Τα Αρχαία Ελληνικά και η εκπαίδευση


<Πώς θα επιδοτήσουμε τα Αρχαία Ελληνικά>


Γιώργης Γιατρομανωλάκης,
καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας
στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών



Χαρακτηρίσαμε σε προηγούμενο κείμενό μας («Το Βήμα», 10-10-04) τη διδασκαλία των Αρχαίων (γλώσσας και λογοτεχνίας) ως «εθνική πολυτέλεια», απαραίτητη ωστόσο και ζωτικής σημασίας. Μαθαίνουμε Αρχαία όχι γιατί έτσι θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, καλύτεροι πατριώτες ή χριστιανοί. Και προφανώς όχι διότι έτσι μαθαίνουμε καλύτερα τη γλώσσα μας. Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά αυτή την ανορθολογική άποψη. Ο Σολωμός, ο Καβάφης και ο Σεφέρης δεν τελειοποίησαν τα ελληνικά τους κάνοντας εγκλιτικές ή χρονικές αντικαταστάσεις! Και υπάρχουν - ευτυχώς - πάμπολλοι Ελληνες που ενώ δεν έμαθαν να κλίνουν το ρήμα οίδα, γράφουν και μιλούν λαμπρά ελληνικά. Αντίθετα υπάρχουν φιλόλογοι παντελώς ανελλήνιστοι. Μαθαίνουμε λοιπόν Αρχαία για τον ίδιο λόγο για τον οποίο διαβάζουμε λογοτεχνία, πηγαίνουμε στο θέατρο ή ακούμε μουσική. Τα Γυμνασιόπαιδα «πρέπει» να αρχίσουν να μαθαίνουν Αρχαία επειδή έτσι θα έχουν την πολυτέλεια να γίνουν μέτοχοι μιας άλλης τάξεως γλωσσικής και λογοτεχνικής γνώσης και εμπειρίας. Πέρα από όλα τα άλλα. 
H γλωσσική ασυναρτησία
Ωστόσο η προχθεσινή διακήρυξη του υπουργείου Παιδείας για την ενίσχυση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών φαίνεται να στηρίζεται στην παράλογη και αντιεπιστημονική άποψη ότι, αν μάθουμε καλά Αρχαία, θα μιλάμε καλύτερα νεοελληνικά! Αντιγράφω προσεκτικά από το δελτίο Τύπου του Υπουργείου: «Σύμφωνα με την Κα Υπουργό, η ωφέλεια από την ενίσχυση των παρεχομένων γνώσεων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θα είναι σημαντική στη χρήση της καθομιλουμένης (sic), καθώς αποτελεί καθημερινή πλέον διαπίστωση, [κόμμα!] η μη ορθή χρήση της γλώσσας, οι αδυναμίες στην έκφραση και η λεξιπενία». Απίστευτο και όμως ελληνικό! Και τούτο δεν είναι το μόνο δείγμα ιδεολογικής και γλωσσικής ασυναρτησίας. Αλλά τέτοια κείμενα εκθέτουν πρώτα απ' όλα το Υπουργείο.
Παρά τον κίνδυνο να παρεξηγηθώ, υποστηρίζω ότι από τη Μεταπολίτευση κι εδώ - τα πριν ας τ' αφήσουμε - δεν υπήρξε κανένας υπουργός Παιδείας που να έδειξε αληθινό ενδιαφέρον για τα Αρχαία. Δεν αναφέρομαι στις πολιτικές σκοπιμότητες. Για ουσιαστικό ενδιαφέρον συζητώ. Από τότε που επανήλθαν τα Αρχαία στο Γυμνάσιο και γράφτηκαν τα πρώτα βιβλία, αρχές της δεκαετίας του '90 (χάρη κυρίως στην πρωτοβουλία του τότε προέδρου του Π. I. κ. Μπαμπινιώτη), τι έγινε; Ανακυκλώθηκαν βιβλία, «μέθοδοι» και διακηρύξεις. Κέρδος; Μηδαμινό. Μην τα ξαναλέμε: αυτός ο μύθος της «υπαρκτής αρχαιομάθειας» στον τόπο μας πρέπει να τελειώσει. Στα ελληνικά σχολεία (και στις Φιλοσοφικές Σχολές) δεν διδάσκονται Αρχαία - υπάρχει μόνο η εντύπωση πως διδάσκονται. Κάθε χρόνο η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία διενεργεί έναν πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό. Με μεγάλη επιτυχία. Εγινε ποτέ κάτι ανάλογο από τις Εταιρείες Φιλολόγων ή το Υπουργείο; Οχι βέβαια. Γιατί; Διότι γνωρίζουν και οι ίδιοι πως ένας τέτοιος σοβαρός διαγωνισμός θα κατέληγε σε πλήρη αποτυχία. Στο επίπεδο ουσίας οι εξετάσεις των Αρχαίων στις Πανελλαδικές είναι το μέγα άλλοθι της εκπαιδευτικής μας πολιτικής. 
Ενισχύστε τα Νέα Ελληνικά
Αν λοιπόν το σεβαστό Υπουργείο επιθυμεί όντως να βοηθήσει «την ορθή χρήση» της γλώσσας μας, ας ενισχύσει τη διδασκαλία των Νέων Ελληνικών. Αυτό δεν είναι το λογικό; Αν επιθυμεί να ενισχύσει την αρχαιομάθεια, τον πολιτισμό μας γενικότερα, ας καταφύγει σε άλλα επιχειρήματα. Ας αφήσουμε τα μπαλώματα κι ας σχεδιάσουμε επιτέλους ορθολογικά την Παιδεία μας. Οφείλουμε, κάποια στιγμή, να αντιμετωπίσουμε το θέμα της Παιδείας και της διδασκαλίας των Αρχαίων, ειδικότερα, με ρεαλισμό και τόλμη. Θα πρέπει λ.χ. να δεχθούμε ως αληθινό γεγονός, δηλ. ως εθνικό γεγονός, ότι δεν μπορούν και δεν θέλουν όλα τα παιδιά να μάθουν Αρχαία. Ετσι κι αλλιώς δεν μαθαίνουν, και οι πάντες το γνωρίζουν αυτό. H συνταγματική επιταγή ότι η Παιδεία είναι υποχρεωτική για όλους δεν αναφέρεται σε κάποια μαθήματα. Διαφορετικά θα έπρεπε όλα τα παιδιά να μαθαίνουν πιάνο. Ναι, θα μας πουν, αλλά τα Αρχαία δεν είναι σαν το πιάνο. Εχουν εθνική σημασία, δυναμώνουν την ελληνική συνείδηση κτλ. E, τότε ας σοβαρευτούμε. Θέλουμε να συνεχισθεί και προφανώς να βελτιωθεί η όποια παράδοση αρχαιογνωσίας στον τόπο μας; Τότε να σχεδιάσουμε τα πράγματα ορθολογικά και η Πολιτεία να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη. Οι Ολυμπιακοί (που τόσο πια μας δόξασαν) πώς πέτυχαν; Στο τζάμπα; Γιατί η Παιδεία όλο στο δωρεάν και στα παχιά λόγια;
Θα πρέπει να δούμε την Παιδεία μας, και ειδικότερα τη διδασκαλία των Αρχαίων, ως μια προβληματική επιχείρηση. Αυτή η επιχείρηση, αυτός ο οργανισμός πρέπει κάποτε να εξυγιανθεί. Προς Θεού, όχι πάλι με νέα βιβλία, προγράμματα, επιτροπές, συμβούλους και παρασυμβούλους. 'H με την προσθήκη μίας ώρας. Τα έχουμε βαρεθεί αυτά. Το κυριότερο: αυτή η τακτική οδηγεί από το κακό στο χειρότερο. Καθώς λοιπόν πιστεύω (και όχι μόνο εγώ) ότι η λύση, το κλειδί αυτής της προσπάθειας βρίσκεται στο Γυμνάσιο, από εδώ πρέπει να αρχίσουμε. Εδώ πρέπει να δημιουργήσουμε τον πρώτο πυρήνα αρχαιομάθειας. Όχι βέβαια αποκλείοντας κάποιους, αλλά προφανώς συντρέχοντας και βοηθώντας εκείνους που έχουν διάθεση για μάθηση. Και παράλληλα να δώσουμε κίνητρα. Οικονομικά; Βεβαίως. Εδώ επιδοτούμε «καλλιτεχνικούς» συλλόγους, χρηματοδοτούμε επιτήδειους, σπαταλούμε εκατομμύρια για μια δήθεν περιφερειακή ανάπτυξη που δεν θα συμβεί ποτέ. Σπαταλήσαμε εκατομμύρια στους Ολυμπιακούς. Ποιος, αλήθεια, τους θυμάται σήμερα, δύο μήνες μετά; Ποιο ρόλο παίζουν στη ζωή μας σήμερα; Αλλά ο καθημερινός πολιτισμός δεν χάνεται ποτέ. Έτσι πρέπει να «πουληθούν» τα Αρχαία: ως πολυτελής επένδυση του έθνους. Αν τα Αρχαία δεν «ακριβύνουν», κανείς δεν θα τα πάρει σοβαρά. 
Πυρήνας αρχαιομάθειας
Επιδοτούμενα Αρχαία σημαίνει καθημερινή, συστηματική, αυστηρή, επιστημονική διδασκαλία. Καθημερινός συστηματικός έλεγχος. Οσοι επιθυμούν να μάθουν πραγματικά και το αποδεικνύουν, αμείβονται. Με υποτροφίες, με δάνεια. Με χρηματικά έπαθλα. Κυρίως με την προοπτική ενός καλύτερου μέλλοντος. Οταν όλη η Παιδεία μας σχεδιάζεται με το κριτήριο ενός επαγγελματισμού αμφίβολης ποιότητας, γιατί να κρατήσουμε τα Αρχαία δέσμια ενός θολού ιδεαλισμού; Πρέπει να απαλλαγούμε όλοι, Υπουργείο, δάσκαλοι και γονείς από την αδρανή αντίληψη που μας κάνει να πιστεύουμε ότι τα πράγματα στην Παιδεία είναι πάνω-κάτω όπως πριν από πενήντα χρόνια. Που τάχατες τότε «μαθαίναμε» Αρχαία. Μύθος. Ελάχιστοι μάθαιναν και τότε. Οσοι είχαν μεράκι. Οι πολλοί πέρα από το «Δαρείου και Παρυσάτιδος γίγνονται παίδες δύο», παρέμεναν μακριά από τα κλασικά γράμματα. Διδάσκονται Αρχαία, λοιπόν, όσοι το επιλέγουν. Μακάρι και όλοι. Μακάρι να τους πείσουμε όλους. Αλλά και ένα μικρό ποσοστό μαθητών (προσωπικά πιστεύω πως θα είναι μεγάλο) να επιλέξουν να διδαχθούν Αρχαία και να αποτελέσουν ένα νέο, δυναμικό πυρήνα αρχαιομάθειας, κέρδος είναι. Και μάλιστα μέγα. Θα ρωτήσουν μερικοί: και οι φιλόλογοι στα σχολεία μας τι θα κάνουν; Οι Φιλοσοφικές Σχολές πώς θα δικαιολογούν πλέον την ύπαρξή τους; Θα γίνεται ό,τι γίνεται και σήμερα, αλλά με καλύτερη προοπτική. Ο φιλόλογοι έτσι κι αλλιώς «διδάσκουν» τα πάντα, χωρίς μάλιστα ποτέ να διδαχθούν κάτι σωστά. Ειδικά τα Αρχαία. Ομως αν δημιουργηθεί ο πρώτος πυρήνας αρχαιομάθειας στα Γυμνάσια, τότε αλλάζουν τα πράγματα. Για όλους.

Πηγή: Βήμα Κυριακή 7 Νοεμβρίου 2004



DMCA.com Protection Status


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him