Τὰ SOS τῆς Ἱστορίας Κατεύθυνσης (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013) (ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΤΙΑ)

της

Γεωργίας Αλεξίου

Διαβάστε Περισσότερα

Τὰ SOS τῆς Ἱστορίας Κατεύθυνσης (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013) (ΜΕΡΟΣ Β’)

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Sos ΟΡΙΣΜΟΙ

Διαβάστε Περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013 / ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΘΕΩΡ.Κ.) - ΘΕΜΑΤΑ

ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΩΝ SOS TOY ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ ΕΡΜΗ (δείτε στο forum του ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ την θεματική «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013, ΠΙΘΑΝΑ ΘΕΜΑΤΑ» στην πρώτη σελίδα αυτής και επισημάνατε τον χρόνο που αυτό ειπώθη

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ / ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

* Εις την κατωτέρω ανάλυσιν του ποιήματος μας ενδιαφέρουν κατά πολύ τα όσα αναγράφονται εκ της σελίδος 71 κε

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ : Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Ρομαντισμός (λογοτεχνία)

Με τον όρο ρομαντισμός στη λογοτεχνία εννοείται το λογοτεχνικό κίνημα που, με επίκεντρο τη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία εξαπλώθηκε στην Ευρώπη το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα. Το θεμέλιο όμως της επίδρασης του ρομαντισμού στη λογοτεχνία διαμορφώθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Η γενικευμένη κρίση οι ταχείς ρυθμοί αστικοποίησης και εκβιομηχάνισης των ευρωπαϊκών χωρών, μετά τη διάσπαση της φεουδαρχικής κοινωνίας, είχε ως αποτέλεσμα μια σειρά ραγδαίων εξελίξεων σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Οι έντονες οικονομικές ανακατατάξεις οδήγησαν σε σημαντική πτώση του βιοτικού επιπέδου ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Το γεγονός αυτό είχε ως επακόλουθο την έκρηξη και εξάπλωση διαφόρων επαναστατικών κινημάτων με κοινωνικά αιτήματα, με αποκορύφωμα τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, γεγονός που οδήγησε στη διατύπωση νέων θεωριών.

Κοινά χαρακτηριστικά

Παρόλο που παραμένει δύσκολος έως αδύνατος ο σαφής ορισμός του Ρομαντισμού ωστόσο διακρίνονται ορισμένα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά και θέματα, τα οποία έγιναν κοινός τόπος στους πρωταγωνιστές αυτού του λογοτεχνικού κινήματος.

Το 1817 ο Κόουλριτζ όρισε την ποίηση ως προϊόν «εκείνης της συνθετικής και μαγικής δύναμης, στην οποία έχουμε αποκλειστικά επιφυλάξει το όνομα της φαντασίας», παρέχοντας το στίγμα της λογοτεχνικής παραγωγής στα συμφραζόμενα του ρομαντικού κινήματος. Οι ρομαντικοί συγγραφείς αντιτάχθηκαν στο κλασικό ιδεώδες της τέλειας ορθολογικής μίμησης της πραγματικότητας, αντιπροτείνοντας ως απόλυτο ιδανικό την έκφραση των εσωτερικών συναισθημάτων μέσω της ευαισθησίας, της ατομικής προοπτικής του κόσμου και της δημιουργικής φαντασίας. Ο άνθρωπος στο ρομαντικό ιδεώδες είναι ένα διονυσιακό, ανήσυχο πλάσμα που επαναστατεί ενάντια στον κόσμο και την κοινωνία και βρίσκεται σε μια συνεχή ψυχική ανισορροπία». Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια, ο ρομαντικός λυρισμός αναδεικνύει ήρωες ανήσυχους και μελαγχολικούς, πλημμυρισμένους από το αίσθημα της απελπισίας, από το αίσθημα του μοιραίου και του ανολοκλήρωτου, που πολλές φορές μετατρέπεται σε θανατολαγνεία.

Σε αντιστοιχία, οι ρομαντικοί ποιητές –των οποίων οι ήρωες λειτουργούν ως alter ego– εκτιμούν την ακεραιότητα, την ειλικρίνεια και την αφοσίωση σε κάποιο ιδεώδες για το οποίο αξίζει κανείς να θυσιάσει τα πάντα, ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό. Η τέχνη και η ζωή για τον ρομαντικό συγγραφέα είναι έννοιες αδιαχώριστες. Έτσι, στα πλαίσια του ρομαντικού κινήματος, ο αυθορμητισμός και η αυθεντικότητα της ατομικής εσωτερικής αλήθειας συνιστούν τα αποκλειστικά κριτήρια για την εκτίμηση κάθε έργου τέχνης, το οποίο, με τον μοναδικό του χαρακτήρα, οφείλει να εκφράζει το προσωπικό βίωμα του δημιουργού του.

Κοινό χαρακτηριστικό των ρομαντικών συγγραφέων είναι επίσης η νοσταλγία ενός ανεπιτήδευτου παρελθόντος, που αφενός οδηγεί στο ενδιαφέρον για την παραδοσιακή αγροτική κοινωνία, για την ιδιαίτερη ιστορία κάθε λαού και για τον μεσαίωνα, αφετέρου παράγει ένα διαφορετικό ιδεώδες που απέχει τόσον μακράν της πραγματικότητας, όσο και εκείνο του κλασικισμού. Οι συγγραφείς του ρομαντικού κινήματος συχνά αντλούν τα θέματά τους από τις λαϊκές παραδόσεις, την εθνική ιστορία και τους μεσαιωνικούς θρύλους. Συχνότερα δε, ενδιαφέρονται για εκείνες τις δοξασίες που περιέχουν υπερφυσικά στοιχεία, καθότι αυτά συμφωνούν με «τη ρομαντική αντίληψη της ενορατικής δύναμης της καλλιτεχνικής φαντασίας, με την οποία ο ποιητής εκφράζει την 'υπερβατική αλήθεια', πέρα από την επιφανειακή πραγματικότητα του κόσμου».

Φύση και θάνατος

Οι δυνάμεις που κρύβονται πίσω από το φαινομενικό προσωπείο της φύσης είναι κοινός τόπος στα έργα των ρομαντικών ποιητών. Προσωποποιείται αναλαμβάνοντας είτε τον ρόλο της παρήγορης και έμπιστης φίλης που συμπαραστέκεται στις απελπισμένες ψυχές και διαφυλάσσει τις αναμνήσεις των ευτυχισμένων στιγμών των οποίων υπήρξε μάρτυρας, είτε ως εκδικητική οντότητα. Ως υποστηρικτική οντότητα αντιμετωπίζει τη φύση ο Λαμαρτίν στο ελεγειακό ποίημά του Η Λίμνη. Πλημμυρισμένος από μελαγχολία, ο ποιητής προσφεύγει στην αιώνια φύση για παρηγοριά[. Το μοτίβο του θανάτου, είτε με τη μορφή της νεκρής αγαπημένης, όπως στη Λίμνη, είτε με τη μορφή του νεκρού παιδιού στο Εξωτικό του Γκαίτε, είτε με τις πολλαπλές μεταμορφώσεις του, επανέρχεται συχνά στα ρομαντικά ποιήματα. Υποδηλώνει την αγωνία των ποιητών απέναντι στο πεπερασμένο της ζωής και την αμείλικτη φθορά του χρόνου. Η συνεχής πάλη με τη δαιμονική μορφή του χρόνου, ο οποίος παρέρχεται τάχιστα και αφανίζει τα πάντα ανεπιστρεπτί, οδηγεί τους ποιητές σε μια αίσθηση πρόωρης γήρανσης.

Δείτε : ΤΟ ΒΟΗΘΗΜΑ (απάντηση στην ερώτηση 7) (σελ 33)*

Για την πατρίδα: Σ’ αυτό το ποίημα συναντάμε εκτεταμένες και πολύμορφες αναφορές στην απελευθερωτική δραστηριότητα του Κρητικού και στα δεινά που υπέστη η οικογένειά του από τους Τούρκους. Η φιλοπατρία και η ανδρεία, συνδυασμένες μρ την οδύνη για τη σκλαβιά, αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο. γ) Για τη φύση: Η φύση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στον Κρητικό. Τοπία, δέντρα, άνθη, καιρικές συνθήκες, είναι συστατικά στοιχεία της αφήγησης και συγχρόνως σύμβολα και αντανακλάσεις των ψυχικών διαθέσεων του ήρωα και της θείας επενέργειας.

Για τη γυναίκα: Η μέχρι το θάνατο αγάπη για την αρραβωνιαστικιά σηματοδοτεί τον ιερό σύνδεσμο ανδρός και γυναικός. Η γυναίκα στο ποίημα είναι ένα σύμβολο αιώνιας αγάπης και πίστης. Πανέμορφη, σχεδόν πλάσμα της φαντασίας, περισσότερο όνειρο και λιγότερο πλάσμα με σάρκα και οστά, ακόμα και νεκρή, ορίζει ουσιαστικά την τύχη του ήρωα.

Δείτε και το

Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ του Διον. Σολωμού (ΜΕΡΟΣ ΙΑ’)

Β1.

«Αυτό που κάνει εντύπωση (στον Σολωμό) είναι η επιμονή του να χρησιμοποιεί εικόνες από τον κόσμο της φύσης».

Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη με μία εικόνα από τους στίχους 23-28 και άλλη μία από τους στίχους 35-43, παρουσιάζοντας το περιεχόμενό της καθεμιάς (μονάδες 10) και σχολιάζοντας τη λειτουργία της στο κείμενο (μονάδες 10).

 Η φύση , στο Σολωμό, βρίσκεται παντού, μέσα σε κάθε ποίημα, από τα πρώτα απλά σχεδιάσματα (1818-22) ως τις μεγάλες  φιλοσοφικές συνθέσεις της ωριμότητας του (1833- 1854 )

 Όμως ποτέ δεν αποτελεί αυτόνομο ποιητικό θέμα· εμφανίζεται  πάντα σε συνάρτηση με τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Η ποίηση του Σολωμού είναι ανθρωποκεντρική, όπως στο δημοτικό τραγούδι, αλλά - όπως κι εκεί- η αντίληψη για τον  άνθρωπο, η «ανθρωπολογία» του Σολωμού, ορίζεται μέσα από τη σχέση του ανθρώπου (και του πολιτισμού του) με τη φύση.

Η σχέση   φύσης -ανθρώπου  αποτελεί έναν από τους μεγάλους άξονες  της σολωμικής ποίησης, μια από τις κυρίαρχες «ισοτοπίες»,  όπου διαμορφώνονται οι «κώδικες» και τα  σημασιακά περιεχόμενα του έργου του Σολωμού. 

Ειδικότερα   διακρίνουμε τις ακόλουθες θεματικές κατηγορίες:

1.                  Η ΦΥΣΗ ΩΣ ΕΝΔΟΚΟΣΜΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ

•      Η φύση ως  κάλεσμα στη χαρά της ζωής

•     Η φύση  ως  χώρος ευδαιμονίας και πληρότητας των όντων

•     Η φύση ως πηγή πολιτισμικών αξιών ( ομορφιάς, χαράς, καλοσύνης )

Ειδικότερα:

Ανάμεσα στα πιο συχνά θέματα της σολωμικής ποίησης είναι εικόνες που παρουσιάζουν τη φύση ως έναν επίγειο πα­ράδεισο, που εξασφαλίζει τις ιδεώδεις συνθήκες για την ανά­πτυξη της ζωής, για την ευδαιμονία και πληρότητα των όντων. Τα θέματα αυτά, σε μια πρώιμη περίοδο, συνδέονται με ορισμένους κοινούς ποιητικούς τόπους, της κλασικιστικής προπάντων παράδοσης. Σταδιακά όμως μορφοποιούνται σε πρωτότυπες —χαρακτηριστικά σολωμικές— φόρμουλες μεγάλης ευστοχίας, που συμπυκνώνουν, με εκφραστική λι­τότητα, νοηματική πληρότητα και αισθητική εντέλεια, βα­σικά συστατικά της ποιητικής μυθολογίας του Σολωμού. Εξελίσσονται σε «θεμα­τικές μονάδες επεξεργασίας», που μεταφέρονται, αυτούσιες ή σε παραλλαγές σημασιακά ισοδύναμες, από ένα ποίημα σε άλλο, και συνθέτουν την κοσμοθεωρητική ενότητα της σο­λωμικής ποίησης.

Η ιδέα που συνοψίζεται στην έκφραση «η παράδεισο της γης» αναπτύσσεται σε τρεις κυρίως αλληλένδετους σημασια­κούς άξονες:

1^ος άξονας: εικόνες  που προβάλλουν το ιλαρό πρόσωπο της φύσης, που καλεί τον άνθρωπο στη χαρά της ζωής. Ένα όραμα ομορφιάς, ισορροπίας, αρμονίας που εμπνέει την πίστη στο αγαθό της ζωής.

2^ος άξονας: απαρτίζεται από εικόνες που εκφράζουν την ευδαιμονία και την πληρότητα των όντων μέσα στη φύση, έναν καθολικό «ευτυχισμό» κατά τη σολωμική έκφραση. Από τη μια ζωγραφίζεται ο μικρόκοσμος της φύσης ( το πουλάκι, η πεταλούδα, η μέλισσα κλπ ) και από την άλλη παρουσιάζονται εικόνες ανθρώπινης ευδαιμονίας , χαράς, μακαριότητας μέσα στην αγκαλιά της φύσης. Όλες αυτές οι εικόνες υποδηλώνουν ότι   η φύση, ο επίγειος κόσμος προσφέρουν όλες τις προϋποθέσεις  για την ολοκλήρωση του ανθρώπου.

Ο 3^ος άξονας ( συνδέει και ενοποιεί τις τρεις διαστάσεις του θέματος ) συντίθεται από εικόνες που εμφανίζουν τη φύση  ως πηγή πολιτισμικών αξιών ( κάλλος, αγαθό )

Δ εν είν' αηδόνι κρητικό που σέρνει τη λαλιά του
στους ψηλούς βράχους κι άγριους όπ' έχει τη φωλιά του
και πελαγίσιοι, στεργιανοί ακούνε τη γλυκάδα
όσο που στέρνει η ανατολή τη ροδοκοκκινάδα-
δεν είναι το λαλούμενο το θαμαστό φιαμπόλι
όταν φυσά  πνοή με τη γλυκάδαν όλη·
ως καθώς τ' άκουγα συχνά στον Ψηλορίτη μόνος
οπού μ' ετράβουνε    απελπισία και πόνος

κι έβλεπα τ' άστρο τ' Ουρανού μεσουρανίς να λάμπει
και του γελούσαν τα βουνά, τα πέλαγα κι οι κάμπο·-
μ' άδραχνε ξάφνου την ψυχή ελευτεριάς ελπίδα
για τη όμορφη και δύστυχη                   πατρίδα·

κι εκοίταα, κι έκλαια κι άπλωνα τα χέρια με καμάρι·

η μαύρη πέτρα της καλή και το ξερό χορτάρι.

(ΑΕ 368 Β19-32)

Β2
 «Δέν εἶν’ ἀηδόνι … ἀπό τά χέρια·» να αναζητήσετε τέσσερα διαφορετικά σχήματα λόγου (μονάδες 8) και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους στο κείμενο (μονάδες 12).

Δείτε : ΤΟ ΒΟΗΘΗΜΑ (σελ 23)*

Γ1.

Δείτε : ΤΟ ΒΟΗΘΗΜΑ (απάντηση στην ερώτηση 11 & 14) (σελ 43)*

 *οι σελίδες είναι σελίδες scribd κι όχι βιβλίου

Δ1.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ:

1.

Κι η φωνή δυνάμωνε

Ἔπαψε τέλος κι ἄδειασεν ἡ φύσις κι ἡ ψυχή μου

2.

Τήν ἀπιθώνω μέ χαρά,

και κρύβοντας το πρόσωπο μέσ’ στο προσκέφαλό της, μην τύχει και τη νιώσουν από δίπλα, ξέσπασε σ’ ένα σιγανό παράπονο πνιγμένο

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ:

1.

μια μελωδία σιγανή γεννήθηκε κι απλώθηκε

Ἠχός, γλυκύτατος ἠχός,

2.

Δέν εἶναι κορασιᾶς φωνή στά δάση πού φουντώνουν

είδε πως ήταν μέσα σ΄ ένα δάσος….

3.

κι έμοιαζε μ’ ένα χάδι τρυφερό, λησμονημένο, γνώριμο, κι απόκοσμο!

Κι η ψυχή της έλιωνε βαθιά, σαν το κερί, σβήνοντας σε μια γλύκα πρωτογνώριστη, σε μια σπαραχτική, πρωτοδοκίμαστη, και σαν απεγνωσμένη, νοσταλγία!

Γλυκύτατοι, ἀνεκδιήγητοι……………………………...

Μόλις εἶν’ ἔτσι δυνατός ὁ Ἔρωτας καί ὁ Χάρος.

Μ’ ἄδραχνεν ὅλη τήν ψυχή,

Διαβάστε Περισσότερα

Ὁρισμοί ἱστορίας Γ' Λυκείου (ΘΕΩΡ. ΚΑΤ.)

Σταλθέν υπό της

Κατερίνας Τρ.

στον ΦΙΛΟΛΟΓΟ ΕΡΜΗ

ΟΡΙΣΜΟΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

Διαβάστε Περισσότερα

Τα διηγήματα τοῦ Γιώργου Ἰωάννου τῆς Γ' Λυκείου (ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ)

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Ιωάννου Γιώργος

Διαβάστε Περισσότερα

Γενική ἐπισκόπησις τῆς Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου (ΘΕΩΡ. ΚΑΤ.)

επιμελεία των

Λιναρίτη, Μπουρναζάκη, Φανουράκη,

Πλουσίου, Μαρκάκη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε Περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2013 / ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΓΠ) - ΘΕΜΑΤΑ

επιμελεία τοῦ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας

πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

ΙΣΤ. ΓΕΝ. ΠΑΙΔ. 2013 by ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Τα θέματα εν συντομία και ως τίτλοι είναι τα εξής:

1. Νεοτουρκικό Κίνημα
2. Ψυχρός Πόλεμος
3. Συμβούλιο της Ευρώπης
4. Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων
5. συνθήκη των Βερσαλλιών
6. ελληνοϊταλικός πόλεμο
7. ελληνογερμανικος πολέμου
8. Πρωτόκλλο της Ανεξαρτησίας (22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830)
9. οικονομική και κοινωνική συγκυρία, όπως αυτή παρουσιάζεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία 1920-1930

1.     Νεοτουρκικό Κίνημα

Το Νεοτουρκικό κίνημα του Ιουλίου του 1908 υπήρξε κίνημα εθνικό, ειρηνικό και αναίμακτο. Σαν κύρια αφορμή είχε την μακραίωνη ευρωπαϊκή επέμβαση στα οθωμανικά πράγματα και την αποικιοκρατική πολιτική των δυτικών δυνάμεων στον οθωμανικό χώρο. Η μουσουλμανική φιλοτιμία είχε υποστεί πολλές ταπεινώσεις και το κύρος του μουσουλμανικού πατριωτισμού είχε δεχθεί ανεπανόρθωτα πλήγματα. Αποτέλεσμα της Νεοτουρκικής εμπειρίας και συνέπεια μιας μόνο μέρας του Ιουλίου του 1908, υπήρξε η αναγέννηση των πατριωτικών αισθημάτων των Οθωμανών, η δημιουργία ιδέας οθωμανικής πατρίδας και νέων οθωμανικών ιδεωδών. Οι Νεότουρκοι στηλίτευσαν κατά τη μέρα εκείνη στη Μακεδονία το τυραννικό σουλτανικό καθεστώς, αποκάλυψαν ολόκληρο πρόγραμμα πολιτικής και κοινωνικής αναγέννησης της Τουρκίας και διατύπωσαν την ιδέα της οθωμανικής πατρίδας και του νέου οθωμανικού ιδεώδους, κοινού για όλους τους Οθωμανούς υπηκόους χωρίς καμιά διάκριση, που θα υποκαθιστούσε τα αντίστοιχα εθνικά ιδεώδη των μη μουσουλμανικών-τουρκικών εθνοτήτων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

2.     Ψυχρός Πόλεμος

Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μία περίοδος πολιτικών διενέξεων, πολιτικής έντασης και οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών που την υποστήριζαν και του Δυτικού κόσμου, κυρίως της Αμερικής, μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και διήρκεσε από το 1945 έως το 1991. Παρά το γεγονός οτι τα αντίπαλα μέρη στρατιωτικά δεν αντιπαρατάχθηκαν ποτέ, αποτέλεσε περίοδο στρατιωτικών συνασπισμών, στρατηγικών ενεργειών, αγώνα για τον πυρηνικό οπλισμό, προπαγάνδας και κυρίως τεχνολογικού ανταγωνισμού

Οι δύο υπερδυνάμεις που προέκυψαν μετά το τέλος του πολέμου, δηλαδή η Αμερική και η Ρωσία, παρά το γεγονός οτι συμμάχησαν εναντίον του Άξονα κατά τον πόλεμο, μετά το τέλος του, διαφώνησαν για την μετά τον πόλεμο διαμόρφωση του κόσμου. Η Ρωσία με τις χώρες που την υποστήριζαν δημιούργησαν το Ανατολικό Μπλοκ, ενώ οι δυτικές χώρες δημιούργησαν πολιτική προστασίας από τον κομουνισμό και συμμαχίες όπως το ΝΑΤΟ. Ακόμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν το Σχέδιο Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης, σχέδιο στο οποίο η Σοβιετική Ένωση δεν συμμετείχε. Παράλληλα, δεν επέτρεψε να συμμετέχουν και οι περισσότερες χώρες που άνηκαν στο Ανατολικό Μπλοκ. Η Σοβιετική Ένωση επίσης ενθάρρυνε την εγκαθίδρυση του κουμμουνισμού σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως στη Νοτιοανατολική Ασία και τη Λατινική Αμερική. Ανάμεσα στις χώρες αυτές, ήταν και η Κούβα, ηγέτης της οποίας τότε ήταν ο Φιντέλ Κάστρο. Η Κούβα αποδείχθηκε επίκεντρο του Ψυχρού Πολέμου, καθώς η Σοβιετική Ένωση τοποθέτησε αρκετούς πυρηνικούς πυραύλους στη χώρα, οδηγώντας σε κρίση τη παγκόσμια ειρήνη και παρολίγο τις δύο δυνάμεις σε πυρηνικό πόλεμο το 1962. Εκτός από τη κρίση στη Κούβα, σημαντικά γεγονότα της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου ήταν ο Πόλεμος της Κορέας, ο Πόλεμος του Βιετνάμ και ο πόλεμος των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν.

Ο Ψυχρός Πόλεμος τέλειωσε το 1991 με την κατάρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αφήνοντας έτσι τις Ηνωμένες Πολιτείες τη κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στο πλανήτη. Καθόλη τη διάρκειά του, ήταν μια περίοδος παγκόσμιας ανησυχίας, κυρίως λόγω του έντονου αγώνα των χωρών για την εδραίωση και ανάπτυξη των πυρηνικών οπλοστασίων

3.     Συμβούλιο της Ευρώπης

Το Συμβούλιο της Ευρώπης (Γαλλ. Conseil de l' Europe) είναι διεθνής οργανισμός στον οποίο συμμετέχουν 47 κράτη της Ευρώπης και της ανατολικής περιφέρειάς της. Συμμετέχουν επίσης 5 κράτη ως παρατηρητές του Συμβουλίου και 3 ως παρατηρητές της συνελευσής του. Ιδρύθηκε στις 5 Μαΐου του 1949. Είναι ο παλαιότερος οργανισμός ο οποίος έχει ως σκοπό την ευρωπαϊκή ενοποίηση με ιδιαίτερη έμφαση στα νομικά πρότυπα και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δημοκρατική ανάπτυξη και τη ρύθμιση των νομοθεσιών καθώς και την πολιτισμική συνεργασία στην Ευρώπη. Δεν θα πρέπει να συγχέεται με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

4.     Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων

5.     Συνθήκη των Βερσαλλιών

Ενενήντα χρόνια συμπληρώνονται το 2009 από την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών που επισημοποιούσε το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, του «πολέμου που τελειώνει όλους τους πολέμους», όπως πίστευαν και διαλαλούσαν εκείνη την εποχή οι ιδεαλιστές στην Ευρώπη και στην Αμερική. Με την υπογραφή, στις 28 Ιουνίου, ενός κειμένου σχεδόν 450 σελίδων στη μεγαλοπρεπή Αίθουσα των Κατόπτρων του Ανακτόρου του Λουδοβίκου ΙΔ Δ τερματιζόταν η αβεβαιότητα που δημιουργήθηκε μετά την ανακωχή της 11ης Νοεμβρίου 1919, τόσο στις χώρες της Μεγάλης Συμμαχίας (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, Ιταλία κ.ά.) όσο και στις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία). Εξι μήνες διαπραγματεύσεων και διαβουλεύσεων μεταξύ των Συμμάχων- οι οποίοι διαπληκτίζονταν μεταξύ τους για τους όρους που έπρεπε να επιβληθούν στην ηττημένη Γερμανία και για το τι θα αποκόμιζε η καθεμία- κατέληξαν σε ένα ιστορικό κείμενο το οποίο συνέταξαν ουσιαστικά οι πρωθυπουργοί της Γαλλίας και της Αγγλίας, ο (εκδικητικός) Ζορζ Κλεμανσό και ο (ισορροπιστής) Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, αντιστοίχως, με τη σύμπραξη του (ιδεαλιστή) αμερικανού προέδρου Γούντρο Γουίλσον. Ο ιταλός πρωθυπουργός Βιτόριο Ορλάντο διαφώνησε για το μικρό μερτικό που πίστευε ότι έπαιρνε η χώρα του και αποχώρησε, ακολουθούμενος από τον ρουμάνο ομόλογό του Ιον Μπρετιάνου. Η Ρωσία, όπου το κομμουνιστικό καθεστώς δεν είχε ακόμη σταθεροποιηθεί, δεν εκλήθη στη διάσκεψη.

Η Συνθήκη (ειρήνης) των Βερσαλλιών τιμωρούσε τη Γερμανία- την κατονόμαζε ως «απολύτως υπεύθυνη» (Αρθρο 231) του πολέμου 1914-1918- και την υποχρέωνε να εγκαταλείψει εδάφη της στη Γαλλία και στην Πολωνία, «να παραχωρήσει» τις αποικίες της στην Αφρική.

Οι επίσημες υπογραφές στη Συνθήκη των Βερσαλλιών σφραγίζουν το τέλος του Α Δ Παγκοσμίου Πολέμου στις νικήτριες Γαλλία και Αγγλία και «να αποζημιώσει» το Βέλγιο και τη Γαλλία με 34 δισ. δολάρια, ποσό τεράστιο για την εποχή. Αρχικά το Βερολίνο αρνήθηκε να εγκρίνει τη Συνθήκη, αλλά έναν μήνα αργότερα η Βουλή συμφώνησε με 237 υπέρ και 138 εναντίον. Στη Συνθήκη περιελήφθησαν και οι συνθήκες ειρήνης των Συμμάχων με την Αυστρία, την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και την (τότε) Οθωμανική Τουρκία. Η Συνθήκη δημιουργούσε τον «νέο χάρτη της Ευρώπης», στη βάση του εθνικού κράτους, αλλά με πολλές ασάφειες και παραδοξότητες. Ετσι, τα σύνορα με τη Ρωσία έμειναν ακαθόριστα, καθώς δεν προσδιοριζόταν το μέλλον της Φινλανδίας, της Ουκρανίας και της Γεωργίας. Στο εθνικό κράτος της Γιουγκοσλαβίας, που δημιουργήθηκε τεχνητά και μόνο για να αποτελέσει φράγμα στον επεκτατισμό της κομμουνιστικής Ρωσίας, περιελήφθησαν 700.000 γερμανόφωνοι Σλοβένοι οι οποίοι δεν είχαν την παραμικρή σχέση με τους Σέρβους ή τους Κροάτες. Γενικά 30 εκατομμύρια άτομα έμειναν εκτός των εθνικών κρατών στα οποία, λόγω εθνότητος, έπρεπε να ανήκουν.

Το σοβαρότερο ίσως επίτευγμα της Συνθήκης ήταν η δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (και τα δύο στη Γενεύη). Η ΚτΕ, στην οποία μετείχαν αρχικά οι νικήτριες χώρες, ήταν- επέζησε εν απραξία ως το 1939- ένα είδος διαιτητικού οργανισμού ο οποίος θα μεσολαβούσε για να αποφεύγονται κρίσεις οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πόλεμο. Μολονότι εισηγητής της δημιουργίας της ήταν ο πρόεδρος Γουίλσον- ο οποίος υπέβαλε στη Διάσκεψη και τα ιστορικά «Δεκατέσσερα σημεία» του για εμπέδωση της ειρήνης - οι ΗΠΑ δεν έλαβαν μέρος, επειδή ουδέποτε η Γερουσία ενέκρινε τα σχετικά κείμενα.

6.     ελληνοϊταλικός πόλεμος
7.     ελληνογερμανικος πολέμος

Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε την πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στη διάρκεια της Μάχης της Μόσχας.

8.     Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830)

Στις 22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830*, (Η Ελληνική Πολιτεία εφάρμοσε το Γρηγοριανό ημερολόγιο το έτος 1923. Η επομένη της 15-2-1923 ονομάσθηκε 1-3-1923.) η Διάσκεψη του Λονδίνου διακήρυξε την πολιτική ανεξαρτησία της Ελλάδας, πράξη η οποία συνιστούσε διεθνή αναγνώριση του ελληνικού κράτους, και κατά συνέπεια την ίδρυση και την έναρξη της ύπαρξής του από την άποψη της διεθνούς κοινότητας.

Πριν όμως προχωρήσουμε διεξοδικά για το Πρωτόκολλο του Λονδίνου 1830, ας περιγράψουμε με λίγα λόγια τι είχε προηγηθεί.

Από τη μία οι συνεχής στρατιωτικές επιτυχίες των Ελλήνων και από την άλλη οι σφαγές και οι καταστροφές των Τούρκων (Μεσολόγγι) δυνάμωσαν τη συμπάθεια για το ελληνικό έθνος (χαρακτηριστική η περίπτωση του λόρδου Βύρωνα που άφησε την τελευταία του πνοή επί ελληνικού εδάφους) αλλά και οι ενέργειες του Μαυροκορδάτου και η διπλωματική παρέμβαση του Καποδίστρια κατέδειξαν με περίτρανο τρόπο στις Μεγάλες Δυνάμεις πως αργά ή γρήγορα θα δημιουργούνταν Ελληνικό Κράτος.

Έτσι οι Μεγάλες Δυνάμεις άρχισαν να αναθεωρούν τη στάση τους απέναντι στους Έλληνες. Η Μεγάλη Βρετανία, αρχικά, και η Ρωσία στη συνέχεια άρχισαν να δείχνουν θερμότερο ενδιαφέρον για την τύχη της Ελληνικής Επανάστασης. Μάλιστα προχώρησαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης (1826) που πρόβλεπε τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους. (Πιστές στις αρχές τους προσπάθησαν αρχικά να διαφυλάξουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία).

Μετά την άρνηση της οθωμανικής πλευράς να δεχτεί αυτή τη ρύθμιση, η Βρετανία, η Ρωσία και η Γαλλία προχώρησαν στην υπογραφή της Ιουλιανής Σύμβασης του Λονδίνου (1827), η οποία έκανε λόγο για ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους. Αντιμετωπίζοντας τη νέα άρνηση του Σουλτάνου, οι Δυνάμεις προχώρησαν σε ναυτική σύγκρουση με την Οθωμανική αυτοκρατορία, τη ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827), προκειμένου να επιβάλλουν τους όρους τους.

«…Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου ωστόσο, που υπογράφηκε στις 10-22 Μαρτίου του 1829, περιείχε τον όρο ότι η Ελλάδα θα τελούσε υπό την επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης και καθοριζόταν ετήσιος φόρος προς τον σουλτάνο 1.500.000 γρόσια. Οριζόταν συνοριακή γραμμή στο ύψος Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου, ενώ προβλεπόταν επίσης κληρονομικός ηγεμόνας της Ελλάδας χριστιανός, ξένος προς τις βασιλικές οικογένειες των τριών δυνάμεων, που θα εκλεγόταν «κατά συναίνεσιν των τριών Αυλών και της Οθωμανικής Πύλης». H Υψηλή Πύλη αναγκάστηκε να αποδεχθεί τις αποφάσεις του Λονδίνου όταν καταβλήθηκε οριστικά από τη Ρωσία. Ενώ στις 27 Ιουλίου του 1829 απέρριπτε υπεροπτικά «την φιλικήν μεσιτείαν των ξένων Αυλών» και δεν δεχόταν «μηδέ και την υποτελή αυτονομίαν των εν Πελοποννήσω Ελλήνων», ύστερα από 18 ημέρες, όταν οι Ρώσοι είχαν διαβεί τον Αίμο και πλησίαζαν προς την Αδριανούπολη, η οθωμανική Πύλη έσπευσε να δηλώσει ότι «υπό αισθημάτων καλοκαγαθίας ορμωμένη, συγκατατίθεται εις την Συνθήκην του Λονδίνου και δέχεται τας προτάσεις των Πρεσβευτών αλλά υπό όρους». Λίγες ημέρες αργότερα, στο στρατηγείο του ρώσου αρχιστρατήγου στην Αδριανούπολη, οι εκπρόσωποι της οθωμανικής Πύλης υπέγραψαν το κείμενο της Συνθήκης της Αδριανούπολης της 14ης Σεπτεμβρίου του 1829 και αποδέχθηκαν με το άρθρο 10 της Συνθήκης αυτής όχι αόριστα μόνο τη Συνθήκη της 6ης Ιουλίου του 1827 αλλά και το Πρωτόκολλο της 10-22 Μαρτίου 1829, δηλαδή και τον καθορισμό της συνοριακής γραμμής Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου. Κατά τον μεγάλο άγγλο πολιτικό Γλάδστωνα, η Συνθήκη της Αδριανούπολης υπήρξε «το διεθνές συμβόλαιο της πολιτικής υπόστασης και αυτοτέλειας του ελληνικού κράτους…».

Παράλληλα, η όξυνση των σχέσεων των Δυνάμεων με την Οθωμανική αυτοκρατορία, εξαιτίας του αποτελέσματος της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, οδήγησε στην έκρηξη ενός νέου ρωσοτουρκικού πολέμου (1828-1829). Οι ρωσικές στρατιές όχι μόνο νίκησαν τον τουρκικό στρατό αλλά και έφτασαν λίγα χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, η Ρωσία, πανίσχυρη τόσο απέναντι στο Σουλτάνο όσο και απέναντι στις άλλες Δυνάμεις, φαινόταν έτοιμη και ικανή να λύσει μόνο της το Ελληνικό Ζήτημα επιβάλλοντας μια λύση που θα της εξασφάλιζε τα μεγαλύτερα οφέλη.

Αντιμέτωπες με ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία συμφώνησαν στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Σημαντικό ρόλο στην κατάληξη αυτή έπαιξε και ο Ιωάννης Καποδίστριας , Κυβερνήτης της Ελλάδας από το 1828, που ασκούσε διπλωματικές πιέσεις στις Δυνάμεις.

Στις 22 Ιανουαρίου – 3 Φεβρουαρίου του 1830 η διάσκεψη του Λονδίνου, ύστερα από αγγλική πρόταση, διακήρυξε την πολιτική ανεξαρτησία της Ελλάδας με το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου που υπογράφτηκε από τους πληρεξουσίους της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου της 3ης Φεβρουαρίου 1830 όριζε: «H Ελλάς θέλει σχηματίσει έν Κράτος ανεξάρτητον, και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια, πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά, τα προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν».

H πανηγυρική αυτή διακήρυξη της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας συνιστούσε διπλωματική πράξη ιδρυτική του ελληνικού κράτους. H διεθνής αναγνώριση του ελληνικού κράτους σήμαινε έναρξη της υπάρξεώς του από την άποψη της διεθνούς κοινωνίας. H πρόοδος σχετικά με τους αντίστοιχους ορισμούς του Πρωτοκόλλου της 10-22 Μαρτίου 1829 ήταν μεγάλη και είχε σπουδαιότητα κρίσιμη. Αντίθετα οι ορισμοί του Πρωτοκόλλου εκείνου για τα σύνορα του ελληνικού κράτους αθετούνταν μερικώς με ό,τι όριζε πολύ δυσμενέστερα για την Ελλάδα το άρθρο 2 του νέου Πρωτοκόλλου.

Έτσι η ελληνική επικράτεια θα περιλάμβανε τα εδάφη που βρίσκονταν νότια της γραμμής που ενώνει τους ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό (συνοριακή γραμμή Αχελώου-Σπερχειού).

Η ρύθμιση αυτή άφηνε έξω από την ελληνική επικράτεια σημαντικό τμήμα της δυτικής Στερεάς Ελλάδας το οποίο βρισκόταν υπό ελληνικό έλεγχο και κατοικούνταν από ελληνικούς πληθυσμούς. Αυτό έγινε για δύο, κυρίως, λόγους: αφενός για να πειστεί η Οθωμανική αυτοκρατορία να αποδεχτεί την ελληνική ανεξαρτησία και αφετέρου γιατί η Μεγάλη Βρετανία δεν επιθυμούσε το νέο ελληνικό κράτος να έχει άμεση γεωγραφική επαφή με τα αγγλοκρατούμενα, τότε, Επτάνησα.

Tέλος, στο Πρωτόκολλο της Aνεξαρτησίας η Aγγλία, η Γαλλία και η Pωσία συμφωνούσαν στην αναγόρευση του Λεοπόλδου του Σαξ Kόμπουργκ ως ηγεμόνα του ελληνικού κράτους. Ωστόσο, οι αποφάσεις αυτές έμελλε να μην είναι οριστικές τόσο όσον αφορά τα σύνορα όσο και ως προς το πρόσωπο και τον τίτλο του ηγεμόνα. H τελική ρύθμιση του ελληνικού ζητήματος θα επέλθει αργότερα, στα τέλη Αυγούστου του 1832.

Τελικά, η δημιουργία της Ελλάδας, του ανεξάρτητου νεοελληνικού κράτους, ήταν αποτέλεσμα δύο, κυρίως, παραγόντων: από τη μια πλευρά του πολύχρονου και πολυαίμακτου αγώνα των Ελλήνων για Ανεξαρτησία, που ξεκίνησε με την Επανάσταση του 1821 και από την άλλη πλευρά των διαβουλεύσεων και της παρέμβασης των ισχυρών Δυνάμεων της εποχής.

9.     οικονομική και κοινωνική συγκυρία, όπως αυτή παρουσιάζεται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία 1920-1930

Διαβάστε Περισσότερα