Οι 9 Μούσες της αρχαιότητας

Ποιες ήταν οι εννέα μούσες της αρχαιότητας;

Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, όλες οι τέχνες αντιπροσωπεύονται από τις εννέα Μούσες της αρχαιότητας. Πρόκειται για τις ταλαντούχες κόρες του παντοκράτορα Δία και της Τιτανίδας Μνημοσύνης, η σχέση των οποίων διήρκησε για εννέα χρόνια, κατά τα οποία ήρθαν σε επαφή μόνο τα εννέα βράδια. Αν κι η χρονική διάρκεια της σχέσης αυτής βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, το βέβαιο είναι πως σκοπός του Δία ήταν να αποκτήσει τον πολυπόθητο διάδοχο του, ωστόσο κατάφερε μονάχα να αποκτήσει εννέα κόρες, ιδιαίτερα προικισμένες πνευματικά και ταλαντούχες. Κατ’ άλλους, οι μούσες προέρχονται από το γάμο του Ουρανού με τη Γαία. Πάντως, αν κι υπάρχει αμφισβήτηση ως προς του γονείς από τους οποίους προέρχονται, ο Ησίοδος φαίνεται να είναι απόλυτα σίγουρος για το σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί η γέννηση των εννέα κοριτσιών. Κατά το σπουδαίο επικό ποιητή, οι εννέα κόρες ήλθαν στον κόσμο προκειμένου να απαλύνουν τα ανθρώπινα βάσανα και τους πόνους. Η μητέρα τους ανέθεσε στο θεό Απόλλωνα να τις διδάξει, ενώ τα «μαθήματα» φαίνεται να πραγματοποιούνταν στο βοιωτικό βουνό, Ελικώνα.

Καθεμία από τις κόρες ήταν προικισμένη με μία ιδιαίτερη χάρη. Οι χάρες αυτές ήταν αρκετά λατρευτές στην αρχαιότητα, ενώ ακόμα και σήμερα παραμένουν, όχι μόνο γνωστές, αλλά δημοφιλέστατες. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για τις αναζωογονητικές και συχνά θεραπευτικές τέχνες της μουσικής, της ποίησης, του χορού, του θεάτρου και της αστρονομίας.

Πιο συγκεκριμένα, οι εννέα Μούσες, καθώς κι η τέχνη που καθεμία από αυτές αντιπροσωπεύει είναι οι εξής:

Πρώτα, αναφέρεται η Καλλιόπη (<κάλος + όπη = η όμορφη στην όψη). Αυτή η Μούσα έχει παγιωθεί ως η πιο μεγάλη αλλά κι η σπουδαιότερη από όλες, καθώς θεωρείται προστάτιδα της επικής ποιήσεως, της τέχνης που ασκούσε κι ο σημαντικότερος, ίσως, από όλους τους ποιητές ανά τους αιώνες, ο Όμηρος. Αντιπροσωπεύει, ως επί τω πλείστο, την ευγλωττία, τη δυνατότητα, δηλαδή, να μιλάει κανείς άρτια και ως πρέπει. Η ανωτερότητα της φανερώνεται κι από το γεγονός πως θεωρείται συνοδός βασιλέων κι αρχόντων, ώστε να προσδώσει στο λόγο τους το αίσθημα της υποταγής του πολίτη. Συνηθίζεται να αναπαρίσταται έχοντας ανά χείρας πινάκιο, γραφίδα, και, πράγμα αξιοσημείωτο, έχοντας τα ομηρικά έπη στα γόνατα της. Απεικονίζεται νέα κι αρκετά όμορφη, με χρυσό στεφάνι στα μαλλιά, με δάφνες και κισσούς.

Έπειτα, έρχεται η Κλειώ (<κλέος= δόξα). Η σπουδαία αυτή Μούσα κατείχε την τέχνη της ιστορίας κι έμεινε γνωστή για την κλεψύδρα με την οποία την βλέπουμε συχνά να εικονίζεται, ενώ κρατούσε επίσης περγαμηνή. Ακόμα, θεωρείται πως εκτός από την ιστορία, ανακάλυψε και την κιθάρα. Το κεφάλι της κοσμούσε στεφάνι από δάφνες, ενώ ντυνόταν με έντονα κόκκινα ενδύματα. Πολλές φορές, την παρουσία της συμπληρώνει ένα σεντούκι να κείτεται στα πόδια της, σύμβολο της Ιστορίας.

Στη συνέχεια, γίνεται λόγος για την Πολύμνια (< πολύς + ύμνος = αυτή που υμνεί πολλούς ανθρώπους, ή <πολύς + μνήμη = αυτή που μνημονεύει πολλούς). Αυτή είναι η Μούσα της μίμησης, της γνωστής μας παντομίμας. Από αυτή, σύμφωνα με τα αρχαία σχόλια, ήταν εμπνευσμένοι οι τιμητικοί ύμνοι προς τους θεούς. Επίσης, θεωρείται προστάτιδα της μίμησης στο θέατρο, της ιστορίας, της γεωμετρίας κ.α. Παρουσιάζεται συνήθως με σκεπτικό βλέμμα, να κοιτά προς τον ουρανό, φορώντας στεφάνι από δάφνη σε συνδυασμό με μανδύες και πέπλα.

Επόμενη στη σειρά η Μούσα Τερψιχόρη (<τέρπω + χορός= αυτή που ευχαριστεί αλλά κι ευχαριστιέται μέσω του χορού). Ενώ ξεκίνησε ως η Μούσα του χορού, τον οποίο κι επινόησε, φαίνεται τελικά να τιμάται περισσότερο ως Μούσα της λυρικής ποιήσεως. Εικονογραφείται καθιστή, να κρατά μια λύρα, αν κι αρκετά συχνά συναντάται να χορεύει, κρατώντας άρπα, σχεδόν αιωρούμενη πάνω από το έδαφος.

Άλλη μία σπουδαία Μούσα, η Ερατώ (<έρως, εραστής). Θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τον υμεναίο γάμο και είναι, κατά συνέπεια, Μούσα της ερωτικής ποιήσεως. Η Ερατώ, επίσης, συνηθίζεται να εικονίζεται καθιστή, έχοντας μια λύρα ανά χείρας, με στεφάνι φτιαγμένο από ρόδα στο κεφάλι. Αρκετά συχνά φαίνεται να κρατά και το τόξο του θεού Έρωτα στα χέρια της.

Συνεχίζοντας, η Ευτέρπη (<ευ+τέρπω = αυτή που ευχαριστεί, τέρπει). Αυτή είναι η Μούσα της μουσικής, αλλά και της διαλεκτικής, αρχικά, κι έπειτα η Μούσα της λυρικής ποίησης, συγκεκριμένα. Θεωρείται ακόλουθος του θεού Διονύσου, ενώ παριστάνεται να κρατά διπλό αυλό και να πλαισιώνεται από διάφορα άλλα μουσικά όργανα.

Προχωρώντας παρακάτω, συναντάμε τη Θάλεια (<θάλλω = ανθίζω, ακμάζω). Είναι η Μούσα της βουκολικής ποίησης, αλλά και της κωμωδίας, της οποία λεγόταν ότι έγινε η δημιουργός. Επίσης, λέγεται πως χάρη σε εκείνη γνωρίσαμε την τέχνη της αρχιτεκτονικής, αλλά και της γεωργίας. Αυτή, συνήθως, παρουσιάζεται να κρατά στο δεξί χέρι μια θεατρική μάσκα και στο αριστερό ράβδο, ενώ το κεφάλι της στεφανώνει ένας κισσός. Αξίζει να αναφερθεί πως η μούσα αυτή αναπαρίσταται πάντοτε ως μια νέα κοπέλα, διαρκώς χαμογελαστή, φορώντας ρούχα σε πράσινες αποχρώσεις.

Προ τελευταία, η Μελπομένη (<μέπλω + μένος = αυτή που μελοποιεί τη μανία, συμφορά). Θεωρείται Μούσα κι ευρέτρια της τραγωδίας, γι' αυτό και συχνά παρουσιάζεται με θυμωμένη όψη, να κρατάει μια μάσκα τραγωδίας, σκήπτρο ή ακόμα και ρόπαλο, σε συνδυασμό με ένα μαχαίρι, ενώ άλλοτε αναπαρίσταται  δίπλα στο θεό Διόνυσο. Ωστόσο, τιμάται κι ως μούσα της ρητορικής και της μελωδίας.

Για το τέλος, η Ουρανία (<ουρανός). Γνωστή ως η Μούσα της αστρονομίας, την οποία σύμφωνα με κάποιες εκδοχές εφηύρε η ίδια, και, κατά συνέπεια, της αστρολογίας, ενώ θεωρείται και προστάτιδα των ουράνιων σωμάτων. Εκείνη σκιαγραφείται να κρατά συνήθως στο δεξί χέρι ένα διαβήτη και στο άλλο μια ουράνια σφαίρα. Συνήθως παρουσιάζεται να φορά στο κεφάλι στεφάνι από αστέρια, ενώ είναι στενά συνδεδεμένη με το θεό Διόνυσο.

Αυτές είναι οι Μούσες της αρχαιότητας, και τα βασικά τους χαρακτηριστικά όπως μας έχουν παραδοθεί από την αρχαία γραμματεία και μελέτη. Αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες παντός είδους της αρχαιότητας και λατρεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό. Τα σπουδαιότερα πνεύματα των αρχαίων χρόνων, μεταξύ των οποίων ο Όμηρος, ο Απολλώνιος Ρόδιος, ο Ησίοδος, ο Πλάτων και διάφοροι άλλοι, θεωρούν αδύνατο να εκπονήσουν οποιοδήποτε έργο τους, αν δεν συνδράμουν οι πολυπόθητες μούσες, χαρίζοντας τους έμπνευση.

Διαβάστε Περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ - ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Οι επιρρηματικές και οι επιθετικές μετοχές μπορούν να αναλυθούν σε δευτερεύουσα πρόταση, ανάλογα με το είδος τους. Για την ανάλυση μετοχής, είναι απαραίτητα κάποια βήματα: 

1) Αρχικά, θα πρέπει να εντοπίσουμε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς του είδους πρότασης στο οποίο πρέπει να αναλυθεί η μετοχή, ανάλογα με το είδος της.
2) Στη συνέχεια, πρέπει να ελέγξουμε το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησης, το ρήμα δηλαδή της κύριας πρότασης. Αυτό μπορεί να είναι σε αρκτικό (Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρακείμενο) ή σε ιστορικό χρόνο (Παρατατικό, Παρακείμενο με σημασία Αορίστου ή Υπερσυντέλικο).
3) Kάθε μετοχή θα τραπεί στο αντίστοιχο ρήμα,ανάλογα με το χρόνο της, αλλά και το ρήμα εξάρτησης. 

Διαβάστε Περισσότερα

Αρχαία Α' Γυμνασίου - Επαναληπτικές Ασκήσεις

ΑΡΧΑΙΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

Διαβάστε Περισσότερα

Διδώ: Μια καταραμένη βασίλισσα

της Χριστίνας Σμαραγδάκη
- φιλολόγου

Η ιστορία της βασιλοπούλας Διδώς, που κατάφερε μόνη της να κατακτήσει τα πάντα και να τα χάσει εν ριπή οφθαλμού εξαιτίας ενός άνδρα, αν και άκρως συνταρακτική, παραμένει για πολλούς άγνωστη.

Πρόκειται για την κόρη του βασιλιά της Τύρου η οποία κληρονόμησε από τον πατέρα της το θρόνο για να τον μοιραστεί με το σύζυγο της Σιχαίο, ιερέα του Ηρακλή. Ωστόσο, από την αρχή ακόμα στέκεται άτυχη στο γάμο της, καθώς ο αδερφός της Πυγμαλίων προχωρεί στη δολοφονία του Σιχαίου ώστε να ανέβει ο ίδιος στο θρόνο και να κρατήσει μονάχος τα γκέμια της εξουσίας. Η βασιλοπούλα Διδώ τότε, μη έχοντας πολλές επιλογές, αλλά με αποσκευές την εξαίρετη ευφυΐα της και τους θησαυρούς του νεκρού άνδρα της, φτάνει στις ακτές της Λιβύης συνοδευόμενη από κάποιους πιστούς της Τύριους και μερικούς δούλους. Στο μέρος όπου προσάραξε το πλοίο της αποφασίζει, και πετυχαίνει να χτίσει ξανά την πόλη της, αναγεννώμενη από τις στάχτες της, δείχνοντας για άλλη μια φορά την ευστροφία της. Όταν ο βασιλιάς της Λιβύης, Ιάρβας, απάντησε στο αίτημα για δημιουργία νέας δικής της πόλης σε μια ακτή της περιοχής, πως μπορεί να χτίσει μεν την πόλη που επιθυμεί, με απαράβατο όρο, όμως, η πόλη αυτή να μην ξεπερνά σε έκταση το τομάρι ενός βοδιού, εκείνη κατάφερε να χτίσει όντως μια πόλη τέτοιας έκτασης. Σκεπτόμενη έξυπνα και συγχρόνως πονηρά, η Διδώ έκοψε ένα τομάρι βοδιού σε λεπτές λωρίδες, τις ένωσε και εκτείνοντας τες έφτιαξε τα σύνορα μιας περιοχής τέτοιας, που αρκούσε για να χτιστεί ολόκληρη η Καρχηδόνα και η ακρόπολη της, Βύρσα, η οποία πήρε την ονομασία της από το βύρσο, το τομάρι του βοδιού. Ο Ιάρβας, όπως κι όλοι οι άλλοι, δε μπόρεσε παρά να θαυμάσει τη γυναίκα αυτή με την τόση σπιρτάδα και τη ζήτησε σε γάμο. Η Διδώ, έχοντας επιλέξει να παραμείνει για πάντα πιστή στη μνήμη του νεκρού συντρόφου της Σιχαίου, απορρίπτει την πρόταση αυτή, όπως και δεκάδες άλλες προτάσεις που έγιναν από βασιλείς γειτονικών κι όχι μόνο περιοχών, όπως μας αναφέρει χαρακτηριστικά κι ο Βιργίλιος στο τέταρτο βιβλίο της Αινειάδας. Κατά μία εκδοχή, η βασιλοπούλα προτίμησε να βάλει τέλος στη ζωή της προκειμένου να μην αναγκαστεί να παντρευτεί το βασιλιά Ιάρβα, προδίδοντας έτσι τη μνήμη του νεκρού άνδρας της.

Διαβάστε Περισσότερα

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΘΩ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;

της
Χριστίνας Σμαραγδάκη

Είναι απαραίτητο να μάθουμε αρχαία ελληνικά;

Κάθε μαθητής της Α΄ γυμνασίου, όταν, δηλαδή, γίνεται η πρώτη γνωριμία και αρχίζει η επαφή με τα αρχαία ελληνικά, αναρωτιέται, για ποιον τέλος πάντων, λόγο χρειάζεται να μάθει να διαβάζει και να γράφει την αρχαία ελληνική γλώσσα. Πολλοί μαθητές έχουν σχηματίσει αρνητική γνώμη για το μάθημα των αρχαίων, πριν ακόμα διδαχτούν το περιεχόμενο τους, καθώς απλώνεται σε όλες τις σχολικές βαθμίδες η φήμη πως είναι ένα από τα χειρότερα μαθήματα, είναι δύσκολο, είναι σαν μια άγνωστη, νέα γλώσσα και πολύ απαιτητικό. Καθώς ο μαθητής ανεβαίνει τάξεις, παίρνει μαζί του την προκατάληψη αυτή και πορεύεται στα επόμενα επίπεδα έχοντας κενά και ελλείψεις στις γνώσεις του για το αντικείμενο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μεγαλώνουν τα κενά, να χάνεται ακόμα περισσότερο η επαφή και να εδραιώνεται βαθύτερα η αντίληψη πως είναι όντως ένα δύσκολο, ή συχνά και άχρηστο, μάθημα.

Διαβάστε Περισσότερα

Μυκηναϊκά και Μινωϊκά ανάκτορα: διαφορές και ομοιότητες

της Χριστίνας Σμαραγδάκη
- φιλολόγου

Στην παρούσα μελέτη γίνεται μια προσπάθεια σύγκρισης των ανακτόρων της Κνωσού με τα αυτά των Μυκηνών, ως προς την εμφάνιση και τα χαρακτηριστικά, αλλά κι ως προς τη λειτουργικότητα τους και γενικότερα το κλίμα της εποχής στην οποία εντάσσονται. 

Διαβάστε Περισσότερα

Μετοχές - συντακτικό αρχαίων ελληνικών

της  
Χριστίνας Σμαραγδάκη

ΜΕΤΟΧΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ:

Πρόκειται για ρηματικούς τύπους, δηλαδή προέρχονται από ρήματα, και συγκεκριμένα για ρηματικά επίθετα. Αυτό σημαίνει πως οι μετοχές έχουν τα χαρακτηριστικά τόσο των ρημάτων όσο και των επιθέτων. Κάθε μετοχή έχει, όπως ακριβώς και τα ρήματα, χρόνους, διαθέσεις και συντακτικό (παίρνει υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.). Συγχρόνως, κάθε μετοχή, όπως ακριβώς και ένα επίθετο, έχει τρία γένη, μπορεί με τη χρήση ενός άρθρου να γίνει ουσιαστικό (πχ. ο λέγων) και μπορεί να λειτουργεί ως επιθετικός, κατηγορηματικός ή επιρρηματικός προσδιορισμός.

Διαβάστε Περισσότερα

Μήδεια: Μια παρεξηγημένη ηρωίδα

Το όνομα Μήδεια εδώ και χιλιάδες χρόνια έχει συνυφανθεί με τη μητροκτονία, την άκαρδη γυναίκα, τη δολοφόνο και άλλα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς. Κι όμως, πρόκειται για μονόπλευρη θέαση του προσώπου αυτού, ενώ, όπως όλα τα πράγματα έχουν πάντα δύο όψεις, έτσι κι η προσωπικότητα αυτή είναι διττή. Η Μήδεια δεν ήταν πάντα σκληρή, δεν ήταν μοχθηρή ούτε παράφρων. Ήταν πολλά παραπάνω, που δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούν ή εσκεμμένα παραλείπουν, τα οποία την έπλασαν και την καθόρισαν για όλη της την πορεία.

Ποιά είναι όμως η Μήδεια; Πρόκειται για μια πανέμορφη βασιλοπούλα, κόρη του βασιλιά της Κολχίδος Αιήτη και της Ωκεανίδας Ιδυίας ή Εκάτης. Το γενεαλογικό της δέντρο δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, ωστόσο φαίνεται με σιγουριά να έχει κάποιου είδους συγγένεια με τη μάγισσα Κίρκη, η οποία πιθανότατα ήταν θεία της και μάλιστα της έμαθε η ίδια την τέχνη της μαγείας, δυνατότατο όπλο και καθοριστικό για τη μοίρα της ηρωίδας. Ακόμη μια σημαντική αναφορά είναι η συγγένεια της με το θεό Ήλιο, του οποίου είναι εγγονή. Η βασιλοπούλα αυτή, λοιπόν, αρχίζει να γίνεται τραγική ηρωίδα από τη στιγμή της άφιξης του Ιάσονα στην Κολχίδα κατά την Αργοναυτική εκστρατεία. Ο Ιάσων έχει αναλάβει μια εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή, την αρπαγή, δηλαδή, του χρυσόμαλλου δέρατος από το άλσος του θεού Άρη, το οποίο φυλάει ένας άγρυπνος δράκος. Ο Ιάσων είναι το άτομο που πρόκειται να ανασύρει από την προσωπικότητα της Μήδειας κάθε γλυκό αλλά και αχρείο συναίσθημα, αυτός που θα δημιουργήσει μια σειρά από ψυχολογικές μεταπτώσεις στη γυναίκα αυτή και σταδιακά θα την οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή.

Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς το χαρακτήρα του Ιάσονα προκειμένου να ηθογραφήσει την ίδια τη Μήδεια έπειτα. Δεν γίνεται λόγος για έναν κακό ή μοχθηρό άνδρα, για κάποιο καταπατητή ή εκδικητή. Αντιθέτως, μιλάμε για ένα παιδί. Ο Ιάσων είναι παιδί ακόμα, άμαθο από δυσκολίες, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο σωματικό ή πνευματικό χάρισμα, χωρίς ρώμη, δύναμη ή οξυδέρκεια. Η μοίρα επέλεξε αυτό το παιδί για μια σημαντική αποστολή, για την οποία είναι ο πλέον ακατάλληλος. Αν ήταν ο Οδυσσέας θα είχε ως όπλο το μυαλό του, αν ήταν ο Αχιλλέας θα είχε τη σωματική του δύναμη. Εκείνος ωστόσο έχει μονάχα την εξωτερική του ομορφιά. Με όπλο μόνο την ομορφιά θα καταφέρει να αποκτήσει όσα οι μεγάλοι ήρωες δεν απέκτησαν ποτέ: τη Μήδεια. Έχοντας αυτή τη γυναίκα στο πλευρό του θα πετύχει, θα σωθεί και θα γίνει πασίγνωστος για αρετές και κατορθώματα τα οποία, φυσικά, δεν του αρμόζουν. Με θεϊκή βοήθεια θα κερδίσει την καρδιά της Μήδειας, θα εκμεταλλευτεί τις ικανότητες και γνώσεις της πάνω στη μαγεία, θα τη χειραγωγήσει και τέλος θα την καταστρέψει. Πιο συγκεκριμένα, η Μήδεια, αψηφώντας, ή σωστότερα προδίδοντας τον πατέρα της, τον εφοδίασε με τα κατάλληλα μαγικά βότανα για να αναπληρώσει την σωματική δύναμη που του έλειπε, τον συμβούλεψε με σοφία για να αντιμετωπίσει κάθε εμπόδιο στους άθλους του και τον βοήθησε έπειτα να δραπετεύσει χωρίς να διστάσει να προδώσει για πρώτη φορά το συγγενικό αίμα. Όταν τίθεται το θέμα της ασφάλειας του Ιάσονα και της σώας διαφυγής του, η Μήδεια αρχίζει να γίνεται αδυσώπητη. Παραβιάζει για ακόμη μια φορά τους κανόνες, προδίδει ξανά τον πατέρα της και απαγάγει τον ίδιο της τον αδερφό, χρησιμοποιώντας τον ως ασπίδα κατά του πατέρα της που διώκει τον Ιάσονα. Μάλιστα, για να σιγουρευτεί πως ο Αιήτης δε θα θέσει σε κίνδυνο την αναχώρηση, προχωρά στο βιαιότατο θάνατο με διαμελισμό του αδελφού της Άψυρτου. Αυτή η απάνθρωπη κίνηση δε γίνεται για λόγους εκδίκησης, ούτε για αυτοάμυνα. Είναι αποτέλεσμα τυφλής αγάπης. Μπροστά στα αισθήματα της για τον Ιάσονα δεν υπολογίζονται συγγένειες, νόμοι, αιδώς ή άλλες αξίες. Ωστόσο, η θυσία της Μήδειας δε σταματάει εδώ, ούτε η απόδειξη της αγάπης της. Ο Ιάσων, έχοντας γλιτώσει το θάνατο, βρίσκει διαφυγή χάρη στις τέχνες της γυναίκας αυτής, αφού περιπλανιέται σε κάποιες ακόμα περιοχές, όπως την Κρήτη, όπου η Μήδεια καταφέρνει να εξολοθρέψει τον Τάλω, και την Ιωλκό, όπου πείθει τις κόρες του βασιλιά Πελία να τον σκοτώσουν με φρικτό τρόπο, σώζοντας ξανά τον Ιάσονα αλλά και παίρνοντας εκδίκηση για τις δοκιμασίες στις οποίες τον εξέθεσε. Ιάσων και Μήδεια καταλήγουν έπειτα στην Κόρινθο, έχοντας παντρευτεί και αποκτήσει μαζί δύο ή κατ' άλλους τρία παιδιά. Η Μήδεια έχοντας κάνει κυριολεκτικά τα πάντα για τον άνδρα που αγάπησε, ζει μερικά χρόνια ευτυχίας ώσπου εκείνος δείχνει για άλλη μια φορά με το σκληρότερο τρόπο πόσο ανάξιος της αλλά και εγωιστής είναι: Δέχεται την πρόταση του βασιλιά Κρέοντα να παντρευτεί την κόρη του, Γλαύκη, με την πρόφαση πως κάτι τέτοιο θα εξασφάλιζε λαμπρό μέλλον στα παιδιά του. Έτσι, η Μήδεια προδόθηκε από τον άνδρα για τον οποίο πρόδωσε και αψήφησε τα πάντα, μόλις άρχισε να γερνάει και να σβήνει η εξωτερική της ομορφιά ή όταν σωστότερα, όταν έπαψε να του είναι χρήσιμη.

Έχοντας, λοιπόν, παρακολουθήσει όλη την πορεία της Μήδειας, καταλήγουμε εύλογα στο συμπέρασμα πως από τη στιγμή που γνώρισε τον Ιάσονα άρχισε σταδιακά η παρακμή της: πρόκειται για μια γυναίκα που διέπραξε μια σειρά από άνομες πράξεις, αθετώντας νόμους θεϊκούς και ανθρώπινους, διέπραξε υπεράριθμες δολοφονίες, μη διστάζοντας να σκοτώσει ακόμα και τον ίδιο της τον αδερφό, εξαπάτησε τον πατέρα της, τον οποίο καταδίκασε σε αιώνιο πένθος και εξαχρείωση, εκδιώχτηκε από την πόλη της και έγινε μισητή από όλους. Όλα αυτά έγιναν για χάρη ενός άνδρα ο οποίος καθ' όλη την πορεία του δεν έδειξε τίποτα άλλο παρά δειλία, εγωισμό, αδυναμία και διάθεση να εξυπηρετήσει μονάχα το προσωπικό του συμφέρον, αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Σε αυτή τη γυναίκα, που πρόδωσε τα πάντα, αποφάσισε πως άξιζε η εγκατάλειψη όταν του προσφέρθηκε μια πιο συμφέρουσα πρόταση, με τον πλέον ατιμωτικό τρόπο. Η Μήδεια πλέον βρίσκεται χωρίς οικογένεια, χωρίς σύζυγο, χωρίς βοήθεια και πρόκειται να εξοριστεί σύντομα από την Κόρινθο. Ουσιαστικά βρίσκεται μετέωρη χωρίς καμία σωτηρία, οπότε η λύση για αυτήν είναι μία. Παίρνοντας την πιο δύσκολη απόφαση, καταστρώνει το σχέδιο εξόντωσης της αντιζήλου της και του βασιλιά, χρησιμοποιώντας ως μέσο τα ίδια της τα παιδιά, κομιστές των θανατικών της μαγικών. Αφού έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο της, τελευταία πράξη στο δράμα της ζωής της αποτελεί η δολοφονία των παιδιών της με τα ίδια της τα χέρια. Από όλη την παραφροσύνη της, ο μόνος που τελικά παραμένει σώος είναι η πηγή όλων των δεινών, ο Ιάσων. Σωματικά ακμαίος θα παραμείνει πίσω να θρηνεί τη ζωή του που χάθηκε, τη νέα του γυναίκα που δε ζει πια και το χαμό των παιδιών του που δε μπόρεσε καν να αποχαιρετήσει. Ο ήρωας αυτός επιδίωκε διαρκώς μιαν καλύτερη τύχη, καταλήγοντας τέλος να χάνει τα πάντα εκτός από τη ζωή του.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, φαίνεται πως η Μήδεια δεν είναι απλά μια άκαρδη μάνα ή μια ψυχρή δολοφόνος. Ήταν ένα κορίτσι που έχασε τον έλεγχο όταν ερωτεύτηκε, μεταμορφώθηκε σε μια γυναίκα ικανή να διαπράξει κυριολεκτικά τα πάντα για χάρη του έρωτα και κατέληξε ένα άτομο χαμένο που χρησιμοποιεί τα τελευταία της όπλα προκειμένου να φύγει από τη σκηνή με το κεφάλι ψηλά. Σαφώς, οι πράξεις της ήταν σκληρές, ωστόσο ποιος μπορεί να είναι λογικός όταν ερωτεύεται; Ό, τι κι αν έκανε, σίγουρα είναι μια δυναμική γυναίκα, ικανή να ρισκάρει, να θυσιάσει ό, τι αγαπάει περισσότερο και να δώσει την ψυχή και το σώμα της, όλο της το είναι σε ότι πιστεύει. Είναι μια τραγική και συγχρόνως παρεξηγημένη ηρωίδα, θύμα της μοίρας αλλά και εξαιρετικά δυνατή αγωνίστρια με σαγηνευτικά όπλα, που υποτάσσεται στον έρωτα, τη ζήλια, τη νιότη που δε μπορεί να ανταγωνιστεί, την αχαριστία.


Mastronarde, D. J. (2006). Ευριπίδου Μήδεια, μτφρ. Δήμητρα Γιωτοπούλου. Αθήνα: Πατάκης

Charles Rowan Beye (1982). Epic and Romance in the Argonautica of Appolonius. Southern Illinois University Press: ed. John Gardner.

Richard Hunter (1993). The Argonautica of Apollonius. Cambridge.

Διαβάστε Περισσότερα

Πώς γράφουμε σωστά μια έκθεση

Η Νεοελληνική Γλώσσα είναι ένα βασικό μάθημα, φαινομενικά εύκολο, ωστόσο αν δε μελετηθεί προσεκτικά και με τον τρόπο που πρέπει, γίνεται αρκετά δύσκολη η παρακολούθηση του στις τάξεις τόσο του Γυμνασίου όσο και του Λυκείου. Η δυσκολία του μαθήματος αυτού έγκειται στο γεγονός πως πρόκειται για νέα ελληνικά κι έτσι ο μαθητής τείνει να θεωρεί πως ξέρει ήδη όσα διδάσκεται, με αποτέλεσμα να μην δίνει την απαιτούμενη προσοχή. Μια άλλη δυσκολία που σχετίζεται με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι αυτή της διχοτόμησης του μαθήματος σε δύο μέρη: το θεωρητικό με τις ασκήσεις και την παραγωγή λόγου, ή αλλιώς, την έκθεση. Με αυτό θα ασχοληθούμε παρακάτω.

Η συγγραφή μιας έκθεσης δεν είναι δύσκολη, αρκεί να γνωρίζουμε κάποιους βασικούς κανόνες. Πρόκειται για το τμήμα του μαθήματος το οποίο είναι αρκετά περίπλοκο στη διόρθωση του, κι αυτό συμβαίνει γιατί η συγγραφή της έκθεσης είναι μια καθαρά υποκειμενική διαδικασία. Όταν, δηλαδή, καλείται ένας εκπαιδευτικός να διορθώσει μια έκθεση, δεν καλείται να κρίνει την άποψη του μαθητή, αλλά την ορθότητα της αιτιολόγησης του και την παράθεση των απαραίτητων στοιχείων για το θέμα που του δίνεται.

Με πιο απλά λόγια, τα θέματα της έκθεσης συνήθως έχουν να κάνουν με ένα πρόβλημα, όπως για παράδειγμα η μόλυνση του περιβάλλοντος. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να ζητηθεί από το μαθητή να αναλύσει τα αίτια του εκάστοτε προβλήματος, τις συνέπειες ή τις πιθανές λύσεις, τρόπους αντιμετώπισης, προλήψεις κτλ. Ακόμα, σε μια έκθεση μπορεί να ζητηθεί η ανάλυση των θετικών κι αρνητικών χαρακτηριστικών μιας κατάστασης ή ενός πράγματος, όπως λόγου χάρη τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του ιντερνέτ. Πιθανό θέμα έκθεσης, επιπλέον, είναι συχνά η παράθεση μια προσωπικής εμπειρίας, πραγματικής ή φανταστικής, ειδικά στις μικρότερες τάξεις, ή η συγγραφή μιας ιστορίας.

Όποιο κι αν είναι το θέμα της έκθεσης, πάντα αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο και αποτελείται από τα ίδια δομικά στοιχεία. Με τον όρο δομικά στοιχεία εννοούμε το ¨σώμα¨ της έκθεσης, τα μέρη της. Αυτά είναι τρία: α) ο πρόλογος, β) το κυρίως θέμα και γ) ο επίλογος. Τα δομικά αυτά μέρη αποτελούνται από παραγράφους, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν επίσης δομή, την οποία δε θα αναλύσουμε προς το παρόν. Ο πρόλογος κι ο επίλογος αποτελούνται από μία παράγραφο ενώ στο κυρίως θέμα μπορούμε να αναλύσουμε σε όσες παραγράφουμε θέλουμε.

Αναλύοντας τα δομικά μέρη, ο μαθητής πρέπει να θυμάται πως ο πρόλογος αποτελεί την εισαγωγή, το κομμάτι που θα ενημερώσει τον αναγνώστη για το θέμα της έκθεσης, για τα όσα, δηλαδή, πρόκειται να διαβάσει αναλυτικά στη συνέχεια. Είναι σημαντικό όταν γράφεται ο πρόλογος να προσέξει ο μαθητής ώστε να μην αναφέρει σε αυτόν κάποιο επιχείρημα ή άλλο βασικό τμήμα της έκθεσης, το οποίο θα αναπτυχθεί στο κυρίως θέμα. Στον πρόλογο πρέπει να πούμε απλά, συνοπτικά, με τι θα ασχοληθούμε στο κείμενο, ενώ μπορούμε να πούμε δύο λόγια για το θέμα αυτό καθ' αυτό. Μπορούμε, δηλαδή, να αναφέρουμε πότε και γιατί πρωτοεμφανίστηκε αυτό το φαινόμενο για το οποίο γράφουμε, αν είναι δυνατό, ή να πούμε λίγα βιογραφικά στοιχεία εφόσον το θέμα μας είναι κάποιο πρόσωπο. Αν, για παράδειγμα, το θέμα της έκθεσης μας είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος, μπορούμε να μιλήσουμε λίγο για τη σημασία του περιβάλλοντος στη ζωή ή για τους τομείς τους οποίους επηρεάζει, εφόσον φυσικά αυτά δεν είναι απαραίτητο να αναλυθούν στη συνέχεια. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση στον πρόλογο να αναφερθεί λεπτομερώς κάτι από όσα θα γραφτούν έπειτα στο κυρίως θέμα.

Στη συνέχεια, προχωράμε στο κυρίως θέμα της έκθεσης. Εδώ πρόκειται να αναλύσουμε τα επιχειρήματα μας, τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα, τις πιθανές λύσεις, τα προβλήματα ή ότι άλλο μας ζητείται από το θέμα. Αυτό που πρέπει να προσέξει ο μαθητής γράφοντας το κυρίως θέμα της έκθεσης, είναι να μην επαναλαμβάνεται. Πρέπει σε κάθε μια παράγραφο να αναλύεται μια μονάχα πτυχή του θέματος, όχι δύο θέματα σε μια παράγραφο αλλά ούτε και ένα θέμα να αναλύεται το ίδιο σε δύο ή παραπάνω παραγράφους. Έτσι, αν το θέμα μας ζητά να προτείνουμε κάποιες λύσεις για ένα πρόβλημα, τότε θα πρέπει σε κάθε παράγραφο να προτείνεται από μια λύση. Αν ωστόσο σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε σύντομα όλες τις λύσεις, ή μια άλλη κατηγορία πραγμάτων, και στη συνέχεια να αναλυθεί κάτι διαφορετικό, τότε αυτά μπορούν να συνοψιστούν σε μια παράγραφο, εφόσον θέλουμε να παρουσιαστούν επιγραμματικά επειδή δεν αποτελούν το βασικό θέμα αλλά συμπληρωματικές πληροφορίες. Αφού, λοιπόν, πρόκειται να αναφέρουμε σε κάθε παράγραφο διαφορετικές λεπτομέρειες, για το ίδιο όμως θέμα, πρέπει να εισάγουμε απαραίτητα συνδετικές λέξεις, ώστε να συνδεθούν οι παράγραφοι μεταξύ τους. Λέξεις όπως αρχικά, εν πρώτοις, δευτερευόντως, επιπλέον, επίσης, ακόμα, ως επί τω πλείστω, συνεχίζοντας κ.ο.κ. είναι ιδανικές για να συνδεθούν νοηματικά οι παράγραφοι μας, ενώ υπάρχουν και αντιθετικοί σύνδεσμοι αν θέλουμε να αλλάξουμε το θέμα, παρουσιάζοντας στην επόμενη παράγραφο κάτι αντίθετο από την προηγούμενη. Υπάρχουν σύνδεσμοι ταιριαστοί για κάθε περίσταση, για να δείξουμε συνέχεια, εναντίωση, αρίθμηση ή ό, τι άλλο θέλουμε, οπότε είναι απαραίτητο ο μαθητής να εξοικειωθεί με τους συνδέσμους και να είναι ικανός να κρίνει ποιον πρέπει να επιλέξει κάθε φορά, χωρίς να επαναλαμβάνει συνέχεια τους ίδιους. Γενικότερα, στην έκθεση μισούμε τις επαναλήψεις οποιασδήποτε λέξης, ειδικά του και. Εφιστάται η προσοχή του μαθητή σε αυτό το σημείο, ώστε να είναι πρωτότυπος και να χρησιμοποιεί κάθε φορά διαφορετικές συνώνυμες, αντί της ίδιας λέξης. Για να το πετύχει αυτό απαιτείται διεύρυνση του λεξιλογίου του.

Αφού έχει ολοκληρωθεί και το κυρίως θέμα, σειρά έχει ο επίλογος. Ο επίλογος είναι η τελευταία παράγραφος του κειμένου μας, στην οποία θα γράψουμε σύντομα το τέλος του γενικού θέματος. Εκεί δεν παραθέτουμε τίποτα καινούριο, δεν εισάγουμε νέο θέμα ούτε αναλύουμε κάτι. Απλά κλείνουμε το κείμενο κάνοντας μια σύντομη σύνοψη όσων αναφέραμε, μόνο όσων κρίνουμε ως πιο ουσιώδη, ενώ μπορούμε εκεί να βάλουμε τα συμπεράσματα μας από όλα τα προηγούμενα εφόσον αυτό είναι εφικτό με βάση το θέμα της έκθεσης.

Έχοντας γράψει προσεκτικά το κείμενο μας, ακολουθώντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως γράψαμε μια καλή έκθεση, σωστά δομημένη και τεκμηριωμένη. Τέλος, σημαντικό είναι ο μαθητής να διαβάσει ξανά, προσεκτικά όλο το κείμενο του τελειωμένο για να διορθώσει τυχόν λάθη βιασύνης, ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη, ελλείψεις ή επαναλήψεις. Αφού ολοκληρώσει τον τελικό έλεγχο, η έκθεση είναι έτοιμη.

Διαβάστε Περισσότερα

Ιλιάδα: Ανάλυση ραψωδίας Ζ

της

Χριστίνας Σμαραγδάκη

ΙΛΙΑΔΑ - Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ (στίχοι 369 - 529)

• ΣΚΗΝΗ 1η (369 - 389): Η αναζήτηση της Ανδρομάχης από τον Έκτορα
• ΣΚΗΝΗ 2η (390 - 494): Ο Έκτορας βρίσκει την Ανδρομάχη με το γιο τους στις Σκαιές Πύλες, ο αποχαιρετιμσός του ζευγαριού
• ΣΚΗΝΗ 3η (495 - 502): Η Ανδρομάχη θρηνεί το χαμό του άνδρα της
• ΣΚΗΝΗ 4η (503 - 529): Ο Έκτορας συναντά τον Πάρη και προχωρούν μαζί στο πεδίο της μάχης

Ο Έκτορας, αφήνοντας για λίγο το πεδίο της μάχης, περιμένει να βρει τη σύζυγο του στο σπίτι να υφαίνει, όπως αρμόζει σε μια ομηρική γυναικεία φιγούρα (βλ. Ελένη στη ραψωδία Γ & Ζ, Καλυψώ & Κίρκη στην Οδύσσεια). Αυτό, ωστόσο, δε συμβαίνει. Έτσι, αναβάλλεται η τυπική συνάντηση των συζύγων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αγωνία, αιφνιδιασμός, ένταση και αμφιβολία. Επιπλέον, η Ανδρομάχη επιθυμώντας διακαώς να μάθει νέα του άνδρα της, οδηγείται εκτός σπιτιού, τον ψάχνει στο δικό του χώρο, ενώ εκείνος την αναζητά στο δικό της, δηλαδή στο παλάτι. Στο στίχο 373 ο αναγνώστης πληροφορείται για το λόγο της απουσίας της Ανδρομάχης ενώ συγχρόνως διαφαίνεται ο αντίκτυπος του πολέμου στην ψυχολογία του άμαχου πληθυσμού.

Διαβάστε Περισσότερα

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΜΑΡΑΓΔΑΚΗ

 

Η Χριστίνα Σμαραγδάκη είναι απόφοιτος Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, με μεγάλη αγάπη για τον αρχαίο κλασικό ελληνικό και λατινικό κόσμο, τη λογοτεχνία και τις τέχνες, καθώς και για τη συνεχή μάθηση και διδασκαλία.

Έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή σημειώσεων για όλα τα θεωρητικά μαθήματα Γυμνασίου και Λυκείου, ενώ έχει δημοσιεύσει δύο διαδικτυακά σχολικά βοηθήματα Αρχαίων του Γυμνασίου και προετοιμάζει την κυκλοφορία και άλλων βοηθημάτων. Επιπλέον, έχει ασχοληθεί με την επιμέλεια φοιτητικών εργασιών και την πρόσθετη διδακτική στήριξη μαθητών και φοιτητών, εξ αποστάσεως και κατ' ιδίαν. 

Έπικοινωνία: ​christinasmaragdaki[at]filologos-hermes[dot]info 

Διαβάστε Περισσότερα