της
Μαρίας Αργυροπούλου
Απρόσωπα ρήματα, που είναι δηλαδή
εύχρηστα μόνο στο γ΄ ενικό πρόσωπο, οριστικής και υποτακτικής, και στο
απαρέμφατο όλων των χρόνων είναι:
1. αρκετά ρήματα της β΄ συζυγίας (κυρίως απρόσωπα, δηλ. παίρνουν υποκείμενο απαρέμφατο), όπως τα:
decet, decuit, - , decēre (46)
libet, libuit/ libitum est, - , libēre
licet, licuit/ licitum est, - , licēre
oportet, oportuit, - , oportēre
pudet (me), puduit/ puditum est, - , pudēre
paenitet (me), paenituit, - , paenitēre (27)
Κοντά στα απρόσωπα ρήματα miseret λυπάμαι, paenitet μετανιώνω, pudet ντρέπομαι, piget με ενοχλεί και taedet απεχθάνομαι έχουμε μια αιτιατική του προσώπου που λυπάται, μετανιώνει κ.τ.λ. και μια γενική του πράγματος για το οποίο αισθάνεται κανείς λύπη, μετάνοια...
π.χ.
me paenitet verborum meorum = μετανιώνω για τα λόγια μου.
me paenitet verborum meorum = μετανιώνω για τα λόγια μου.
Αντί της γενικής αυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί απαρέμφατο ή ουδέτερο αντωνυμίας ως υποκείμενο (σχολικό εγχειρίδιο, σ. 60):
π.χ.
neque id me sane paenitet = ούτε βέβαια μετανιώνω γι’ αυτό (27): id: υποκείμενο (προσωπική σύνταξη), me: αιτιατική του προσώπου που μετανιώνει
neque id me sane paenitet = ούτε βέβαια μετανιώνω γι’ αυτό (27): id: υποκείμενο (προσωπική σύνταξη), me: αιτιατική του προσώπου που μετανιώνει
2. Ως απρόσωπα, επίσης, μπορούν να λειτουργήσουν:
α. Ρήματα αμετάβατα παθητικής φωνής, με ουδέτερη ή ενεργητική διάθεση, σε γ΄ ενικό πρόσωπο όπως:
(vivo = ζω) vivitur = ζει κάποιος
(curro = τρέχω) curritur = γίνεται δρόμος, τρέχουν
(eo = πηγαίνω) itur = γίνεται πορεία
(canto = τραγουδώ) cantatur = τραγουδιέται
β. Ρήματα προσωπικά μεταβατικά που, σε ιδιαίτερο γλωσσικό περιβάλλον, χρησιμοποιούνται ως απρόσωπα:
(accido = προσπίπτω) accidit = συμβαίνει (12)
(consto = αποτελούμαι) constat = είναι αποδεκτό (ομολογείται)
(expedio = απελευθερώνω) expedit = ωφελεί, συμφέρει
(intersum = βρίσκομαι ανάμεσα) interest = ενδιαφέρει
(29). Κοντά στο
απρόσωπο interest βρίσκεται μία γενική που δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο.
Το τι ενδιαφέρει κάποιον εκφράζεται με απαρέμφατο ή ουσιαστική πρόταση ως
υποκείμενο:
π.χ. Caesaris
multum interfuit corvum emere(29) = τον Καίσαρα πολύ τον ενδιέφερε να
αγοράσει το κοράκι (interfuit: ρήμα απρόσωπο, emere: υποκείμενο
του απροσώπου ρ., τελικό απαρέμφατο, Caesaris: γενική του ενδιαφερομένου
προσώπου, από την οποία παίρνουμε σε αιτιατική (λόγω απρόσωπης σύνταξης) το
ενν. Caesarem ως υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
(succuro) succurrit = (μου) έρχεται στο μυαλό (43): cur tibi non succurrit? Στην κύρια ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας το ρ. non succurrit είναι απρόσωπο, tibi δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα, υποκείμενο δεν υπάρχει γιατί ακολουθεί ευθύς λόγος
(intellego) intellegitur = γίνεται κατανοητό (44): tum intellegitur quam fuerint inopes amicorum: intellegitur ρήμα απρόσωπο με υποκείμενο τη δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας (quam fuerint inopes amicorum)
(fio) fit = συμβαίνει (46): ex quo fit, ut laudandus is sit: fit ρήμα απρόσωπο με υποκείμενο τη δευτερεύουσα ουσιαστική συμπερασματική πρόταση (ut laudandus is sit)
(video) videtur = (μου) φαίνεται, νομίζω (48):
i) ... si quid durius ei videbatur
(esse): videbatur: απρόσωπο ρήμα της δευτ. υποθετικής πρότασης, ei:
δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα, esse: υποκείμενο του απροσώπου
ρήματος. (ειδικό απαρ.), quid: υποκείμενο του esse (αναγκαστική
ετεροπροσωπία)
ii) dixit eis visum in somno sibi esse cervam ad se reverti: visum esse είναι απρόσωπο απαρέμφατο, ως άμεσο αντικείμενο του ρ.dixit και ειδικό απαρ., sibi δοτική προσωπική στο απρόσωπο. απαρέμφατο. και το reverti ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο. visum esse (με υποκείμενό του το cervam, αναγκ. ετεροπροσωπία).
Αξιοπρόσεκτη
επισήμανση
Στις χρονικές αντικαταστάσεις των ρημάτων που λειτουργούν ως απρόσωπα, όπου συναντούμε περιφραστικούς τύπους, χρησιμοποιούμε το ουδέτερο γένος της μετοχής σε ενικό αριθμό και τον αντίστοιχο τύπο του sum, σε γ΄ ενικό. Αν ,δηλαδή, μας ζητηθεί χρονική αντικατάσταση στο απρόσωπο intellegitur (44), αυτή πρέπει να γίνει ως εξής: intellegitur, intellegebatur, intellegetur, intellectum est, intellectum erat, intellectum erit
ΑΣΚΗΣΗ
I
Να συντάξετε
αναλυτικά τις ακόλουθες προτάσεις:
Neque id me
sane paenitet. (27)
Caesaris
multum interfuit corvum emere. (29)
[...] tum intellegitur, quam
fuerint inopes amicorum. (44)
[...] quod
decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos. (46)
[...] dixit
eis visum in somno sibi esse cervam […] ad se reverti. (48)
Λύση
Neque id me
sane paenitet:
paenitet: Ρήμα
id: υποκείμενο ρημ. (προσωπ.
σύνταξη)
me: αιτιατική του
προσώπου που μετανιώνει στο ρ. paenitet
sane: επιρρηματικός
προσδιορισμός του τρόπου στο ρ. paenitet
Caesaris
multum interfuit corvum emere:
interfuit: Ρήμα (απρόσωπο)
Caesaris: γενική του
ενδιαφερομένου προσώπου στο interfuit
emere: υποκείμενο του
απρ. ρημ., τελικό απαρέμφατο
(ενν. Caesarem): υποκείμενο του απαρεμφάτου, αναγκαστική ετεροπροσωπία
στην απρόσωπη σύνταξη
corvum: αντικείμενο του
απαρεμφάτου emere
multum: επιρρηματικός
προσδιορισμός του ποσού στο ρ. interfuit
…tum intellegitur,
quam fuerint inopes amicorum:
α. tum intellegitur: κύρια πρόταση
κρίσης,
β. quam…amicorum: δευτ. ονομ.
πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας:
α. intellegitur:Ρήμα(απρόσωπο)
quam…amicorum: δευτ. ονομ. πλάγια ερωτηματική πρόταση,
μερικής άγνοιας, ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος
tum: επιρρηματικός
προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. intellegitur
β. fuerint: Ρήμα
(ενν.) tyranni: υποκείμενο ρήματος
inopes: κατηγορούμενο
στο υποκ. tyranni ,με συνδετικό το fuerint
amicorum: γενική
συμπλήρωμα του επιθέτου inopes, γενική
αντικειμενική
quam: επιρρηματικός
προσδιορισμός του ποσού, ως επιτατικό του επιθ. inopes
...quod
decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos:
decet: Ρήμα(απρόσωπο)
της δευτερεύουσας επιρ. αιτιολογικής πρότασης
esse: υποκείμενο του
απρ. ρήματος, τελικό απαρέμφατο
patriam: υποκείμενο του
απαρεμφάτου, αναγκαστική ετεροπροσωπία
cariorem: κατηγορούμενο
στο patriam, λόγω του
συνδετικού esse
nobis: δοτική ως
συμπλήρωμα του επιθ. cariorem, δοτική αντικειμενική
quam nosmet: β΄ όρος σύγκρισης, με α΄ όρο το patriam, λόγω του συγκρ. cariorem(ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται με quam και ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο)
ipsos: επιθετικός
προσδιορισμός στο nosmet
...dixit eis visum in somno sibi esse cervam ... ad se reverti:
dixit: Ρήμα
Sertorius: (ενν.)
υποκείμενο του ρ.
eis: έμμεσο
αντικείμενο του ρ. σε πτώση δοτική
visum esse: άμεσο αντικείμενο του ρ., ειδικό
απαρέμφατο(απρόσωπο)
sibi: δοτική προσωπική
στο απρ. απαρ. visum esse
in somno: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός, που δηλώνει
κατάσταση και αναφέρεται στο απαρ. visum esse
reverti: υποκείμενο στο
(απρόσωπο) visum esse, ειδικό απαρέμφατο
cervam: υποκείμενο στο reverti
ad se: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει
κατεύθυνση σε πρόσωπο και αναφέρεται στο reverti (έμμεση αυτοπάθεια).
ΑΣΚΗΣΗ
II
Να αντικαταστήσετε
χρονικά τα απρόσωπα ρήματα που ακολουθούν:
paenitet: στην οριστική
interfuit: στην οριστική
fit: στην υποτακτική
intellegitur:στην οριστική
videbatur: στο απαρέμφατο
succurrit: στην οριστική.
Λύση
paenitet: paenitet, paenitebat, paenitebit, paenituit, paenituerat, paenituerit
interfuit: interest, intererat, intererit, interfuit, interfuerat, interfuerit
fit: fiat, fieret, -, factum sit, factum esset
intellegitur: intellegitur, intellegebatur, intellegetur, intellectum est, intellectum erat, intellectum erit
videbatur: videri,
visum iri, visum esse, visum fore
succurrit: succurrit, succurrebat, succurret, succurrit, succurrerat,
succurrerit
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου