Περί του Ε εν Δελφοίς (De E apud Delphos)

 

επιμέλεια
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ
- φιλόλογος

«Περί του Ε εν Δελφοίς» 

Ο Πλούταρχος, ως ιερέας του Μαντείου των Δελφών, έγραψε ένα σημαντικό έργο με τίτλο «Περί του Ε εν Δελφοίς» (De E apud Delphos), το οποίο ανήκει στα «Ηθικά» του.

Σε αυτό το έργο, ο συγγραφέας δεν προσφέρει μία και μοναδική ερμηνεία για το μυστηριώδες γράμμα «Ε» που βρισκόταν στον ναό του Απόλλωνα, αλλά παρουσιάζει με τη μορφή διαλόγου διάφορες πιθανές εξηγήσεις που είχαν αναπτυχθεί κατά την εποχή του.

Οι κύριες ερμηνείες που αναφέρονται στο κείμενο είναι:

* Το «Ε» ως αριθμός: Το γράμμα Ε (έψιλον) ήταν το πέμπτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου και είχε αριθμητική αξία 5. Κάποιοι υποστήριζαν ότι συμβόλιζε τους πέντε σοφούς που αναγνωρίζονταν από τους Δελφούς, ως ένδειξη ότι ο αριθμός τους ήταν πέντε, και όχι επτά, όπως ήταν η ευρύτερη πεποίθηση.

* Το «Ε» ως λέξη: Ο Πλούταρχος εξετάζει τη φωνητική αξία του γράμματος, που προφερόταν ως «εί». Η λέξη «εἰ» στην αρχαία ελληνική μπορεί να σημαίνει «αν», κάτι που θα μπορούσε να σχετίζεται με τις ερωτήσεις των πιστών προς το μαντείο («αν θα συμβεί αυτό...», «αν πρέπει να κάνω εκείνο...»). Η λέξη «εἰ» όμως είναι και δεύτερο ενικό πρόσωπο του ρήματος «είμαι», που σημαίνει «είσαι». Αυτή η ερμηνεία θεωρείται η πιο σημαντική. Ο Πλούταρχος εξηγεί ότι το «γνώθι σαυτόν» απευθυνόταν στον θνητό άνθρωπο, ενώ το «Εἰ» (Είσαι) ήταν η προσφώνηση του ανθρώπου προς τον θεό Απόλλωνα, αναγνωρίζοντας την αιώνια ύπαρξή του («εσύ υπάρχεις»). Με αυτή την ερμηνεία, το γράμμα αποτελούσε μια ύψιστη φιλοσοφική και θεολογική δήλωση.

* Το «Ε» ως μουσικό σύμβολο: Μια άλλη θεωρία συσχετίζει το γράμμα με τις μουσικές αρμονίες και τις σχέσεις των πλανητών, καθώς ο Απόλλωνας ήταν και θεός της μουσικής.

Στην πραγματικότητα, το έργο του Πλούταρχου δεν αποκαλύπτει την πραγματική προέλευση του συμβόλου, αλλά μάλλον λειτουργεί ως μια φιλοσοφική άσκηση, όπου διάφορες σχολές σκέψης προσπαθούν να ερμηνεύσουν ένα αρχαίο σύμβολο του οποίου η σημασία είχε ήδη χαθεί από καιρό. Ο ίδιος ο Πλούταρχος εκμεταλλεύεται το μυστήριο γύρω από το «Ε» για να αναπτύξει τις δικές του φιλοσοφικές σκέψεις, κυρίως αυτές που συνδέονται με τον πλατωνικό ιδεαλισμό και την έννοια της αιώνιας ύπαρξης του θείου.