ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 / ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΘΕΜΑΤΑ / ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Them Arx Kat c Hmer d Esp Epan 1306 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

1.      Η σχέση ηθικής αρετής και πολιτικής πράξης: ο θεσπίζων τους αρεταΐκούς κανόνες

 «Μαρτυρεῖ δέ καί τό γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν: οἱ γάρ νο μοθέται τούς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς,  καί τό μέν βουλημα παντός νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δέ μή εὖ αὐτό ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν. καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθή φαύλης» (Β1. 1103b 1-5).

«Τις διαπιστώσεις μας (για τη διαδικασία απόκτησης της ηθι­κής αρετής) επικυρώνει και αυτό που συμβαίνει στις πόλεις- πραγματικά, οι νομοθέτες κάνουν τους πολίτες ενάρετους με τη διαδικασία του εθισμού σε συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφο­ράς. και σε αυτό το σημείο έγκειται η βούληση κάθε νομοθέ- τη. και όσοι δεν το κατορθώνουν αυτό με συνέπεια, αποτυγχά­νουν σε αυτό που επιδιώκουν, και σε αυτή την παράμετρο δι­αφέρει το ορθά δομημένο πολιτικό σύστημα από το μη ορθό».

Απομένει το εύλογο πέρασμα του φιλοσόφου από τη σφαίρα της ηθικής διαμόρφωσης στο πεδίο της πολιτικής πράξης, και τονίζουμε τη λέξη εύλογο διότι, στην αρχαιοελληνική σκέψη και, ιδιαίτερα, στην προαριστοτελική σκέψη, ηθική και πολιτική είναι δυο έννοιες χωρίς διακριτό περιεχόμενο, καθώς η μία εμπλέκεται και αποτελεί προέκταση της άλλης και το αντίστροφο. Πράγματι το πέρασμα αυτό πραγματοποιείται με την αφοπλιστική ρήση του Αριστοτέλη πως η κατεξοχήν πολιτική θέσμιση, η νομοθετική διεργασία και εφαρμογή επικυρώνει το αρεταϊκό εγχεί­ρημα και αποτελεί τον αλάθητο κριτή για την ορθότητα του. Η νομοθεσία αποτελεί αρεταϊκό εγχείρημα, οι νομοθέτες θεσπίζοντας νόμους προσπα­θούν να εναρμονίσουν τις πνευματικές περί της πόλεως συλλήψεις τους με το ήθος και τον χαρακτήρα και κατ' επέκταση τη δράση των πολιτών. Οι νόμοι δεν είναι τίποτε άλλο παρά επιστημονικά επί της εμπειρίας διατυπωμένοι κανόνες που άγουν στην ευδαιμονία των πολιτών. Η νο­μοθεσία. όπως και η διαδικασία απόκτησης της αρετής, αποβλέπει στο τρίπτυχο κατ’ άρετην ζην - εύδαιμόνως ζην - εύ ζην. που αποτελεί, όπως έδειξε και η αριστοτελική «ανατομία» της ανθρώπινης φύσης, τον τελικό σκοπό του ανθρώπου. Ο εθισμός στο νομοθετικό πρόγραμμα πραγματώ­νεται με την καθημερινή εφαρμογή των νόμων από τους πολίτες οι οποί­οι, όταν εθίζονται σε ομοιότροπες πράξεις που απορρέουν από τη νομική επιταγή και κάνουν έξη τους (σταθερή διάθεση της ψυχής) το πνεύμα του νόμου, τότε αποβαίνουν πραγματικά λειτουργικοί για την πόλη και περιβάλλονται με το στοιχείο της αρετής. Έπεται ότι όσο πιο προίιμα εκκινήσει η εφαρμογή νομοθετικού προγράμματος τόσο πιο σύντομα και αποτελεσματικά οι πολίτες θα το εμπεδώσουν και θα το πραγματώσουν στον μέγιστο βαθμό.

Ειρήσθω εν παρόόω. η νομοθεσία πρέπει με τον εθισμό των πολιτών σε ομοιότροπου τύπου ενέργειες να τους διαμορφώνει έτσι ώοτζ να χαίρονται και να λυπούνται με αυτά που πρέπει. Η νομοθεσία επιβάλ­λεται να προβαίνει σε εκλογή της αρμόζουσας ηδονής ή οδύνης που προσφέρεται στους πολίτες. Η παροχή κατά το δοκούν του επαίνου ή του ψόγου, της επιβράβευσης ή της τιμωρίας δεν αποτελεί αξιόλο­γο νομοθετικό έργο αλλά τυφλό ερασιτεχνισμό, ίδιον φαύλου και όχι ενάρετου νομοθέτη. Πώς όμως η νομοθετική τέχνη δύναται να εκλέξει τις ηδονές ή τις οδύνες που πρέπει να υποστεί το πολιτικό σώμα στην οδό για την κατάχτηση της ευδαιμονίας; Οι νομοθέτες επιβάλλεται να είναι γνώστες της αληθούς φύσης των όντοον. να συνδιαλέγονται με την ορθότητα και όχι με τη φαυλότητα. να γνωρίζουν τους νόμους που δι- έπουν τον ανθρώπινο οργανισμό αλλά και το πολιτικό σύνολο' πρέπει ακόμα να έχουν επισταμένη γνώση του ατομικού και του γενικού τελι­κού σκοπού, του ανθρώπινου και του πολιτικού, και να εφαρμύζουν τις κατευθυντήριες νομικές επιταγές τους ανάλογα με την καταλληλότητα του καιρού, την κατάλληλη στιγμή. Κατά την πλατωνική και αριστοτε­λική ετυμηγορία, η ιδιότητα του νομοθέτη προϋποθέτει την κατοχή της «μετρητικής τέχνης». της σοφίας του ορθού μέτρου, και η χρήση του επιρρήματος εύ από τον Αριστοτέλη δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτη­σης ότι το κατ' αρετήν νομοθετεϊν ισοδυναμεί με το ορθοός νομοθετεϊν. Ο νομοθέτης που νομοθετεί όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη φύση και τον τελικό σκοπό του ανθρώπου και της πολιτείας δημιουργεί ένα ορθά δομημένο πολιτικό σύστημα, που δύναται να εξασφαλίσει την ευζωία και την ευδαιμονία της πολιτικής κοινότητας. Ο νομοθέτης που κι­νείται στην οδό της επιστήμης είναι εκλεκτός φίλος τε και συγγενής άληθείας (Πλάτωνος. Πολιτεία. 487a). έχει το κατεξοχήν ήθος του πλα­τωνικού φιλοσόφου-επιστήμονα. Ο επιστήμων της «μετρητικής τέχνης» νομοθέτης και ο φιλόσοφος δεν έχουν καμία ουσιαστική διαφορά και πραγματικά η «προκλητική» τοποθέτηση της λέξης βούλημα από τον Αριστοτέλη θα δημιουργούσε μεγάλη ερμηνευτική σύγχυση, αν αγνο­ούσαμε κάποιες άλλες δομικές θέσεις του αριστοτελικού φιλοσοφείν. Ο σφάλλων νομοθέτης είναι αυτός που αγνοεί τόσο τη φύση όσο και τον τελικό σκοπό του ανθρώπου και της πολιτείας και ασφαλώς αυτή η γνωστική παράμετρος είναι που διαχωρίζει το ορθό από το φαύλο πολίτευμα.

2.      ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΡΑΣΗΣ: "Έτι έκ των αυτών και δια των αυτών και γίνεται πάσα αρετή και φθείρεται"

Τα ρήματα «γίνεται - φθείρεται» μας παραπέμπουν στο θεμελιώδες αντιθετικό ζεύγος της φιλοσοφικής σκέψης «γένεσις - φθορά». Για τον Αριστοτέλη, αυτή ήταν μια φυσική διαδικασία μονόδρομη: γένεση -> αύξηση -> τελείωση -> παρακμή -> φθορά. Αυτή, λοιπόν, η διαδικασία ακολουθείται και στις ηθικές αρετές. Κάθε αρετή για τους ίδιους λόγους και χρησιμοποιώντας τα ίδια μέσα γεννιέται και με την καλή εξάσκηση κατακτιέται, ενώ με την κακή εξάσκηση χάνεται.

1.      Ο ΟΡΟΣ «ἕξις»

Στην ενότητα αυτή εμφανίζεται μια νέα έννοια, η έννοια της λέξης «ἕξις». Η λέξη αυτή ετυμολογικά ερμηνεύεται ως εξής: παράγεται από το θέμα του μέλλοντα του ρήματος «ἔχω» και συγκεκριμένα από το σεχ- < hεχ- < ἑχ + την παραγωγική κατάληξη –σις, η οποία δηλώνει ενέργεια. Αρχική σημασία της λέξης είναι το να κατέχει κανείς συνέχεια κάτι που έχει αποκτήσει. Για τον Αριστοτέλη η λέξη απέκτησε ηθικό περιεχόμενο: είναι τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας, που αποκτιούνται με την επίμονη άσκηση και επανάληψη κάποιων ενεργειών. Οι «ἕξεις» είναι ένα από τα «γινόμενα ἐν τῇ ψυχῇ». Τα άλλα δύο είναι τα πάθη και οι δυνάμεις. Πάθη (πχ. επιθυμία, οργή, φόβος, χαρά, φιλία, μίσος) είναι όσα έχουν ως αποτέλεσμα την ευχαρίστηση ή τη δυσαρέσκεια. Οι δυνάμεις είναι οι δυνατότητες συμμετοχής στα πάθη, οι οποίες δεν αρκούν από μόνες τους για να χαρακτηριστεί κάποιος καλός ή κακός. Τα μόνιμα αυτά στοιχεία αποκτιούνται με την επανάληψη μιας πράξης, που συνιστά την έξη. Σήμερα η λέξη έχει αποκτήσει ψυχολογικό περιεχόμενο και είναι η συνήθεια ως αποτέλεσμα επανάληψης, μάθησης ή συνεχούς επίδρασης του ίδιου παράγοντα.  

4.      Ο Αριστοτέλης περί ευδαιμονίας, αρετής, προαίρεσης (=ελεύθερης επιλογής) και ευθύνης (με αναφορά στα Ηθικά Νικομάχεια, αποσπάσματα του σχολικού βιβλίου: Φιλοσοφικός Λόγος)

Προοίμιο :

Ότι η ευδαιμονία αποτελεί επιδίωξη του ανθρώπου σύμφωνα με σχεδόν όλο τον  αρχαιοελληνικό στοχασμό είναι πολύ γνωστό. Ενδεικτικά σημειώνουμε την άποψη ενός από τους Προσωκρατικούς, του Δημόκριτου: «Ευδαιμονίη  ψυχής έργον….ουκ εν βοσκήμασιν οικεί ουδέ εν χρυσώ· ψυχή οικητήριον δαίμονος»[1] (=Η ευδαιμονία είναι έργο, απόκτημα της ψυχής του ανθρώπου….η ευδαιμονία δεν κατοικεί στα κοπάδια ζώων, δεν αγοράζεται με χρυσάφι. Η ψυχή είναι η κατοικία της ευδαιμονίας). Και είναι προφανές ότι η επιδίωξη  ευδαιμονίας και η επιλογή δρόμου αναζήτησης αποτελεί   κύριο κεφάλαιο της Φιλοσοφίας  Ζωής των ανθρώπων και συνοδεύεται από:

Αντιλήψεις για τη ζωή και την κοινωνία του Ανθρώπου.

Επιλογή τρόπου ζωής και συμπεριφοράς προς το συνάνθρωπο.

Αποδοχή σκοπών ζωής και κανόνων δράσης, ώστε να επιτυγχάνεται και ευδαιμονία.

          1. Όσο γνωρίζουμε ο Αριστοτέλης πρώτος προσπάθησε συστηματικά να αναλύσει το πώς ορίζεται η ευδαιμονία και πώς επιδιώκεται με την ανθρώπινη δραστηριότητα (ήθος, ηθική)[2]. Στην προσπάθεια αυτή αφιέρωσε τρία συγγράμματα:        

     Ηθικά Νικομάχεια, Ηθικά Ευδήμεια, Μεγάλα  Ηθικά[3].

Σύνδεση της ευδαιμονίας με όλες τις πνευματικές δραστηριότητες του ανθρώπου (γνωσιακή, ηθική, απορία μεταφυσική, θαυμασμό για ό,τι ωραίο) διακρίνουμε πρώτη φορά στο πολυσχιδές έργο του Δημόκριτου[4].  Αλλά  ο Αριστοτέλης επιχείρησε  συστηματικά να συνδέσει την ευδαιμονία του ανθρώπου  με την ηθική αντίληψη και δράση του γράφοντας τα τρία έργα που προσημειώσαμε. Και διατύπωσε σχετικό ορισμό στο τέλος του πρώτου βιβλίου των Ηθικών Νικομαχείων γράφοντας:

« Η ευδαιμονία εστί ψυχής ενέργειά τις  κατ’ αρετήν τελείαν»[5] (=«Η ευδαιμονία είναι μια ευχάριστη ψυχική κατάσταση που προκύπτει από τη  δραστηριότητα της ψυχής, εφόσον αυτή η δραστηριότητα είναι σύμφωνη με την τέλεια αρετή» .

 άρα «περί αρετής  επισκεπτέον» (=άρα, σκόπιμο είναι  ή αναγκαίο να επισκοπήσουμε, να ερευνήσουμε τη σημαίνει αρετή) . Και συνεχίζει με ανάλυση της έννοιας αυτής,

2. Από το σημείο αυτό νομίζω ότι η διδακτική πράξη και η αντίστοιχη μαθησιακή διαδικασία  μπορεί να είναι πιο αποδοτική, αν ακολουθήσουμε τη λογική πορεία των αριστοτελικών ορισμών. Συγκεκριμένα, ο ίδιος ο Αριστοτέλης, θαυμαστής του Σωκράτη για τη συνήθειά του να οδηγεί τους συνομιλητές του στον ορισμό των εννοιών έγραψε σε άλλο σημείο:

«Έστιν άρα η αρετή έξις προαιρετική, εν μεσότητι ούσα τη προς ημάς, ωρισμένη λόγω» ( 10η ενότητα στο σχολικό βιβλίο )[6]  =   «Είναι λοιπόν η αρετή η παγιωμένη διάθεση ή ο σταθερός προσανατολισμός του νου, που αποφασίζει ελεύθερα τις επιλογές των πράξεων και των αισθημάτων μας‧ ουσιαστικά συνίσταται στην αναζήτηση του μέσου δρόμου δράσης σε σχέση με μας,  όπως δηλαδή μπορεί να αποφασίσει ο συνετός άνθρωπος.  Αυτόματα ή αυθόρμητα ο προσεκτικός αναγνώστης (ο δάσκαλος και το ακροατήριό του) αναζητεί τους ορισμούς των κρίκων που συνθέτουν αυτόν τον προσεγμένο  ή βασικό ορισμό ( έξις, προαιρετική, μεσότης, προς ημάς , λόγω ωρισμένη «υπό φρονίμου»).

·        « Η ηθική (του ανθρώπου) εξ έθους περιγίγνεται , όθεν και το όνομα…..(ετυμολογική συγγένεια)…=Η ηθική αντίληψη του ανθρώπου διαμορφώνεται με τη συνήθεια, από όπου παράγεται και η λέξη (ηθική από τη συν-ήθεια, το ήθος)   Ουδεμία των ηθικών αρετών φύσει ημίν εγγίγνεται  (αλλά εξ έθους περιγίγνεται) = καμιά ηθική αρετή δεν την έχουμε έμφυτη, δοσμένη από τη φύση, αλλά διαμορφώνεται στον άνθρωπο με τη συνήθεια, με την επανάληψη τέτοιας συμπεριφοράς.. [Από τα Ηθικά Νικομάχεια: Β.1.1-3 ή1103 α 16-20]  (Ενότητα 1η του σχολικού βιβλίου).

·        « Οι νομοθέται τους πολίτας εθίζοντες ποιούσιν αγαθούς» = Οι  νομοθέτες προσπαθούν να κάνουν τους πολίτες αγαθούς (ενάρετους) με τη συνήθεια, τον εθισμό.  (Ηθ. Νικ. Β.1.5-7 ή 1103 b 3-4) (ενότητα 3η).

·        «Η  του ανθρώπου αρετή είη αν η έξις αφ’ ης  αγαθός άνθρωπος γίγνεται» = Αρετή του ανθρώπου  μπορεί να είναι η επαναλαμβανόμενη καλή συνήθεια με την οποία ο άνθρωπος γίνεται αγαθός, ενάρετος. (Ηθ. Νικ. Β.6.3 ή 1107 a 23-24) (ενότητα 6η).

·        «Σημείον δει  ποιείσθαι των έξεων την επιγιγνομένην ηδονήν ή λύπην τοις έργοις….» = Κριτήριο των επαναλαμβανομένων συνηθειών (των έξεων) πρέπει να θεωρούμε τη χαρά ή τη λύπη  που προκύπτει  από τις πράξεις μας. (Ηθ. Νικ. Β.3.1-2 ή 1104 a  4-5) (ενότητα 5η).

·        «Εκ των ομοίων ενεργειών αι έξεις γίγνονται» = Οι έξεις, παγιωμένες συνήθειες (ακαταμάχητες) διαμορφώνονται με την επανάληψη όμοιων ενεργειών (συμπεριφορών). (Ηθ. Νικ. Β.1.7-8 ή 1103 b 21-22) (ενότητα 4η).

·        «Η αρετή πάσης τέχνης ακριβεστέρα και αμείνων…..του μέσου αν είη στοχαστική. Λέγω δε την ηθικήν (αρετήν), αύτη γαρ περί πάθη και πράξεις» =   Η αρετή είναι πιο ακριβής και πιο καλοπροαίρετη  από κάθε τέχνη….(γι’ αυτό) μπορεί να είναι και στοχαστική του μέσου. Και  εννοώ την ηθική (αρετή που αναφέρεται στις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους), γιατί αυτή ανάγεται στα πάθη των ανθρώπων και στα αντίστοιχες πράξεις τους (που ωφελούν ή βλάπτουν τους συνανθρώπους).  (Ηθ. Νικ. Β.6.9-10 ή 1106 b  14-16) (ενότητα 8η).

·        «Η αρετή περί πάθη και πράξεις εστί….το μέσον επαινείται και κατορθούται· ταύτα δε άμφω της αρετής. Μεσότης, άρα, η αρετή στοχαστική ούσα του μέσου» =Η αρετή (λοιπόν) αναφέρεται τα πάθη των ανθρώπων και στις πράξεις τους….όπου ο μέσος  δρόμος επαινείται και κρίνεται επιτυχία, κατόρθωμα. Αυτά είναι τα δυο γνωρίσματα της αρετής. Άρα η αρετή είναι κάποια μέση πορεία και γι’ αυτό στοχάζεται σταθερά πού βρίσκεται ο μέσος  ή μεσαίος δρόμος. (Ηθ. Νικ. Β.6.12-13 ή 1106 a 24-28) (ενότητα 9η).

·        Το μέσον προς ημάς, ο μήτε πλεονάζει μητε ελλείπει, τούτο δε ουχ εν ουδέ ταυτόν πάσιν….πας δε επιστήμων την υπερβολήν και την έλλειψιν φεύγει , το δε μέσον ζητεί και τούθ’ αιρείται». = Το μέσο (η μέση οδός) νοείται σε σχέση με μας που το επιλέγουμε κα νοείται ως κατάσταση όπου δεν πλεονάζει κάτι  ούτε υπολείπεται. Αυτό το μέσον δεν είναι ούτε ένα ούτε το ίδιο για όλους….και κάθε συνετός αποφεύγει την υπερβολή και την έλλειψη, αναζητεί το μέσο δρόμο και αυτόν επιλέγει. (Ηθ. Νικ. Β.6.4-8 ή 1106 a 31-33) (ενότητα 7η).

·        Έστιν, άρα, η αρετή έξις προαιρετική εν μεσότητι ουσα τη προς ημάς, ωρισμένη λόγω και ω αν ο φρόνιμος ορίσειεν…..Ειδώς προαιρούμενος, βεβαίως και αμετακινήτως»= «Είναι λοιπόν η αρετή η παγιωμένη διάθεση ή ο σταθερός προσανατολισμός του νου, που αποφασίζει ελεύθερα τις επιλογές των πράξεων και των αισθημάτων μας‧ ουσιαστικά συνίσταται στην αναζήτηση του μέσου δρόμου δράσης σε σχέση με μας,  όπως δηλαδή μπορεί να αποφασίσει ο συνετός άνθρωπος…..Ο φρόνιμος συνειδητά επιλέγει τη μέση οδό και σ’ αυτήν πορεύεται με σταθερότητα και δίχως παρεκκλίσεις.». (Ηθ. Νικ. Β.6.14-16 ή 1106 a 1-2) (ενότητα 10η).

·        Αλλά, για να  γίνει η αρετή  (από προαίρεση πράξη), είναι ανάγκη ο άνθρωπος να μάθει κάποιο τρόπο πράξης. Ο Αριστοτέλης προσθέτει σχετικά: «Α δει μαθόντας ποιείν ταύτα ποιούντες μανθάνομεν» = Αυτά λοιπόν που οφείλουμε να πράττουμε αφού τα μάθουμε, αυτά τα μαθαίνουμε πράττοντες (με διαρκή άσκηση σ’ αυτά). (Ηθ. Νικ. Β.1.4 ή 1103 a 33-34) (ενότητα 2η).

·        Και επειδή η μάθηση  είναι θέμα παιδείας, θυμάται ο Αριστοτέλης ένα σχετικό ορισμό  από τη μαθητεία του στον Πλάτωνα ή από τη μελέτη κάποιου πλατωνικού διαλόγου. Γράφει λοιπόν (στην 5η  ενότητα): «Περί ηδονάς και λύπας εστίν η ηθική αρετή…..Διό δει ήχθαι  πως εκ νέων , ως ο Πλάτων φησίν, ώστε χαίρειν τε και λυπείσθαι οις δει· η γαρ ορθή παιδεία  αύτη εστίν». = Η ηθική αρετή των ανθρώπων αναφέρεται στις χαρές και στις πίκρες που νιώθουν  από τη δράση τους…Γι’ αυτό είναι ανάγκη να έχει κανείς οδηγηθεί  σε άσκηση  αρετής από τα νιάτα του, όπως έχει γράψει  ο Πλάτων, ώστε να χαίρεται ή να λυπάται με δραστηριότητα που προκαλεί χαρά ή λύπη.  Και αυτό είναι το νόημα της ορθής παιδείας. (Ηθ. Νικ. Β.3.1-2 ή 1104 a 5) (ενότητα 5η).

3. Απογραφή των περί αρετής επισημάνσεων (στις 10 ενότητες) και καταγραφή εκκρεμοτήτων.

 Από όσα καταγράψαμε νομίζω ότι έχουμε ένα κύκλο ορισμών αλυσιδωτά διευκρινιστικών, αλλά παραμένουν κάποιες εκκρεμότητες: τι σημαίνουν οι όροι:

Αγαθός, λόγος, φρόνιμος, (και φρόνησις), τι εστί  προαίρεσις και ποιος ο πλατωνικός  ορισμός παιδείας (τον οποίον ο Αριστοτέλης υπαινίσσεται στην 5η ενότητα).

Με   την ίδια σειρά:

Στα Πολιτικά ο Αριστοτέλης αρχίζει το κεφάλαιο περί Παιδείας με την παρατήρηση: « δια τριών γίγνονται οι άνθρωποι αγαθοί και σπουδαίοι· έστι δε ταύτα τα τρία: φύσις έθος, λόγος[7]» = Τρεις παράγοντες συμβάλλουν  στο να γίνονται οι άνθρωποι αγαθοί και σπουδαίοι. Και  είναι αυτοί οι παράγοντες: η φυσική προδιάθεση, οι εθισμοί, η λογική ικανότητα του ανθρώπου.. Αναλύοντας στη συνέχεια τους σκοπούς χαρακτηρίζει κυριότατον την καλλιέργεια του λόγου, με τούτο το σκεπτικό: «δια τον λόγον  οι  άνθρωποι δύνανται πράττειν και εναντία τοις εθισμοίς και τη φύσει, εάν πεισθώσιν άλλως έχειν βέλτιον» [8] =  γιατί με τη λογική ικανότητά τους οι άνθρωποι κατορθώνουν να πράττουν έργα αντίθετα προς τους εθισμούς και τις φυσικές ορμές τους, αν πειστούν ότι κάποια άλλη πορεία είναι πιο σωστή.

          Στο Γ΄βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων (§1144 b 26-27) διευκρινίζει:  «έστι γαρ  (αρετή) ου μόνον η κατά τον ορθόν λόγον (έξις) αλλ’ η μετά του ορθού λόγου έξις αρετή (εστί)». «Ορθός δε λόγος περί των τοιούτων η φρόνησις» = Αρετή δεν είναι απλά η έξη (σταθερή συνήθεια) που διαμορφώθηκε με τον ορθό  λόγο, αλλά είναι αρετή  η σταθερή έξη που συμπορεύεται μόνιμα με τον ορθό λόγο.  Και  ορθός λόγος για τέτοια θέματα (ηθικής τάξης ) είναι η φρόνηση. 

          Για την έννοια της φρόνησεως  έχουμε μια ωραία ανάλυση από το Δημόκριτο (ο οποίος έζησε στα Άβδηρα,  ως το 370 π.Χ.). Γνωρίζουμε  ότι  έγραψε: «Τριτογένεια η Αθηνά…. φρόνησις νομίζεται. Γίγνεται δε εκ του φρονείν τρία ταύτα: βουλεύεσθαι καλώς (ευ λογίζεσθαι), λέγειν αναμαρτήτως (ευ λέγειν) και πράττειν α δει»[9] = Τριτογένεια λέγεται η Αθηνά…..και θεωρείται ενσάρκωση της φρόνησης.  Η δε φρόνηση εκφράζεται με τρεις (συμπληρωματικές) δυνατότητες:

-         Να σκεπτόμαστε σωστά

-         Να διατυπώνουμε τη σκέψη μας άψογα

-         Να πράττουμε αυτά που κρίνονται από τους άλλους σωστά, άρα ευεργετικά.

4. Επίλογος μετάβασης σε άλλο επίπεδο λογισμών:

Υπολείπεται κάποια διευκρίνιση (ορισμός) για την έννοια της προαίρεσης: Τι σχέση έχει με  τη βούληση, ελεύθερη επιλογή;

Ποια τα όρια λειτουργίας της ή εμβέλειάς της ,

Ποια η σχέση της με το λογικό του ανθρώπου.

Αντιγράφουμε λοιπόν από το Γ΄  βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων (Γ 2.9.ή   1111b 26-29  και Γ.2.17 ή 1112 b 16-17)

«Η βούλησις (ημών) του τέλους εστί μάλλον,  η δε προαίρεσις των προς το τέλος ….όλως δε έοικεν η προαίρεσις περί τα εφ’ ημίν είναι». = Η βούλησή μας (ή η επιθυμία μας) εκφράζει μάλλον έναν τελικό σκοπό, ενώ η προαίρεσή μας επιλέγει τα μέσα  που θεωρούμε χρήσιμα για την επίτευξη του σκοπού ….και μάλλον η προαίρεσή μας βασίζεται σε ό,τι μπορούμε εμείς να πραγματοποιήσουμε, ό,τι κρίνουμε ότι είναι μέσα στα όριά μας..

Και λίγους στίχους παρακάτω (Γ.2.17 ή 1112 a 16-17) διαβάζουμε:… «η προαίρεσις μετά λόγου και διανοίας, υποσημαίνειν δε έοικεν και το όνομα ως ον προ ετέρων αιρετόν» =  Η προαίρεσή μας συνοδεύεται από λογική και περίσκεψη, όπως φαίνεται να υποδηλώνει και ο όρος που χρησιμοποιούμε: αιρετό ονομάζουμε κάτι που το προτιμάμε συγκρίνοντας το με κάτι άλλο, άρα ύστερα από ενέργεια λογική και σκέψη.

          Ήδη όμως έχει αγγίξει το κυριότερο ζήτημα της ανθρώπινης ύπαρξης και δράσης, αυτό της Ελευθερίας της Συνείδησης του Ανθρώπου και της συνακόλουθης ευθύνης του. Τέτοιο ζήτημα δεν είχε ακόμη διατυπωθεί διακριτό από τους φιλοσόφους. Με σαφήνεια το έθεσαν, μια γενιά αργότερα από τον Αριστοτέλη, οι Στωικοί[10], ενώ είναι πιθανό ότι το είχε αγγίξει παλαιότερα ως πρόβλημα ο Δημοκριτος[11].

ΜΤΦΡ. ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ

Γ1. Το πιο παράλογο απ’ όλα νομίζω πως είναι ότι, ενώ εγώ έστειλα πρέσβεις σε όλους τους συμμάχους μου, για να παρίστανται ως μάρτυρες, και ενώ επιθυμούσα να συνάψω μαζί σας δίκαιη συνθήκη προς το συμφέρον των Ελλήνων, δεν δεχτήκατε ούτε καν να ακούσετε τους αντιπροσώπους μου σχετικά με αυτά, ενώ μπορούσατε να απαλλάξατε από τους κινδύνους όσους απέδιδαν σε μένα κάποια σκοτεινά ελατήρια ή να με ξεσκεπάσετε τελείως ως τον χειρότερο άνθρωπο από όλο τον κόσμο. Αυτά βέβαια ήταν προς το συμφέρον του λαού, αλλά αντίθετα προς τα συμφέροντα των πολιτικών σας. Όσοι γνωρίζουν την πολιτική σας, λένε ότι γι’ αυτούς ειρήνη σημαίνει πόλεμος και πόλεμος ειρήνη.

(μετάφραση: Α.Ι. Γιαγκόπουλος-Μ. Αραποπούλου, Εκδόσεις Ζήτρος)

Γ2. πρεσβευτήν, μάρτυς, σφίσι(ν), δυσχερῆ, φανερωτέρας, πέμφθητι, ἀπήλλαχθε, συνενέγκῃ, λυσιτελοῦντι, φάθι.

Γ3. 

α.  

πάντων: γενική διαιρετική στο «παραλογώτατον».

ὑμῖν: δοτική προσωπική στο «ἐξόν».

ἀπαλλάξαι: τελικό απαρέμφατο και υποκείμενο στην αιτιατική απόλυτη «ἐξόν».

τῆς πολιτείας: γενική αντικειμενική στο «ἔμπειροι».

β.

«ἵν’ ὦσι μάρτυρες»: ἔσοντας μάρτυρας.

με φαυλότατον ὄντα: ὡς (ὅτι) ἐγώ φαυλότατος εἴη

Διαβάστε Περισσότερα

Παραγωγή γραπτοῦ κειμένου: σύγχροναι δημιουργικαί προσεγγίσεις

Μιχάλης Αθανάσιος

Λέκτορας ΠΤΔΕ Παν/μίου Αιγαίου

(διδασκάλου μου εις την Μαράσλειον

στο πλαίσιον των μεταπτυχιακών εργασιών)

 1. Ο γραμματισμός ως βασικός εκπαιδευτικός στόχος

 Ο βασικότερος στόχος της σύγχρονης γλωσσικής διδασκαλίας είναι η επίτευξη του γραμματισμού των μαθητών (literacy), της ικανότητάς τους, δηλαδή, να λειτουργούν αποτελεσματικά σε διάφορα περιβάλλοντα και καταστάσεις επικοινωνίας χρησιμοποιώντας κείμενα γραπτού και προφορικού λόγου, καθώς και μη γλωσσικά κείμενα. Ο γραμματισμός έχει δύο μορφές: υπάρχει ο σχολικός και ο κοινωνικός γραμματισμός. Η πρώτη μορφή αφορά στην καλλιέργεια της λογικής σκέψης, την κατανόηση γραμματικών κανόνων, την ικανότητα διαχείρισης αφηρημένων εννοιών και την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Διαβάστε Περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 / ΙΣΤΟΡΙΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΘΕΜΑΤΑ / ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Them Ist Kat c Hmer Epan 1306 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

↓

Them Ist Kat d Esp Epan 1306 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Διαβάστε Περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 / ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΘΕΜΑΤΑ / ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΚΑΙΩΘΗΚΕ Ο ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ... ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΤΙΑ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΕΔΩ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΣΑΣ ΕΙΠΑΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ... !!!

ἐπιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Them Neoel Kat c Hmer d Esp Epan 1306 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΙΛΟΛΟΓΟ ΕΡΜΗ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) – ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ / ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β’)

Για περισσότερα και απαντήσεις στις ερωτήσεις θα βρήτε κατωτέρω:

1.     Όνειρο στο κύμα (Μία σημειωτική ανάγνωσις)

2.     Νεοελληνική Λογοτεχνία (Σελ. 366 κ.ε)

Διαβάστε Περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 / ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΓΠ) – ΘΕΜΑΤΑ / ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Them Ist Gen c Hmer Epan 1306 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ → ΕΔΩ

***

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

1. Η ανατολική κρίση του 1839-1841-Η σύμβαση των Στενών.

Τεράστιας σημασίας πρόβλημα για τους `Ελληνες τόσο αυτούς που κατοικούσαν στο ελεύθερο κράτος όσο και για τους `Ελληνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν ο διακανονισμός των σχέσεων του νέου κράτους με την Τουρκία. Οι δύο χώρες όμως δεν μπορούσαν να συνάψουν διπλωματικές σχέσεις γιατί ο σουλτάνος Μαχμούτ ο Β` απέκλειε κάθε διπλωματική σχέση με την Ελλάδα. Οι ελληνικοί εμπορικοί κύκλοι της Κωνσταντινούπολης πίεζαν την κυβέρνηση του `Οθωνα να βρει τρόπο να συνάψει διπλωματικές ή εμπορικές σχέσεις με την Πύλη για να μπορούν να γίνονται ελεύθερα εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο Μαχμούτ Β` πεθαίνει το Νοέμβριο του 1839 και τον διαδέχεται ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ. Ο `Οθωνας στέλνει τον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας Κωνσταντίνο Ζωγράφο για να συγχαρεί το νέο σουλτάνο. Ο Ζωγράφος ο οποίος χειρίζεται με επιδεξιότητα τα ελληνοτουρκικά ζητήματα κλείνει το Μάρτιο του 1840 την πρώτη εμπορική συμφωνία δεκαετούς διάρκειας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά επικρίνεται σφοδρά από τους `Ελληνες και αποδοκιμάζεται με οχλαγωγίες, επειδή θεωρήθηκε ότι έκανε πολλές παραχωρήσεις και θυσίασε τις μελλοντικές εθνικές διεκδικήσεις των Ελλήνων. Ενάντιοι στην συμφωνία αυτή ήταν οι οπαδοί της Μεγάλης Ιδέας. Η Μεγάλη Ιδέα ήταν αποτέλεσμα της απογοήτευσης που δοκίμασαν οι `Ελληνες με την απελευθέρωση ενός μικρού κομματιού ελληνικής γης μετά τους τόσους αγώνες τους. `Ηθελαν περισσότερα εδάφη και την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών τους. Σιγά-σιγά η Μεγάλη Ιδέα ταυτίστηκε με την ανασύσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και οι `Ελληνες οραματίζονταν μια Ελλάδα με σύνορα τη γραμμή Αίμου ως το Ταίναρο, από την Αδριατική ως τον Εύξεινο Πόντο και ως τον Ταύρο. Την Μεγάλη Ιδέα ασπάζονταν όλα τα ελληνικά κόμματα και έτσι η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας ταυτίστηκε με το μεγαλοϊδεατισμό.

Στα 1839 ο Μωχάμετ `Αλη της Αιγύπτου εξεγείρεται κατά του σουλτάνου και στρατεύματα του καταφέρνουν καίρια πλήγματα στις δυνάμεις της Υψηλής Πύλης και η υπόσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας απειλείται από το Νότο. `Ετσι δημιουργείται όξυνση στο Ανατολικό Ζήτημα. Οι `Ελληνες θεώρησαν τη στιγμή κατάλληλη για πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας για επανάκτηση της Θεσσαλίας, Ηπείρου, Mακεδονίας και `Ελληνες αξιωματικοί, όπως ο Ιωάννης Βελέτζας και ο Τσαμής Καρατάσος, συγκροτούν ένοπλες ομάδες και παρενοχλούν τους Τούρκους χωρίς εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παράλληλα εξόριστοι Κρητικοί απευθύνουν εκκλήσεις στις Μεγάλες Δυνάμεις και ιδιαίτερα στην Αγγλία για απαλλαγή της Κρήτης από τον Μωχάμετ `Αλη - στον οποίο παραχωρήθηκε το νησί το1824 – και από τους Τούρκους.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις όμως επεμβαίνουν ανοιχτά και αγωνίζονται για την «Προστασία» του σουλτάνου την κυριαρχία των Στενών του Βοσπόρου και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Η Αγγλία παίρνει ανοιχτά το μέρος των Τούρκων και χτυπά με δικό της στρατιωτικό άγημα τις δυνάμεις των Αιγυπτίων στη Συρία και πείθει τις άλλες δυνάμεις να διακηρύξουν την εμμονή τους στο δόγμα της ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

`Ετσι με τη συνθήκη του Λονδίνου (15 Ιουνίου 1840) οι Δυνάμεις επιβάλλουν διακανονισμό στις τουρκοαιγυπτιακές διαφορές υπέρ της Πύλης και συγχρόνως με τη Σύμβαση των Στενών (1841) καθορίζουν ότι σε οποιαδήποτε πολιτική σύρραξη, εφόσον η Τουρκία θα παρέμενε ουδέτερη, τα Στενά θα ήταν κλειστά για τα πλοία των εμπολέμων. Με τη συνθήκη του Λονδίνου, ο σουλτάνος παίρνει πίσω την Κρήτη από τον Μωχάμετ `Αλη και οι Κρητικοί αγανακτισμένοι από τα γεγονότα επαναστατούν (22 Φεβρουαρίου 1841). Οι Τούρκοι καταστέλλουν την επανάσταση, αλλά στο νησί εξακολουθεί να επικρατεί έντονος αναβρασμός. Η νέα έξαρση του Ανατολικού Ζητήματος πέρασε χωρίς να κατορθώσει η Ελλάδα να επωφεληθεί από τις ευνοϊκές συνθήκες που παρουσιάστηκαν.

2. Νοεμβριανά

Έτσι ονομάστηκαν τα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1916 στην Ελλάδα και αφορούσαν μια πολιτική διένεξη σχετικά με την ουδετερότητα της Ελλάδας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, που οδήγησε σε στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των ΑγγλοΓαλλικών δυνάμεων

Η ουδετερότητα της Ελλάδας είχε δημιουργήσει ένταση στις σχέσεις των δύο πλευρών από την αρχή του πολέμου. Η χωρίς διαπραγμάτευση παράδοση του Οχυρού Ρούπελ τον Μάιο του 1916 από τους Έλληνες στις δυνάμεις της Γερμανίας και Βουλγαρίας, ήταν η αφορμή που οδήγησε στα Νοεμβριανά, καθώς οι ΑγγλοΓάλλοι υποπτεύθηκαν πιθανή μυστική συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των αντιπάλων τους, κάτι που θα έθετε σε κίνδυνο τις δυνάμεις τους στη Μακεδονία. Και οι δύο πλευρές προχώρησαν σε έντονες διπλωματικές διαπραγματεύσεις, ο Βασιλιάς Κωσταντίνος υποστήριζε την ουδετερότητα της Ελλάδας ενώ οι σύμμαχοι ήθελαν τη κινητοποίηση του Ελληνικού στρατού και την παράδοση πολεμικού υλικού ισοδύναμη με αυτή που παραδόθηκε στο Οχυρό Ρούπελ, ως εγγύηση της ουδετερότητας της χώρας. Οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν και αυτό οδήγησε σε πραξικόπημα από τους στρατιωτικούς του Βενιζέλου εναντίον του βασιλικού καθεστώτος στη Θεσσαλονίκη. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος υποστήριζε ανέκαθεν τους συμμάχους, ίδρυσε ξεχωριστή κυβέρνηση στη Βόρεια Ελλάδα και οργάνωσε στρατό για την απελευθέρωση των περιοχών που είχαν καταλάβει οι δυνάμεις της Βουλγαρίας

Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν έντονες διαμαρτυρίες ενάντια στους συμμάχους στην Αθήνα από τους υποστηρικτές του Βασιλιά. Την 1 Δεκεμβρίου 1916, οι σύμμαχοι θέλοντας να ελέγξουν τη κατάσταση συγκέντρωσαν μικρή στρατιωτική δύναμη έξω από την Αθήνα, η οποία συνάντησε οργανωμένη αντίσταση και τελικά αναγκάστηκε να απομακρυνθεί. Την επόμενη μέρα και για τρεις συνεχόμενες ημέρες, υποστηρικτές του Βασιλιά εξεγέρθηκαν εναντίον των υποστηρικτών του Βενιζέλου, φέρνοντας πιο κοντά αυτό που αργότερα ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός. Τα γεγονότα αυτά, αν και διαδραματίστηκαν τον Δεκέμβριο, έγιναν γνωστά ως Νοεμβριανά καθώς το χρονικό διάστημα αυτό άνηκε στον μήνα Νοέμβριο σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο

Μετά από αυτά τα γεγονότα, οι σύμμαχοι αποφάσισαν να απομακρύνουν τον Βασιλιά Κωσταντίνο από την εξουσία, αποκλείοντας με το ναυτικό τους περιοχές που υποστηρίζονταν από τον βασιλιά, ο οποίος τελικά παραιτήθηκε του αξιώματός του στις 15 Ιουνίου 1917. Οι Έλληνες ενώθηκαν κάτω από τη ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου και συμμετείχαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων. Η είσοδος των Ελλήνων στον πόλεμο, δημιούργησε αριθμητικό πλεονέκτημα στο Μακεδονικό μέτωπο και οι σύμμαχοι τελικά κατάφεραν να απομακρύνουν τις ΓερμανοΒουλγαρικές δυνάμεις από τα Βαλκάνια

3. Υπερδυνάμεις (μεταπολεμικά)

Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν ο γεωπολιτικός, ιδεολογικός και οικονομικός αγώνας μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κράτησε από το 1947, μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου στις 11 Νοεμβρίου 1989 και λίγο αργότερα την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στα άλλα κράτη επιρροής της ΕΣΣΔ.

Ονομαζόταν Ψυχρός Πόλεμος γιατί δεν διεξήχθη ποτέ ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. Ο "πόλεμος" έγινε με τη μορφή αγώνα επικράτησης σε διάφορους τομείς όπως τα συμβατικά και τα πυρηνικά όπλα, τα δίκτυα συμμαχιών, οικονομία και οικονομικούς αποκλεισμούς, προπαγάνδα, κατασκοπεία, πολέμους σε περιφερειακά κράτη, και τον ανταγωνισμό για την κατάκτηση του διαστήματος.

Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ έφτασαν στα όρια του πολέμου κατά την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962. Πόλεμοι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου έγιναν στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στο Αφγανιστάν καθώς και μικρότερες συγκρούσεις στην Ανγκόλα, το Ελ Σαλβαδόρ και τη Νικαράγουα.

Οι δυο πλευρές του ψυχρού πολέμου το 1980

Ο Ψυχρός Πόλεμος βασίστηκε στο φόβο και των δυο πλευρών για την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων και για το λόγο αυτό και οι δυο πλευρές ανέπτυξαν πολιτικές αποφυγής της χρήσης τους. Κατά τη διάρκειά του, δε χρησιμοποιήθηκαν ποτέ πυρηνικά όπλα.

4. Οι  μεταρρυθμίσεις του Χαρίλαου Τρικούπη στην πολιτική ζωή, τη διοίκηση και την οργάνωση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας

Ο Χαρίλαος Τρικούπης γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 11 Ιουλίου 1832 και ήταν γιος του πολιτικού και ιστορικού Σπυρίδωνα Τρικούπη και της Αικατερίνης Μαυροκορδάτου, αδελφής του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και απεβίωσε στις 30 Μαρτίου 1896. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στο Ναύπλιο και στη συνέχεια φοίτησε στο Γυμνάσιο της Αθήνας. Μετά την τριετή φοίτησή του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετέβη στο Παρίσι, όπου συμπλήρωσε τις σπουδές του και αναγορεύθηκε διδάκτωρ Νομικής.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε η κορυφαία πολιτική προσωπικότητα του 19ου αιώνα και από τους σημαντικότερους πολιτικούς της νεότερης Ελλάδας. Διετέλεσε επτά φορές πρωθυπουργός και συνέδεσε το όνομά του με την προσπάθεια εκσυγχρονισμού της χώρας.

Ο Τρικούπης υπηρέτησε στο Διπλωματικό Σώμα από το 1853 έως το 1864. Αρχικά στην Πρεσβεία του Λονδίνου, στην οποία επικεφαλής ήταν ο πατέρας του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Μεγάλη Βρετανία έλαβε πολύτιμα μαθήματα για τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος της, τα οποία του φάνηκαν ιδιαιτέρως χρήσιμα, όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική.

Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια της νεότητάς του στο Λονδίνο, επηρεάστηκε τόσο από την αγγλική πολιτική όσο και από τον βρετανικό τρόπο ζωής και τη βρετανική ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση. Χαρακτηριστική είναι η διήγηση της αδελφής του Σοφίας για τον θάνατο της μητέρας τους, που πνίγηκε στην Αίγινα. Βλέποντας την η νεαρή Σοφία έβγαλε μια σπαρακτική κραυγή που παρέλυσε τους πάντες και σταμάτησε μόνο κάτω από το επιτακτικό βλέμμα του Χαρίλαου. Το ίδιο βράδυ, μόλις βρέθηκαν μόνοι, εμβρόντητη τον άκουσε να της λέει ότι δεν περίμενε ποτέ από εκείνη παρόμοια συμπεριφορά και της είπε  «Εις τοιαύτας στιγμάς δεν σκέπτεταί τις περί εαυτού, αλλά περί του τι οφείλει να πράξη».

Ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1863 ήταν επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, που διαπραγματεύτηκε τη συνθήκη προσάρτησης των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα, η οποία υπογράφηκε στις 16 Μαρτίου 1864.

Ο Τρικούπης άρχισε να ασχολείτο με στην πολιτική το 1862, όταν εξελέγη πληρεξούσιος της ελληνικής παροικίας του Μάντσεστερ στη Συντακτική Συνέλευση. Το 1865 εξελέγη βουλευτής Μεσολογγίου υπό τη σκέπη του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, ο οποίος όταν κλήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση στις 18 Δεκεμβρίου, ενώ Τρικούπης ήταν μόλις 33 ετών, του εμπιστεύθηκε το κρίσιμο Υπουργείο Εξωτερικών, σε μια δύσκολη περίοδο, καθώς είχε ξεσπάσει η Κρητική Επανάσταση. Από τις πρώτες μέρες του στην κυβέρνηση φρόντισε να αποκαταστήσει το κύρος του κράτους απέναντι στους ξένους. Ως νέος Υπουργός Εξωτερικών δεν επισκέφθηκε πρώτος τους ξένους πρεσβευτές στην Αθήνα, αλλά απαίτησε να τον επισκεφθούν αυτοί πρώτοι. Έτσι διαμόρφωσε μία εθιμοτυπία, που ισχύει απαρέγκλιτα μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση Κουμουνδούρου δεν μακροημέρευσε και κατέρρευσε λόγω του Κρητικού Ζητήματος.

Ο Τρικούπης αποφάσισε να μην συμμετάσχει σε άλλη κυβέρνηση και να επικεντρώσει τις προσπάθειές του στη δημιουργία ενός νέου κόμματος. Θα το ονομάσει «Πέμπτο Κόμμα» και θα είναι το πρώτο κόμμα που ηγείτο στην ελληνική πολιτική ιστορία. Μέσω του δικομματισμού ο νέος πολιτικός σχηματισμός πρεσβεύει τον αστικό εκσυγχρονισμό της χώρας.

Μετά την αποτυχία του στις εκλογές του 1874 (23 Ιουνίου) και την έκταση των ακροτήτων του Δημητρίου Βούλγαρη δημοσιεύει το περίφημο άρθρο του «Τις Πταίει;» στην εφημερίδα «Οι Καιροί» (29 Ιουνίου 1874). Όπου ο Τρικούπης στηλιτεύει τις βασιλικές ραδιουργίες και κατηγορεί τον Γεώργιο Α' για τον τρόπο που ασκεί τις εξουσίες του, παρακάμπτοντας το κοινοβούλιο, με τον διορισμό Υπουργών από τη μειοψηφία.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης προτείνει στον ανώτατο άρχοντα να διορίζει ως πρωθυπουργό τον αρχηγό του πλειοψηφούντος κόμματος, που θα έχει τη στήριξη της Βουλής. Είναι η λεγόμενη «αρχή της δεδηλωμένης», που θα επιβληθεί από τον Τρικούπη ένα χρόνο αργότερα και η οποία θα περιβληθεί με συνταγματική ισχύ το 1927. Το άρθρο θα προκαλέσει αντιδράσεις, ο Τρικούπης θα προφυλακισθεί για ένα 24ωρο, αλλά θα γίνει γνωστός στο Πανελλήνιο.

Στις 27 Απριλίου 1875, ο Χαρίλαος Τρικούπης γίνεται για πρώτη φορά πρωθυπουργός. Τα επόμενα 20 χρόνια θα είναι ο κυρίαρχος στο πολιτικό σκηνικό, εκπροσωπώντας την ανερχόμενη αστική τάξη. Μεγάλοι του αντίπαλοι ήταν αρχικά ο πολιτικός του Αλέξανδρος Κουμουνδούρος και στη συνέχεια ο «λαϊκιστής» Θεόδωρος Δηλιγιάννης, που εκπροσωπούσαν τα «παλιά τζάκια». Ο Χαρίλαος Τρικούπης θα παραμείνει στο τιμόνι της χώρας για περίπου 11 χρόνια, γεγονός που τον καθιστά έναν από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς της Ελλάδας.

Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του θα θέσει σε εφαρμογή ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα στους τομείς της γεωργίας, της φορολογίας και της άμυνας, καθώς και ένα πολυδάπανο πρόγραμμα έργων υποδομής, το οποίο, μεταξύ άλλων περιελάμβανε, τη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου και τη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου. Στα σχέδιά του Τρικούπη περιλαμβανόταν επίσης η ζεύξη Ρίου - Αντιρρίου, ένα έργο που υλοποιήθηκε το 2004.

Στο πολιτικό σκηνικό οι μεταρρυθμίσεις του Τρικούπη, έβαλαν τα θεμέλια για το δικομματικό σύστημα, ενισχύθηκε ο κοινοβουλευτισμός και σταθεροποιήθηκε το εκλογικό σύστημα των ευρέων εκλογικών περιφερειών. Η ίδια περίοδος σημαδεύεται από μια αλλαγή που συντελείται σταδιακά στις κοινωνικές και οικονομικές δομές της χώρας. Παρατηρείται μια αύξηση της αστικοποίησης, μια εμπορευματοποίηση της αγροτικής παραγωγής μέσω εξαγωγών της σταφίδας και εμφάνιση νέων κοινωνικών στρωμάτων, με την σταδιακή εκβιομηχάνιση της χώρας. Η Αθήνα από 36.000 κατοίκους που είχε το 1853, φτάνει στις 149.000 το 1889. Την εποχή αυτή όπου ο Τρικούπης διοικούσε υπήρχε η εμφάνιση μικρής στην αρχή αλλά ισχυρής αστικής τάξης σε συνδυασμό με την εμφάνιση μιας νέας χρηματιστηριακής ολιγαρχίας, πλούσιων κυρίως Ελλήνων της διασποράς, με σημαντική επιρροή και δύναμη που υπερκέραζε τις εσωτερικές οικονομικές δυνάμεις κυριάρχησε σε όλο τον ελληνικό χώρο.

Την εποχή τα σύνορα του ελληνικού κράτους εκτείνονταν τότε μέχρι τον Όλυμπο η Ελλάδα της «Μελούνας», ενώ μια σειρά εθνικών ζητημάτων ήταν εκκρεμή, όπως το Κρητικό και το Μακεδονικό Ζήτημα. Ο Δ. Βικέλας ευπατρίδης, λόγιος και πολιτισμικός πρέσβης των Ελλήνων στην Ευρώπη έβλεπε τη διεξαγωγή των Αγώνων ως μέσο εθνικής αναγέννησης του ελληνισμού ώστε να αποκτήσει την αυτοπεποίθησή του και να την εδραιώσει όσο γίνεται καλύτερα. Μετά την απόφαση του συνεδρίου για την τέλεση των Αγώνων στην Αθήνα, ο Βικέλας θα γράψει μεταξύ άλλων στο τηλεγράφημά του προς το Φωκιανό ότι «..Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα είναι σύνδεσμος νέος μεταξύ της Ελλάδας και της Ευρώπης». ΄Ένα χρόνο μετά το 1895 σε ομιλία του στο Σύνδεσμο Ελλήνων Φοιτητών του Παρισιού έλεγε ότι «..ευρέθη ευκαιρία δια την κατάταξιν ημών στην ευρωπαϊκή ολομέλεια». Αναμφισβήτητα για το Βικέλα οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν ένα μέσο ανάπτυξης της χώρας.

Η πρωτόγονη οικονομία της εποχής του δεν θα αντέξει το φιλόδοξο πρόγραμμα του Τρικούπη. Ο ίδιος θα προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια στο λαό, λόγω της φορολογικής του πολιτικής. «Φορομπήκτης» και «Πετρέλαιος» ήταν δύο από τα προσωνύμια που τον ονόμαζε ο Τύπος. Τελικά, η χώρα μας, δεν θα μπορέσει να αποπληρώσει τα δυσβάστακτα χρέη της. Η Βουλή κηρύσσει χρεοστάσιο το 1893 και ο Τρικούπης, συνοψίζοντας το οικονομικό δράμα της Ελλάδας, αναφωνεί στις 10 Δεκεμβρίου: «Δυστυχώς Επτωχεύσαμεν!». Τα επόμενα χρόνια η χώρα θα τεθεί υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, με τα γνωστά μονοπώλια στο οινόπνευμα, τα σπίρτα κ.λ.π, οι επιπτώσεις του οποίου θα φθάσουν μέχρι την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ.

Στις εξωτερικές του σχέσεις το ελληνικό κράτος βρίσκεται αντιμέτωπο με τις επιθυμίες και πολιτικές των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας στο χώρο της Βαλκανικής και των σχέσεών τους με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η περίοδος αυτή σχετίζεται με τις μεγάλες αλλαγές που γίνονται στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, μιας και το Ανατολικό Ζήτημα που είναι ο διαμελισμός που άρχιζε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι νέες ισορροπίες των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή. Είχαν ήδη προηγηθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878) με τη δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας, η προσάρτηση της Κύπρου την ίδια χρονιά στην Αγγλία, και η συνθήκη του Βερολίνου του 1878, που οδήγησε τρία χρόνια μετά με τη διάσκεψη της Κων/πόλεως στην παραχώρηση στην Ελλάδα της Θεσσαλίας και μέρος της Ηπείρου μέχρι την Άρτα. Μέσα σ΄ αυτό το διεθνές/ ευρωπαϊκό πλαίσιο της εποχής, η πλάστιγγα για την πολιτική Τρικούπη έγερνε με το μέρος της Αγγλίας μιας και οι άλλες δύο δυνάμεις Ρωσία και Γαλλία δεν μπορούσαν να επηρεάσουν αποφασιστικά τις αλλαγές στην Ανατολική Μεσόγειο όπως η Αγγλία.

5. Κίνημα των Αδεσμεύτων

Το Κίνημα των Αδεσμεύτων, ή Κίνηση των Αδεσμεύτων (είτε ως ομαδική εκδήλωση συγκεκριμένης ιδεολογίας, είτε ως σύνολο συγκεκριμένης δραστηριότητας, αντίστοιχα), γνωστότερη με το διεθνές αρκτικόλεξο ΝΑΜ, (εκ του Non-Aligned Movement), είναι μία διεθνής οργάνωση, αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ, μεταξύ των Αδεσμεύτων χωρών των οποίων η πολιτική δεν ευθυγραμμίζεται με την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ-Ρωσίας). Αποτελείται από 118 κράτη ενώ συμμετέχουν και 18 κράτη παρατηρητές.[1]

Ιδρύθηκε το 1961 στο Βελιγράδι και βασικοί συντελεστές για την δημιουργία του ήταν ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, ο Γιαβαχαρλάλ Νεχρού και ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. Σκοπός του κινήματος, σύμφωνα με τη διακήρυξη της Αβάνας (1978) είναι να διασφαλίσει «την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια των αδέσμευτων χωρών στον αγώνα τους ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την αποικιοκρατία, το ρατσισμό και όλες τις μορφές ξένης επιθετικότητας, κατοχής, κυριαρχίας, ανάμειξης ή ηγεμονίας, καθως και εναντίον των μεγάλων δυνάμεων και των συνασπισμών ισχύος»[2].

Η διάσπασή του ήρθε με την εισβολή της Σοβιετικής ένωσης στο Αφγανιστάν, όταν τα κράτη-μέλη διχάστηκαν ανάμεσα στην υποστήριξη ή την καταδίκη της εισβολής.

Αποτελούμενο από πολλές κυβερνήσεις διαφορετικών πολιτικών ιδεολογιών αυτό που ενώνει τα μέλη του είναι η δέσμευσή τους στην παγκόσμια ειρήνη, ασφάλεια και στον αφοπλισμό. Από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του το κίνημα συμμετέχει σε ιδεολογικές συγκρούσεις, ασκώντας κριτική σε ρατσιστικά καθεστώτα και υποστηρίζοντας απελευθερωτικά κινήματα. Σύμφωνα με το κίνημα κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να ασκεί πολιτικές, που καθορίζονται βάσει των εθνικών του συμφερόντων και όχι λόγω των σχέσεών του με συγκροτήματα ισχύος.

6. Οι πρώτες αντιδράσεις της οθωμανικής κυβέρνησης στην Επανάσταση του 1821 και η στάση των Ευρωπαίων στην Ελληνική Επανάσταση, από την έναρξή της μέχρι και τη ναυμαχία του Ναβαρίνου

Οι πρώτες αντιδράσεις στην επανάσταση. Ο σουλτάνος έκρινε πως ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' δεν ήταν ξένος προς την επανάσταση των Ελλήνων και ότι δε χρησιμοποίησε την εξουσία του να συγκρατήσει τους Έλληνες. Διέταξε τον απαγχονισμό του (Απρίλιος 1821) και επέτρεψε τη σφαγή πολλών επιφανών Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και άλλων κέντρων της αυτοκρατορίας. Η σκληρή και αναιτιολόγητη αντίδραση του σουλτάνου εναντίον της θεσμοθετημένης ηγεσίας του έθνους στερέωσε την ελληνική επανάσταση, αφενός επειδή έπεισε και όσους από τους σημαίνοντες Έλληνες δίσταζαν να εξέλθουν από τη νομιμότητα και να στηρίξουν το εγχείρημα των Φιλικών, και αφετέρου επειδή προκάλεσε τη συμπάθεια του χριστιανικού κόσμου και την ανάπτυξη ισχυρού φιλελληνικού κινήματος, ενώ ανάγκασε και αυτές τις κυβερνήσεις των μεγάλων δυνάμεων να παραδεχθούν πως Έλληνες και Τούρκοι δεν ήταν εύκολο να συμβιώσουν στο εξής.

Βέβαια, από την ανομολόγητη αυτή παραδοχή έως την παρέμβαση, το 1827, των μεγάλων δυνάμεων που έκρινε τελικά την έκβαση της ελληνικής επανάστασης (Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Οκτώβριος 1827), χρειάστηκε να μεσολαβήσουν γεγονότα και εξελίξεις εν πολλοίς απρόβλεπτες.

Η πρώτη, φυσικά, αντίδραση των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης στην επανάσταση των Ελλήνων ήταν αρνητική, όπως ανέμεναν όλοι οι ψύχραιμοι παρατηρητές της εποχής, επειδή θεωρήθηκε ότι στρεφόταν εναντίον της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της εν γένει νομιμότητας και σταθερότητας. Η επαναστατική ηγεσία των Ελλήνων έσπευσε να υποστηρίξει ότι ο αγώνας των Ελλήνων ήταν νόμιμη επανάσταση εναντίον παράνομου ηγεμόνα, ότι οι Έλληνες είχαν υποδουλωθεί διά της βίας, αλλά δεν είχαν συνομολογήσει συνθήκη ειρήνης με τον Οθωμανό ηγεμόνα και κυρίαρχο, ότι δεν ήταν «αποστάτες», επειδή δεν είχαν υποταχθεί σε νόμιμη εξουσία, και ότι η Ελλάδα δεν αποτελούσε νόμιμο τμήμα της οθωμανικής επικράτειας. Η ελληνική επανάσταση αποσκοπούσε στην αποκατάσταση της νομιμότητας, υποστήριξαν οι Έλληνες, επικαλούμενοι επιπλέον τις αρχές της εθνικής αυτοδιάθεσης και λαϊκής κυριαρχίας.

Οι συντηρητικές και φιλελεύθερες αυτές θέσεις των Ελλήνων επαναστατών απευθύνονταν προς τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης οι πρώτες, προς τη φιλελεύθερη διανόηση της ηπείρου οι δεύτερες, εξέφραζαν δε διαφορετικές ιδεολογικές και πολιτικές τάσεις στους κόλπους των επαναστατών. Οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι και πολλά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας πρόβαλλαν τις φιλελεύθερες αρχές που είχαν προβληθεί από τους Αμερικανούς και τους Γάλλους επαναστάτες. Αντιθέτως, εκπρόσωποι των προκρίτων, των ιεραρχών και των καπετάνιων εξέφραζαν συντηρητικές απόψεις. Ως θεσμοθετημένοι ηγέτες και υπεύθυνοι για τη νομιμοφροσύνη των Ελλήνων υπηκόων του σουλτάνου, οι πρόκριτοι, οι ιεράρχες και

οι καπετάνιοι εύλογα υπολόγιζαν το κόστος μιας αποτυχημένης επανάστασης, όπως εκείνη του 1770 στην Πελοπόννησο (τα λεγόμενα Ορλοφικά), έκριναν δε ότι ήταν απαραίτητη η προβολή της επανάστασης ως εξέγερσης συνετών νοικοκυραίων, όχι ριζοσπαστών που στρέφονταν κατά των νόμιμων ηγεμόνων τους.

7. Η επεκτατική πολιτική της ναζιστικής Γερμανίας στην Ευρώπη, από τον Μάρτιο του 1936 έως και τον Μάρτιο του 1939

Οι Ναζί δεν έχουν αποποιηθεί τις ιδέες τους για τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Με την άνοδό τους στην εξουσία ήρθαν αντιμέτωποι με τα προβλήματα που τους έθετε, κύρια αυτό των εξοπλισμών όσο και αυτό της απαγόρευσης οποιασδήποτε πολιτικής ένωσης με τη γερμανόφωνη Αυστρία και τα δικαιώματα διέλευσης από τον Διάδρομο του Ντάντσιχ (πολωνικά: Γκντανσκ).

Ο Χίτλερ κάθε άλλο παρά αδράνησε. Με πολιτικούς χειρισμούς κατορθώνει να άρει μερικώς τον αποκλεισμό των εξοπλισμών, υπογράφοντας το 1935 το γερμανοβρετανικό σύμφωνο, με το οποίο δίδεται άδεια στη Γερμανία να κατασκευάσει τόσα πολεμικά πλοία, όσα της είναι απαραίτητα για την άμυνά της.[28]

Το 1935 η Γερμανία οργανώνει - αγνοώντας τη Συνθήκη - δημοψήφισμα στο Σάαρ, το οποίο είναι, σύμφωνα με τη Συνθήκη, γαλλικό προτεκτοράτο από το 1919[29]. Το αποτέλεσμα είναι να επιστραφεί το Σάαρ στη Γερμανία. Οι παραβιάσεις από το ναζιστικό καθεστώς συνεχίζονται: Η Ρηνανία, από την οποία έχουν αποχωρήσει όλα τα Γαλλοβρετανικά στρατεύματα, είναι αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Οι Ναζί αγνοούν ακόμη μια φορά τη Συνθήκη και στέλνουν στρατεύματα στην περιοχή.

Μπενίτο Μουσολίνι και Αδόλφος Χίτλερ. Μόναχο, 1937

Από το 1936 η Γερμανία ασκεί όλο και μεγαλύτερο παρεμβατισμό στα ευρωπαϊκά και διεθνή ζητήματα. Ο Χίτλερ, που θαύμαζε την ιδεολογία του Φασιστικού Κόμματος του Μπενίτο Μουσολίνι, συσφίγγει όσο μπορεί τις γερμανοϊταλικές σχέσεις. Έτσι, υπογράφεται με την Ιταλία το λεγόμενο "Χαλύβδινο Σύμφωνο" και δημιουργείται ο Άξονας Βερολίνου - Ρώμης (αργότερα θα διευρυνθεί, περιλαμβάνοντας και το Τόκιο). Η Γερμανία χαλαρώνει την πίεσή της στο Τιρόλο και την υποστήριξη του εκεί γερμανόφωνου πληθυσμού, ενώ η Ιταλία, σε αντάλλαγμα, υιοθετεί τον αντισημιτισμό των Ναζί.

Εμφανίζοντας σαφείς ιδεολογικές ομοιότητες με αυτές του Στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο, το Ναζιστικό Κόμμα είναι λογικό να τον υποστηρίξει στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, ερχόμενο σε έμμεση σύγκρουση με τον ιδεολογικό άσπονδο εχθρό του, τον Κομμουνισμό, καθώς το Σταλινικό καθεστώς υποστηρίζει τους αντιπάλους του Φράνκο. Η γερμανική αεροπορία (Luftwaffe) εκτελεί πολυάριθμους βομβαρδισμούς, ο γνωστότερος και πλέον επονείδιστος όλων είναι αυτός της πόλης Γκερνίκα (1937), που αποτύπωσε ο Πάμπλο Πικάσο στον ομώνυμο πίνακά του.

Για την εξωτερική πολιτική που προτίθεται να ακολουθήσει, ο Χίτλερ εκφωνεί στο Ράιχσταγκ ένα λόγο, στον οποίο παράλληλα εξηγεί και την έως τότε πολιτική που ακολούθησε και τους λόγους που την υπαγόρευσαν, αντικρούει κάποιες δηλώσεις του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών Άντονι Ήντεν (Anthony Eden), επιτίθεται κατά του Μπολσεβικισμού θεωρώντας τον ένα από τους σημαντικότερους κινδύνους για το Γερμανικό Έθνος και προδιαγράφει την ανάκτηση όλων των περιοχών, στις οποίες ζουν γερμανικής καταγωγής πληθυσμοί[30].

Το 1938 ο Χίτλερ, με την υποστήριξη του Αυστριακού Ναζιστικού Κόμματος, προσαρτά την Αυστρία. Έχοντας αρχίσει συνομιλίες με τον Αυστριακό Καγκελάριο Κουρτ Σούσνιγκ (Kurt Schuschnigg) από το Φεβρουάριο προετοιμάζει το έδαφος και, ύστερα από πολλές πιέσεις, τον πείθει να περιλάβει δύο Ναζιστές στην Κυβέρνησή του. Ο Σούσνιγκ θέλει να προκηρύξει δημοψήφισμα, αλλά το Αυστριακό Ναζιστικό Κόμμα τον ανατρέπει και τον φυλακίζει. Θα απελευθερωθεί από τα αμερικανικά στρατεύματα το 1945. Η Αυστρία προσαρτάται στο Ράιχ και στις 12 Μαρτίου 1938 ο Γερμανικός στρατός γίνεται δεκτός με τα ναζιστικά σύμβολα και λουλούδια από τον Στρατό της Αυστρίας. Ο Χίτλερ επισκέπτεται την χώρα μπαίνοντας σε αυτήν από το Μπράουναου (Braunau), τη γενέτειρά του. Επισκέπτεται, επίσης, το Λιντς και καταλήγει στις 2 Απριλίου στη Βιέννη όπου δηλώνει, μεταξύ άλλων: "Δεν ήρθαμε ως τύραννοι αλλά ως απελευθερωτές". Η Αυστρία γίνεται το προτεκτοράτο του Όστμαρκ (Ostmark) και ο Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ (Arthur Seyss-Inquart) διορίζεται Κυβερνήτης του[31]. Στο δημοψήφισμα που προκηρύσσεται, καλούνται οι πολίτες να αποφασίσουν για το μέλλον της χώρας. Θα αναμενόταν, λογικά, οι Αυστριακοί να ψηφίσουν υπέρ της διατήρησης της αυτονομίας τους. Όμως, η προπαγάνδα των Ναζί, που έχει πολύ προσεκτικά προετοιμαστεί και δράσει, θριαμβεύει και, όταν το δημοψήφισμα διεξάγεται, το τελικό του ποσοστό παίρνει διαστάσεις θριάμβου: 99,73% των Αυστριακών ψηφίζουν υπέρ. Η βασικά αντιτιθέμενη στην προσάρτηση χώρα θα μπορούσε να είναι η Ιταλία, η οποία, όμως, ύστερα από το "Χαλύβδινο Σύμφωνο" δεν έφερε κανένα πρόσκομμα. Η Βρετανία και η Γαλλία εμφανίζονται αναποφάσιστες και αδύναμες. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών έχει ουσιαστικά περιπέσει σε αχρηστία. Η προσάρτηση αυτή έμεινε στην Ιστορία ως Anschluss.

Διάσκεψη Μονάχου: Μουσολίνι, Χίτλερ, Πάουλ Σμιτ[32], Τσάμπερλεν. 29.09.1938

Οι βλέψεις του Χίτλερ δεν σταματούν εδώ. Θέλοντας να ανακτήσει τη Σουδητία, τμήμα της Τσεχοσλοβακίας με γερμανικής καταγωγής πληθυσμό, συγκαλεί στο Μόναχο το 1938 μια διάσκεψη, στην οποία συμμετέχουν, εκτός από τον ίδιο, οι Νέβιλ Τσάμπερλεν, Πρωθυπουργός της Βρετανίας, Εντουάρ Νταλαντιέ, Πρωθυπουργός της Γαλλίας και ο Μπενίτο Μουσολίνι, ηγέτης της Ιταλίας μαζί με τους Υπουργούς Εξωτερικών τους. Η διάσκεψη αυτή, γνωστή ως Διάσκεψη του Μονάχου, κατέληξε στην υπογραφή μιας Συμφωνίας, με την οποία η Σουδητία αποδιδόταν στη Γερμανία (30 Σεπτεμβρίου 1938). Η Συμφωνία, αν και ανακοινώθηκε από τον Μουσολίνι και έφερε το όνομα "Ιταλικό σχέδιο", είχε, στην πραγματικότητα, καταρτιστεί από το Γερμανικό Υπουργείο Εσωτερικών. H Κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, φυσικά, απέρριπτε εξ αρχής την απόδοση της Σουδητίας στην Γερμανία, αναγκάστηκε όμως τελικά να υποκύψει, ύστερα από πιέσεις των άλλων Κυβερνήσεων, οι οποίες, έχοντας υπερεκτιμήσει τον Χίτλερ και νιώθοντας ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν μια ένοπλη σύρραξη, άσκησαν όλες τους τις πιέσεις για να διασφαλίσουν, όπως πίστευαν, την ειρήνη ("Πολιτική Κατευνασμού").

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ άσκησε δριμύτατη κριτική στον Τσάμπερλεν για την υπογραφή της Συμφωνίας και υποστήριξε ότι ο Χίτλερ δε θα περιοριζόταν στη Σουδητία. Σε λιγότερο από ένα χρόνο δικαιώθηκε: Η Βέρμαχτ, έχοντας καταστρώσει σχέδια από το 1937 (Πράσινο Σχέδιο, Fall Grün), εισέβαλε στις 15 Μαρτίου 1939 στην Τσεχοσλοβακία, κατέλαβε την Πράγα και τις περιοχές της Βοημίας και της Μοραβίας ονομάζοντάς τις προτεκτοράτο του Ράιχ (Böhmen und Maren Reichsprotektorat). Το υπόλοιπο της χώρας και η περιοχή της Σλοβακίας παρέμεινε προσχηματικά ανεξάρτητο, αλλά ως δορυφόρος του Ράιχ.

Έχοντας πάρει θάρρος από τις επιτυχίες του, ο Χίτλερ στρέφεται προς την Πολωνία. Ολόκληρη η Ευρώπη αναμένει την εκδήλωση του χιτλερικού ιμπεριαλισμού σε αυτήν, εκτός από την ίδια την Πολωνία[33]. H Βρετανία και η Γαλλία έχουν διακηρύξει ότι θα τηρήσουν τη συμφωνία αμοιβαίας υποστήριξης που έχουν συνάψει με την Πολωνία. Έχουν στείλει, μάλιστα, αντιπροσώπους στο καθεστώς του Στάλιν διαπραγματευόμενες στρατιωτική συνεργασία. Πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο θα εξασφαλίσουν διπλό μέτωπο αντίστασης στον επεκτατισμό της Ναζιστικής Γερμανίας. Πλανώνται. Στις 22 Αυγούστου 1939 ο Υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ (Joachim von Ribbentrop) υπογράφει με τον ομόλογό του Υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Βιατσεσλάβ Μολότωφ (Viacheslav Molotov)) Σύμφωνο μη επιθέσεως, το λεγόμενο "Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ". Η Γαλλοβρετανική αποστολή στη Μόσχα αναγκάζεται να αποχωρήσει. Η Ναζιστική Γερμανία έχει εξασφαλίσει τα ανατολικά της σύνορα. Το Γερμανοσοβιετικό σύμφωνο είναι, στην πραγματικότητα, ένα προκάλυμμα πάνω στην πραγματική συμφωνία: Τη διανομή Πολωνίας - Βαλτικών χωρών - Ρουμανίας ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και στη Ναζιστική Γερμανία[34]. Με τα χέρια της ουσιαστικά λυμένα, η Ναζιστική Γερμανία είναι στρατιωτικά και πολιτικά έτοιμη να καταλάβει το τμήμα της Πολωνίας που έχει συμφωνήσει με την ΕΣΣΔ, έχοντας παράλληλα διασφαλίσει μια πρώτη ύλη ιδιαίτερα σημαντική για τις επόμενες κινήσεις της: Τα ρουμανικά πετρέλαια.

Διαβάστε Περισσότερα

Χριστιανοί ὑπάρχοντες

τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Πράξεις Αποστόλων (ιστ΄16-34)

Ἐν ταις ημέραις εκείναις, ἐγένετο πορευομένων ἡμῶν εἰς προσευχὴν παιδίσκην τινὰ ἔχουσαν πνεῦμα πύθωνος ἀπαντῆσαι ἡμῖν, ἥτις ἐργασίαν πολλὴν παρεῖχε τοῖς κυρίοις αὐτῆς μαντευομένη. Αὕτη κατακολουθήσασα τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σίλᾳ ἔκραζε λέγουσα· οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ἡμῖν ὁδὸν σωτηρίας.
Τοῦτο δὲ ἐποίει ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας. διαπονηθεὶς δὲ ὁ Παῦλος καὶ ἐπιστρέψας τῷ πνεύματι εἶπε· παραγγέλλω σοι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῆς. καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ. Ἰδόντες δὲ οἱ κύριοι αὐτῆς ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτῶν, ἐπιλαβόμενοι τὸν Παῦλον καὶ τὸν Σίλαν εἵλκυσαν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας καὶ προσαγαγόντες αὐτοὺς τοῖς στρατηγοῖς εἶπον· οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν Ἰουδαῖοι ὑπάρχοντες. Καὶ καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ρωμαίοις οὖσι. Καὶ συνεπέστη ὁ ὄχλος κατ᾿ αὐτῶν. καὶ οἱ στρατηγοὶ περιρρήξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐκέλευον ραβδίζειν, πολλάς τε ἐπιθέντες αὐτοῖς πληγὰς ἔβαλον εἰς φυλακήν, παραγγείλαντες τῷ δεσμοφύλακι ἀσφαλῶς τηρεῖν αὐτούς· ὃς παραγγελίαν τοιαύτην εἰληφὼς ἔβαλεν αὐτοὺς εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν καὶ τοὺς πόδας αὐτῶν ἠσφαλίσατο εἰς τὸ ξύλον.
Κατὰ δὲ τὸ μεσονύκτιον Παῦλος καὶ Σίλας προσευχόμενοι ὕμνουν τὸν Θεόν· ἐπηκροῶντο δὲ αὐτῶν οἱ δέσμιοι. Ἄφνω δὲ σεισμὸς ἐγένετο μέγας, ὥστε σαλευθῆναι τὰ θεμέλια τοῦ δεσμωτηρίου, ἀνεῴχθησάν τε παραχρῆμα αἱ θύραι πᾶσαι καὶ πάντων τὰ δεσμὰ ἀνέθη. Ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ καὶ ἰδὼν ἀνεῳγμένας τὰς θύρας τῆς φυλακῆς, σπασάμενος μάχαιραν ἔμελλεν ἑαυτὸν ἀναιρεῖν, νομίζων ἐκπεφευγέναι τοὺς δεσμίους. Ἐφώνησε δὲ φωνῇ μεγάλῃ ὁ Παῦλος λέγων· μηδὲν πράξῃς σεαυτῷ κακόν· ἅπαντες γάρ ἐσμεν ἐνθάδε. Αἰτήσας δὲ φῶτα εἰσεπήδησε, καὶ ἔντρομος γενόμενος προσέπεσε τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σίλᾳ, καὶ προαγαγὼν αὐτοὺς ἔξω ἔφη· κύριοι, τί με δεῖ ποιεῖν ἵνα σωθῶ;

Οἱ δὲ εἶπον· πίστευσον ἐπὶ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ σωθήσῃ σὺ καὶ ὁ οἶκός σου. Καὶ ἐλάλησαν αὐτῷ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου καὶ πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. Καὶ παραλαβὼν αὐτοὺς ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τῆς νυκτὸς ἔλουσεν ἀπὸ τῶν πληγῶν, καὶ ἐβαπτίσθη αὐτὸς καὶ οἱ αὐτοῦ πάντες παραχρῆμα, ἀναγαγών τε αὐτοὺς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ παρέθηκε τράπεζαν, καὶ ἠγαλλιάσατο πανοικὶ πεπιστευκὼς τῷ Θεῷ.

***

Άπαντες οι άνομοι εργάζονται ίνα επιτύχουν τα κακόβουλα σχέδιά των. Εκ των ανόμων, αυτών που δεν υπακούουν εις ουδέν νόμον, ουδέν αγαθόν δύναται να παραχθή. Υπάρχουν απέναντί των οι εργαζόμενοι το αγαθόν, εκείνοι οίτινες νυχθημερόν απεργάζονται την εφαρμογή των νόμων, των βουλών της συνειδήσεως, των θείων εντολών, των ηθικών κανόνων, των νόμων του Θεού.

«Ἰδόντες δὲ» αυτοί οι άνομοι, «ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτῶν» λόγω της υπάρξεως των ολίγων αγαθών επιζητούν να επιβουλευθούν εκείνους. Βλέπουν τα έργα των, τας δολοπλοκίας των να γκρεμίζονται και να ξεϋφαίνονται και τον κόπον των να πηγαίνη χαμένος. Και τότε στρέφονται ολοφάνερα και απροσχημάτιστα εναντίον όσων έδωκαν και την ζωήν των ίνα υπηρετούν τα θεία βουλεύματα.

«ἐπιλαβόμενοι τὸν Παῦλον καὶ τὸν Σίλαν εἵλκυσαν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας»

του κόσμου τούτου. Θέτοντας τα άνομα και ανόσια χέρια των επί των αθώων τους ΄σύρουν κυριολεκτικώς εκεί όπου υπάρχει ο όχλος, ο κατευθυνόμενος αγοραίος άνθρωπος, ο άνευ λογικής νοός και καρδίας, ο υπακούων εις τους ανθρώπους και εις τας γήινας εντολάς των, ο έχων λησμονήσει την θείαν υπακοήν και ο έχων αποστατήσει από τον Θεόν και τα πιστεύω του.

«καὶ προσαγαγόντες αὐτοὺς τοῖς στρατηγοῖς εἶπον· οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν»

Ποιο είναι το κατηγορητήριό των; Αέναο και το αυτό. Ότι το αγαθόν ταράττει. Ταράττουν τον ύπνο των και τον λήθαργόν των οι άνθρωποι του Θεού. Ταράττουν την ευμάρειά των την καθηλωμένην εις την αμαρτίαν και την νεκρωμένην συνείδησίν των. Οι άνθρωποι του θεού είναι αγκάθια άτινα τρυπούν την ήρεμον και ακόλαστον ζωήν των. Με ποιόν τρόπον;

«καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν»

Τους φωνασκούν αυτοί οι άνθρωποι του Θεού δια ήθη που τα έχουν ξεχάσει εδώ και πολλάς γενεάς, ήθη τα οποία δεν είναι δυνατόν να γίνουν παραδεκτά υπό τούτων. Η εποχή είναι πλέον προοδευτική. Δύνανται άτομα του ιδίου φύλου να συζευγνύονται. Ούτως πιστεύουν οι περισσότεροι. Είναι επιτρεπτή η άμβλωσις. Διατί ταύτα να αποτελούν αμαρτήματα; Τι είναι παρά και κατά φύσιν; Τι ενοχλητικαί σκέψεις. Έχομεν ελευθερίαν. Ούτοι οι ταραχοποιοί διατί υψώνουν σταυρό; Διατί έχουν αργίαν τας Κυριακάς; Διατί ξυπνούν όλον τον κόσμον κατά αυτάς με τας καμπάνας των; Ποιος Θεός; Δεν υπάρχει θεός. Αρκετά τους ηνέχθησαν τούτους και τας θεοκρατικάς αντιλήψεις των. Η νέα εποχή είναι ουμανιστική. Πίστη εις την δύναμιν του ανθρώπου. Είναι αυτός ελεύθερος να κάνη ό,τι επιθυμεί. Ακόμα και έρωτα με τα κτήνη και τα πετεινά της γής. Ελεύθερες αγορές, ελεύθερη διακίνησις ιδεών και αγαθών. Η ηδονή είναι το υπέρτατον συναίσθημα. Πως υπάρχουν αυτοί οι ταραχοποιοί, αυτοί οι ενοχλητικοί και θέτουν φραγμούς εις τα πάντα; Διατί συνεχώς έν «πρέπει» να τυραννά τον άνθρωπον; Δεν είναι δυνατόν στον σύγχρονον άνθρωπον, τον έχοντα προχωρήσει εις την πρόοδον της λογικής και της επιστήμης να αποδεχθή τίποτα απ’ αυτούς τους πεπαλαιωμένους «νόμους», μιας ανυπάρκτου θεότητος, ούτε ασφαλώς και να πραχθή έστω κι ένα απ’ όσα παράλογα λέν αυτοί οι αναχρονιστικοί. Πλέον ο κόσμος όλος είναι δυτικός, ευρωπαίος.

Πόσο όλα τα ανωτέρω μας επαρουσιάσθησαν λιτώς και απερίττως υπό του ευαγγελικού λόγου. Τα ξαναγράφομεν προς εμπέδωσιν:

«οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν Ἰουδαῖοι ὑπάρχοντες. Καὶ καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ρωμαίοις οὖσι».

Αλλοίμονον Ελλάς. Προτίμησες να γίνης «Ρωμαία», δυτικοευρωπαία και όχι Ρωμηά. Ήσουν έλλην ορθόδοξος χριστιανή και νυν επεθύμησες να αρνηθής τα πιστεύω σου και να γίνης δυτικόφρων, έθνος δίχως νόμους και ήθη. Και κυνηγάς αυτούς που σε θέλουν ψηλά, πιστή, δούλη του Θεού και των νόμων του αλλά υπό την σκέπην εκείνου, ίνα μη βυθισθής εις το έρεβος της ανυπαρξίας που επισύρει η ανυπακοή από την νομιμότητα.

Ιδού η τιμωρία σου. Εκείνοι που επεζήτουν την αρετήν σου και την ευδαιμονία σου νύν κακοπαθαίνουν.

«Καὶ συνεπέστη ὁ ὄχλος κατ᾿ αὐτῶν. καὶ οἱ στρατηγοὶ περιρρήξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐκέλευον ραβδίζειν, πολλάς τε ἐπιθέντες αὐτοῖς πληγὰς ἔβαλον εἰς φυλακήν, παραγγείλαντες τῷ δεσμοφύλακι ἀσφαλῶς τηρεῖν αὐτούς· ὃς παραγγελίαν τοιαύτην εἰληφὼς ἔβαλεν αὐτοὺς εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν καὶ τοὺς πόδας αὐτῶν ἠσφαλίσατο εἰς τὸ ξύλον.»

Πολλές ξυλιές επέδωκες κατά προσταγήν των ξένων δυναστών σου και καθοδηγητών σου στους αγαθούς πολίτας σου, στην εκκλησία σου, που σε κράταγε φάρο αναμμένο μέσα στα σκότη. Στο τέλος θα τους οδηγήσης και στην φυλακή. Θα τους φιμώσης. Ήδη θα κλέψης τον μισθόν των, θα φτιάξης και «αντιρατσιστικόν νόμον» θαρρώ ώστε να μην μπορούν να μιλήσουν αυτοί οι «Χριστιανοί υπάρχοντες». Θα τους εξαφανίσης. Ήδη η εντολή που σου έδωκαν τηρείται κατά γράμμα: «παραγγείλαντες τῷ δεσμοφύλακι ἀσφαλῶς τηρεῖν αὐτούς·»

Μα ξέρεις κάτι δόλια πατρίδα. Όσο και να ευτελίσθης και να καταδέχεσαι να θεωρήσαι έν άβουλο όν των ξένων αφεντάδων, εκείνους τους χριστιανούς υπάρχοντες που σε έχουν εντολοδοχήσει να τους επιτηρής σφιχτά και που τους έχεις υπο διωγμόν δεν πρόκειται να πάθουν τίποτα. Και ξέρεις γιατί; Γιατί συνεχίζουν και προσέυχονται για εσένα. Ναι για εσένα που τόσο τους λοιδωρείς.

«Κατὰ δὲ τὸ μεσονύκτιον Παῦλος καὶ Σίλας προσευχόμενοι ὕμνουν τὸν Θεόν· ἐπηκροῶντο δὲ αὐτῶν οἱ δέσμιοι»

Ακροάσαι και σύ τας προσευχάς των αγαθών. Και όπως τότε στον Παύλο έτσι και τώρα το κάνεις με επικριτικόν τρόπον και χαμογελάς και με δηκτικό τρόπο λές «Μα τι κάνουν αυτοί» και τους γελάς. Ανόητη όπως σε καταντήσαν. Οι ύμνοι αυτών προς τον θεόν θα προαλέσουν τέτοιον σεισμό που θα σε συγκλονίση και θε να ρθής και σύ στα συγκαλά σου τότε και θα κραυγάσης:

«κύριοι, τί με δεῖ ποιεῖν ἵνα σωθῶ;»

Αλλά ξέρεις τι πρέπει να κάνης. Το ξέρεις μέσα από την ιστορία σου. Είθε να έρθη εκείνη η μέρα λοιπόν όπου θα έρθης εις τα συγκαλά σου...

Διαβάστε Περισσότερα

Ἡ μαντευομένη τῶν Φιλίππων

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΥΦΛΟΥ

9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013

Ἀπόστολος: Πράξ. ιστ´ 16 – 34

Εὐαγγέλιον: Ἰωάν. θ´ 1 – 38

Ἦχος πλ.α´ — Ἑωθινόν: Η´

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

του

Μελετίου Ἀπ. Βαδραχάνη

Ἀρχιμανδρίτου

Μὲ τὴν ἄφιξή τους στοὺς Φιλίππους, ὁ Ἀπ. Παῦλος καὶ οἱ συνεργάτες του, συναντοῦν δύο γυναῖκες. Ἡ μία εἶναι ἡ Λυδία, ἡ ὁποία πιστεύει καὶ γίνεται χριστιανή, ἡ ἄλλη εἶναι μία δούλη, ἡ ὁποία εἶχε μαντικὸ πνεῦμα καὶ παρεῖχε μὲ τὶς μαντεῖες της κέρδη στοὺς κυρίους της. Ἡ Γραφὴ λέγει ὅτι ἡ δούλη αὐτὴ εἶχε «πνεῦμα πύθωνος». Ὁ Πύθων κατὰ τὴν μυθολογία ἦταν θεὸς μὲ μορφὴ φιδιοῦ. Τὸν σκότωσε ὅμως ὁ Ἀπόλλων καὶ κυριάρχησε αὐτὸς σὰν θεὸς στὴν Στερεὰ Ἑλλάδα, ὅπου προηγουμένως λατρευόταν ὁ Πύθων. Ἔτσι τὸ μαντεῖο τῶν Δελφῶν, ὅπου ἡ Πυθία (ἱέρεια καὶ μάντης) ἔδινε χρησμοὺς μὲ τὴν ἔμπνευση τοῦ Πύθωνα, τώρα ἔγινε ναὸς τοῦ Ἀπόλλωνα καὶ συνέχισε τὴν ἴδια ἀποστολή. Οἱ θεοὶ ὅμως τῶν ἐθνῶν δαιμόνια (Ψαλ. 95.5). Ἑπομένως «πνεῦμα πύθωνος»=πνεῦμα δαίμονος. Ἡ κοπέλλα εἶχε δαιμόνιο μὲ εἰδικὴ ἀποστολὴ νὰ χρησμοδοτεῖ, νὰ πληροφορεῖ, δηλαδὴ ἦταν μέντιουμ.

Ἡ Λυδία δέχεται, πιστεύει καὶ στηρίζει τοὺς ἀποστόλους καὶ καθίσταται ἔτσι συνεργός τους στὴν ἱεραποστολή. Ἡ δούλη στὴν ἀρχὴ τοὺς διαφημίζει καὶ τοὺς προβάλλει, μετὰ ὅμως οἱ κύριοί της, ὅταν αὐτὴ χάνει τὴν μαντική της ἱκανότητα, τοὺς δυσφημοῦν καὶ φανατίζουν τὸν ὄχλο ἐναντίον τους, κινοῦν δὲ τὶς κρατικὲς ἀρχές, ἀφοῦ τοὺς γδύσουν, ξευτελίζοντάς τους ἔτσι, νὰ τοὺς ραβδίσουν καὶ μετὰ νὰ τοὺς φυλακίσουν μὲ τὶς χειρότερες συνθῆκες, στὸ πιὸ βαθὺ καὶ ἀσφαλὲς μπουντρούμι.

Ἂς μελετήσουμε τὴν μαντευόμενη τῶν Φιλίππων. Ἦταν δούλη σωματικὰ καὶ ψυχικά. Σωματικὰ στοὺς κυρίους της καὶ ψυχικὰ στὸν Σατανᾶ. Οἱ κύριοί της κι αὐτοί, ἄσχετα ἂν δὲν τὸ καταλάβαιναν, ἦταν δοῦλοι στὸν Σατανᾶ, γιατί ἐξαρτῶντο χρηματικὰ ἀπὸ αὐτόν. Ὁ Σατανᾶς θέλησε νὰ κάνει καὶ τὸν Παῦλο καὶ τοὺς συνεργάτες του δούλους του διαφημίζοντάς τους. «Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ὑμῖν ὁδὸν σωτηρίας». Ἂς προσέξουμε ὅτι κι αὐτοὶ ποὺ μᾶς στηρίζουν, οὐσιαστικά, μᾶς ὑποδουλώνουν κι ὅποτε θέλουν, μποροῦν, σταματώντας τὴν στήριξή τους καὶ νὰ μᾶς ἐξουθενώσουν. Αὐτὸ συμβαίνει κι ὅταν ἄνθρωποι ὑλόφρονες, ἄπιστοι ἢ σατανιστὲς ἐνισχύουν τὴν ἱεραποστολή. Τὴν ἐνισχύουν γιὰ νὰ κάνουν τὴν δική τους τὴ δουλειά. Νὰ αὐξήσουν τὸ κῦρος τους καὶ τὴν ἐπιρροή τους καὶ μὲ ἐκκλησιαστικὲς περγαμηνὲς καὶ βραβεύσεις.

Πόσο προσεκτικοὶ πρέπει νὰ εἶναι οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας καὶ πόσο πρέπει νὰ προσέχουν τὶς ἐνέργειές τους. Πόσο πρέπει νὰ βασίζονται μόνο στὸν παντοδύναμο Θεὸ καὶ σὲ κανένα ἄλλον!

Ὁ Ἀπ. Παῦλος χαρισματοῦχος στὸ ἔπακρον καὶ πολύπειρος στὴν ἀντιμετώπιση τοῦ Σατανᾶ καὶ τῶν ἀνθρώπων του, δὲν ἀνέχθηκε νὰ τὸν διαφημίζουν δαιμόνια. Ἀμέσως πῆρε ἀρνητικὴ καὶ ἐπιθετικὴ στάση κι ἔβγαλε τὸ δαιμόνιο ἀπὸ τὴν δούλη, στερώντας ἔτσι τὰ κέρδη ἀπὸ τοὺς κυρίους της, ἀλλὰ καὶ ἀπελευθερώνοντάς τους κι αὐτοὺς ἀπὸ τὴν ἐπήρεια καὶ ἐπιρροὴ τοῦ Σατανᾶ. Ἀλλὰ δυστυχῶς ἡ σκλαβιὰ τοῦ Σατανᾶ γιὰ μερικοὺς εἶναι τόσο γλυκειά. Ὁ Σατανᾶς, ποὺ ἔφυγε ἀπὸ τὴν δούλη, δὲν ἔφυγε ἀπὸ τοὺς κυρίους της, γιατί μὲ τὴ θέλησή τους τὸν κρατοῦσαν, χάριν τῶν οἰκονομικῶν κερδῶν. Εἶχαν ἐσωτερικό, ψυχικὸ δαιμονισμό. Ἐξωτερικὰ δὲν εἶχαν οὔτε τὴν ἄγρια συμπεριφορὰ τῶν δαιμονισμένων οὔτε δαιμονικὰ χαρίσματα, ὅπως ἡ ὑπηρέτριά τους. Ἀλλὰ εἶχαν τὴν ἁμαρτία τῆς θεοποιήσεως τοῦ χρήματος, ἀσχέτως ἀπὸ ποῦ προερχόταν. Κι ἔτσι ἡ ψυχὴ τους ἦταν κατεχόμενη ἀπὸ τὸν Σατανᾶ.

Ἂς θυμηθοῦμε τὸν Ἰούδα, στὸν ὁποῖον, λόγῳ τῆς φιλαργυρίας του μπῆκε ὁ Σατανᾶς μέσα του. Ἔτσι ὁ Σατανᾶς ἔπαψε νὰ μιλάει μὲ τὴν ὑπηρέτρια καὶ ἄρχισε νὰ μιλᾶ μὲ τὴ φωνὴ τῶν κυρίων της. «Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσι ἡμῶν τὴν πόλιν Ἰουδαῖοι ὑπάρχοντες, καὶ καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ρωμαίοις οὖσι». Χαλᾶνε τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά μας. Τὴν παράδοσή μας. Πόσες φορὲς ζηλωτὲς κληρικοὶ προσπαθώντας νὰ ἐξαλείψουν εἰδωλολατρικὰ καὶ δαιμονικὰ ἔθιμα τῶν «πιστῶν» δὲν ἀκοῦν τὰ ἴδια λόγια! Ὁ Διάβολος διαχρονικὰ μιλᾶ κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο. Τὸ ἀποτέλεσμα τῶν ἐνεργειῶν τους· «Συνυπέστη ὁ ὄχλος κατʼ αὐτῶν. Καὶ οἱ στρατηγοὶ περιρρήξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐκέλευον ραβδίζειν». Στὸ τέλος, γιὰ νὰ ἱκανοποιηθεῖ πλήρως ὁ Σατανᾶς, τοὺς ἔβαλαν σὲ φυλακὴ ὑψίστης ἀσφαλείας, δεσμεύοντας τὰ πόδια τους μὲ τὸ βασανιστικὸ ξύλο, ὥστε νὰ μὴ μποροῦν νὰ περπατοῦν. Ὁ Σατανᾶς, χωρὶς νὰ τὸ καταλαβαίνει, αὐτὴ τὴ φορὰ βοηθᾶ οὐσιαστικὰ τὸ κήρυγμα τῶν ἀποστόλων μὲ αὐτὲς του τὶς ἐνέργειες. Οἱ ἀπόστολοι εἶχαν σπείρει τὸν σπόρο. Τώρα τὸν ραντίζουν καὶ τὸν λιπαίνουν συγχρόνως μὲ τὸ αἷμα τους. Καὶ σπόρος, ποὺ ραντίζεται καὶ λιπαίνεται μὲ τὸ αἷμα ἢ τὰ δάκρυα τῶν ἀποστόλων, σίγουρα θὰ φυτρώσει καὶ θὰ παράγει καὶ ἄλλους καρπούς.

Θὰ περίμενε κανεὶς μετὰ ἀπὸ τὴν ἄσχημη ἐξέλιξη τῶν γεγονότων οἱ ἀπόστολοι νὰ ἀπελπισθοῦν, νὰ ἀπογοητευθοῦν, νὰ τὰ χάσουν, νὰ τὰ βάλλουν μὲ τὸ Θεό, νὰ βαρυγκωμήσουν, νὰ χάσουν κάθε ὄρεξη γιὰ τὴν ἱεραποστολή. Τίποτε ἀπὸ αὐτὰ ὅμως δὲν συνέβη. Οἱ ἀπόστολοι ἀτάραχοι, γαλήνιοι, νηφάλιοι καὶ εὑρίσκονται σὲ συνεχῆ ἐγρήγορση καὶ νήψη. Ὑμνοῦν τὸν Θεὸ κατὰ τὸ μεσονύκτιο, τὴ στιγμὴ ποὺ οἱ ἄλλοι φυλακισμένοι βρίζαν τὴν ἄτιμη κοινωνία καὶ τὴν ἄδικη ζωὴ καὶ ἔκλαιγαν τὴ μοῖρα τους. Γνωρίζουν ὅτι ἀφοῦ ὁ Θεὸς τοὺς κάλεσε μὲ ὅραμα κι ἀφοῦ οἱ ἴδιοι κράτησαν ἀνόθευτο τὸ κήρυγμα καὶ σωστὴ την ἱεραποστολική τους ἐργασία, ἀργὰ ἢ γρήγορα θὰ θριαμβεύσουν.

Καὶ πράγματι ὁ Θεὸς μένει ἔκθαμβος ἀπὸ τὸ μεγαλεῖο, τὴν ὑπομονή, τὴν ἐγκαρτέρηση, τὴν ψυχραιμία, τὴν ἀποφασιστικότητα καὶ γενναιότητα τῶν ἀποστόλων του. Ὀργίζεται μὲ τὴν ἄδικη μεταχείρισή τους καὶ μὲ τὴ λύσσα, ποὺ τοὺς καταδιώκει ὁ Σατανᾶς καὶ κάνει σεισμό. Σεισμὸ ποὺ σείει τὴν φυλακή, ἀνοίγει τὶς πόρτες της, σπάζει τὰ δεσμὰ τῶν φυλακισμένων ὅλων. Ὅπως μετὰ τὴ σταύρωση τοῦ Χριστοῦ ἔγινε σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ σεισμὸς καὶ ἄνοιξαν τὰ μνήματα τῶν Ἱεροσολύμων καὶ ἐλευθερώθηκαν ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου αὐτοὶ ποὺ εἶχαν πεθάνει, ἔτσι συμβαίνει καὶ τώρα. Τὸ ἄδικο μαρτύριο τῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ ἐνεργοποιεῖ τὰ μέγιστα τὴν δράση καὶ τὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καὶ μάλιστα ἐκδηλώνεται ἡ δράση αὐτὴ κατὰ ἐκπληκτικὸ καὶ μεγαλοπρεπῆ τρόπο πρὸς τοὺς ἀνθρώπους.

Ὁ Ἀπ. Παῦλος ὅμως συνεχίζει νὰ ἐκπλήττει τοὺς πάντας. Ὁ δεσμοφύλακας ξυπνώντας ἀπὸ τὸ σεισμὸ καὶ βλέποντας τὴ φυλακὴ ρημαδιὸ καὶ τὰ δεσμὰ ὅλων κατεστραμμένα, θεωρεῖ ὅτι θὰ τοῦ ζητηθοῦν εὐθύνες γιὰ τὴν ὅλη κατάσταση καὶ πάνω στὴν ταραχὴ του παίρνει τὸ ξίφος του καὶ ἐπιχειρεῖ νὰ αὐτοκτονήσει. Ὁποιοσδήποτε ἄλλος νὰ βρισκόταν στὴ θέση τοῦ Ἀπ. Παύλου θὰ ἔλεγε· «Ἄστο τὸ παλιόσκυλο νὰ πληρώσει· ὁ Θεὸς τὸ τιμωρεῖ». Ὁ Ἀπ. Παῦλος ὅμως γεμάτος ἐνδιαφέρον καὶ ἀγάπη τοῦ κραυγάζει· «Μὴ κάνεις κανένα κακὸ στὸν ἑαυτό σου. Ὅλοι εἴμαστε ἐδῶ». Ὁ δεσμοφύλακας τραντάζεται ὁλόκληρος. Ἕνας νέος σεισμός, αὐτὴ τὴ φορὰ ψυχικός, τὸν διαλύει. Παίρνει φῶτα καὶ βλέποντας ὅτι ὁ Ἀπ. Παῦλος τοῦ λέγει τὴν ἀλήθεια, ἔντρομος, πέφτει στὰ πόδια τῶν ἀποστόλων καὶ βγάζοντάς τους ἔξω ἀπὸ τὴ φυλακὴ τοὺς ρωτᾶ τί πρέπει νὰ κάνει γιὰ νὰ σωθεῖ... Νὰ ὁ θρίαμβος τῶν ἀποστόλων καὶ ἡ ὁλοσχερής ἧττα τοῦ Σατανᾶ!

Διαβάστε Περισσότερα