της
Δήμητρας Αντωνίου
ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Η ιστορία διδάσκει λένε. Κι αλλοίμονον εις το έθνος εκείνο που την λησμονά. Είναι καταδικασμένο να την ξαναζήσει.
Την περίοδο της πολιτικής και οικονομικής ανόδου του Μακεδονικού Κράτους, η Λαμία γνώρισε τη μακεδονική κυριαρχία, ενώ το 344 π.Χ. μετατράπηκε σε οχυρό των Μακεδόνων, που έκοβε μακεδονικά βασιλικά νομίσματα. Αρκετοί Λαμιώτες, κυρίως ιππείς, πολέμησαν στο πλευρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον των περσικών στρατευμάτων, εκστρατεύοντας μαζί του και φτάνοντας έως τις μακρινές Ινδίες.
Το 326 π.Χ. περίπου πολέμησαν μαζί με τους Θηβαίους στη Μάχη της Μαντινείας. Με την αναγγελία του θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου, στην Ελλάδα, ιδίως στην Αθήνα και στην Αιτωλία που η κατάσταση ήταν τεταμένη, ξέσπασε ένας δριμύς απελευθερωτικός πόλεμος για την αποτίναξη της μακεδονικής κυριαρχίας.
Οι Αθηναίοι πρωτοστάτησαν σε αυτήν την εξέγερση, παρακινημένοι και από την αντίστοιχη στη Βακτρία. Αυτή ήταν και η μοναδική πόλη που επέδειξε επαναστατικές διαθέσεις στην Ανατολή, οι οποίες προκλήθηκαν από τους Έλληνες μισθοφόρους που είχαν εγκατασταθεί εκεί από τον Αλέξανδρο ως έποικοι.
Οι Αθηναίοι το 323 π.Χ. κάλεσαν όλους τους Έλληνες σε αγώνα κατά των Μακεδόνων που προκαλούσαν την ελευθερία και αυτονομία τους, ευελπιστώντας, παράλληλα, στην ανάκτηση της παλαιότερης ακμής τους. Πρώτα, εκδιώχθηκαν οι μακεδονικές φρουρές από τις πόλεις που συμμετείχαν στον αγώνα. Σε πολλές από αυτές μετέβησαν οι πρέσβεις των Αθηναίων εκπέμποντας πολεμικό κάλεσμα.
Την πρόσκλησή τους δεν αποδέχτηκαν οι Πελλιναίοι από τους Θεσσαλούς, οι 30 Ηρακλειώτες από τους Οιταίους, οι Λαμιείς κ.ά. Οι πόλεις αυτές ίσως είχαν διαφωνίες ή διαφορές με τις γειτονικές τους και αποτελούσαν φιλομακεδονικές εστίες μεταξύ των εξεγερθέντων. Ο Λεωσθένης ορίστηκε αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων και έλαβε θέση στα στενά των Θερμοπυλών. Διέθετε αριθμητική υπεροχή και κατέβαλε συνεχείς προσπάθειες να προκαλέσει με αψιμαχίες τον Αντίπατρο, αρχηγό των Μακεδόνων, σε πόλεμο. Αρχικά, οι σύμμαχοι νικούσαν, ο Αντίπατρος, όμως, αναγνωρίζοντας τη μειονεκτική του θέση, έφτασε στη Λαμία, εισήλθε στην πόλη που ήταν φιλική προς αυτόν και οχυρώθηκε εντός της, ανακαινίζοντας τα τείχη της.
Ο ελληνικός αυτός πόλεμος ονομάστηκε λαμιακός, εξαιτίας του τόπου διεξαγωγής του. Οι Αθηναίοι επιτέθηκαν πολλές φορές, μα οι ενέργειές τους απέβησαν άκαρπες. Τα τείχη της πόλης προφύλασσαν τους Μακεδόνες. Άρχισαν να πολιορκούν τη Λαμία, για να εξαναγκάσουν τον Αντίπατρο να εμπλακεί σε πολεμικές δραστηριότητες. Ως αποτέλεσμα των γεγονότων αυτών, η Λαμία γνώρισε στερήσεις, πείνα, δίψα και αρρώστιες. Ο Αντίπατρος, παρακινημένος από την
Απελπιστική κατάσταση, στην οποία είχε περιέλθει ο στρατός του, ζήτησε συνθηκολόγηση.
Ο Λεωσθένης, παρόλα αυτά, ήταν ανένδοτος, καθώς πρόσβλεπε σε μια άνευ όρων παράδοση του μακεδονικού στρατού. Ο Αντίπατρος, όπως όλα έδειχναν, επρόκειτο να παραδοθεί, αλλά μια πέτρα, κατά τη διάρκεια μιας συμπλοκής, ξέφυγε και χτύπησε τον Αθηναίο αρχηγό στο κεφάλι. Τρεις μέρες μετά ξεψύχησε. Το νεκρό και ικανότατο στρατηγό Λεωσθένη, στον οποίο οι συμπατριώτες του επιφύλαξαν μεγαλοπρεπή κηδεία, όπου τον επικήδειο εκφώνησε ο ρήτορας Υπερείδης, αντικατέστησε ο Αντίφιλος ο Αθηναίος, παραγκωνίζοντας τον αξιολογότερο Φωκίωνα.
Οι Μακεδόνες, από την άλλη, κατανοώντας πως ο Αντίπατρος εξακολουθούσε να βρίσκεται σε δεινή θέση, απέστειλαν το Λεοννάτο με 20.000 πεζικάριους και 2.500 ιππείς. Οι σύμμαχοι των Αθηναίων, με το φόβο της επερχόμενης ενίσχυσης, έλυσαν την πολιορκία και επιχείρησαν να σταματήσουν το Λεοννάτο. Μια φοβερή μάχη έλαβε χώρα έξω από τη Λαμία, κατά την οποία ο Λεοννάτος σκοτώθηκε. Ο Αντίπατρος τότε έσπευσε να βοηθήσει το στρατό του σκοτωμένου αρχηγού, ενώ την ίδια στιγμή οι Μακεδόνες ενισχύονταν περισσότερο, χάρη στις δυνάμεις, που κατέφταναν από την Ασία, προεξάρχοντος του Κρατερού.
Τον Σεπτέμβρη του 322 π.Χ. η μάχη που ξέσπασε στην Κρανώνα της Θεσσαλίας, αποδείχτηκε καταστροφική. Νικητές αναδείχτηκαν οι Μακεδόνες και η Λαμία βρέθηκε υπό την κυριαρχία τους. Κρίνοντας εκ των υστέρων τη συμμαχία των ελληνικών πόλεων, θα μπορούσε να ειπωθεί
Ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων της κυρίως Ελλάδας υπό την ηγεσία των Αθηναίων κινήθηκε το 323/22 π.Χ. κατά των μακεδονικών στρατιωτικών δυνάμεων, οδηγώντας στο
Λαμιακό Πόλεμο, που κατέστησε μια άγνωστη εν πολλοίς πόλη σε διάσημο κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων. Οι κάτοικοι της Φθιώτιδας και κυρίως οι Λαμιείς, δε διαδραμάτισαν κανένα σημαντικό ρόλο σε αυτόν, εκτός ίσως από το γεγονός ότι ήταν φιλικά διακείμενοι προς τους
Μακεδόνες.
Η αποτυχία αυτής της εξέγερσης ήταν αναμενόμενη από τους ρεαλιστικά σκεπτόμενους Έλληνες. Μετά την ήττα στο Λαμιακό πόλεμο, οι υποκινητές της εξέγερσης, οι ηγέτες δηλαδή της δημοκρατικής παράταξης θανατώθηκαν βάσει των όρων της συνθήκης. Οι δημοκρατικοί κατηγόρησαν αργότερα τους ολιγαρχικούς ότι συνέβαλαν στην υποδούλωση της Ελλάδας το 322 π.Χ.
ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΟΥ:
Στην σκέψι του καθενός έρχεται αβιάστως η ιστορία του γέρου του Μοριά με τον Ιμπραήμ. Του είπε ο τελευταίος κάποτε « Κάτσε ωρε σαν άντρας με τ’ ασκέρι σου να με πολεμήσεις. Τι συνεχώς κρύβεσαι πάνω στα βουνά;». Και του πε τότε ο Κολοκοτρώνης, «Αν είχα την ίδια δύναμη σε παλληκάρια με σένα, έστω και τα μισά, δεν υπήρχε περίπτωση να μη με ιδής μπροστά σου. Αλλά μιας και είπες για ανδρεία, έλα αν σου βαστά να μετρηθούμε οι δυό μας και όποιος νικήσει χάρισμά του ο Μοριάς». Ο εχθρός είναι υπέρτερος του λαού εις κατασταλτικήν δύναμην. Όμως δεν χρειάζεται να φοβηθή το δίκαιον έμπροσθεν του αδίκου.