Ἡ θεωρία τῶν Ὑποθετικῶν Λόγων τῆς Λατινικῆς

τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Αι υποθετικαί προτάσεις εις την Λατινικήν εισάγονται δια των υποθετικών συνδέσμων si, sin, si non, nisi (=εάν, εάν δε, εί μη), μετά των αποδόσεων δε αυτών αποτελούν τους υποθετικούς λόγους, οι οποίοι εκφέρονται κατά τα ακόλουθα τρία σχήματα ή είδη.

***

Α) Είδος (το πραγματικόν):

Κατ’ αυτό η μέν υπόθεσις εκφέρεται καθ’ οριστικήν παντός χρόνου, η δε απόδοσις κατά πάσαν έγκλισιν (όπως δηλ και εις την ελληνικήν), φανερώνει δε τούτο το πραγματικό είτε όντως είναι τοιούτον, είτε λαμβάνεται ως τοιούτον.

Π.χ

·        Si sunt arae, sunt dei (= ει εισί βωμοί, εισί θεοί)

·        Si dies est, lucet (= ει ημέρα εστί, υπάρχει φώς)

·        Si felices non fuistis, adhuc, eritis, in futurum (= ει μη υπήρξατε ευτυχείς μέχρι τούδε, θα υπάρξετε εις το μέλλον)

·        Si tempus est, abeamus (= ει καιρός έστιν, απίωμεν)

·        Si homo es, vive ut homo (= εάν άνθρωπος είσαι, ζήσε ως άνθρωπος)

·        Si quid habes certius, velim scire (= εί τι βεβαιότερον έχεις, βουλοίμην αν γνώμαι – δυνητική υποτακτική)

Εξαίρεσις:

Όταν όμως και η υπόθεσις και η απόδοσις εκφέρωνται κατά χρόνον μέλλοντα, τότε δηλούται ουχί το πραγματικόν, αλλά το προσδοκώμενον, το οποίον εις την ελληνικήν δηλούται με αυτόνομον είδος, μη υπάρχον εις την Λατινικήν

Πχ.

·        Si volet, poterit (= ει θελήσει, δυνήσεται)

·        Si mei consilii causam cognoverit, probabit (= εάν την αιτίαν της σκέψεως μου θα έχη γνωρίσει, θα επιδοκιμάση… αυτήν)

***

Β) Είδος (απραγματοποίητον)

Το β’ είδος δηλώνει το απραγματοποίητον ή ευχήν ενεκπλήρωτον είτε εις το παρόν, είτε εις το παρελθόν.

1.    Όταν το απραγματοποίητον αναφέρεται εις το παρόν, η υπόθεσις και η απόδοσις εκφέρονται με Παρατατικόν της Υποτακτικής.

Π.χ

·        Si hoc crederes, errares (= ει τούτο επίστευες, ημάρτανες αν = αν τούτο επίστευες, θα επλανάσο = αλλά δεν το πιστεύεις και δια τούτο δεν πλανάσαι = το εννοούμενον πραγματικόν)

·        Nisi essem Alexander, Diogenes esse vellem (= ει μη Αλέξανδρος ήν, έγωγε ηβουλόμην αν είναι Διογένης)

2.    Όταν δε το απραγματοποίητον αναφέρεται εις το παρελθόν, η υπόθεσις και η απόδοσις εκφέρονται με Υπερσυντέλικον Υποτακτικής.

Π.χ

·        Si Trojani Helenam reddidissent, patriam servavissent (= εάν οι Τρώες την Ελένην είχον αποδώσει, θα είχον σώσει την πατρίδαν)

·        Omnes milites decimae legionis necati essent, nisi Caesar subsidio venisset (= όλοι οι στρατιώται της δεκάτης λεγεώνος θα είχον φονευθή, εάν ο Καίσαρ δεν είχεν έλθει εις βοήθειαν)

Εξαίρεσις:

Κατ’ εξαίρεσιν η απόδοσις εκφέρεται με Παρατατικόν ή Παρακείμενον της Οριστικής αντί Υποτακτικής επί ρημάτων δηλούντων το δυνατόν ή το δέον (posse = δύνασθαι, debere = οφείλειν, oportere = πρέπειν) ή προσδιορίζεται με το paene (= σχεδόν), prope (= περίπου)

Π.χ

·        Deleri totus exercitus potuit (αντί potuisset), si quis aggredi ausus esset (= θα ηδύνατο να καταστραφή ολόκληρος ο στρατός, εάν τις ετόλμα να προσβάλη)

·        Hostes paene victim sunt (= αντί victim essent), nisi nox finem pugnandi fecisset (= σχεδόν οι εχθροί θα είχον νικηθή, εάν η νύξ δεν είχε θέσει τέλος της μάχης)

***

Γ) Είδος (το δυνατόν γενέσθαι):

Το τρίτον είδος δηλώνει το δυνατόν γενέσθαι εις το παρόν και εις το μέλλον ήτοι απλήν σκέψιν του λέγοντος, το οποίον ισοδυναμεί προς το είδος της ελληνικής γλώσσης εκείνο του ( υπόθεσις εί + ευκτική, απόδοσις ευκτική δυνητική). Εκφέρεται εις τούτο και η υπόθεσις και η απόδοσις με Ενεστώτα Υποτακτικής ή σπανιώτερον με Παρακείμενον Υποτακτικής (= υποτακτική δυνητική)

Π.χ

·        Loquatur mortua, si vocem capiat (= φαίη αν η θανούσα, εί φωνήν λάβοι)

·        Si quis id fecerit, imprudentem eum dixeris (= εί τις τούτο πεποιηκώς είη, άφρονα τούτον είποις αν)