Οι 9 Μούσες της αρχαιότητας

Ποιες ήταν οι εννέα μούσες της αρχαιότητας;


Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, όλες οι τέχνες αντιπροσωπεύονται από τις εννέα Μούσες της αρχαιότητας. Πρόκειται για τις ταλαντούχες κόρες του παντοκράτορα Δία και της Τιτανίδας Μνημοσύνης, η σχέση των οποίων διήρκησε για εννέα χρόνια, κατά τα οποία ήρθαν σε επαφή μόνο τα εννέα βράδια. Αν κι η χρονική διάρκεια της σχέσης αυτής βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, το βέβαιο είναι πως σκοπός του Δία ήταν να αποκτήσει τον πολυπόθητο διάδοχο του, ωστόσο κατάφερε μονάχα να αποκτήσει εννέα κόρες, ιδιαίτερα προικισμένες πνευματικά και ταλαντούχες. Κατ’ άλλους, οι μούσες προέρχονται από το γάμο του Ουρανού με τη Γαία. Πάντως, αν κι υπάρχει αμφισβήτηση ως προς του γονείς από τους οποίους προέρχονται, ο Ησίοδος φαίνεται να είναι απόλυτα σίγουρος για το σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί η γέννηση των εννέα κοριτσιών. Κατά το σπουδαίο επικό ποιητή, οι εννέα κόρες ήλθαν στον κόσμο προκειμένου να απαλύνουν τα ανθρώπινα βάσανα και τους πόνους. Η μητέρα τους ανέθεσε στο θεό Απόλλωνα να τις διδάξει, ενώ τα «μαθήματα» φαίνεται να πραγματοποιούνταν στο βοιωτικό βουνό, Ελικώνα.

Καθεμία από τις κόρες ήταν προικισμένη με μία ιδιαίτερη χάρη. Οι χάρες αυτές ήταν αρκετά λατρευτές στην αρχαιότητα, ενώ ακόμα και σήμερα παραμένουν, όχι μόνο γνωστές, αλλά δημοφιλέστατες. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για τις αναζωογονητικές και συχνά θεραπευτικές τέχνες της μουσικής, της ποίησης, του χορού, του θεάτρου και της αστρονομίας.

Πιο συγκεκριμένα, οι εννέα Μούσες, καθώς κι η τέχνη που καθεμία από αυτές αντιπροσωπεύει είναι οι εξής:

Πρώτα, αναφέρεται η Καλλιόπη (<κάλος + όπη = η όμορφη στην όψη). Αυτή η Μούσα έχει παγιωθεί ως η πιο μεγάλη αλλά κι η σπουδαιότερη από όλες, καθώς θεωρείται προστάτιδα της επικής ποιήσεως, της τέχνης που ασκούσε κι ο σημαντικότερος, ίσως, από όλους τους ποιητές ανά τους αιώνες, ο Όμηρος. Αντιπροσωπεύει, ως επί τω πλείστο, την ευγλωττία, τη δυνατότητα, δηλαδή, να μιλάει κανείς άρτια και ως πρέπει. Η ανωτερότητα της φανερώνεται κι από το γεγονός πως θεωρείται συνοδός βασιλέων κι αρχόντων, ώστε να προσδώσει στο λόγο τους το αίσθημα της υποταγής του πολίτη. Συνηθίζεται να αναπαρίσταται έχοντας ανά χείρας πινάκιο, γραφίδα, και, πράγμα αξιοσημείωτο, έχοντας τα ομηρικά έπη στα γόνατα της. Απεικονίζεται νέα κι αρκετά όμορφη, με χρυσό στεφάνι στα μαλλιά, με δάφνες και κισσούς.

Έπειτα, έρχεται η Κλειώ (<κλέος= δόξα). Η σπουδαία αυτή Μούσα κατείχε την τέχνη της ιστορίας κι έμεινε γνωστή για την κλεψύδρα με την οποία την βλέπουμε συχνά να εικονίζεται, ενώ κρατούσε επίσης περγαμηνή. Ακόμα, θεωρείται πως εκτός από την ιστορία, ανακάλυψε και την κιθάρα. Το κεφάλι της κοσμούσε στεφάνι από δάφνες, ενώ ντυνόταν με έντονα κόκκινα ενδύματα. Πολλές φορές, την παρουσία της συμπληρώνει ένα σεντούκι να κείτεται στα πόδια της, σύμβολο της Ιστορίας.

Στη συνέχεια, γίνεται λόγος για την Πολύμνια (< πολύς + ύμνος = αυτή που υμνεί πολλούς ανθρώπους, ή <πολύς + μνήμη = αυτή που μνημονεύει πολλούς). Αυτή είναι η Μούσα της μίμησης, της γνωστής μας παντομίμας. Από αυτή, σύμφωνα με τα αρχαία σχόλια, ήταν εμπνευσμένοι οι τιμητικοί ύμνοι προς τους θεούς. Επίσης, θεωρείται προστάτιδα της μίμησης στο θέατρο, της ιστορίας, της γεωμετρίας κ.α. Παρουσιάζεται συνήθως με σκεπτικό βλέμμα, να κοιτά προς τον ουρανό, φορώντας στεφάνι από δάφνη σε συνδυασμό με μανδύες και πέπλα.

Επόμενη στη σειρά η Μούσα Τερψιχόρη (<τέρπω + χορός= αυτή που ευχαριστεί αλλά κι ευχαριστιέται μέσω του χορού). Ενώ ξεκίνησε ως η Μούσα του χορού, τον οποίο κι επινόησε, φαίνεται τελικά να τιμάται περισσότερο ως Μούσα της λυρικής ποιήσεως. Εικονογραφείται καθιστή, να κρατά μια λύρα, αν κι αρκετά συχνά συναντάται να χορεύει, κρατώντας άρπα, σχεδόν αιωρούμενη πάνω από το έδαφος.

Άλλη μία σπουδαία Μούσα, η Ερατώ (<έρως, εραστής). Θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τον υμεναίο γάμο και είναι, κατά συνέπεια, Μούσα της ερωτικής ποιήσεως. Η Ερατώ, επίσης, συνηθίζεται να εικονίζεται καθιστή, έχοντας μια λύρα ανά χείρας, με στεφάνι φτιαγμένο από ρόδα στο κεφάλι. Αρκετά συχνά φαίνεται να κρατά και το τόξο του θεού Έρωτα στα χέρια της.

Συνεχίζοντας, η Ευτέρπη (<ευ+τέρπω = αυτή που ευχαριστεί, τέρπει). Αυτή είναι η Μούσα της μουσικής, αλλά και της διαλεκτικής, αρχικά, κι έπειτα η Μούσα της λυρικής ποίησης, συγκεκριμένα. Θεωρείται ακόλουθος του θεού Διονύσου, ενώ παριστάνεται να κρατά διπλό αυλό και να πλαισιώνεται από διάφορα άλλα μουσικά όργανα.

Προχωρώντας παρακάτω, συναντάμε τη Θάλεια (<θάλλω = ανθίζω, ακμάζω). Είναι η Μούσα της βουκολικής ποίησης, αλλά και της κωμωδίας, της οποία λεγόταν ότι έγινε η δημιουργός. Επίσης, λέγεται πως χάρη σε εκείνη γνωρίσαμε την τέχνη της αρχιτεκτονικής, αλλά και της γεωργίας. Αυτή, συνήθως, παρουσιάζεται να κρατά στο δεξί χέρι μια θεατρική μάσκα και στο αριστερό ράβδο, ενώ το κεφάλι της στεφανώνει ένας κισσός. Αξίζει να αναφερθεί πως η μούσα αυτή αναπαρίσταται πάντοτε ως μια νέα κοπέλα, διαρκώς χαμογελαστή, φορώντας ρούχα σε πράσινες αποχρώσεις.

Προ τελευταία, η Μελπομένη (<μέπλω + μένος = αυτή που μελοποιεί τη μανία, συμφορά). Θεωρείται Μούσα κι ευρέτρια της τραγωδίας, γι' αυτό και συχνά παρουσιάζεται με θυμωμένη όψη, να κρατάει μια μάσκα τραγωδίας, σκήπτρο ή ακόμα και ρόπαλο, 
σε συνδυασμό με ένα μαχαίρι, ενώ άλλοτε αναπαρίσταται  δίπλα στο θεό Διόνυσο. Ωστόσο, τιμάται κι ως μούσα της ρητορικής και της μελωδίας.

Για το τέλος, η Ουρανία (<ουρανός). Γνωστή ως η Μούσα της αστρονομίας, την οποία σύμφωνα με κάποιες εκδοχές εφηύρε η ίδια, και, κατά συνέπεια, της αστρολογίας, ενώ θεωρείται και προστάτιδα των ουράνιων σωμάτων. Εκείνη σκιαγραφείται να κρατά συνήθως στο δεξί χέρι ένα διαβήτη και στο άλλο μια ουράνια σφαίρα. Συνήθως παρουσιάζεται να φορά στο κεφάλι στεφάνι από αστέρια, ενώ είναι στενά συνδεδεμένη με το θεό Διόνυσο.

Αυτές είναι οι Μούσες της αρχαιότητας, και τα βασικά τους χαρακτηριστικά όπως μας έχουν παραδοθεί από την αρχαία γραμματεία και μελέτη. Αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες παντός είδους της αρχαιότητας και λατρεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό. Τα σπουδαιότερα πνεύματα των αρχαίων χρόνων, μεταξύ των οποίων ο Όμηρος, ο Απολλώνιος Ρόδιος, ο Ησίοδος, ο Πλάτων και διάφοροι άλλοι, θεωρούν αδύνατο να εκπονήσουν οποιοδήποτε έργο τους, αν δεν συνδράμουν οι πολυπόθητες μούσες, χαρίζοντας τους έμπνευση.


ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ - ΛΑΤΙΝΙΚΑ




Οι επιρρηματικές και οι επιθετικές μετοχές μπορούν να αναλυθούν σε δευτερεύουσα πρόταση, ανάλογα με το είδος τους. Για την ανάλυση μετοχής, είναι απαραίτητα κάποια βήματα: 
1) Αρχικά, θα πρέπει να εντοπίσουμε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς του είδους πρότασης στο οποίο πρέπει να αναλυθεί η μετοχή, ανάλογα με το είδος της.
2) Στη συνέχεια, πρέπει να ελέγξουμε το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησης, το ρήμα δηλαδή της κύριας πρότασης. Αυτό μπορεί να είναι σε αρκτικό (Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρακείμενο) ή σε ιστορικό χρόνο (Παρατατικό, Παρακείμενο με σημασία Αορίστου ή Υπερσυντέλικο).
3) Kάθε μετοχή θα τραπεί στο αντίστοιχο ρήμα,ανάλογα με το χρόνο της, αλλά και το ρήμα εξάρτησης. 



Αρχαία Α' Γυμνασίου - Επαναληπτικές Ασκήσεις



ΑΡΧΑΙΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ


Διδώ: Μια καταραμένη βασίλισσα




της Χριστίνας Σμαραγδάκη
- φιλολόγου



ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Η ιστορία της βασιλοπούλας Διδώς, που κατάφερε μόνη της να κατακτήσει τα πάντα και να τα χάσει εν ριπή οφθαλμού εξαιτίας ενός άνδρα, αν και άκρως συνταρακτική, παραμένει για πολλούς άγνωστη.

Πρόκειται για την κόρη του βασιλιά της Τύρου η οποία κληρονόμησε από τον πατέρα της το θρόνο για να τον μοιραστεί με το σύζυγο της Σιχαίο, ιερέα του Ηρακλή. Ωστόσο, από την αρχή ακόμα στέκεται άτυχη στο γάμο της, καθώς ο αδερφός της Πυγμαλίων προχωρεί στη δολοφονία του Σιχαίου ώστε να ανέβει ο ίδιος στο θρόνο και να κρατήσει μονάχος τα γκέμια της εξουσίας. Η βασιλοπούλα Διδώ τότε, μη έχοντας πολλές επιλογές, αλλά με αποσκευές την εξαίρετη ευφυΐα της και τους θησαυρούς του νεκρού άνδρα της, φτάνει στις ακτές της Λιβύης συνοδευόμενη από κάποιους πιστούς της Τύριους και μερικούς δούλους. Στο μέρος όπου προσάραξε το πλοίο της αποφασίζει, και πετυχαίνει να χτίσει ξανά την πόλη της, αναγεννώμενη από τις στάχτες της, δείχνοντας για άλλη μια φορά την ευστροφία της. Όταν ο βασιλιάς της Λιβύης, Ιάρβας, απάντησε στο αίτημα για δημιουργία νέας δικής της πόλης σε μια ακτή της περιοχής, πως μπορεί να χτίσει μεν την πόλη που επιθυμεί, με απαράβατο όρο, όμως, η πόλη αυτή να μην ξεπερνά σε έκταση το τομάρι ενός βοδιού, εκείνη κατάφερε να χτίσει όντως μια πόλη τέτοιας έκτασης. Σκεπτόμενη έξυπνα και συγχρόνως πονηρά, η Διδώ έκοψε ένα τομάρι βοδιού σε λεπτές λωρίδες, τις ένωσε και εκτείνοντας τες έφτιαξε τα σύνορα μιας περιοχής τέτοιας, που αρκούσε για να χτιστεί ολόκληρη η Καρχηδόνα και η ακρόπολη της, Βύρσα, η οποία πήρε την ονομασία της από το βύρσο, το τομάρι του βοδιού. Ο Ιάρβας, όπως κι όλοι οι άλλοι, δε μπόρεσε παρά να θαυμάσει τη γυναίκα αυτή με την τόση σπιρτάδα και τη ζήτησε σε γάμο. Η Διδώ, έχοντας επιλέξει να παραμείνει για πάντα πιστή στη μνήμη του νεκρού συντρόφου της Σιχαίου, απορρίπτει την πρόταση αυτή, όπως και δεκάδες άλλες προτάσεις που έγιναν από βασιλείς γειτονικών κι όχι μόνο περιοχών, όπως μας αναφέρει χαρακτηριστικά κι ο Βιργίλιος στο τέταρτο βιβλίο της Αινειάδας. Κατά μία εκδοχή, η βασιλοπούλα προτίμησε να βάλει τέλος στη ζωή της προκειμένου να μην αναγκαστεί να παντρευτεί το βασιλιά Ιάρβα, προδίδοντας έτσι τη μνήμη του νεκρού άνδρας της.


ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΘΩ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;


της
Χριστίνας Σμαραγδάκη



ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ



Είναι απαραίτητο να μάθουμε αρχαία ελληνικά;

Κάθε μαθητής της Α΄ γυμνασίου, όταν, δηλαδή, γίνεται η πρώτη γνωριμία και αρχίζει η επαφή με τα αρχαία ελληνικά, αναρωτιέται, για ποιον τέλος πάντων, λόγο χρειάζεται να μάθει να διαβάζει και να γράφει την αρχαία ελληνική γλώσσα. Πολλοί μαθητές έχουν σχηματίσει αρνητική γνώμη για το μάθημα των αρχαίων, πριν ακόμα διδαχτούν το περιεχόμενο τους, καθώς απλώνεται σε όλες τις σχολικές βαθμίδες η φήμη πως είναι ένα από τα χειρότερα μαθήματα, είναι δύσκολο, είναι σαν μια άγνωστη, νέα γλώσσα και πολύ απαιτητικό. Καθώς ο μαθητής ανεβαίνει τάξεις, παίρνει μαζί του την προκατάληψη αυτή και πορεύεται στα επόμενα επίπεδα έχοντας κενά και ελλείψεις στις γνώσεις του για το αντικείμενο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μεγαλώνουν τα κενά, να χάνεται ακόμα περισσότερο η επαφή και να εδραιώνεται βαθύτερα η αντίληψη πως είναι όντως ένα δύσκολο, ή συχνά και άχρηστο, μάθημα.


Μυκηναϊκά και Μινωϊκά ανάκτορα: διαφορές και ομοιότητες


της Χριστίνας Σμαραγδάκη
- φιλολόγου



Φιλόλογος ΕΡΜΗΣ

Στην παρούσα μελέτη γίνεται μια προσπάθεια σύγκρισης των ανακτόρων της Κνωσού με τα αυτά των Μυκηνών, ως προς την εμφάνιση και τα χαρακτηριστικά, αλλά κι ως προς τη λειτουργικότητα τους και γενικότερα το κλίμα της εποχής στην οποία εντάσσονται. 


Μετοχές - συντακτικό αρχαίων ελληνικών




της  
Χριστίνας Σμαραγδάκη

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


ΜΕΤΟΧΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ:

Πρόκειται για ρηματικούς τύπους, δηλαδή προέρχονται από ρήματα, και συγκεκριμένα για ρηματικά επίθετα. Αυτό σημαίνει πως οι μετοχές έχουν τα χαρακτηριστικά τόσο των ρημάτων όσο και των επιθέτων. Κάθε μετοχή έχει, όπως ακριβώς και τα ρήματα, χρόνους, διαθέσεις και συντακτικό (παίρνει υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.). Συγχρόνως, κάθε μετοχή, όπως ακριβώς και ένα επίθετο, έχει τρία γένη, μπορεί με τη χρήση ενός άρθρου να γίνει ουσιαστικό (πχ. ο λέγων) και μπορεί να λειτουργεί ως επιθετικός, κατηγορηματικός ή επιρρηματικός προσδιορισμός.