμο
απ' την ορμή της αγάπης.
Μέσα στη φούχτα της αγάπης
χωράει το σύμπαν».
(
Εαρινή Συμφωνία).
Η ευτυχία είναι εν τέλει πολλά και σε πολλά. Αρκεί να ανανεώνει κανείς διαρκώς την όρεξη και την ορμή του και να διακηρύσσει όπως ο Νικηφόρος Βρεττάκος: «[...] Πες τους από μένα, πες τους από τα δάκρυα μου,/ ότι επιμένω ακόμη πως ο κόσμος/είναι όμορφος» (
Γράμμα στον άνθρωπο της πατρίδας μου)!
