τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Ο Μένων (; - 400 π.Χ.) ήταν μαθητής του Γοργία, μέλος του Σωκρατικού κύκλου και ένας από τους στρατηγούς του εκστρατευτικού σώματος του Κύρου του νεότερου εναντίον του αδελφού του Αρταξέρξη Β΄. Αναφέρεται και στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο· ίσως η παρουσία του στην Αθήνα σχετίζεται με το επικείμενο στρατιωτικό εγχείρημα.Η προσωπικότητά του μας είναι γνωστή από το έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις». Συμμετείχε στη μάχη στα Κούναξα. Μετά τη μάχη αυτή ο ανταγωνισμός του με τον Κλέαρχο οδηγησε άμεσα στη σύλληψη των αρχηγών των Ελλήνων με δόλιο τρόπο από τον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη και τον θάνατο του Κλεάρχου. Στάλθηκε αιχμάλωτος στην Περσική αυλή, όπου εκτελέστηκε ύστερα από κράτηση ενός έτους. Ο Ξενοφών περιγράφει τον Μένωνα ως φίλαρχο, φιλάργυρο, συκοφάντη και γενικά ως άνθρωπο φαύλο. Ο Πλάτων στο διαλογό του δεν του αποδίδει τέτοια ελαττώματα. Ο μόνος υπαινιγμός τον οποίον κάνει είναι ότι τον αποκαλεί «πατρικό φίλο» του βασιλιά των Περσών.
Μένων δὲ ὁ Θετταλὸς δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν μὲν πλουτεῖν ἰσχυρῶς, ἐπιθυμῶν δὲ ἄρχειν, ὅπως πλείω λαμβάνοι, ἐπιθυμῶν δὲ τιμᾶσθαι, ἵνα πλείω κερδαίνοι: φίλος τε ἐβούλετο εἶναι τοῖς μέγιστα δυναμένοις, ἵνα ἀδικῶν μὴ διδοίη δίκην.[1]
[6.22] ἐπὶ δὲ τὸ κατεργάζεσθαι ὧν ἐπιθυμοίη συντομωτάτην ᾤετο ὁδὸν εἶναι διὰ τοῦ ἐπιορκεῖν τε καὶ ψεύδεσθαι καὶ ἐξαπατᾶν, τὸ δ᾽ ἁπλοῦν καὶ ἀληθὲς τὸ αὐτὸ τῷ ἠλιθίῳ εἶναι[2].
[6.23] στέργων δὲ φανερὸς μὲν ἦν οὐδένα, ὅτῳ δὲ φαίη φίλος εἶναι, τούτῳ ἔνδηλος ἐγίγνετο ἐπιβουλεύων. καὶ πολεμίου μὲν οὐδενὸς κατεγέλα, τῶν δὲ συνόντων πάντων ὡς καταγελῶν ἀεὶ διελέγετο[3].
[6.24] καὶ τοῖς μὲν τῶν πολεμίων κτήμασιν οὐκ ἐπεβούλευε: χαλεπὸν γὰρ ᾤετο εἶναι τὰ τῶν φυλαττομένων λαμβάνειν: τὰ δὲ τῶν φίλων μόνος ᾤετο εἰδέναι ῥᾷστον ὂν ἀφύλακτα λαμβάνειν[4].
[6.25] καὶ ὅσους μὲν αἰσθάνοιτο ἐπιόρκους καὶ ἀδίκους ὡς εὖ ὡπλισμένους ἐφοβεῖτο, τοῖς δὲ ὁσίοις καὶ ἀλήθειαν ἀσκοῦσιν ὡς ἀνάνδροις ἐπειρᾶτο χρῆσθαι[5].
[6.26] ὥσπερ δέ τις ἀγάλλεται ἐπὶ θεοσεβείᾳ καὶ ἀληθείᾳ καὶ δικαιότητι, οὕτω Μένων ἠγάλλετο[6] τῷ ἐξαπατᾶν δύνασθαι, τῷ πλάσασθαι ψεύδη, τῷ φίλους διαγελᾶν: τὸν δὲ μὴ πανοῦργον τῶν ἀπαιδεύτων ἀεὶ ἐνόμιζεν εἶναι. καὶ παρ᾽ οἷς μὲν ἐπεχείρει πρωτεύειν φιλίᾳ, διαβάλλων τοὺς πρώτους τοῦτο ᾤετο δεῖν κτήσασθαι.
[6.27] τὸ δὲ πειθομένους τοὺς στρατιώτας παρέχεσθαι ἐκ τοῦ συναδικεῖν αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο. τιμᾶσθαι δὲ καὶ θεραπεύεσθαι ἠξίου ἐπιδεικνύμενος ὅτι πλεῖστα δύναιτο καὶ ἐθέλοι ἂν ἀδικεῖν. εὐεργεσίαν δὲ κατέλεγεν, ὁπότε τις αὐτοῦ ἀφίσταιτο, ὅτι χρώμενος αὐτῷ οὐκ ἀπώλεσεν αὐτόν.
[6.28] καὶ τὰ μὲν δὴ ἀφανῆ ἔξεστι περὶ αὐτοῦ ψεύδεσθαι, ἃ δὲ πάντες ἴσασι τάδ᾽ ἐστί. παρὰ Ἀριστίππου μὲν ἔτι ὡραῖος ὢν στρατηγεῖν διεπράξατο τῶν ξένων, Ἀριαίῳ δὲ βαρβάρῳ ὄντι, ὅτι μειρακίοις καλοῖς ἥδετο[7], οἰκειότατος [ἔτι ὡραῖος ὢν] ἐγένετο, αὐτὸς δὲ παιδικὰ εἶχε Θαρύπαν ἀγένειος ὢν γενειῶντα.
[6.29] ἀποθνῃσκόντων δὲ τῶν συστρατήγων ὅτι ἐστράτευσαν ἐπὶ βασιλέα ξὺν Κύρῳ, ταὐτὰ πεποιηκὼς οὐκ ἀπέθανε, μετὰ δὲ τὸν τῶν ἄλλων θάνατον στρατηγῶν τιμωρηθεὶς ὑπὸ βασιλέως ἀπέθανεν, οὐχ ὥσπερ Κλέαρχος καὶ οἱ ἄλλοι στρατηγοὶ ἀποτμηθέντες τὰς κεφαλάς, ὅσπερ τάχιστος θάνατος[8] δοκεῖ εἶναι, ἀλλὰ ζῶν αἰκισθεὶς ἐνιαυτὸν ὡς πονηρὸς λέγεται τῆς τελευτῆς τυχεῖν.
Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις, Βιβλίο Β΄, κεφ. 6, 21 κ.ε
ΣΧΟΛΙΑ:
[1] Ένας άνθρωπος όστις αγαπούσε το χρήμα υπερβολικώς και την εξουσίαν συνάμα. Και όποιαν φιλίαν έκανε την έκανε μόνον με σκοπόν να κερδίση κάτι από αυτήν. Έτσι έκανε φίλους τους έχοντας δύναμιν τινά ώστε αν πιανόταν ποτέ ως αδικών να μην τιμωρείται λόγω των υψηλών γνωριμιών του.
[2] Είχε στο μυαλό του μόνον την επιβουλίαν. Και σύντομότατον δρόμον για να βάζη χέρι σε όσα έβαζε στο μάτι είχε την κατηγορίαν, την απάτη και τον δόλον. Και εκείνους που είχαν ως αξίαν την αλήθεια και την τιμήν τους θεωρούσε ηλιθίους.
[3] Και καταγελούσε μόνον τους φίλους του. Όχι τους εχθρούς του. Διότι ήτο θρασύδειλος άνδρας. Αυτούς που τον εμπιστευόντουσαν τους θεωρούσε εύκολα θύματα. Απεναντίας όσοι ήταν καχύποπτοι απέναντί του τους θεωρούσε δύσκολους στόχους ώστε να πλέξη πέριξ αυτών τις πλεκτάνες του. Διότι οι ξέροντες αυτόν καλά φυλάσονταν απ’ αυτόν και δεν μπορούσε να τους κάνη καμιάν ζημιά. Απεναντίας στους αφελείς που πείθονταν στην λυκοφιλία του τους ρήμαζε το βιός τους και την τιμήν τους. Άλλη μια ζωντανή απόδειξις της ρήσεως: «θεέ μου σώσε με από τους φίλους μου γιατί τους εχθρούς μου τους γνωρίζω».
[4] Το θέμα είναι σοβαρόν. Το ζήτημα είναι πώς δύναται να γνωρίση κανείς τους φίλους του και να τους διακρίνη από τους προσποιηθέντας τον φίλον. Για αυτό ίσως είπανε το εξής πάλι σοφό «Στη φιλία και στον έρωτα είμαστε συχνά πιο ευτυχισμένοι χάρη στα όσα αγνοούμε παρά στα όσα ξέρουμε». Βέβαια τα όσα πράττει ενθάδε στον βίον του ο Μένων, αν γίνονται προς τον εχθρόν είναι κλέος και δόξα, αφού τότε έχει κανείς ευγενήν σκοπόν. Για παράδειγμα ας θυμηθούμε την στάσην τύπου Μένωνα του Καραϊσκάκη προς τον Κιουταχή… «Κατ’ αρχάς εξιπάσθην, ογλήγορα όμως εφιλιωθήκαμεν και ελπίζω να του κοστίση η φιλία μου. Είπαμε πολλά, εκείνος με την ιδέαν ότι έχει ραγιάδες τους Έλληνας και εγώ με την ιδέαν ότι είμεθα ελεύθεροι».
[5] Κλασσική αντίδρασις μεταξύ κατεργαρέων. Ο είς φοβείται τον άλλον. Ούτοι οι χαρακτήρες δεν δεικνύουν εμπιστοσύνην σε κανέναν. Φοβούνται τους ομόιδιούς τους μη τους καταφέρουν κάτι που θα τους κάνη κακό. Διότι κανένας απ’ αυτούς δεν γνωρίζει ποιος είναι πιο δυνατός εις την απάτη και το ψέμα. Απεναντίας, κάθε άγιον άνθρωπον, συνετόν και ευλαβήν τον θεωρούν υποψήφιον θύμα των. Λησμονούν οι αχρείοι ότι αυτοί οι ευλαβείς τυγχάνουν της προστασίας του θείου, το οποίο αυτοί έχουν λησμονήσει την ύπαρξιν και αγνοούν.
[6] Η πλήρης διαστροφή της ψυχής. Τοιούτοι τύποι αγάλλονται με την δυστυχίαν που προκαλούν. Η ηδονή που νοιώθει η διεστραμμένη των ψυχή είναι απόρροια της παντελούς ελλείψεως αρχών και αξιών. Τελικώς αυτοί νοιώθουν μιαν απέραντην δυστυχίαν μόλις δεν θα μπορούν πλέον να εξασκήσουν την πανουργίαν και σαθρότητά των. Διότι έρχεται κάποια στιγμή αφ’ ή στιγμής τους εγκαταλείψουν αι δυνάμεις των ένθα και ξεσκεπάζονται και τιμωρούνται και περιθωριοποιούνται. Και πεθαίνουν είτε μόνοι και ως βδελύγματα της κοινωνίας όλης ή τους προλαβαίνει η Άτις και ο όλεθρος και έχουν έν κατηραμένον τέλος.
[7] Δεν είναι τυχαίον ότι την σαθρότητα του εσωτερικού κόσμου του καθενός, η θεία φύσις οικονομεί έτσι ώστε να γίνεται φανερή, αφού εκδηλώνεται και εις τα πάθη του σώματος. Αληθώς μην περιμένει τις εν ώ βλέπει κάποιον να είναι διεστραμμένος ως προς την γενετήσιαν ορμήν ότι χαίρει υγείας και εσωτερικώς. Ταύτα να τα βλέπουν οι προωθούντες την ομοφυλοφιλίαν και τον κυναιδισμόν εις την την σύγχρονον εποχήν.
[8] Η Άτις που είπαμε παραπάνω. Συνήθως η κακία ξεπληρώνεται εις αυτήν την παρούσα ζωή. Διότι το θείον δεν περιμένει κάν λόγω της πληθύος των ανομημάτων των φαύλων να καθυστερήση την τιμωρίαν των και να την αναβάλλη εις μέλλουσαν ζωήν. Δια τούτο ο λαός λέγει το «όλα εδώ πληρώνονται». Ο Μένων τυραννήθηκε πιο πολύ απ’ όλους και δεν είχε έναν αργόν θάνατον άλλα τον θάνατον που του άξιζε.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου