Σε αυτό το άρθρο θα διαβάσετε μια συνέντευξη διαφορετική από άλλες, που δε θα μπορέσετε να δείτε ή να ακούσετε αλλού. Και ο λόγος είναι γιατί αφορά την αληθινή ιστορία ενός προσώπου, που αξίζει να ακούσουμε…
Για τη συνέντευξη αυτή, λοιπόν, θα ήθελα να ευχαριστήσω αρχικά το Βασίλη Καψαλίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Ειδικής Αγωγής, Δάσκαλο Νοηματικής Γλώσσας στη Σχολή Σχοιναράκη, Γ’ Αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Αθλητισμού Κωφών, για το χρόνο που μου διέθεσε και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε ώστε να μοιραστεί μαζί μου προσωπικά του στοιχεία. Επίσης, θερμά ευχαριστώ τη Σχολή Σχοιναράκη, στην οποία φοιτώ και η ίδια, για τη διαθεσιμότητα του χώρου διεξαγωγής της συνέντευξης, αλλά και τη βιντεοσκόπηση αυτής ώστε να είναι εφικτή στη συνέχεια από εμένα η απόδοση της Νοηματικής γλώσσας στην Ελληνική.
Όταν ξεκινήσαμε με τον κ. Καψαλίδη να συζητούμε γύρω από την κώφωση του είπα να μου μιλήσει για τις προκλήσεις και τις προοπτικές της ένταξης ατόμων με κώφωση στην ελληνική κοινωνία. Και κάπως έτσι αρχίσαμε:
«Όταν γεννήθηκα όλοι έλεγαν κρίμα, πώς θα μεγαλώσει; Οι συγγενείς λίγο, οι γνωστοί πιο πολύ. Η μαμά μου τα μάζευε μέσα της, τα μάζευε, τα μάζευε. Μετά μεγάλωνα, προόδευα. Στο σχολείο τα κατάφερνα. Η μαμά χαιρόταν. Όλοι νόμιζαν δε μπορεί να τα καταφέρει, δε μπορεί να προχωρήσει. Εγώ τα κατάφερνα και η μαμά χαιρόταν. Η μαμά μου ένιωθε υπερήφανη “ο γιος μου μπορεί. Τα καταφέρνει”.
Με την αδερφή μου είχαμε πολύ στενή σχέση. Της μάθαινα νοηματική εγώ στην αρχή. Αυτά που μάθαινα από το σχολείο μου. Μετά πήγε σε σχολή και έμαθε. Επικοινωνούσαμε καλά και με βοηθούσε. Έκανε το διερμηνέα σε τηλέφωνα, σε μαγαζιά, με βοηθούσε να κανονίζω τα ραντεβού μου με τους φίλους μου. Για παράδειγμα, είχα ένα φίλο κωφό, αλλά ήμασταν μικροί δεν είχαμε κινητά. Η αδερφή μου έπαιρνε τηλέφωνο τους γονείς του που ήταν ακούοντες και κανόνιζε πού θα βρεθούμε, τι ώρα και έτσι με βοηθούσε. Όταν μεγαλώσαμε τα κανονίζαμε νωρίτερα όταν βρισκόμασταν από κοντά. Ήταν Παρασκευή, λέγαμε αύριο Σάββατο πού θα βρεθούμε, τι ώρα; Έτσι τα κανονίζαμε. Μετά πήγαινα εγώ και αν ο άλλος αργούσε γιατί δε μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε κάπως, εγώ περίμενα και περίμενα και περίμενα. Μπορεί να είχε κίνηση και να αργούσε να φτάσει αλλά πώς να μου το πει; Δε γινόταν. Εγώ περίμενα και περίμενα. Τι να κάνω; Τεχνολογία δεν είχαμε. Ήταν δύσκολη η επικοινωνία μας.
Μετά είχαμε το φαξ. Έγραφα εγώ στο σπίτι, πατούσα τον αριθμό του τηλεφώνου του φίλου μου και το έστελνα. Έτσι το διάβαζε και επικοινωνούσαμε με αυτόν τον τρόπο. Λίγοι είχαν όμως. Όχι όλοι οι κωφοί. Όποιος κωφός είχε, εντάξει. Αλλιώς πάλι διαμεσολαβούσε ένας ακούοντας. Α, ξέχασα να σου πω. Πιο παλιά, εγώ δεν είχα, υπήρχαν τα τηλέφωνα τα σταθερά. Κάτσε να στο ζωγραφίσω. Κτυπούσε, το σήκωνε ένας ακούοντας άκουγε ότι κάποιος πληκτρολογούσε και ακουμπούσε το ακουστικό στο πληκτρολόγιο. Τα γράμματα ήταν λατινικά. Έγραφε αυτός που τηλεφωνούσε και εγώ διάβαζα το μήνυμα. Αυτό ήρθε από την Αμερική. Λίγοι το είχαν στην Ελλάδα, (ονομάζεται TDD Telecommounication Device for Deaf).
Μετά είχαμε τα κινητά. Στην αρχή υπήρχαν λίγα. Τα κοιτούσαμε, ρωτούσαμε τι είναι αυτό; Μας φαινόταν περίεργο. Σιγά-σιγά μάθαμε. Ήταν μεγάλη βοήθεια για εμάς. Πολύ σημαντική η εξέλιξη της τεχνολογίας. Με μηνύματα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε και με ακούοντες πιο άνετα. Παλιά ήμασταν μόνοι οι κωφοί μεταξύ μας. Σιγά-σιγά αρχίσαμε να επικοινωνούμε και με ακούοντες. Και να βγαίνουμε και βόλτα. Έτσι είχαμε περισσότερους φίλους. Μετά βέβαια ήρθε η βιντεοκλήση. Η επικοινωνία γινόταν μέσω βίντεο στη νοηματική. Μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε με διαφορετικά άτομα πολύ πιο εύκολα. Και με το ίντερνετ στα τηλέφωνα κατεβάζεις προγράμματα, όπως το OOVOO και υπάρχει μεγάλη ευκολία. Μετά ήρθε και το skype».
Και η συζήτηση έφτασε στην εκπαίδευση….
«Στο νηπιαγωγείο πήγαινα σχολείο όχι επίσημα, αλλά μαζί και με ακούοντα παιδιά. Δεν καταλάβαινα τίποτα. Ακολουθούσα τους φίλους μου. Δύσκολη η επικοινωνία. Όλοι μιλούσαν μπλα μπλα μπλα και εγώ δεν καταλάβαινα τίποτα. Εγώ απλά έκανα νοήματα. Μετά πήγα επίσημα σε ειδικό σχολείο κωφών και έμαθα τη νοηματική. Όταν ήμουν μικρός θυμάμαι ρωτούσα τη μαμά και το μπαμπά γιατί δεν ακούω. Μου έλεγαν δικαιολογίες, ότι έπαθα ατύχημα. Τι να μου πουν; Μετά στο δημοτικό θυμάμαι πήγα με το μπαμπά και είδα τους άλλους να νοηματίζουν και δεν ήξερα τι ήταν. Ρωτούσα το μπαμπά τι είναι αυτό και μου είπε και αυτοί δεν ακούνε όπως εσύ. Μπήκα μέσα στο οικοτροφείο, είχα επιμελήτρια, έμαθα νοηματική. Τη γλώσσα την έμαθα με λογοθεραπεία. Αφού έμαθα το αλφάβητο μετά στη λογοθεραπεία μου έλεγε Α και μου έδειχνε πως να βάλω το στόμα μου για να πω Α, Σ, Ε, Ο κλπ. Με εικόνες έμαθα να γράφω. Για παράδειγμα, μου έδειχνε ένα σπίτι. Έγραφα από κάτω σπίτι. Έπαιζα με άλλα παιδιά με κώφωση. Με τα ακούοντα παιδιά της γειτονιάς μου δεν έπαιζα πολύ. Μου έλεγαν συνέχεια περίμενε περίμενε. Με υποτιμούσαν. Και εγώ περίμενα. Διάλεγαν τα άλλα παιδιά στην ομάδα τους και εγώ καθόμουν και περίμενα. Μετά ακολουθούσα τους φίλους μου.
Οι καθηγητές δεν ήξεραν καλά νοηματική και αυτό μας δυσκόλευε. Τότε η γλώσσα δεν ήταν αναγνωρισμένη. Στο μάθημα δε χρησιμοποιούσαμε ποτέ βιβλίο. Εσείς διαβάζετε έτσι δεν είναι; Εμείς όχι. Οι καθηγητές έβγαζαν το νόημα από το βιβλίο και μας το έγραφαν με λίγα λόγια στον πίνακα και μετά μας το νοημάτιζαν. Είχαμε και εικόνες στο μάθημα, αλλά βιβλίο καθόλου.
Όταν πέρασα στο πανεπιστήμιο ήταν μεγάλο σοκ. Δεν καταλάβαινα τίποτα. Ρωτούσα δίπλα τους συμφοιτητές μου μου έλεγαν περίμενε λίγο να γράψω. Ρωτούσα τους καθηγητές, τους έλεγα δεν ακούω, θέλω βοήθεια μου έλεγαν “ναι, ναι, περίμενε”. Είχα απογοητευτεί. Ήμουν μόνος μου. Είχα μεγάλο άγχος και στενοχώρια για όλο αυτό. Πολύ δύσκολο. Μετά ρώτησα άλλους κωφούς που είχαν τελειώσει και είχαν πάρει το πτυχίο τους πώς θα προχωρήσω. Μου είπαν να ρωτάω για σημειώσεις και να ρωτάω τους καθηγητές που έβλεπα ότι βοηθούν γενικά. Οι καθηγητές στο 60% είναι καλοί, αλλά στο 40% αδιαφορούν και αυτό ήταν πραγματικά πολύ δύσκολο. Οι εξετάσεις είχαν τη μεγαλύτερη δυσκολία για μένα. Κάποιοι καθηγητές καλοί μου έλεγαν 15 σος και από αυτά έπεφταν τα 5. Άλλοι μου έλεγαν μόνος σου, μόνος σου. Εκεί κόπηκα μία, δύο, τρεις φορές μετά με περνούσαν. Θυμάμαι σε ένα μάθημα είχα πάει νωρίτερα. Εκεί συνάντησα έναν ακούοντα συμφοιτητή μου και μου έδειξε ένα κείμενο ότι πέφτει. Δεν είχα πολύ χρόνο. Ξεκίνησα να το διαβάζω γρήγορα για να προλάβω. Ευτυχώς πέρασα. Ήμουν τυχερός. Η αντιμετώπιση μου από τους άλλους είναι το πιο δύσκολο. Αυτό με άγχωνε πολύ. Ευτυχώς με την τεχνολογία σώθηκα. Όταν δυσκολευόμουν έπαιρνα τηλέφωνο τη αδερφή μου, ρωτούσε αυτή και μετά μου έκανε τη διερμηνεία. 7 χρόνια έκανα στη σχολή, αλλά τα κατάφερα. Δύσκολα, αλλά τα κατάφερα. Διερμηνείς δεν υπήρχαν, τώρα είναι καλύτερα τα πράγματα».
Και στην εργασιακή αποκατάσταση…
«Η πρώτη μου δουλειά ήταν σα δάσκαλος νοηματικής. Μετά διορίστηκα στη Ξάνθη ως αναπληρωτής. Δύσκολα ήταν εκεί. Όλοι ακούοντες. Ευτυχώς μια συνάδελφος ήξερε νοηματική. Στους μαθητές μου ζωγράφιζα τι ήθελα να κάνουν και τους το έδειχνα. Είχα μαθητές με νοητική αναπηρία και αυτισμό. Η νοηματική με βοηθούσε πολύ να επικοινωνήσω μαζί τους. Οι συνελεύσεις ήταν οι πιο δύσκολες. Δεν καταλάβαινα τίποτα. Έψαχνα να βρω κάποιο συνάδελφο που να φαινόταν ότι ήταν καλός από το πρόσωπο, τη συμπεριφορά για να με βοηθήσει.
Σήμερα η κοινωνία είναι πιο ανοικτή λόγω των πιο πολλών γνώσεων. Αλλά και πάλι η Ελλάδα είναι πολύ πίσω. Παλιά μας κορόιδευαν, στο λεωφορείο, στο δρόμο, στις βόλτες. Τους έλεγα τι κοιτάς; Έχεις πρόβλημα; Και έφευγαν. Θυμάμαι είχα πάει σε παθολόγο να με δει για τις εξετάσεις για δίπλωμα οδήγησης. Και μου λέει εσύ κωφός δε μπορείς να οδηγάς. Απαγορεύεται. Πω νευρίασα πάρα πολύ. Του είπα και εσύ απαγορεύεται να οδηγάς, φοράς γυαλιά δε βλέπεις καλά. Και μου λέει εσύ είσαι έξυπνος και μου έδωσε τα χαρτιά. Όταν έδωσα εξετάσεις οδήγησης, μία γυναίκα από την επιτροπή δεν ήθελε να με εξετάσει. Της είπα ότι υπάρχει νόμος που το επιτρέπει. Πήρε τηλέφωνο στο υπουργείο μεταφορών και αφού της το επιβεβαίωσαν με εξέτασε. Την πρώτη φορά είχα άγχος. Μετά πέρασα, αλλά εμένα με εξέτασαν μισή ώρα. Οι άλλοι τελείωναν αμέσως. Πιστεύω γιατί εγώ είμαι κωφός.
Εγώ θέλω τελειώνοντας να πω ότι η κοινωνία πρέπει να γίνει ακόμα πιο ανοικτή σε άτομα με κώφωση. Εγώ θέλω η πρόσβαση να είναι εφικτή για όλους. Να υπάρχει η νοηματική σε όλες τις υπηρεσίες, να μπορώ να επικοινωνήσω. Θέλω όλοι να είμαστε ίσοι. Να μην υπάρχει ανισότητα».
Μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες και η συζήτηση να μην μπορεί να λάβει τέλος. Όταν αποφασίσαμε να βάλουμε μια άνω τέλεια, η αίσθηση που έντονα μου έμεινε ήταν αυτής της αναμονής. Το ρήμα «περίμενε» συχνά αναφερόμενο από το συνεντευξιαζόμενο για μένα αποδίδει αυτήν την αναμονή που καλούνται να βιώνουν τα άτομα με αναπηρία και οι οικείοι τους στην ελληνική κοινωνία.
Αναμονή για προσβασιμότητα, αναμονή για κατανόηση, αναμονή για διεκδίκηση, αναμονή για ισότητα…
Ένας συνεχής αγώνας για να αποδειχτεί το αυτονόητο…
