του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ, ΚΑΤΣΟΥΛΗ
- φιλολόγου
 |
| «Κατάθεσις τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου» |
Στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, οι επιθυμίες δεν είχαν μια ενιαία έδρα. Διαφορετικοί φιλόσοφοι τις τοποθετούσαν σε διαφορετικά μέρη της ψυχής, ανάλογα με τη θεωρία τους.
Αριστοτέλης
Ο Αριστοτέλης δεν διέκρινε την ψυχή με τον ίδιο τρόπο. Αντίθετα, μίλησε για τα πάθη (όπως η επιθυμία, ο φόβος, ο θυμός) ως ψυχικές καταστάσεις που επηρεάζουν τον άνθρωπο.
Στα Ηθικά Νικομάχεια, θεωρεί ότι η ορθή κρίση (φρόνησις) είναι απαραίτητη για τον έλεγχο των παθών.
Οι επιθυμίες και οι ορμές εδράζονται στο άλογο μέρος της ψυχής, το οποίο όμως μπορεί να επηρεαστεί και να πειθαρχήσει στη λογική.
Συνοπτικά, για τον Αριστοτέλη, οι επιθυμίες είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, αλλά η ορθολογική ρύθμισή τους οδηγεί στην ευδαιμονία.
Επίκουρος
Ο Επίκουρος είχε μια πιο απλοποιημένη προσέγγιση. Διαχώρισε τις επιθυμίες σε δύο κύριες κατηγορίες:
- Φυσικές και Αναγκαίες: Αυτές που είναι απαραίτητες για την επιβίωση και την ευτυχία (π.χ. το νερό). Η ικανοποίησή τους είναι εύκολη.
- Φυσικές και μη Αναγκαίες: Αυτές που προσθέτουν ποικιλία αλλά δεν είναι απαραίτητες (π.χ. τα εκλεκτά φαγητά).
- Κενές ή Μάταιες: Αυτές που προέρχονται από την κενοδοξία και δεν έχουν όριο (π.χ. πλούτος, δόξα).
Ο Επίκουρος θεωρούσε ότι οι επιθυμίες εδράζονται στην ανθρώπινη φύση και η μελέτη τους είναι κεντρική για την επίτευξη της ηδονής (ως απουσία πόνου) και της αταραξίας (ως πνευματική γαλήνη).
Στωικοί
Οι Στωικοί, τέλος, είχαν μια πιο ριζοσπαστική θέση. Θεωρούσαν την επιθυμία (επιθυμίαν) ως ένα από τα τέσσερα πάθη (μαζί με τη λύπη, τον φόβο και την ηδονή).
Για τους Στωικούς, τα πάθη είναι αποτέλεσμα λανθασμένων κρίσεων και όχι φυσικά μέρη της ψυχής.
Ο στόχος του σοφού δεν είναι η ρύθμιση, αλλά η εξάλειψη των παθών μέσω της λογικής.
Επομένως, οι επιθυμίες δεν έχουν μια συγκεκριμένη έδρα, αλλά είναι εσφαλμένες κρίσεις του νου που πρέπει να αποβληθούν.
Πλάτων
Ο Πλάτων, στην Πολιτεία του, χώρισε την ψυχή σε τρία μέρη και παρομοιάζει το κάθε μέρος της ψυχής με ένα ζώο:
- Το Λογιστικόν (Ο άνθρωπος που κυβερνά) : Είναι η έδρα της λογικής, της σκέψης και της φρόνησης. Ο σκοπός του είναι να κυβερνά.
- Το Θυμοειδές (Το λιοντάρι που υπακούει στον άνθρωπο) : Είναι η έδρα του θυμού, της ανδρείας και του φιλότιμου. Στόχος του είναι η δόξα και η τιμή.
- Το Επιθυμητικόν (Το πολυκέφαλο τέρας, το οποίο αναπαριστά τις άλογες και σωματικές επιθυμίες) : Είναι η έδρα των σωματικών και άλογων επιθυμιών (π.χ. πείνα, δίψα, σεξουαλική επιθυμία). Αυτό το μέρος συνδέεται άμεσα με τις αισθήσεις και τις ανάγκες του σώματος.
Κατά τον Πλάτωνα, οι επιθυμίες λοιπόν εδράζονται στο επιθυμητικόν μέρος της ψυχής, το οποίο παρομοιάζει με ένα πολυκέφαλο τέρας. Η αρμονία της ψυχής επιτυγχάνεται όταν το λογιστικόν κυβερνά το θυμοειδές και το επιθυμητικόν, ώστε ο άνθρωπος να φτάσει στην αρετή. Οι επιθυμίες εδράζονται στην κοιλιά, αλλά με την ευρύτερη έννοια του επιθυμητικού μέρους της ψυχής.
Αυτό το "θηρίο" του επιθυμητικού τοποθετείται από τον Πλάτωνα στην περιοχή του ήπατος και της κοιλιάς, καθώς εκεί εντοπίζονται οι βασικές βιολογικές λειτουργίες και ορμές, όπως η πείνα και η δίψα. Ουσιαστικά, η κοιλιά συμβολίζει το μέρος της ψυχής που σχετίζεται με τις αισθήσεις και τις ανάγκες του σώματος.
Στην πλατωνική φιλοσοφία, ο σωστός άνθρωπος είναι αυτός που επιτρέπει στο λογιστικό μέρος να ελέγχει και να καθοδηγεί το επιθυμητικό, ώστε οι επιθυμίες να μην κυριαρχούν.
Ενώ η κοιλιά βρίσκεται στο μπροστινό μέρος και η οσφύ στο πίσω μέρος του κορμού, μοιράζονται κοινά όρια. Για παράδειγμα, η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης αποτελεί τον οπίσθιο τοίχο της κοιλιακής κοιλότητας.
Το παράδειγμα των μοναχών:
Οι μοναχοί φορούν ζώνη ως μέρος της μοναχικής τους ενδυμασίας, η οποία έχει τόσο πρακτική όσο και βαθιά συμβολική σημασία.
Πρακτική Χρήση: Η ζώνη, ή ζωστικόν, συγκρατεί το ράσο και το στιχάριο, τα οποία είναι φαρδιά ενδύματα. Αυτό καθιστά την κίνηση πιο εύκολη κατά την εργασία τους, καθώς και κατά τις ιερές ακολουθίες.
Συμβολισμός: Ο συμβολισμός της ζώνης είναι ο κύριος λόγος που οι μοναχοί τη φορούν.
- Ετοιμότητα για Πνευματικό Αγώνα: Η ζώνη συμβολίζει την ετοιμότητα και την εγρήγορση του μοναχού για τον πνευματικό αγώνα εναντίον των παθών και του κακού. Είναι μια υπενθύμιση της αποστολής τους να υπερασπίζονται την πίστη και να είναι «εύζωνοι» (έτοιμοι) στην οδό του Κυρίου.
- Συγκράτηση των Παθών: Η ζώνη γύρω από τη μέση συμβολίζει την ανάγκη του μοναχού να συγκρατεί τις σαρκικές επιθυμίες και τα πάθη του. Λειτουργεί ως ένας «περίβλημα» που ενισχύει την εγκράτεια και την πνευματική του δύναμη, απαραίτητη για την αφιερωμένη ζωή.
- Πνευματική Δύναμη: Η ζώνη αποτελεί υπόμνηση ότι η δύναμη του μοναχού δεν είναι σωματική, αλλά πνευματική, που παρέχεται από τον Θεό για την εκπλήρωση του έργου του.
Ο συμβολισμός αυτός αντλείται από την Αγία Γραφή, όπου η ζώνη αναφέρεται συχνά ως ένδειξη ετοιμότητας και δύναμης. Η Βίβλος αναφέρει τη ζώνη (ζωστικόν) σε πολλά σημεία, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη όσο και στην Καινή Διαθήκη, συνήθως με συμβολική σημασία.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά χωρία είναι από την προς Εφεσίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου, όπου περιγράφεται η «πανοπλία του Θεού».
Εφεσίους 6:14«Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης»Μετάφραση:«Σταθείτε, λοιπόν, αφού ζώσετε τη μέση σας με την αλήθεια, και αφού φορέσετε τον θώρακα της δικαιοσύνης».
Σε αυτό το χωρίο, ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί τη ζώνη ως εικόνα για την αλήθεια (την αλήθεια του Ευαγγελίου). Όπως η ζώνη συγκρατεί τα ρούχα ενός στρατιώτη για να είναι έτοιμος στη μάχη, έτσι και η αλήθεια πρέπει να συγκρατεί τις πνευματικές δυνάμεις του πιστού, δίνοντάς του σταθερότητα και ετοιμότητα στον πνευματικό αγώνα.
Άλλα σχετικά χωρία:
Λουκάς 12:35: «ἔστωσαν ὑμῶν αἱ ὀσφύες περιεζωσμέναι καὶ οἱ λύχνοι καιόμενοι» («Ας είναι οι μέσες σας ζωσμένες και οι λύχνοι σας αναμμένοι»). Εδώ, η ζώνη συμβολίζει την ετοιμότητα και την εγρήγορση για την έλευση του Κυρίου.
Ιερεμίας 13:11: Ο Θεός παραβάλλει τον λαό του Ισραήλ με μια ζώνη που φορούσε κοντά του, αλλά που τώρα έχει χαλάσει. Εδώ η ζώνη συμβολίζει τη στενή σχέση μεταξύ Θεού και λαού.
Η ΠΑΝΑΓΙΑ:
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, η Παναγία φορούσε ζώνη. Η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου είναι το μοναδικό προσωπικό της αντικείμενο που διασώζεται μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την παράδοση, μετά την Κοίμησή της, η Παναγία αναλήφθηκε στους ουρανούς. Κατά την ανάληψή της, έδωσε τη ζώνη της στον Απόστολο Θωμά. Η ζώνη αυτή, που λέγεται ότι η ίδια ύφανε από τρίχες καμήλας, φυλάσσεται σήμερα στη Μονή Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος.
Η ζώνη της Παναγίας έχει ιδιαίτερη σημασία και θεωρείται θαυματουργή, ειδικά για την ίαση ασθενειών και την απόκτηση παιδιών από γυναίκες που δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν. Ο λόγος που φορούσε ζώνη η Παναγία δεν αναφέρεται ρητά ως συμβολικός με τον ίδιο τρόπο που ερμηνεύεται για τους μοναχούς (συγκράτηση παθών), αλλά η ίδια η ζώνη απέκτησε ισχυρό συμβολισμό ως ιερό κειμήλιο, που μεταδίδει τη χάρη της Παναγίας.
Η Ζώνη της Παναγίας δεν συμβολίζει την εξάλειψη των παθών με τον τρόπο που το αντιλαμβάνονται οι μοναχοί. Αντίθετα, ο συμβολισμός της επικεντρώνεται στην ένωση της Παναγίας με τον Θεό και τη μεσιτεία της για τους ανθρώπους.
Συμβολισμός της Αγίας Ζώνης
- Σύνδεση με τον Χριστό: Η Αγία Ζώνη είναι το μοναδικό προσωπικό κειμήλιο της Παναγίας που διασώζεται. Ως τέτοιο, συμβολίζει την στενή και άρρηκτη σχέση της με τον Υιό της, Ιησού Χριστό, και κατ' επέκταση την ένωσή της με τον Θεό. Μέσα από τη Ζώνη, οι πιστοί αισθάνονται την παρουσία της Θεοτόκου και τη μεσιτεία της προς τον Χριστό.
- Μεσιτεία και Θαύματα: Η Ζώνη δεν συμβολίζει την προσωπική άσκηση του ανθρώπου για την εξάλειψη των παθών. Αντίθετα, η δύναμή της πηγάζει από τη χάρη της Παναγίας και τη θαυματουργή της ενέργεια. Σύμφωνα με την παράδοση, η Ζώνη έχει θεραπεύσει ασθένειες, έχει βοηθήσει γυναίκες να τεκνοποιήσουν και έχει προσφέρει προστασία. Με αυτό τον τρόπο, συμβολίζει την αδιάλειπτη βοήθεια της Θεοτόκου στους πιστούς, οδηγώντας τους στην ένωση με τον Θεό.
Ενώ για τους μοναχούς η ζώνη συμβολίζει τον αγώνα για την εγκράτεια και τον έλεγχο των παθών, για την Παναγία η Ζώνη είναι σύμβολο της απόλυτης καθαρότητας και της ένωσής της με τον Θεό, καθώς η ίδια ήταν απαλλαγμένη από τα πάθη. Η δύναμή της έγκειται στο να μεταδίδει τη χάρη της Παναγίας στους ανθρώπους, βοηθώντας τους στο δικό τους πνευματικό αγώνα.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου