ἐπιμελεία
τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ
ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Το 1884 ο Γεωργιος
Βιζυηνός ένα χρόνο πρίν γίνει υφηγητής της Ιστορίας της Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο
της Αθήνας με την ανυπέρβλητη φιλοσοφική και αισθητική μελέτη του «Φιλοσοφία
παρά Πλωτίνω» έγραψε το διήγημά του «Αι συνέπειαι μιας παλιάς ιστορίας».
Είναι από τα πιο
αδύνατα – λένε – διηγήματα του Βιζυηνού. Και αυτό γιατί χαρακτηρίζεται από τις μακροσκελείς
παρεκβάσεις του συγγραφέα στην διήγηση και έχει υπερρωμαντική υπόθεση, πράγμα
ασυνήθιστο για τον Βιζυηνό. Αποκτά όμως ιδιάζουσα σημασία, διότι αναφέρεται σε
περίπτωση παραφροσύνης και περιγράφει σκηνές από φρενοκομείο, όπου λίγο αργότερα
επρόκειτο να εισαχθεί ο συγγραφέας και να πεθάνει. Αποδεικνύεται έτσι μέχρι ένα
σημείο βέβαια, η προφητικότητα του Βιζυηνού.
Το διήγημα αναφέρεται
στην ζωή του στην Γερμανία όταν σπούδαζε. Γι αυτό κύριος ήρωας στο έργο είναι ένας
έλληνας σπουδαστής στην Γερμανία. Ο ήρωας είχε σχέσεις, όταν ήταν ακόμα μαθητής
στην Αθήνα με μια κοπέλα που ο κακός χαρακτήρας της και η ηθική της πώρωση τον
απογοήτευσαν πάρα πολύ. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να πιστεύει πως ήταν ανάξιος
να ανταποκριθεί στον έρωτα μιας νεαρής και αθώας Γερμανίδας, αν και δεν ήτο αδιάφορος
απέναντί της. Αυτή του η συμπεριφορά είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί, τελικά η
κοπέλα στο φρενοκομείο, ενώ ο ίδιος να πεθάνει σε ένα γερμανικό ορυχείο.
Εκείνη την εποχή της
συγγραφής του ανωτέρω και μετά ο Βιζυηνός αρχίζει να ασχολείται με ένα
μεταλλείο στο Σαμάκοβο. Το 1892 προσβάλλεται από φρενική νόσο και καταλήγει
έγκλειστος στις 14 Απριλίου 1892 στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο. Εκεί ζει
βυθισμένος στις ουτοπικές εμμονές του για την εκμετάλλευση του μεταλλείου στην
πατρίδα του και στο παραληρηματικό πάθος του για τη νεαρή Μπετίνα Φραβασίλη[1] (14
ετών), μαθήτριάς του στο Ωδείο Αθηνών, - στο οποίο δίδασκε ρυθμική και
δραματολογία επίσης - την οποία επιθυμούσε να νυμφευθεί. Ύστερα από τέσσερα
χρόνια εγκλεισμού, πεθαίνει στις 15 Απριλίου 1896, σε ηλικία 47 ετών.
Στο αποκορύφωμα
του λυρισμού του, ο Βιζυηνός, μέσα στο φρενοκομείο γράφει τους παρακάτω στίχους,
που είναι ό,τι πιο οξύ, πιο γνήσιο, πιο παθητικό ανέβρυσε από την πολυπικραμένη
του ψυχή
Μες στα
στήθια ή συμφορά
σαν το κύμα
πλημμυρά,
σέρνω το
βαρύ μου βήμα
σ’ ένα
μνήμα!
Σαν μ’
αρπάχθηκε η χαρά,
που
εχαιρόμουν μια φορά,
έτσι σε
μιαν ώρα…
μες σ’
αυτήν την χώρα
όλ’ άλλαξαν
τώρα!
Και από
τότε, που θρηνώ
το ξανθό
και γαλανό
και ουράνιο
φως μου,
μετεβλήθη εντός μου
και ο ρυθμός του κόσμου.
Μες στα
στήθια ή συμφορά
σαν το κύμα
πλημμυρά,
σέρνω το
βαρύ μου βήμα
σ’ ένα
μνήμα…
Τον σταυρό
τον αψηλό
αγκαλιά
γλυκοφιλώ
το
μυριάκριβο όνομα της,
κι απ’ τα
χώματα της,
η φωνή της
η χρυσή
με καλεί:
«Έλα και συ
δίπλα στο
ξανθό παιδί σου
και
κοιμήσου!
Έναν αιώνα μετά το
1995 κυκλοφορεί στην ελληνική επικράτεια ένα τραγούδι με τίτλο «Βόσπορος» σε στίχους και μουσική του Νίκου Ζούδιαρη το οποίο ερμηνεύτηκε από
τον ερμηνευτή Αλκίνοο Ιωαννίδη και
αγαπήθηκε όσο λίγα …
Τα πνεύματα επιστρέφουνε τις νύχτες
φωτάκια από αλύτρωτες ψυχές
κι αν δεις εκεί ψηλά στις πολεμίστρες
θα δεις να σε κοιτάζουνε μορφές
Και τότε ένα παράπονο σε παίρνει
και στα καντούνια μέσα σε γυρνά
η Πόλη μια παλιά αγαπημένη
που συναντάς σε ξένη αγκαλιά
Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο
αλλάζουνε
εντός μου τα σύνορα του κόσμου
Την βρήκα στις στροφές των ποιημάτων
με τις βαριές χανούμισσες να ζει
και ρίχνω μες στο στόμα των αρμάτων
την κούφια μου αλήθεια τη μισή
Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο
αλλάζουνε
εντός μου τα σύνορα του κόσμου
Ο Βιζυηνός στρέφοντας
στην εποχή του την ποίηση από τα έξω προς το εσωτερικό του ανθρώπου με αυτόν το
απαράμιλλο λυρισμό δια παντός είχε αφήσει το στίγμα του στις καρδιές μας.
[1] Ο Απρίλιος του 1892 είναι ο μήνας που ο Γεώργιος
Βιζυηνός ‘χάνει τα λογικά του’. Παράφορα ερωτευμένος με την 14χρονη Μπετίνα
Φραβασίλη, τη ζητάει σε γάμο. Η μάνα της όμως είναι αρνητική, κάτι που
φαρμακώνει τον ποιητή. Επιχειρεί να αυτοκτονήσει και τελευταία στιγμή τον σώζει
ένας φίλος. Ο Βιζυηνός έχοντας πειστεί οτι πηγαίνει στον γάμο του, ντυμένος
γαμπρός, παραληρώντας και αναφέροντας ασταμάτητα το όνομα της Μπετίνας,
οδηγείται με την άμαξα της αστυνομίας στο κολαστήριο του Δρομοκαΐτειου. Οι
γιατροί αποδίδουν τη ‘φρενική νόσο’ στο γεγονός οτι πάσχει από σύφιλη, ενώ οι
λογοτεχνικοί κύκλοι την αποδίδουν στον παράφορο έρωτά του για την 14χρονη. Στο
ψυχιατρείο θα παραμείνει ακριβώς τέσσερα χρόνια έγκλειστος, μέχρι και τον
θάνατό του, τον Απρίλιο του 1896. [Έξι μήνες πριν γεννηθεί ο Καρυωτάκης] Στην
κηδεία του παρευρίσκονται είκοσι άτομα, ανάμεσά τους και δύο φίλοι του,
τρόφιμοι του ψυχιατρείου. Τα λιγοστά υπάρχοντά του κατάσχονται από τους
τοκογλύφους. Κατά την διάρκεια του εγκλεισμού του, οι δημοσιογράφοι
μπαινοβγαίνουν ανενόχλητοι και γεμάτοι στοργή στο ψυχιατρείο για να γεμίσουν
τις στήλες τους με άφθονες ιατρικές πληροφορίες, περιστατικά και εμμονικούς
διαλόγους με τον ποιητή, τα οποία ουσιαστικά το μόνο που καταφέρνουν είναι να
τον γελοιοποιούν. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρείται οτι η περίπτωση του
‘φρενοβλαβή’ Βιζυηνού θεμελιώνει
πρωταρχικά στην Ελλάδα το στερεότυπο που θέλει έναν ποιητή να είναι πάντα μια
τρελή κι αλλόκοτη φυσιογνωμία. Έξι μήνες μετά το θάνατό του Βιζυηνού, η μικρή
Μπετίνα παντρεύεται, και τέσσερις ημέρες μετά το γάμο της πεθαίνει. Η μητέρα
του, πίσω στο χωριό τους Βιζύη, τυφλώνεται από ακατάσχετο κλάμα, όπως λέγεται.
(ΠΗΓΗ)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου