επιμελεία του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-κλασσικού φιλολόγου-
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ
ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Κάθε ανθρώπινος πολιτισμός δίδει
αφ’ ενός ως μια αντίληψη του κόσμου και ως ένα κοσμοείδωλο, μια φιλοσοφία ζωής
και ένα στίγμα, αφήνει τα χνάρια του μέσα στο ρού της ιστορίας, στον χρόνο,
αλλά και στο τόπο βέβαια που έζησε και δραστηριοιποιήθηκε. Ένας τέτοιος
πολιτισμός φυσικά είναι και ο αρχαιοελληνικός που έμεινε στην ιστορία των
ανθρώπων με την ιδιότητα του κλασσικού, του αιώνιου, του πολιτισμού που
δημιούργησε τις απαρχές, έθεσε τις βάσεις της ανακάλυψης των νοημάτων του
κόσμου.
Η τέχνη του αρχαιοελληνικού
πολιτισμού ιδίως, διαθέτει ένα μήνυμα προς όλες τις εποχές, δια τούτο και είναι
αέναο, κλασσικό, εξωχρονικό λέει η συγγραφέας, μήνυμα που ασφαλώς έχει αφήσει
στέρεη την στάμπα του στο πνεύμα και την ψυχή των ανθρώπων όλων των εποχών.
Ποιο είναι αυτό το μήνυμά; Ότι ο άνθρωπος μπορεί με το να μην δίδει έμφαση στην
ύλη αλλά στο πνεύμα, να δαμάσει την φύση, να χειραφετηθεί απ’ αυτήν. Η τέχνη τι
είναι; Ο νους και το συναίσθημα του κάθε καλλιτέχνη, ο τρόπος που
αντιλαμβάνεται τον κόσμον. Οι αρχαίοι Έλληνες, αρα και οι καλλιτέχνες τους πώς
έβλεπαν τον κόσμο; Από την μια να τον καθοδηγεί το θείο, και από την άλλη ότι
και ο ίδιος ο άνθρωπος προσπαθεί μέσα από τις πολιτικές κοινωνίες που συνιστά
να καλυτερέψει τον κόσμο του και να περιορίσει όλες εκείνες τις δυνάμεις που
τον καθηλώνουν στο πεπρωμένο της δουλείας της φύσης. Η τέχνη λοιπόν αποτυπώνει,
η αρχαιοελληνική, μέσα από την συναισθηματική της υφή αυτήν ακριβώς την τάση
του ανθρώπου να καταστεί καλύτερο κοινωνικό, πολιτικό όν, καλύτερος πολίτης
δημοκρατικός, και ειρηνικός. Ειδάλλως αν δεν το κατορθώσει αυτό θα είναι τίποτα
άλλο από θηρίο.
Η τέχνη, και ξαναλέμε, η εκδήλωση
των συναισθημάτων και της ψυχής του ανθρώπου, έστω και με έλλογο τρόπο, δηλαδή
τιθασευμένη με κανόνες και μέτρα και όχι άναρχη και σουρεαλιστική, ήταν αυτή
που κατέδειξε με τα έργα της, απεικόνισε, το πέρασμα του ανθρώπου από την
προηγούμενη κατάσταση του θηριού στην κατάσταση του ζείν πολιτικώς, του ζειν ομαδικώς.
Εν τέλει η τέχνη, γνήσιο τέκνο της σκέψης των αρχαίων ελλήνων ως αυτή
ενσταλλάχθηκε και παγιώθηκε στο πνεύμα τους και όπως αυτή εμφανίστηκε δεν είναι
τίποτα άλλο παρά η εκδήλωση του τρόπου θέασης του κόσμου. Βέβαια το να έχει
κανείς ως αντίληψη για τον κόσμο, ότι αυτός πρέπει να είναι όσο το δυνατόν
πολιτικός, ήτοι ομαδοσυνεργατικός και φιλήσυχος και δημοκρατικός και ελέυθερος
είναι κάτι που πρέπει να διακατέχεται από τους ανθρώπους ως ιδέα παντοτινή.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ:
Το κείμενο αποτελείται από τέσσερεις
παραγράφους. Αν σ’ αυτές επισημανθούν οι θεματικές περίοδοι και τα νοηματικά κέντρα
αυτών, τότε εξάγονται τα κατωτέρω 12 σημεία:
·
Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του
στον ιστορικό χώρο και χρόνο
·
το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει
την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες,
θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές
·
Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου
από την αναγκαιότητα της φύσης
·
χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύμα
·
το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την
επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα
με τα έργα του νου και της καρδιάς,
·
αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά
στο Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο.
·
Αποκρυστάλλωμα μιας ορθής και όρθιας σκέψης
·
θυμίζει στους πολίτες την αμέριστη ευθύνη τους
για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορθώνεται εγγυητής της ιστορικής
αλληλεγγύης του συνόλου
·
Το πέρασμα από το ζώο, την άγρια φύση και τους
αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη
·
Αυτό ίσως είναι το συνοπτικό μέγιστο μάθημα του
αρχαιοελληνικού βιώματος
·
Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για
αυτογνωσία
·
είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός
προσανατολισμός γι’ αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι’ αυτό και μένει η βάση
κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες
τα οποία και πρέπει να μετουσιωθούν
σε πέντε περιόδους το πολύ, με αλλαγή κάθε λέξεως αλλά όχι του νοήματος
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ:
Σαφώς αυτή επιζητά να αναπτυχθεί
με τον τρόπο της αιτιολόγησης, να απαντηθεί αλλιώς το γιατί, το νόημα, το μήνυμα
της τέχνης των αρχαίων Ελλήνων είναι διαχρονικό και αέναο ή κλασσικό. (Ιδείτε
την εξομάλυνση του κειμένου). Τούτο θα γίνει σε 4 περιόδους εδώ.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΥΣ
ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΕΙΘΟΥΣ:
Είναι μία μείξη λογικού και
συναισθήματος. Η δε χρήση του «ιδού», επιτείνει αυτήν την μείξη αφού από την
μια είναι σαν να λέει ότι μας το απέδειξεν λογικώς αυτό που ήθελε να μας ειπεί,
αλλά από την άλλη μας φορτίζει συναισθηματικά για να νοιώσουμε αυτό το δέος,
που επιθυμεί να μας μεταγγίσει. Η αναφορά μας είναι λοιπόν στα μέσα της πειθούς
με λογική και συναίσθημα.
ΧΡΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ:
- Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του
- σημαδεύει την καταγωγή
- έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα
- μιας ορθής και όρθιας σκέψης
- …….
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΗ:
Κατόρθωμα, υποτάξει, ημερεύσει,
τιθασσεύσει, πέρασμα, μεταφορά, ολοκλήρωση, βασικό, κύριο, θεμελιώδες
Άλογη, παράλογη, μακρυα, αναλυτικό,
εκτενές, τεχνήτης απελευθερώσει, αποδεσμέυσει, χειραφετήσει
Οι συντάξεις είναι ενεργητικές
και δέον να γίνουν παθητικές. Ουδέν το δύσκολον!
Η ΕΚΘΕΣΗ:
Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα
«Τέχνη και Ζωή» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 500-600
λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στην προσφορά της Τέχνης στους νέους
σήμερα, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει
στην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν.
Το πλαίσιο αναφοράς είναι η ημερίδα, ήτοι συνέδριο, διάρκεια
μίας ημέρας. Άρα έχομε υπόψη ότι θα απαιτηθεί στην αρχή ένας χαιρετισμός στους συνέδρους.
Παρατηρούμε το «πρόβλημα»,διότι κάθε
θέμα έκθεσης είναι πρόβλημα, και βλέπομε ότι αυτό απαρτίζεται από δεδομένο και
ζητούμενα. Ξεκινάμε από την αναγνώριση των τελευταίων. Το πρώτο «αναφέρεσαι… στους
νέους σήμερα» είναι ωσαν να ρωτάει το εξής: «πώς η τέχνη συνδράμει τους νέους
του σήμερα;» ή «γιατί η τέχνη συνδράμει τους νέους τη νέας εποχής;». Ζητά επομένως
να αιτιολογήσωμε την συνδρομή της τέχνης στην νεολαία και άρα τούτο είναι ζητούμενο
αιτιολόγησης. Το δεύτερο ζητούμενο «τρόπους… με αυτήν» είναι κλασσικό ζητούμενο
λύσεων.
Το δεδομένο τώρα είναι μόνο το εξής
συμπυκνωμένον εις δύο έννοιας, ήτοι το «τέχνη και ζωή». Αυτές τις δύο έννοιες,
που κάθε μία απ’ αυτές αποτελεί έναν όρον του δεδομένου, θα πρέπει να αναλύσωμε
διεξοδικώς πριν πάμε στα ζητούμενα. Αν σκεφτούμε ότι η παραγωγική σκέψη, αυτή
που βαίνει από τα γενικά προς τα μερικά είναι και η καλύτερη, τότε θα δούμε ότι
η έννοια της ζωής είναι γενικότερη και εμπεριέχει τον όρο της τέχνης που είναι
ειδικότερος. Άρα θα αρχίσω από την ζωή. Προσοχή. Δεν θα αρχίσω να μιλάω γενικά
για την ζωή, αλλά θα αρχίσω να θέτω δικλείδες ούτως ώστε να φέρω την ζωή και
την τέχνη σε συσχέτιση. Κοινώς…ποιές είναι η συνθήκες της ζωής ώστε να κάνουν
την τέχνη απαραίτητη; Ποιοι παράγοντες συνδράμουν στον βίο του ανθρώπου ώστε να
εκπηγάζει το φαινόμενο της τέχνης ως απαραίτητο συστατικό της; Αλλά μιλώντας
για τον πρώτο όρο ακόμα δεν θα μιλάω και για τον δεύτερο – την τέχνη - μαζί
Αργότερα θα μιλήσω για την τέχνη
διεξοδικότερα. Αν τώρα σ’ αυτές τις σκέψεις εισάγω στο νού μου και την σκέψη ότι
θα χρειαστεί να μιλήσω με επιχειρήματα άρα ότι θα πρέπει να πείσω, τότε θα
σκεφτώ ότι θα πρέπει να αποδείξω την χρησιμότητα της τέχνης στην ζωή στην ουσία
και πολύ απλοϊκα. Έτσι αφ’ ού θα ΄χω μιλήσει για τις συνθήκες της ζωής που
γεννούν ανάγκες εμφανίσεως τις τέχνης θα μεταβώ σ’αυτήν και θα την συσχετίσω με
αυτές τις ανάγκες. Μην ξεχνάμε ότι οι αποδείξεις, το επιχείρημα δε, έχει και μία
συγκεκριμμένη δομή, ήτοι ότι από μια θέση θα ξεπηδήσουν δυο συμπεράσματα και κάθε
συμπέρασμα θα έχει δυο προκείμενες ή δυο αιτιολογήσεις.
Αρα :
ΓΕΝ.ΘΕΣΗ:
«πιστεύω ότι η ζωή έχει
ανάγκη την τέχνη»
ΣΥΜΠΕΡ.1
«η ζωή»
ΑΙΤΙΟΛ.1
«ποιές είναι η συνθήκες
της ζωής ώστε να κάνουν την τέχνη απαραίτητη;»}
χωρίς να μιλάω για
την τέχνη ακόμα
ΑΙΤΙΟΛ.2
«ποιοί παράγοντες
συνδράμουν στον βίο του ανθρώπου ώστε να εκπηγάζει το φαινόμενο της τέχνης ως
απαραίτητο συστατικό της;»}
χωρίς να μιλάω για
την τέχνη ακόμα
ΣΥΜΠΕΡ.2
«η τέχνη»
ΑΙΤΙΟΛ.3
«γιατί η τέχνη είναι απαραίτητη
στον ανθρωπο;»
ΑΙΤΙΟΛ. 4
«γιατί η τέχνη είναι
απαραίτητη στην κοινωνία;»
Ήδη με τις προκείμενες 3 και 4
δεικνύεται και τι θα γράψουμε για να συσχετίσουμε την τέχνη με την ζωή. Φυσικά οι
δύο όροι δεν θα αναπτυχθούν ισόποσα. Ο κύριος όρος μας είναι η τέχνη.
Ένα σχεδιάγγραμα θα ήταν το εξής:
(παράγραφος 1)ΠΡΟΛΟΓΟΣ
(στην τελευταία του περίοδο
η ΓΕΝ.ΘΕΣ.)
(παράγραφος 2)ΣΥΜΠΕΡ.1/«η
ζωή»
ΑΙΤΙΟΛ.1
ΑΙΤΙΟΛ.2
(παράγραφος 3)ΣΥΜΠΕΡ.2 /«η
τέχνη»
ΑΙΤΙΟΛ.3
«γιατί η τέχνη είναι απαραίτητη στον άνθρωπο
(παράγραφος 4)ΑΙΤΙΟΛ. 4
«γιατί η τέχνη είναι απαραίτητη στην κοινωνία;»
(παράγραφος 5)ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ
ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΤΩΝ ΛΥΣΕΩΝ
(παράγραφος 6)ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Απάντηση δεν θα δώσουμε στο ζητούμενο
που αναφέρεται για την συνεισφορά της τέχνης στους νέους καθώς είναι τούτο
δυνατό να θεωρηθεί ψευδοζητούμενο όπως όλα τα ερωτήματα/ζητούμενα που μας ζητούν
αιτιολόγηση, μιας και εξ ορισμού εμείς αιτιολογούμε με προκείμενες και ορθώς
δομούμε την εκθεσή μας.
Ενθάδε για παράδειγμα στην παράγραφο
3 όπου και μιλούμε για την συνεισφορά της τέχνης στον άνθρωπο θα ομιλήσουμε
διεξοδικότερα για την συνεισφορά αυτής στον νέον άνθρωπο.
Η ανωτέρω δομή δίδει και το περιεχόμενο
που θα αποδίδαμε σε κάθε παράγραφο, το οποίο μπορείτε τώρα πιά να έχουν δώσει
κι άλλοι συνάδελφοί μου. Σας εύχομαι ολόψυχα καλά αποτελέσματα και καλό κουράγιο
για την συνέχεια και είμαι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση.
