Μέθοδος διδασκαλίας στο Λύκειο

του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικού φιλολόγου

-μεταπτυχιακού της εφηρμοσμένης

Παιδαγωγικής του Παν/μίου Αθηνών

I.

Ήδη απ’ το 1824 οπότε και εγένετο η πρώτη συστηματική προσπάθεια αντιμετωπίσεως του θέματος της παιδείας, με την πενταμελή επιτροπή και πρόεδρον τον Άνθιμο Γαζή, καθιερώθησαν τρείς βαθμίδες εκπαιδεύσεως. Στα σχολεία της πρώτης βαθμίδος, ο μαθητής πρέπει να μάθη να διαβάζη, να γράφη και να λογαριάζη. Στην δευτέρα, θα πρέπει να διδάσκονται την ανθρωπιστικήν παιδεία, ήτοι αρχαία ελληνικά, λατινικά, στοιχεία φιλοσοφίας, θεολογία, ιστορία αλλα και στοιχεία φυσικών επιστημών, μαθηματικά και ξένες γλώσσες. Στην τρίτη βαθμίδα ευρίσκεται το πανεπιστήμιον και οι ανώτερες σχολές. Αυτές πάνω κάτω αποτελούν και θα συνεχίσουν ν’ αποτελούν τον πυλώνα του εκπαιδευτικού  μας συστήματος, μέχρις ότου ευρεθεί κάτι πιο λειτουργικό. 


Αν δε θεωρήσωμεν ότι ο σκοπός της παιδείας ,είναι κυρίως ηθικοπλαστικού χαρακτήρος, ήτοι να ταυτισθούν οι νέοι άνθρωποι με την αρετήν, θρησκευτικού προσανατολισμού, το δηλαδή να γνωρίσουν οι νέοι άνθρωποι της κοινωνίας την ύψιστην αρχήν και να γίνουν έτσι θεοσεβείς, αφ’ού ως γνωστόν, όποιος αγνοεί την ύπαρξιν και τους νόμους του θεού ή θα κληθή να τους ανακαλύψη κακήν κακώς μετα από περιπέτειες ή θα αυτοεξορισθή απ’ τους ομοίους του ως θηρίον ανήμερο, αλλά και τέτοιος ώστε να προσδώση αγάπη για την πατρίδα του και να τον κοινωνικοποιήση, να του διδάξη τα καθήκοντά του προς τους ομοίους του, τότε κάθε βαθμίδα της παιδείας αναλαμβάνει να επιτύχη κάποιους στόχους που εξυπηρετούν αυτόν τον τρισυπόστατο σκοπό της. τον ηθικοθρησκευτικόν, τον εθνοδιεγερτικόν και τον κοινωνικοποιητικόν.

Αναλογικώς δε οι στόχοι αυτοί είναι οι εξής: η πρώτη βαθμίδα θα πρέπει να θέση τις βάσεις των ανωτέρω, η μεσαία να τις καλλιεργήση και η τρίτη να τις κατατάξη μεθοδικώς και να τις κατηγοριοποιήση για να μπορει να τις αναπλάση και αναμεταδώση στις επόμενες γενιές. Ενθάδε λόγος θα γίνη κυρίως για την Δευτέρα βαθμίδα, την λεγομένη και μέση εκπαίδευσι.

Στόχος της μέσης βαθμίδος είναι, ως ειπώθη, η καλλιέργεια των ήδη υπαρχουσών βάσεων από την πρώτη βαθμίδα. Ο στόχος αυτός βεβαίως επιμερίζεται και σε άλλους πολλαπλούς και παντοίους στόχους με κατεύθυνσι ωστόσο, έπρεπε τουλάχιστον, ανθρωποκεντρική. Δεν επεισέρχονται ακόμη στοιχεία επαγγελματικής υφής, όχι ακόμη στο γυμνάσιο, το πρώτο μέρος αυτής, εν ώ εμφυλλοχωρουν στοιχεία επαγγελματικής κατευθύνσεως στο λύκειο, το δεύτερο μέρος, που δεν εξυπηρετούν τον κεντρικόν άξονα της ανθρωπιστικής καλλιεργείας αλλά κατευθύνουν το άτομο εις μίαν ωφελιμιστική αξιολόγησι των γνώσεων και στον προσπορισμό μόνον εκείνων των ωφελίμων δια την μελλοντικήν επαγγελματικήν αποκατάστασι και εξέλιξιν. Σ’ αυτην την βαθμίδα οι νέοι ολοκληρώνουν την ανθρωπιστικήν τους παιδεία. Λογικώς έως την Α΄τάξιν του λυκείου ολοκλήρώνουν την κατάκτησι της πρώτης υποστάσεως της παιδείας, αυτήν την ηθικοθρησκευτική, έως την Β΄τάξιν ολοκληρώνουν και τον εθνικόν και κοινωνικοποιητικό χαρακτήρα και εις την Γ΄τάξιν είναι έτοιμοι σαν να ειπής πολίτες, άνθρωποι.

Διατί λέγονται αυτά; Ινα δειχθή, ότι εις το λύκειον, ο μαθητής διαθέτει και αλλοίμονον αν δεν διαθέτη, γνωστική δομή. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι τώρα πια βασιζόμαστε στις ιδέες που έχουν οι μαθητές πριν ακόμα διδαχθούν.

 (απόσπασμα απ’ την εργασία μου εις το μάθημα «εφαρμογές Η/Υ εις την εκπαίδευσιν»)

II.

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟΝ

ΤΗΣ

ΠΑΡΑΛΗΠΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

(expository learning)

Το μοντέλο αυτό έχει διαμορφωθεί στην βάση της θεωρίας του D. Ausubel περί ουσιαστικής λεκτικής μάθησης (meaningful verbal learning) και επίσης στους προβαλλόμενους απ’ αυτόν προκαταβολικούς οργανωτές (advanced organizers). Οι διδακτικές θέσεις του Ausubel συνιστούν τον αντίποδα της ανακαλυπτικής μάθησης, της εμπειρικά αποκτώμενης μάθησης και της Ανοικτής Παιδείας. Πρόκειται για λεκτικώς παρεχόμενη μάθηση (διδάσκεται κάτι από τον δάσκαλο).

Κατά τον Ausubel, η ουσιαστική μάθηση δεν προκύπτει από την χρησιμοποιούμενη μέθοδον εργασίας, αλλά συναρτάται με τον μαθητή και το υλικό μάθησης. Δηλαδή η ουσιαστική μάθηση επιτυγχάνεται όταν ο μαθητής έχει μιαν ορισμένη γνωστική υποδομή και το υλικό προς μάθηση έχει το στοιχείο της καταληπτότητας. Επομένως, δεν έχει σημασία αν η γνώση αποκτάται με ανακάλυψη ή λαμβάνεται έτοιμη. Στη μάθηση το κλειδί βρίσκεται στην ικανότητα να συνδεθεί η νέα ύλη με την υπάρχουσα γνωστική δομή του μαθητή. Αν δηλαδή η νέα γνώση συνδεθεί κατάλληλα με τις προηγούμενες γνώσεις του μαθητή, η μάθηση είναι ουσιαστική και στέρεη. Η θέση ότι ο ακροώμενος μαθητής βρίσκεται σε κατάσταση παθητικότητας, δεν γίνεται δεκτή από τον Ausubel, ο οποίος μιλάει για ενεργητική παραληπτική μάθηση (active reception learning), όταν οι μαθητές ενδιαφέρονται για το διδασκόμενο αντικέιμενο. Επομένως, η παραληπτική μάθηση είναι ουσιαστική και σταθερή, αρκεί η νέα ύλη να συσχετισθεί με την συγκεκριμένη γνωστική δομή του κάθε μαθητή χωριστά. Ο δάσκαλος επιβάλλεται να διδάξει στους μαθητές του τους δυνατούς τρόπους συσχετισμού της νέας ύλης με την γνωστικήν τους δομή. Για τον συσχετισμόν αυτόν βασικός παράγοντας είναι οι λεγόμενοι «προκαταβολικοί οργανωτές» (advanced organizers), που συνιστούν ένα προετοιμασμένο σύνολον ιδεών, οι οποίες παρουσιάζονται στους μαθητές πρίν από το κύριο μάθημα και δημιουργούν το αναγκαίο υπόβαθρο για την νέα γνώση. Ο Ausubel χαρακτηρίζει τους προκαταβολικούς οργανωτές ως «νοητική σκαλωσιά» ( intellectual scaffolding) της νέας γνώσης.

Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η διδακτική-μαθησιακή διαδικασία ακολουθεί τις επόμενες φάσεις:

Φάσεις της διδασκαλίας

Πρώτη φάση

      Παρουσίαση του προκαταβολικού οργανωτή:

·       1. Διευκρινίζονται οι στόχοι του μαθήματος.

·       2. Παρουσιάζεται ο οργανωτής:

α) Αναγνωρίζονται οι προσδιοριζόμενες ενότητες

β) Δίνονται παραδείγματα.

γ) Παρέχεται το περιεχόμενο

δ) Γίνεται επανάληψη.

·       3. Άμεση ενημέρωση στη σχετική γνώση και εμπειρία του μαθητή

Δεύτερη φάση

      Παρουσίαση των μαθησιακών δραστηριοτήτων ή του υλικού:

·       1. Παρουσιάζεται το υλικό

·       2. Εξασφαλίζεται η προσοχή.

·       3. Καθίσταται η οργάνωση σαφής.

·       4. Γίνεται σαφής η λογική τάξη του μαθησιακού υλικού.

Τρίτη φάση

       Ισχυροποίηση της γνωστικής οργάνωσης:

·       1. Χρησιμοποιούνται αρχές ολιστικής θεώρησης.

·       2. Προάγεται η ενεργητική παραληπτική μάθηση.

·       3. Διασφαλίζεται κριτική προσέγγιση στο θέμα.

·       4. Δίνονται διευκρινίσεις.

Αθανασίου Βερτσέτη «Διδακτική»

Σελ. 202-204