ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ
Η εκπαίδευση συμπεριφοράς και η χρήση κανόνων για τη διαχείριση ενός παιδιού με αυτισμό είναι κομβικά για την αντιμετώπιση διαταρακτικών συμπεριφορών, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού, (Κωνστανταρέα, 2001). Η εκπαίδευση, επίσης, όλων των ανθρώπων που έχουν επαφή με το παιδί για να εξασφαλιστεί μια ολιστική προσέγγιση αυτού, καθώς και η γενίκευση των κοινωνικών δεξιοτήτων που έχουν διδαχθεί σε όλες τις περιστάσεις και τα περιβάλλοντα αποτελούν καίρια σημεία αυτής (Anderson, Taras,Cannon,1996).
Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε σε περίπτωση εκδήλωσης διαταρακτικής συμπεριφοράς; Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τα εξής:
- Η συμπεριφορά αυτή έχει επικοινωνιακό σκοπό: Οι Carr & Durand (1985b) ήταν οι πρώτοι αναλυτές της συμπεριφοράς που υποστήριξαν ότι οι περισσότερες αντιδράσεις ενός παιδιού με αναπηρία πηγάζουν από προσπάθειες επικοινωνίας όσο άστοχες και αν φαίνονται. Αν, λοιπόν, εντοπίσουμε το μήνυμα που μεταφέρει η συμπεριφορά του, μπορούμε να το βοηθήσουμε να την αντικαταστήσει με μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά που να επιτελεί τον ίδιο επικοινωνιακό στόχο.
- Πρέπει να διατηρήσουμε τη ψυχραιμία μας: Οι σπασμωδικές κινήσεις των ατόμων που βρίσκονται μαζί με το παιδί θα έχουν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της συμπεριφοράς και όχι την καταστολή της.
- Να βεβαιωθούμε ότι όλοι είναι ασφαλείς: Σε τέτοιες περιπτώσεις οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι όλα τα άτομα που είναι παρόντα, συμπεριλαμβανομένου του παιδιού με αυτισμό δεν κινδυνεύουν σωματικά από την εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς.
- Η παρέμβαση έπεται: Ποτέ δεν προσπαθούμε να μάθουμε στο παιδί την ώρα που βρίσκεται σε ένταση. Αφού ηρεμήσει, τότε μπορούμε να παρέμβουμε διδάσκοντάς του τρόπους διαχείρισης των συμπεριφορών του.
- Η τιμωρία δε βοηθά: Είναι σημαντικό να κατανοήσει ότι οι ανάγκες του γίνονται σεβαστές και να μάθει πώς να τις διαχειρίζεται χωρίς να νιώσει ενοχικά που τις εξέφρασε, έστω και με αυτόν τον τρόπο.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Ένας μαθητής με αυτισμό παρακολουθεί το μάθημα στο σχολείο και έχει αρχίσει να κουράζεται.
ΠΙΘΑΝΗ ΔΙΑΤΑΡΑΚΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ:
Αρχίζει να φωνάζει, να κουνιέται έντονα, να σηκώνεται από την καρέκλα.
ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ:
- Εφαρμογή κοινών κωδίκων: Έχει εξαρχής συμφωνηθεί με το παιδί ένας κοινός κώδικας, που όταν εφαρμόζεται από τον ενήλικα, -στη συγκεκριμένη περίπτωση εκπαιδευτικό-, σημαίνει ότι το παιδί δεν ακολουθεί τους κανόνες. Για παράδειγμα, μέτρημα από το 1 έως το 3, παρουσίαση οπτικού κανόνα (κόκκινο φανάρι, κόκκινο Χ κλπ), πίεση στους ώμους ώστε να απομακρυνθεί η ένταση.
- Αφού ηρεμήσει το παιδί, του προτείνουμε εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς. Η οπτικοποίηση συμπεριφορών, η δραματοποίηση διαλόγων βοηθούν σε αυτό το στάδιο. Αντί να φωνάξει, μπορεί να πει κουράστηκα ή θέλω διάλειμμα. Αντί της έντονης κίνησης μπορεί να πει ότι θέλει να βγει για λίγο έξω. Μπορούμε να δώσουμε στο παιδί τη δυνατότητα να επιλέξει σταδιακά ποια συμπεριφορά του ταιριάζει καλύτερα ώστε αυτή να γενικεύσει.
- Επιβραβεύουμε το παιδί για την εφαρμογή αποδεκτής συμπεριφοράς εκ μέρους του. Σε περίπτωση συνέχισης της διαταρακτικής συμπεριφοράς συζητούμε μαζί του τις συνέπειές της επιλογής του.
Το πρώτο, επομένως, βήμα στην αντιμετώπιση των διαταρακτικών συμπεριφορών είναι η κατανόηση και ανάλυση των συνθηκών υπό τις οποίες ενισχύεται η εμφάνισή τους. Εν συνεχεία, είναι σημαντικό να διδάξουμε κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους που να ικανοποιούν τις συγκεκριμένες επικοινωνιακές ανάγκες του παιδιού, ώστε να μη χρειάζεται να καταφεύγει σε ανεπιθύμητους τρόπους επικοινωνίας. Απώτερος στόχος βραχυπρόθεσμα είναι η βελτίωση της καθημερινότητάς του και η επιτυχής ένταξη του στο σχολικό και κοινωνικό σύνολο, με σεβασμό στις ανάγκες του, ενώ μακροπρόθεσμα είναι η εκμάθηση από το παιδί τεχνικών διαχείρισης του εαυτού του σε παρόμοιες καταστάσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Anderson S., Taras M. ,Cannon B. , (1996). Teaching new skills to young children with autism. In C. Maurice (Ed.), G. Green, S. Luce. Behavioral intervention for young children with autism: A manual for parents and proffesionals. (pp. 181-194) Austin, TX: pro-ed publications.
Carr, E. G. & Durand, V. M. (1985).Reducing behavior problems through functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis, 18, 111-126.
Κωνστανταρέα, Μ. (1988). Παιδικός αυτισμός, Σύγχρονα Θέματα Παιδοψυχιατρικής. Αθήνα: Καστανιώτη, Επιμέλεια: Τσιάντης Γ., Μανωλόπουλος, Σ.
