Οι σοφιστές και ο Πρωταγόρας



επιμελεία του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-κλασσικού φιλολόγου-

 
Σχεδόν προς τα μέσα του 5ου αι., αρχίζει στην Αθήνα μία κίνηση στην διάρκεια της οποίας βρήκαν την λύση τους οι πολυάριθμες και πλούσιες τάσεις εκείνης της εποχής με τον πολύπλευρο πλούτο, που απλώνεται από την περσική εισβολή μέχρι τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Η ανήσυχη και γόνιμη αυτή εποχή των σοφιστών παραλληλίστηκε με τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό του 18ου αι. Η σοφιστική κίνηση όμως σε μεγαλύτερο βαθμό ζήτησε και βρήκε την περιοχή της δράσης της σε μια πνευματικά και οικονομικά ανώτερη τάξη.

 
Η κίνηση αυτή είχε σαν στόχο της την παράδοση. Κήρυξε τον πόλεμο εναντίον των παραδεδομένων και στράφηκε σε καινούργιες αναζητήσεις. Οι αμφιβολίες που ξύπνησε δεν καταλάγιασαν και σήμερα ακόμη.
Ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης, 485-411, είναι ο ιδρυτής της σοφιστικής. Όπως όλοι οι σοφιστές, ταξίδεψε πολύ. Στην Αθήνα σχετίστηκε με τον Περικλή. Η συντηρητική Αθήνα με τον Πυθόδωρο τον κατηγόρησε και γλύτωσε με φυγή. Τα βιβλία του κάηκαν δημόσια.
Στον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνα ομολογεί ότι είναι σοφιστής. Σύμφωνα με το χωρίο αυτό και απ’ όσα λέει ο προηγούμενος του Πρωταγόρα ομιλητής, η λέξη έχει ήδη πάρει μια διαφοροποιημένηκαι όχι πολύ κολακευτική έννοια, ενώ αρχικά είχε πλατύτερη χρήση και χωρίς παρασημασία (= σοφός). Η εξέλιξη αυτή πραγματοποιήθηκε κυρίως στον κύκλο των σωκρατικών, αντιπάλων της σοφιστικής, και δείχνει έκτυπη την αντίθεση σοφιστών και φιλοσόφων. Σχεδόν όλα τα έργα των σοφιστών χάθηκαν. Απ’ το Γοργία έχουμε τους επιδεικτικούς λόγους «Ελένη» και «Παλαμήδης».
Ο Διογένης ο Λαέρτιος δίδει μεγάλο κατάλογο των έργων του Πρωταγόρα, ενώ ο ίδιος αναφέρει σαν πρώτο το «Περί θεών», που ίσως ήταν και η αφορμή της κατηγορίας που αναφέρθηκε. Άλλο του έργο: «Αλήθεια» ή «Καταβάλλοντες». Πολιτικό του έργο είναι το «Περί της εν αρχή καταστάσεως».
Απεριόριστη αισιοδοξία για την πρόοδο βρίσκεται  τόσο στην φύση της σοφιστικής, όσο και στο διαφωτισμό των νεωτέρων χρόνων. Ό Πρωταγόρας τονίζει πέρα από την φυσική ικανότητα («φύσις») την παιδαγωγική επίδραση («επιμέλεια», «άσκησις», «διδαχή»). Στο πιο εκτεταμένο του έργο «Αντιλογίες», στο οποίο ο Αριστόξενος βεβαιώνει ότι περιείχε όλην την «Πολιτεία» του Πλάτων, βρίσκεται η βάση των δισσών λόγων : « τον ήττω λόγον ποιείν κρείττω», όπως απ’ τους «Καταβάλλοντες» πηγάζει ο σχετικισμός.
Ο Πλάτωνας αναιρεί την αισθησιαρχία και τον σκεπτικισμό για την γνώση, που εισήγαγαν οι σοφιστές. Όταν έχω μόνο τα βιώματα των αισθήσεων, λέει ο Πλάτωνας, δεν έχω γνώση. Προϋπόθεση της γνώσης είναι η κρίση. Οι αισθήσεις όμως δεν έχουν την ικανότητα να κρίνουν. Την ικανότητα αυτή την έχει μόνο ο Νούς. Με τις έννοιες, που δεν προέρχονται από την εμπειρία αλλά από τις ιδέες, το αιώνιο κεφάλαιο του νού, χαρακτηρίζουμε το υλικό των αισθήσεων. Επομένως η γνώση, η αλήθεια δεν είναι όσα τα υποκείμενα και τα αντικείμενα, αλλά μία, αυτή που προκύπτει απ’ την λογική διαδικασία και που η ψυχή επαναφέρει και ξαναθυμάται, όπως την είχε γνωρίσει στην προσωματική περίοδο.
Το δρόμο προς την γνώση ανοίγει η παιδεία, όργανο απελευθέρωσης των δεσμωτών του πλατωνικού σπηλαίου, οι οποίοι μένουν στον κόσμον των σκιών, όργανο στροφής των οφθαλμών προς την γνώση και προς το «είναι»

Απόσπασμα από το βιβλίο του
Δημητρίου Κατσάνου «Σύνοψη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας», εκδ. «Μπαρμπουνάκη»
DMCA.com Protection Status Copyrighted.com Registered & Protected


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him

7 σχόλια:

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ είπε...

Η φιλοσοφική σημασία του διαλόγου «ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ»
1. Ποια είναι τα θέματα που συζητούν ο Πρωταγόρας και ο Σωκράτης στο διάλογο και ποια σχέση έχουν μεταξύ τους;
2. Διαλεκτική - σωκρατική ειρωνεία - μαιευτική: Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για το καθένα, επισημαίνοντας πώς χρησιμοποιούνται από το Σωκράτη στον Πρωταγόρα9. (Να συμβουλευτείτε και την εισαγωγή του βιβλίου σας, σσ. 35- 36).
3. Να δώσετε ένα σύντομο ορισμό της διαλεκτικής μεθόδου του Σωκράτη και να γράψετε τα πλεονεκτήματά της στη φιλοσοφική συζήτηση.
4. Ποιες μεθόδους της σοφιστικής συναντάμε στον Πρωταγόρα και ποια στάση τηρεί ο Πλάτων απέναντι σ'αυτές;
5. Ο Πρωταγόρας και οι σοφιστές γενικά αλλά και ο Πλάτων καταφεύγουν στο μύθο ως φιλοσοφική μέθοδο. Με ποιο τρόπο μπορεί να συμβάλει ο μύθος στη φιλοσοφική αναζήτηση και ποια είναι τα όριά του10;
6. Γιατί ο Σωκράτης (και ο Πλάτων) ειρωνεύεται ιδιαίτερα τη διάλεξη ως φιλοσοφική μέθοδο; Για ποιο σκοπό τη χρησιμοποιούσαν οι σοφιστές;
7. Γιατί οι σοφιστές θεωρούνται πρωτοπόροι της λογοτεχνικής ανάλυσης;
8. Ποιες αντιρρήσεις εκφράζει ο Σωκράτης για το σχολιασμό ποιητικών κειμένων ως μέθοδο φιλοσοφικής αναζήτησης;
9. Πώς αναδεικνύει ο Πλάτων στον Πρωταγόρα τη διαλεκτική ως μοναδική φιλοσοφική μέθοδο για την αναζήτηση της αλήθειας;
10. Αφού προσδιορίσετε την έννοια του «σχετικισμού» και του «υποκειμενισμού» με τη βοήθεια ενός λεξικού, να εξηγήσετε τη στάση
του Σωκράτη προς τις αντιλήψεις αυτές των σοφιστών. Να συμβουλευτείτε και την εισαγωγή του βιβλίου σας (ενότητα Δ2).
11. Ποια θέση παίρνει απέναντι στην αλήθεια καθένας από τους δύο συζητητές (Σωκράτης - Πρωταγόρας) στο διάλογο; Ποια σημασία έχει αυτή η θέση για τις αντιλήψεις τους σχετικά με τη φύση της αρετής;

Ανώνυμος είπε...

γεια σας.να σας ρωτησω κατι?τ θεματα των αρχαιων για αυριο κατα τι ωρα θα τ βγαλετε?

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ είπε...

Η πρακτική έχει δείξει ότι γύρω στις 11 περίπου είναι στα χέρια μας..

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ είπε...

Τελευταίες Εκτιμήσεις:

Πηγή: http://www.philologika.gr/ta-nea-mas-ta-sos-sta-arxaia-kateythynshs.htm


Όσον αφορά το διδαγμένο κείμενο, τα αποσπάσματα που είναι πιθανότερο να εμφανιστούν στις φετινές Πανελλήνιες Εξετάσεις είναι οι ενότητες του Πρωταγόρα (ιδιαίτερα η έκτη ενότητα), η ενότητα 13 της Πολιτείας, οι ενότητες 4, 5 και 6 από τα Ηθικά Νικομάχεια και οι ενότητες 15 και 16 από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη.

Ανώνυμος είπε...

ρωταω γιατι αλλες φορες τα εχετε βγαλει νωρις για παραδειγμα οπως στην ιστορια γενικης π βγαλατε τ θεματα 6:47 πμ. !

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ είπε...

Παρανόησις!!!!!!!
Η ανάρτηση ήταν από εκείνη την ώρα σε αναμονή.
Κατά τις 11 εμπλουτίσθη με τα θέματα.
Απαγορεύεται από τον νόμο πριν βγει ο πρώτος μαθητής από τα εξεταστικά κέντρα να διαρρέυσουν τα θέματα...
Και η πρώτη δυνατή αποχώρησή μαθητή είναι επιτρεπτή μετά τη συμπλήρωση 1,5-2 ωρών.

Ανώνυμος είπε...

ααα !!! οκ επειδη ειδα την ωρα που αναρτηθηκε η σελιδα ! τεσπα ευχαριστω πολυ !