Διάκριση Παθητικῆς & Μέσης Διαθέσεως τῶν Ρημάτων

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

Ὑπ. Δρ. Κλασσικῆς Φιλολογίας

Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου άσκηση που είχε βάλει για εργασία στο σπίτι η δασκάλα της Γ' Δημοτικού. Σε αυτήν καλούσε τα μικρά παιδιά να κλίσουν στην παθητική φωνή στους χρόνους Ενεστώτα, Παρατατικό κι Αόριστο το ρήμα "ενημερώνομαι".

Αμέσως εσκέφθην τον Τριαντάφυλλίδη και την Γραμματική του. Εκεί στην σελίδα 141 γράφει:

"Τα ρήματα που σημαίνουν πως το υποκείμενο παθαίνει, δηλαδή δέχεται μιαν ενέργεια από άλλον, έχουν παθητική διάθεση και λέγονται παθητικά.

Αναφέρει ως παράδειγμα.... "ο κάμπος φωτίστηκε από τον ήλιο".

Ωραία. Μας έδωσε και το ποιητικόν αίτιον "από τον ήλιο" και όλα κατανοητά. Για δε τα ρήματα μέσης φωνής λέγει πάλι στην ίδια σελίδα...

"Τα ρήματα που σημαίνουν πως το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει σε αυτό έχουν μέση διάθεση και λέγονται μέσα"

Το παράδειγμα που επικαλείται είναι το "το πρωί σηκώνομαι στις εφτά".

Τώρα το παιδί εκαλείτο να κατανοήση τις διαθέσεις. Και με ρωτά το μικρό παιδί. 

- "Ο γονιός που ενημερώνεται από τον δάσκαλο για την πρόοδο του παιδιού του τί κάνει; Το ρήμα "ενημερώνομαι" τί διάθεση έχει; Παθαίνει τίποτα από τον δάσκαλο; 

- "Όχι βέβαια" του ανταπαντώ εγώ "δεν παθαίνει κάτι, η ενημέρωση δεν είναι πάθημα". 

- "Άρα ο γονιός ενεργεί;" μου συνέχισε εκείνο. 

- "Από μιαν άποψιν ναί" του ξαναείπα. "Σηκώνεται ντύνεται και πάει σχολείο, περιμένει στην σειρά του και σαν τον φωνάζει ο δάσκαλος ή η δασκάλα πλησιάζει, ώστε να ακούση τι έχει αυτός ή αυτή να του πή για το παιδί του. Και το να ακούη κανείς είναι μια σημαντική ενέργεια. Είναι σπουδαίο να είναι κανείς ενεργητικός ακροατής".

- "Και η ενέργεια γυρίζει σε αυτόν"; ρώτησε πάλι

- "Ασφαλώς... όλη του αυτή η κίνηση να πάη στο σχολείο να ακούση την ενημέρωση γυρνάει σε αυτόν ως απόκτηση της πληροφορίας."

- "Άρα είναι Μέση Φωνή" μου λέγει.

- "Μέσης διαθέσεως του λέγω". 

- "Η ενεργητική, δεν είναι φωνή;" μου ξαναλέει...

- "Διάθεση και φωνή"

- "Και η μέση γιατί δεν είναι φωνή και είναι μόνο διάθεση;"

... τότε κατάλαβα τί τραβάνε οι δάσκαλοι και έμεινα να συλλογιέμαι

Διαβάστε Περισσότερα

Ο Έλλην Λόγος στη Ναξιακή Δημοσιογραφία

Κωστή Στυλ. Λεβογιάννη
Οικονομολόγου-δημοσιογράφου πρ. Γεν. Γραμματέως Ενώσεως Κυκλαδικού Τύπου
Συνεργάτου της εν Νάξω εκδιδομένης ημερησίας εφημερίδος «ΚΥΚΛΑΔΙΚΗ»
Πτυχιούχου (επ’ ακροατηρίω) της Δημοσιογραφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο Έλλην* λόγος στη ναξιακή δημοσιογραφία
(*ως επίθ.=ελληνικός. Δ.Δημητράκος:Νέον λεξικόν, ΑΘΗΝΑΙ 1956)

Α΄ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Το παρόν πόνημα εξετάζομε μία μόνο εκ των πτυχών που συγκροτούν τη στάθμη της ποιότητος της δημοσιογραφικής γραφής στο ναξιακό τύπο, ήτοι τα κοινότερα και συχνότερον απαντώμενα σφάλματα κατά τη χρήση της - κατά τον ισόθεο Όμηρο - αμήτορος και θεαγωγού ελληνικής γλώσσης, εξ επόψεως γραμματικής, συντακτικού και λογικής ευσταθείας ή καταλληλότητος λέξεων ή εκφράσεων διατυπουμένων στα κείμενα ναξιακών εφημερίδων και περιοδικών. Υπό τον τίτλο αυτό υποκρύπτεται και η άλλη όψη του νομίσματος, δηλαδή ο αφελληνισμός της γλώσσης, όπως αυτός προσδιορίζεται από το οσημέραι ογκούμενο κύμα εισβολής ξένων λέξεων ή εκφράσεων στο ελληνικό λεξιλόγιο.

Διαβάστε Περισσότερα

Η Γλώσσα Διαμορφώνει το Ήθος του Κοινωνικού Ανθρώπου

Κωνσταντίνου Λουκά

 

επιμελεία 

Νικολάου Γεωρ. Κατσούλη

- φιλολόγου

Αι ανάγκαι εις τας οποίας εκ φύσεως είναι καθυποβεβλημένοι οι άνθρωποι, κατηνάγκασαν αυτούς να μένουν στο αυτό μέρος συζώντες προς αμοιβαίαν βοήθειαν. Αλλά δυσκολώτατον και σχεδόν αδύνατον θα ήταν να λαμβάνωσι οι άνθρωποι παρ’ αλλήλων ταύτην την βοήθειαν, εάν δεν είχον σημεία τινά, δια των οποίων θα εδύναντο να φανερώσωσι προς αλλήλους τας διαθέσεις της ψυχής των και τας χρείας των. Η ανάγκη λοιπόν αύτη καθυποχρέωσεν αυτούς, πρώτον μεν να μεταχειρισθώσιν ανάρθρους τινάς φωνάς, έπειτα δε διάφορα του σώματος σχήματα και τελευταίον τας λέξεις, αίτινες είναι ο άριστος διερμηνεύς των εννοιών και των της ψυχής βουλευμάτων. Ούτος δε ωνομάσθη «Γλώσσα», διότι αύτη είναι το κυριώτερον αυτού όργανον.

Διαβάστε Περισσότερα

Η Επιφωνηματική Θεωρία και η Αρχέγονη Γλώσσα

του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

- φιλολόγου

Ωρισμένοι της θεωρίας της Φιλοσοφίας θεωρώντας, ότι δεν είναι δυνατόν το ανθρώπινον γένος να εδιδάχθη και να έμαθε την φωνή, το ομιλείν από τα πετεινά του ουρανού και τα ζώα, έχουν την γνώμη, ότι οι πρώτοι φθόγγοι της γλώσσας προήλθαν από επιφωνήματα, όπως το «pah», «st», «hm» «φεύ», δηλαδή εξ αυτομάτων εκφράσεων της χαράς, του άλγους, της λύπης κτλ. Αυτή είναι η λεγόμενη Pah Theory.

Αλλά και σε αυτό υπάρχουν διάφορες γνώμες, αν δηλαδή οι μέχρι τώρα γνωστές γλώσσες δύνανται να αναχθούν σε μία μόνην μητέρα ή αρχέγονον γλώσσα, ή αν προς εξήγηση των υπαρχόντων γλωσσικών φαινομένων υπήρξαν πολλές τέτοιου είδους αρχέγονες γλώσσες.

Διαβάστε Περισσότερα

«Κατ’ Ἀρχάς» ή «Κατ' Ἀρχήν / Καταρχήν»;

τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν 

Στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Γ. Μπαμπινιώτη) διαβάζομεν τα εξής διαφωτιστικά:

Η φρ. «κατ’ αρχήν» αντιστοιχεί στο λατ. «in principio» (αγγλ in principle) και σημαίνει «ως θέμα αρχής, για λόγους αρχής» και «στα βασικά σημεία»

• Κατ’ αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό τής απόφασης
• Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν

Επομένως, το «κατ’ αρχήν» δεν σημαίνει «κατ’ αρχάς, στην αρχή, εν πρώτοις», όπως καταχρηστικά χρησιμοποιείται πολλές φορές. Με τη σημ. «πρώτα-πρώτα, εν πρώτοις, αρχίζοντας» χρησιμοποιείται η φρ. «κατ’ αρχάς» ή «στην αρχή»

• Κατ’ αρχάς νόμιζε πως ήταν σωστό, μετά τη συζήτηση όμως άλλαξε γνώμη

Το επίρρ. «αρχικά / αρχικώς» σημαίνει:

(α) «στην αρχή, κατ’ αρχάς»

• Αρχικά πίστευα πως είχε δίκιο

και (β) «στο αρχικό στάδιο, στο ξεκίνημα, παλιά»

Η φρ. «εξαρχής» του αρχαιοπρεπούς «αρχήθεν», συνδέει το σημείο ενάρξεως με τον χρόνο κατά τον οποίο λέγεται κάτι

• Εξαρχής υποστήριζα ότι ακολουθούσαμε εσφαλμένη τακτική, τώρα δικαιώνομαι.

Το «απαρχής» σημαίνει:

(α) «εξαρχής»,

αλλά συχνότερα απαντά στη φρ. (β) «απαρχής μέχρι τέλους»

• Υποστήριζα αυτή την άποψη απαρχής μέχρι τέλους, (=δηλ συνεχώς, σταθερά).

Από συμφυρμό των φρ. «απαρχής» και «εξαρχής» προέκυψε το «αποξαρχής», με επιτατική σημ. Επιτατική σημ. έχει επίσης η φρ. «Εξυπαρχής», δηλώνοντας την έναρξη από τότε που υπάρχει κάτι.

Διαβάστε Περισσότερα