Παραθετικά επιθέτων & επιρρημάτων Λατινικής γλώσσης




του
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ


1. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Παραθετικά σχηματίζουν τα επίθετα, τα επιρρήματα αλλά και οι επιθετικές μετοχές.

Δεν έχουν όμως όσα δηλώνουν ύλη, τόπο ή χρόνο, μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, τέλεια ή αρνητική έννοια (immortalis -34, αθάνατος), προέρχονται από ουσιαστικά (sonorus-27, ηχηρός από το sonor) ή έχουν ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις super-, per-, prae-. Εξαιρούνται τα praeclarus (12) και praecox (25).

 
Α. Σχηματισμός:

α) Ο συγκριτικός βαθμός προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -ior (για το αρσενικό και θηλυκό) και -ius (για το ουδέτερο) στο θέμα του επιθέτου, το οποίο το βρίσκουμε πάντα από τη γενική ενικού αν αφαιρέσουμε την κατάληξη -i (για τα 2κλιτα) και -is (για τα 3κλιτα)
π.χ.

αρσενικό + θηλυκό
ουδέτερο

(modestus, -a, -um)
(grandis, -is, -e)
(pulcher, -chra, -chrum)
(tener, -era, -erum)
(acer, acris, acre)
(celer, -eris, -ere)
modest -ior,
grand -ior,
pulchr -ior,
tener -ior,
acr -ior,
celer -ior,
modest -ius
grand -ius
pulchr -ius
tener -ius
acr -ius
celer -ius


β) Ο υπερθετικός βαθμός, αντίστοιχα, προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -issimus, -issima, -issimum στο θέμα της γενικής.

Εξαιρούνται τα δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα που το αρσενικό γένος στην ονομαστική του ενικού λήγει σε -er. Σε αυτά τα επίθετα, για τον σχηματισμό του υπερθετικού, προσθέτουμε την κατάληξη -rimus, -rima, -rimum στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους.
π.χ.

αρσενικό + θηλυκό
ουδέτερο


αλλά
(modestus, -a, -um)
(grandis, -is, -e)
(pulcher, -chra, -chrum)
(tener, -era, -erum)
(acer, acris, acre)
(celer,- eris, -ere)
modest -ior, modest -ius
grand -ior, grand -ius
pulchr-ior, pulchr-ius
tener-ior, tener-ius
acr-ior, acr-ius
celer-ior, celer-ius
modest-issimus, -a, -um
grand-issimus, -a, -um
pulcher-rimus, -a, -um
tener-rimus, -a, -um
acer-rimus, -a, -um
celer-rimus, -a, -um

Αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις
  • Τα δευτερόκλιτα επίθετα που λήγουν σε -quus, -a, -um σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά,
    π.χ. antiquus: antiquior, -ius/ antiquissimus, -a, -um (41)


  • Τα επίθετα facilis (36), difficilis, similis, dissimilis, humilis, gracilis σχηματίζουν τον υπερθετικό με την κατάληξη -limus, -a, -um (στο θέμα του θετικού)
    π.χ. facillimus, -a, -um
           simillimus, -a, -um


  • Τα επίθετα dexter, -tra, -trum (34) (= δεξιός) και sinister, -tra, -trum (= αριστερός) σχηματίζουν αντίστοιχα συγκριτικό dexterior, -ius και υπρθετικό dextimus και συγκριτικό sinisterior, -ius (γιατί τα επίθετα dexter και sinister σπανιώτερα απαντώνται και ως dexter, -era, -erum και sinister, -era, -erum)


  • Το επίθετο maturus, -a, -um (27) σχηματίζει ομαλό συγκριτικό maturior, maturius και υπερθετικό maturissimus, -a, -um αλλά και maturrimus, -a, -um


  • Έχουν διπλό υπερθετικό:
exterus, -a, -um
exterior, -ius
extremus, -a, -um/ extimus,
-a, -um (25)
posterus, -a, -um
posterior, -ius
postremus, -a, -um/ postumus, -a, -um (48)
superus, -a, -um
superior, -ius
supremus, -a, -um/ summus,
-a, -um (28)
inferus, -a, -um
inferior, -ius
infimus, -a, -um/ imus, -a,
-um


  • Τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από την κατάληξη -us έχουν φωνήεν e, i, u σχηματίζουν τα παραθετικά τους περιφραστικά, με τη βοήθεια των παραθετικών του επιρρήματος magnopere
nimius, -a, -um
magis nimius, -a, -um
maxime nimius, -a, -um (25)
temerarius
magis temerarius
maxime temerarius (49)


  • Παραθετικά επίθετα χωρίς θετικό βαθμό (γιατί σχηματίστηκαν από προθέσεις ή επιρρήματα):
(prae = εμπρός)
prior, -ius
primus, -a, -um (41)
(prope = κοντά)
propior, -ius
proximus, -a, -um(18)
(ultra = πέρα)
ulterior, -ius
ultimus, -a, -um(5)


  • Επίθετα χωρίς συγκριτικό ή υπερθετικό βαθμό:
    α. χωρίς συγκριτικό:
novus
(recentior, -ius)
novissimus, -a, -um(26)
sacer
(sanctior, -ius)
sacerrimus, -a, -um


  • β. χωρίς υπερθετικό:
alacer
alacrior (13)
iuvenis
iunior
senex
senior (40)


  • Όσα δευτερόκλιτα σύνθετα επίθετα λήγουν σε -ficus, -dicus, -volus σχηματίζουν παραθετικά σε -entior,-ius και
    -entissimus, -a, -um
beneficus
beneficentior, -ius
beneficentissimus, -a, -um(4)
  •  
  • Ανώμαλος σχηματισμός παραθετικών
bonus
melior, -us
optimus, -a, -um (41)
malus
peior, -ius
pessimus, -a, -um
magnus
maior, -ius
maximus, -a, -um (36)
parvus
minor, -us
minimus, -a, -um (27)
multi-ae-a
plures, (i)a
plurimi, -ae, -a (27)
inops
egentior, -ius
egentissimus, -a, -um (44): δανείζεται παραθετικά από το egens, -ntis


  • Του επιθέτου libens συναντούμε μόνο το επίρρημα libenter (30)


Β. Κλίση παραθετικών

α. Ο συγκριτικός των επιθέτων κλίνεται όπως των τριτοκλίτων δικαταλήκτων επιθέτων αλλά σχηματίζουν:

αφαιρετική ενικού, όλων των γενών, -e
ονομ., αιτιατ., κλητ. πληθ. ουδετέρου γένους -a
γενική πληθυντικού, όλων των γενών, -um
Εξαιρείται ο συγκριτικός του multi,-ae,-a που είναι plures, plura/ pluria και στη γενική πληθυντικού κάνει plurium (όμοια και το complures -34)

(Να θυμίσουμε ότι στα τριτόκλιτα επίθετα έχουμε:
αφαιρετική ενικού, -i
πληθυντικός ουδετέρου, -ia
γενική πληθυντικού, -ium

ενώ στην τριτόκλιτη μετοχή του Ενεστώτα: αφαιρετική ενικού -e, ενώ -i αν είναι επιθ. μτχ ως επιθ. προσδ.)

β. Ο υπερθετικός των επιθέτων κλίνεται όπως των δευτεροκλίτων τρικαταλήκτων επιθέτων. Παραθέτουμε την κλίση ενός επιθέτου στον συγκριτικό βαθμό.
Ενικός Αριθμός


αρσενικό + θηλυκό
ουδέτρο
Ονομ.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
Αφαιρ.
melior
melioris
meliori
meliorem
melior
meliore
melius
melioris
meliori
melius
melius
meliore

Πληθυντικός Αριθμός


αρσενικό + θηλυκό
ουδέτρο
Ονομ.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
Αφαιρ.
meliores
meliorum
melioribus
meliores
meliores
melioribus
meliora
meliorum
melioribus
meliora
meliora
melioribus

Ασκήσεις γραμματικής


·         ΑΣΚΗΣΗ Ι

Να συμπληρώσετε τον πίνακα προσθέτοντας τους άλλους βαθμούς των επιθέτων στην ίδια πτώση, γένος και αριθμό που βρίσκονται οι τύποι:
Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός

gratius (ουδ.28)

grandi (αφαιρ.θηλ.27)




celerrimus (40)

fortior (ον.αρσ.31)


antiquiores (ον.αρσ.41)

insolens (ουδ.41)


mollibus (αφαιρ.θηλ.42)


facilis (ον.θηλ.36)



ferociores (αιτ.αρσ.37)

minaci (αφαιρ.αρσ.43)




miserrima (ον.θηλ.43)
sapiens (ον. αρσ.46)



cariorem (θηλ.46)

temerarium (ουδ. 49)


aequo (αφαιρ.αρσ. 49)



Λύση
Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
gratum
gratius (ουδ.28)
gratissimum
grandi (αφαιρ.θηλ.27)
grandiore
grandissima
celer
celerior
celerrimus (40)
fortis
fortior (ον.αρσ.31)
fortissimus
antiqui
antiquiores (ον.αρσ.41)
antiquissimi
insolens (ουδ.41)
insolentius
insolentissimum
mollibus (αφαιρ.θηλ.42)
mollioribus
mollissimis
facilis (ον.θηλ.36)
facilior
facillima
feroces
ferociores (αιτ.αρσ.37)
ferocissimos
minaci (αφαιρ.αρσ.43)
minaciore
minacissimo
misera
miserior
miserrima (ον.θηλ.43)
sapiens (ον. αρσ.46)
sapientior
sapientissimus
caram
cariorem(θηλ.46)
carissimam
temerarium (ουδ. 49)
magis temerarium
maxime temerarium
aequo (αφαιρ.αρσ. 49)
aequiore
aequissimo



  • ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ


Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους άλλους βαθμούς των επιθέτων, που εμφανίζουν ανώμαλα ή ελλειπτικά παραθετικά, στο ίδιο γένος, πτώση και αριθμό που βρίσκονται οι τύποι:

Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
matura(ουδ.27)


senex(ον.αρσ.40)




primi(ον.41)
multas(32)


bona(θηλ.41)


magna(ον.θηλ.48)


postero(αφαιρ.αρσ.48)




extremο(αφαιρ.ουδ.25)
dextram(34)


parvi(γεν.ουδ.28)




summa(αφαιρ.θηλ.28)

Λύση
Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
matura(ουδ.27)
maturiora
maturissima, maturrima
senex(ον.αρσ.40)
senior
----
(prae)
priores
primi(ον.41)
multas(32)
plures
plurimas
bona(θηλ.41)
melior
optima
magna(ον.θηλ.48)
maior
maxima
postero(αφαιρ.αρσ.48)
posteriore
postremo, postumo
extero
exteriore
extremο(αφαιρ.ουδ.25)
extimo
dextram(34)
dexteriorem
dextimam
parvi(γεν.ουδ.28)
minoris
minimi
supera
superiore
summa(αφαιρ.θηλ.28)
suprema


2. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Θετικός βαθμός


Για να σχηματίσουμε τον θετικό βαθμό ενός επιρρήματος που προέρχεται από επίθετο ακολουθούμε τα εξής βήματα:
  1. Σχηματίζουμε τη γενική ενικού του επιθέτου στο αρσενικό γένος
    π.χ. gratus γεν. grat -i, pulcher γεν. pulchr -i, liber γεν. liber -i, gravis γεν. grav -is, ferox γεν. feroc -is, impudens γεν. impudent -is, celer γεν. celer -is, acer γεν. acr -is, malus γεν. mal -i


  1. Αφαιρούμε την κατάληξη -i (για τα επίθετα της β΄ κλίσης) ή την κατάληξη -is (για τα επίθετα της γ΄ κλίσης).


  1. Προσθέτουμε ως κατάληξη
    • στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της β΄ κλίσης το -e


    • στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της γ΄ κλίσης το -iter


    • στα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα της γ΄ κλίσης που λήγουν σε -ens (-entis), -ans (-antis), ers (-ertis) το -er

π.χ. grat -e, pulchr -e, liber -e, grav -iter, feroc -iter, impudent -er, celer -iter, acr -iter, mal -e

Συγκριτικός βαθμός


Ο συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος ταυτίζεται με την αιτιατική ενικού του συγκριτικού βαθμού του ουδετέρου γένους του επιθέτου
π.χ. grat -ius, pulchr -ius, liber -ius, grav -ius, feroc -ius, impudent -ius, celer -ius, acr -ius, pe -ius

Υπερθετικός βαθμός


Ο υπερθετικός βαθμός του επιρρήματος σχηματίζεται από τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου με την κατάληξη -e
π.χ. gratissime, pulcherrime, liberrime, gravissime, ferocissime, impudentissime, celerrime, acerrime, pessime
επίθετο
επίρρημα
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός
gratus (grat -i)

pulcher (pulchr -i)

liber (liber -i)

gravis (grav -is)

ferox (feroc -is)

impudens (impudent -is)

celer (celer -is)

acer (acr -is)

malus (mal -i)
grat -e

pulchr -e

liber -e

grav -iter

feroc -iter

impudent -er

celer -iter

acr -iter

mal -e
grat -ius

pulchr -ius

liber -ius

grav -ius

feroc -ius

impudent -ius

celer -ius

acr -ius

pe -ius
gratissime

pulcherrime

liberrime

gravissime

ferocissime

impudentissime

celerrime

acerrime

pessime

Διαφορά στο σχηματισμό του θετικού βαθμού


Τα επίθετα bonus, facilis, durus, tristis, mitis και secretus παρουσιάζουν κάποιες διαφορές στον σχηματισμό του θετικού βαθμού. Συγκεκριμένα:
επίθετο
επίρρημα
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός
bonus (bon -i)

facilis (facil -is)

durus (dur -i)

tristis (trist -is)

mitis (mit -is)

secretus (secret -i)
bene

facile

dure και duriter

triste και tristiter

mite και mititer

secrete και secreto
melius

facilius

durius

tristius

mitius

secretius
optime

facillime

durissime

tristissime

mitissime


Ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων


Τα παρακάτω επιρρήματα που συναντώνται στο σχολικό εγχειρίδιο (τα περισσότερα από τα οποία δεν παράγονται από επίθετα) σχηματίζουν με διαφορετικό τρόπο τους 3 βαθμούς
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός
multum (= πολύ)
plus
plurimum
non multum ή paulum (= λίγο)
minus
minime
magnopere (ή magno opere) (= πολύ)
magis
maxime
prope (= κοντά)
propius
proxime
diu (= πολύ χρόνο)
diutius
diutissime
prae (= πριν)
prius
primum/ primo
post (= ύστερα)
posterius
postremo/ postremum
satis (= αρκετά)
satius
supra (= πάνω)
superius
summe


Ασκήσεις γραμματικής


·         ΑΣΚΗΣΗ Ι

Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες με τους άλλους δυο βαθμούς των επιρρημάτων:
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός

aequius


gratius



recentissime
granditer




celerrime


modestissime

insolentius

molliter



crudelius



fortissime

ferocius

temerarie



carius


impotentius



minacissime
misere




antiquissime

sapientius

nobiliter



Λύση
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός
aeque
aequius
aequissime
grate
gratius
gratissime
recenter
recentius
recentissime
granditer
grandius
grandissime
celeriter
celerius
celerrime
modeste
modestius
modestissime
insolenter
insolentius
insolentissime
molliter
mollius
mollissime
crudeliter
crudelius
crudelissime
fortiter
fortius
fortissime
ferociter
ferocius
ferocissime
temerarie
magis temerarie
maxime temerarie
care
carius
carissime
impotenter
impotentius
impotentissime
minaciter
minacius
minacissime
misere
miserius
miserrime
antique
antiquius
antiquissime
sapienter
sapientius
sapientissime
nobiliter
nobilius
nobilissime



·         ΑΣΚΗΣΗ ΙΙ

Να συμπληρώσετε τους παρακάτω τύπους των παραθετικών που λείπουν:
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός


summe
paulum



melius


facilius


diutius

prae


post



satius

mature



plus



durissime


maxime

mitius

prope


Λύση
θετικός
συγκριτικός
υπερθετικός
supra
superius
summe
paulum
minus
minime
bene
melius
optime
facile
facilius
facillime
diu
diutius
diutissime
prae
prius
primum/ primo
post
posterius
postremo/ postremum
satis
satius
-
mature
maturius
maturrime/ maturissime
multum
plus
plurimum
dure/ duriter
durius
durissime
magnopere (magno opere)
magis
maxime
mite/ mititer
mitius
mitissime
prope
propius
proxime






DMCA.com Protection Status Copyrighted.com Registered & Protected


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him