Η Γλώσσα Διαμορφώνει το Ήθος του Κοινωνικού Ανθρώπου

Κωνσταντίνου Λουκά

 

επιμελεία 

Νικολάου Γεωρ. Κατσούλη

- φιλολόγου

Αι ανάγκαι εις τας οποίας εκ φύσεως είναι καθυποβεβλημένοι οι άνθρωποι, κατηνάγκασαν αυτούς να μένουν στο αυτό μέρος συζώντες προς αμοιβαίαν βοήθειαν. Αλλά δυσκολώτατον και σχεδόν αδύνατον θα ήταν να λαμβάνωσι οι άνθρωποι παρ’ αλλήλων ταύτην την βοήθειαν, εάν δεν είχον σημεία τινά, δια των οποίων θα εδύναντο να φανερώσωσι προς αλλήλους τας διαθέσεις της ψυχής των και τας χρείας των. Η ανάγκη λοιπόν αύτη καθυποχρέωσεν αυτούς, πρώτον μεν να μεταχειρισθώσιν ανάρθρους τινάς φωνάς, έπειτα δε διάφορα του σώματος σχήματα και τελευταίον τας λέξεις, αίτινες είναι ο άριστος διερμηνεύς των εννοιών και των της ψυχής βουλευμάτων. Ούτος δε ωνομάσθη «Γλώσσα», διότι αύτη είναι το κυριώτερον αυτού όργανον.

Διαβάστε Περισσότερα

Η Επιφωνηματική Θεωρία και η Αρχέγονη Γλώσσα

του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

- φιλολόγου

Ωρισμένοι της θεωρίας της Φιλοσοφίας θεωρώντας, ότι δεν είναι δυνατόν το ανθρώπινον γένος να εδιδάχθη και να έμαθε την φωνή, το ομιλείν από τα πετεινά του ουρανού και τα ζώα, έχουν την γνώμη, ότι οι πρώτοι φθόγγοι της γλώσσας προήλθαν από επιφωνήματα, όπως το «pah», «st», «hm» «φεύ», δηλαδή εξ αυτομάτων εκφράσεων της χαράς, του άλγους, της λύπης κτλ. Αυτή είναι η λεγόμενη Pah Theory.

Αλλά και σε αυτό υπάρχουν διάφορες γνώμες, αν δηλαδή οι μέχρι τώρα γνωστές γλώσσες δύνανται να αναχθούν σε μία μόνην μητέρα ή αρχέγονον γλώσσα, ή αν προς εξήγηση των υπαρχόντων γλωσσικών φαινομένων υπήρξαν πολλές τέτοιου είδους αρχέγονες γλώσσες.

Διαβάστε Περισσότερα

«Κατ’ Ἀρχάς» ή «Κατ' Ἀρχήν / Καταρχήν»;

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν 

Στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Γ. Μπαμπινιώτη) διαβάζομεν τα εξής διαφωτιστικά:

Η φρ. «κατ’ αρχήν» αντιστοιχεί στο λατ. «in principio» (αγγλ in principle) και σημαίνει «ως θέμα αρχής, για λόγους αρχής» και «στα βασικά σημεία»

• Κατ’ αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό τής απόφασης
• Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν

Επομένως, το «κατ’ αρχήν» δεν σημαίνει «κατ’ αρχάς, στην αρχή, εν πρώτοις», όπως καταχρηστικά χρησιμοποιείται πολλές φορές. Με τη σημ. «πρώτα-πρώτα, εν πρώτοις, αρχίζοντας» χρησιμοποιείται η φρ. «κατ’ αρχάς» ή «στην αρχή»

• Κατ’ αρχάς νόμιζε πως ήταν σωστό, μετά τη συζήτηση όμως άλλαξε γνώμη

Το επίρρ. «αρχικά / αρχικώς» σημαίνει:

(α) «στην αρχή, κατ’ αρχάς»

• Αρχικά πίστευα πως είχε δίκιο

και (β) «στο αρχικό στάδιο, στο ξεκίνημα, παλιά»

Η φρ. «εξαρχής» του αρχαιοπρεπούς «αρχήθεν», συνδέει το σημείο ενάρξεως με τον χρόνο κατά τον οποίο λέγεται κάτι

• Εξαρχής υποστήριζα ότι ακολουθούσαμε εσφαλμένη τακτική, τώρα δικαιώνομαι.

Το «απαρχής» σημαίνει:

(α) «εξαρχής»,

αλλά συχνότερα απαντά στη φρ. (β) «απαρχής μέχρι τέλους»

• Υποστήριζα αυτή την άποψη απαρχής μέχρι τέλους, (=δηλ συνεχώς, σταθερά).

Από συμφυρμό των φρ. «απαρχής» και «εξαρχής» προέκυψε το «αποξαρχής», με επιτατική σημ. Επιτατική σημ. έχει επίσης η φρ. «Εξυπαρχής», δηλώνοντας την έναρξη από τότε που υπάρχει κάτι.

Διαβάστε Περισσότερα

Λόγος Υπέρ των Θεματικών Φωνηέντων της Υποτακτικής

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

φιλολόγου

Ο λόγος περί των εγκλίσεων και δή αυτών της Υποτακτικής και Προστακτικής. Τι είναι Έγκλισις; Ο Τριανταφυλλίδης δίδει έναν άστοχον μάλλον ορισμόν. «Έγκλισις» λέγει «είναι η μορφή που λαμβάνει το ρήμα για να φανερώση πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε αυτό που σημαίνει το ρήμα». Καταλαβαίνει κανείς κάτι; Ας δούμε παρακάτω πώς αυτό επεξηγείται.

Οι εγκλίσεις είναι μόλις τρείς λέγει, ήτοι η Οριστική, η Υποτακτική και η Προστακτική. Η Οριστική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι το βέβαιον και το πραγματικόν

Π.χ Ο ήλιος λάμπει

Η Υποτακτική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνη.

Π.χ Ας παίξουμε (= θέλω να παίξουμε) – Όταν έρθουν οι διακοπές, θα πάμε εξοχή (= περιμένω να έρθουν οι διακοπές)

Τέλος η Προστακτική παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν προσταγή, επιθυμία, ευχή.

Π.χ Φύγε – Άκουσέ με – Βοήθησέ με θεέ μου.

Διαβάστε Περισσότερα

Τεσσαράκοντα (40) Λέξεις Ἐσφαλμένως Εἰρημέναι

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας

Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Παλαιόθεν είχαμε προβληματισμό για το «Μανώλης», το οποίο και μερικοί δημοτικιστές επέμεναν να το γράφουν «Μανόλης», (αν και από πουθενά δεν προέκυπτε η τροπή του μακρού – ου – του «Εμμανουήλ» σε βραχύ - ο – κι όχι σε επίσης μακρό – ω - . Αντί αυτού λένε το εξής για την λέξη: "στη γραφή του «Εμμανουήλ» δεν υπάρχει - ω - αλλά βλέπουμε - ο -  άρα αυτό θα βάλλουμε !!! Μετά άρχισε η επέλασις στις διφθόγγους π.χ – αυ – και αντί για «αυγά» είχαμε «αβγά». Σε λίγο και το "αύριο" θα το γράφωμεν "άβριο". Πλέον η νοοτροπία της «απλοποιήσεως» της γλώσσης έχει περάσει σε άλλες διαστάσεις. Το «παγώνι» το γράφουμε «παγόνι», το "κτήριο" - όχι ορθώς από το οικη-τήριο κατά το διαβα-τήριο, εισι-τήριο  κ.α, αλλά εσφαλμένως από το "χτίζω" - το γράφουμε "κτίριο" και άλλα ευτράπελα.

Συγκεντρώνω μερικά χτυπητά παραδείγματα λανθασμένης γραφής ρημάτων για αρχή από τα πιο συνηθισμένα.

Διαβάστε Περισσότερα

Οι δομές της γλώσσας και του κόσμου μας.

Της Μαριλένας Κουγιού 

http://www.filologos-hermes.info/

Ο δομισμός συνιστά χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης γλωσσολογίας, το οποίο μοιράζεται από κοινού με άλλες επιστήμες. Η εγκόλπωση της δομής ως εργαλειακής και αναλυτικής έννοιας από το γλωσσολογικό κλάδο έγκειται στην θεώρηση της γλώσσας ως ενός ολοκληρωμένου συστήματος σχέσεων, τα στοιχεία του οποίου δεν μπορούν να έχουν υπαρκτική επάρκεια παρά μόνο εντός του συστημικού δικτύου και μόνο σε μεταξύ τους σχεσιακή εξάρτηση. Η εξάρτηση αυτή συμπυκνώνεται και καθορίζεται από συνδέσεις τύπου ισοδυναμίας και αντιπαράταξης. 

Διαβάστε Περισσότερα

Η Λέξις «αἰγίς» & αἱ ῥίζαι *αιγ, *φαυ, *δαυ, *καυ

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Η αιγίδα, που κατά την απλοϊκή εκδοχή αλλά και το Στράβωνα, ήταν το δέρμα της αίγας που έτρεφε το μικρό Δία, χρησιμοποιήθηκε από αυτόν ως πανοπλία

Δια της ριζολογίας αποκαλύπτεται πολλάκις η αμνηστηθείσα(=λησμονημένη) αρχική σημασία παλαιών λέξεων, αίτινες ύστερον ή απέβαλον την αρχέγονον αυτών έννοιαν ή προσέλαβον άλλην παράγωγον. Ας ίδωμεν ένα παράδειγμα.

Η αρχή και η σημασία των ονομάτων «αἶγες» και «αἰγίς» δεν ηρμηνεύθη μέχρι τούδε ακριβώς υπό πολλών. Σύμφωνα με τον Ησύχιο, οι Δωριείς ονόμαζαν τα κύματα αἶγες. «αἶγες, τα κύματα Δωριεῖς καλοῦσι».

Δυνάμεθα ειπείν λοιπόν ότι εν τούτοις υπάρχει η ρίζα «αVF>αιF>αιγ» ένθεν όνομα εγένετο «αἰγ-ίς», κάτι σαν το «αὐγίς» δια την εκ του αφρού λευκότητα των κυμάτων.

Διαβάστε Περισσότερα