Δρ Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου
Ψυχολόγος Σχολικής-Εξελικτικής κατεύθυνσης
Οι δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό πλαίσιο και όχι μόνο, διακρίνονται από προσωρινότητα και ρευστότητα καθότι η ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου είναι ραγδαία και η μια αλλαγή διαδέχεται την άλλην. Πολλές φορές είναι ανεφικτο να εντοπιστεί το σημείο βάση του οποίου αρχίζει να θεωρείται μια συμπεριφορά προβληματική. Το παιδί αναπτύσσεται καθως αλληλεπιδρούν πολυάριθμοι και ποικίλοι γενετικοί παράγοντες τους οποίους πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπίσουμε (Παρασκευόπουλος, 2010). Κάποιες φορές, λοιπόν, μπορεί να συμβαίνει μια ακραία έκφραση ομαλών αναπτυξιακών τάσεων. Παραδείγματος χάρη η αφοσιωμένη σχολική επιμέλεια είναι μια επιθυμητή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας η οποία μπορεί να αλλάξει πρόσημο και να λειτουργεί ως μια άκαμπτη και καταναγκαστική προσήλωση στα σχολικά καθήκοντα λειτουργώντας μεσα σενα αγχωτικό και φοβικό περίγραμμα.
Δυσκολίες προσαρμογής μπορεί να συμβούν ως αντίδραση σε παροδικές αγχογόνες καταστάσεις που προκαλούν τα σοβαρά γεγονότα ζωής ή σε συγκρουσιακού τύπου καθημερινές καταστάσεις (Ζαφειροπούλου, 2012). Τα παιδια προσχολικής ηλικίας συνήθως όταν συμβαίνουν αγχογόνα γεγονότα ζωής παλινδρομούν σε προηγούμενα εξελικτικά στάδια ενώ τα παιδιά σχολικής ηλικίας και οι έφηβοι πολλές φορές αδυνατούν να χειριστούν αυτά τα γεγονότα λόγω της μικρής εμπειρίας που έχουν στη διαχείριση τέτοιων γεγονότων αλλά και των ελειμμάτων που έχουν στην αντίληψη και στη γνωστική επεξεργασία. Συμπεριφορές που θεωρούνται προβληματικές για μια ηλικία μπορεί να μην θεωρούνται προβληματικές σε μια άλλη ηλικία. Π.χ ενα παιδί που βρέχεται πάνω του στην ηλικία των 4-5 μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογική συμπεριφορά για την ηλικία του αλλά μη φυσιολογική για ένα παιδί δέκα ετών.
Πολλά παιδιά και έφηβοι μπορούν να αντιστέκονται σε αντιξοότητες που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας χάρη σε άλλους προστατευτικούς παράγοντες όπως τα θετικά ιδιοσυγκρασιακά και προσωπικά χαρακτηριστικά τους, τις υποστηρικτικές σχέσεις και το εκτεταμένο κοινωνικό δίκτυο υποστήριξης (Palmer, 2008).
Ποια είναι όμως εκείνα τα χαρακτηριστικά που βοηθούν στη διάκριση των δυσκολιών προσαρμογής από την ομαλή συμπεριφορά; Υπάρχουν κάποια ερωτήματα που βοηθούν στη διάκριση των δυσκολιών προσαρμογής όπως: είναι η κατάλληλη η συμπεριφορά του παιδιού και του εφήβου ανάλογα με την ηλικία και το φύλο του; η συμπεριφορά διαρκεί μεγάλο διάστημα; οι συνθήκες ζωής συνετέλεσαν στην εμφάνιση προβλημάτων; το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο τι ρόλο διαδραμάτισε στο χαρακτηρισμό αυτών των συμπεριφορών; ποια η έκταση και το είδος της δυσκολίας προσαρμογής; ποια η σοβαρότητα και η συχνότητα της δυσκολίας προσαρμογής; πού πώς και πότε εκδηλώνεται η συγκεκριμένη συμπεριφορά;
Όταν η συμπεριφορά του παιδιού έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού ή του εφήβου, δηλαδή όταν εμποδίζεται η λειτουργικότητα του δηλαδή η ενδοπροσωπική και διαπροσωπικη προσαρμογή του τότε υπάρχει δυσπροσαρμοστικοτητα (Παρασκευόπουλος, 2010). Η ενδοπροσωπική προσαρμογή έχει να κάνει με το πως νιώθει αλλά και το πως σκέπτεται ενώ η διαπροσωπική προσαρμογή αφορά τις σχέσεις με τα άλλα πρόσωπα. Δυσχέρειες μπορεί να εμφανίζονται σε ενδοπροσωπικούς τομείς όπως η νοημοσύνη, συναίσθημα, αυτοαντίληψη και αυτοέλεγχο αλλά και σε διαπροσωπικούς τομείς όπως οι διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Αν το παιδί μας καταφεύγει σε συμπεριφορές με έντονο παρορμητισμό, με καταναγκαστικά στοιχεία και ανεξέλέγκτες προεκτάσεις και οι οικείοι του παιδιού αδυνατούν να τις κατανοήσουν αλλά και να τις αποφύγουν τότε χρειάζεται παρέμβαση του ειδικού.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Ψυχολόγος Σχολικής-Εξελικτικής κατεύθυνσης
Οι δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό πλαίσιο και όχι μόνο, διακρίνονται από προσωρινότητα και ρευστότητα καθότι η ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου είναι ραγδαία και η μια αλλαγή διαδέχεται την άλλην. Πολλές φορές είναι ανεφικτο να εντοπιστεί το σημείο βάση του οποίου αρχίζει να θεωρείται μια συμπεριφορά προβληματική. Το παιδί αναπτύσσεται καθως αλληλεπιδρούν πολυάριθμοι και ποικίλοι γενετικοί παράγοντες τους οποίους πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπίσουμε (Παρασκευόπουλος, 2010). Κάποιες φορές, λοιπόν, μπορεί να συμβαίνει μια ακραία έκφραση ομαλών αναπτυξιακών τάσεων. Παραδείγματος χάρη η αφοσιωμένη σχολική επιμέλεια είναι μια επιθυμητή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας η οποία μπορεί να αλλάξει πρόσημο και να λειτουργεί ως μια άκαμπτη και καταναγκαστική προσήλωση στα σχολικά καθήκοντα λειτουργώντας μεσα σενα αγχωτικό και φοβικό περίγραμμα.
Δυσκολίες προσαρμογής μπορεί να συμβούν ως αντίδραση σε παροδικές αγχογόνες καταστάσεις που προκαλούν τα σοβαρά γεγονότα ζωής ή σε συγκρουσιακού τύπου καθημερινές καταστάσεις (Ζαφειροπούλου, 2012). Τα παιδια προσχολικής ηλικίας συνήθως όταν συμβαίνουν αγχογόνα γεγονότα ζωής παλινδρομούν σε προηγούμενα εξελικτικά στάδια ενώ τα παιδιά σχολικής ηλικίας και οι έφηβοι πολλές φορές αδυνατούν να χειριστούν αυτά τα γεγονότα λόγω της μικρής εμπειρίας που έχουν στη διαχείριση τέτοιων γεγονότων αλλά και των ελειμμάτων που έχουν στην αντίληψη και στη γνωστική επεξεργασία. Συμπεριφορές που θεωρούνται προβληματικές για μια ηλικία μπορεί να μην θεωρούνται προβληματικές σε μια άλλη ηλικία. Π.χ ενα παιδί που βρέχεται πάνω του στην ηλικία των 4-5 μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογική συμπεριφορά για την ηλικία του αλλά μη φυσιολογική για ένα παιδί δέκα ετών.
Πολλά παιδιά και έφηβοι μπορούν να αντιστέκονται σε αντιξοότητες που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας χάρη σε άλλους προστατευτικούς παράγοντες όπως τα θετικά ιδιοσυγκρασιακά και προσωπικά χαρακτηριστικά τους, τις υποστηρικτικές σχέσεις και το εκτεταμένο κοινωνικό δίκτυο υποστήριξης (Palmer, 2008).
Ποια είναι όμως εκείνα τα χαρακτηριστικά που βοηθούν στη διάκριση των δυσκολιών προσαρμογής από την ομαλή συμπεριφορά; Υπάρχουν κάποια ερωτήματα που βοηθούν στη διάκριση των δυσκολιών προσαρμογής όπως: είναι η κατάλληλη η συμπεριφορά του παιδιού και του εφήβου ανάλογα με την ηλικία και το φύλο του; η συμπεριφορά διαρκεί μεγάλο διάστημα; οι συνθήκες ζωής συνετέλεσαν στην εμφάνιση προβλημάτων; το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο τι ρόλο διαδραμάτισε στο χαρακτηρισμό αυτών των συμπεριφορών; ποια η έκταση και το είδος της δυσκολίας προσαρμογής; ποια η σοβαρότητα και η συχνότητα της δυσκολίας προσαρμογής; πού πώς και πότε εκδηλώνεται η συγκεκριμένη συμπεριφορά;
Όταν η συμπεριφορά του παιδιού έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού ή του εφήβου, δηλαδή όταν εμποδίζεται η λειτουργικότητα του δηλαδή η ενδοπροσωπική και διαπροσωπικη προσαρμογή του τότε υπάρχει δυσπροσαρμοστικοτητα (Παρασκευόπουλος, 2010). Η ενδοπροσωπική προσαρμογή έχει να κάνει με το πως νιώθει αλλά και το πως σκέπτεται ενώ η διαπροσωπική προσαρμογή αφορά τις σχέσεις με τα άλλα πρόσωπα. Δυσχέρειες μπορεί να εμφανίζονται σε ενδοπροσωπικούς τομείς όπως η νοημοσύνη, συναίσθημα, αυτοαντίληψη και αυτοέλεγχο αλλά και σε διαπροσωπικούς τομείς όπως οι διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Αν το παιδί μας καταφεύγει σε συμπεριφορές με έντονο παρορμητισμό, με καταναγκαστικά στοιχεία και ανεξέλέγκτες προεκτάσεις και οι οικείοι του παιδιού αδυνατούν να τις κατανοήσουν αλλά και να τις αποφύγουν τότε χρειάζεται παρέμβαση του ειδικού.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Ζαφειροπούλου, Α. (2012).Δυνατότητες και δυσκολίες παιδιού και εφήβου: γνωσιακές-συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Πεδίο.
- Παρασκευόπουλος, Ι. (2010).Ψυχολογικά προβλήματα παιδιού και εφήβου. Αθήνα: Πεδίο.
- Palmer, S. (2008). Τοξική Παιδική ηλικία: Από τι κινδυνεύουν τα παιδιά μας. Αθήνα: Κριτική.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου