Τά εἰς -τός καί -τέος ρηματικά

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Τα εις –τός ρηματικά επίθετα έχουν παθητικήν σημασίαν. Σημαίνουν:

1.     Ό,τι η μετοχή του παθητικού παρακειμένου

π.χ ἄρχων αἱρετός = ᾑρημένος

2.     Τον δυνάμενον ή τον άξιον να πάθη το υπό του ρήματος σημαινόμενον

π.χ ποταμός διαβατός = τόν ὁποῖον δύναταί τις νά διαβῇ

ἐπαινετός = ἄξιος ἐπαινεῖσθαι

Μερικά των εις –τός σύνθετα μάλιστα μετά του στερητικού α- έχουν και ενεργητικήν ή μέσην σημασίαν

π.χ  ἄπρακτος = ὁ μή πράξας

ἀνόητος = ὁ μή ἔχων νοῦν

ἀστράτευτος = ὁ μή στρατευσάμενος

***

Τα εις –τέος ρηματικά σημαίνουν τον οφείλοντα να πράξη ή να πάθη το υπό του ρήματος σημαινόμενον, έχουν δε σύνταξιν απρόσωπον και προσωπικήν. Επί απροσώπου συντάξεως τίθενται κατ’ ουδέτερον γένος ενικού και σπανίως πληθυντικού αριθμού μετά του «εστίν» ή άνευ αυτού, είναι δε διαθέσεως ενεργητικής ή μέσης και ισοδυναμούν με το « δεί» και το οικείον ενεργητικόν ή μέσον απαρέμφατον

π.χ οἰστέον τήν τύχην = δεῖ φέρειν τήν τύχην

παρασκευαστέον = δεῖ παρασκευάζειν ἤ παρασκευάζεσθαι

Επί της προσωπικής συντάξεως συντάσσονται ως και τα άλλα επίθετα, είναι δε διαθέσεως παθητικής και ισοδυναμούν με το «δεί» και το οικείον απαρέμφατον

π.χ ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος

ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί