ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ Α'2.


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
Για να καρπώνεσαι τον Όμηρο και να νιώθεις υπερηφάνεια , θεωρώ πως είναι ανάγκη να κατανοείς τα λόγια του και να τα ταιριάζεις με την εποχή σου. Να τα ερμηνεύεις με τρόπο ελκυστικό κι όχι με τον αποστεωένο τρόπο των λεξικών. Τά λήμματα των λεξικών πρέπει να τα μετατρέπεις σε οχήματα που θα σε οδηγούν σε ιδέες εμπνευστικές ,ώστε  να ομορφαίνεις μ'αυτές την καθημερινότητά σου. Να δείχνεις αυτόν τον δρόμο και σ' άλλους .
Μ'αυτό το σκεπτικό και δίχως άλλη χρονοτριβή, συνεχίζω το ταξίδι που έχω προτείνει με τις λέξεις του Ομήρου από Α...
ΑΙΘΗΡ : προέρχεται από το ρήμα ''αίθω'' που σημαίνει καίω ,λάμπω. Είναι ο καθαρότερος και υψηλότερος αήρ. Ο Δίας παρουσιάζεται ως ''αιθέρι ναίων'' -αυτός που κατοικεί στον αιθέρα. Εξάλλου κι εμείς σήμερα χαρακτηρίζουμε ως αιθέρια όντα εκείνα που η ουσία τους δεν είναι συνηθισμένη, δηλαδή ανθρώπινη και γήινη. Είναι πιο πολύ ουράνια ,διαυγής -δίχως εκείνο το βάρος που ισοπεδώνει τον κόσμο μας.
ΑΙΜΩΝ : τον γνωρίσαμε αυτόν-ήταν ο γιος του Κρέοντα που τόσο αγαπούσε την αρραβωνιαστικιά  του,την Αντιγόνη. Έχει γραφτεί λοιπόν για τ'όνομά του πως αυτό από τους παλιούς ερμηνευόταν ως Δαίμων. Θα μπορούσαμε ίσως να υποθέσουμε πως σ'ένα ΄΄αλλο επίπεδο κρυμμένο -και συνεπώς πιο γνήσιο-ο Αίμων-δαίμων  εκπροσωπούσε την μοίρα της Αντιγόνης ή-εάν αο πάμε παραπέρα-τον φύλακα άγγελο που μάχονταν για να την σώσει κα αν μπορούσε,  να σωθεί κι ο ίδιος.
ΑΙΘΟΥΣΑ: πρόκειται για τη μετοχή του ρήματος ''αίθω '' που- όπως  αναφέρθηκε-σημαίνει λάμπω -καίω. Την πρωτοσυναντάμε στην εποχή των ανακτόρων. Ήταν μια υπόστεγος σειρά κιόνων  ,η οποία απείχε λίγο από το τοίχο΄(gallerie). Επρόκειτο για την είσοδο του ανακτόρου -(αίθουσα-πρόδομος-μέγαρο) -μπροστά απ'την οποία ήταν η ανοιχτή αυλή-κι έτσι ΄΄έλαμπε αυτή από το φως του ήλιου που εισχωρούσε άπλετος και ανεμπόδιστος με τους μεγαλοπρεπείς κίονες να τον υποδέχονται . Σ'αυτή την δομή επιδόθηκαν αργότερα, στην κλασική εποχή-οι θαυμαστοί απ'όλους  ναοί των θεών .
AIMA  το αίμα παρουσιάζεται στον Όμηρο ως η έδρα της ζωής. Ο όρος ''αίμος'' σημαίνει και κορυφή,οπότε μπορούμε να αισθανθούμε την διασύνδεση .   Και θυμόμαστε επίσης πως οι σκιές του κάτω κόσμου πρέπει να πιουν αίμα για ν'αποκτήσουν συναίσθηση για λίγο και να επικοινωνήσουν με τον επάνω κόσμο
ΑΙΧΜΗΤΗΣ : ενας εξαιρετικός χαρακτηρισμόςτου γενναίου πολεμιστή. Είναι εκείνς ο πολεμιστής που μάχεται με την λόγχη, με την αιχμή του δόρατός του-φαντάζομαι τόσο καλά που στο τέλος κι οίδιος γίνεται αιχμηρός,ένα με την αιχμή . Είναι οαιχμτής!
ΑΚΕΩΝ: είναι ο ήσυχος ,ο σιωπηλός. Κι επειδή ''άκεσμα'' ονομάζεται απ'τον Όμηρο το γιατρικό, είναι φανερό πως οι σοφοί μας πατέρες είχαν μαντέψει καλά τις θεραπευτικές ιδιότητες της ηρεμίας.
ΑΚΗΡΑΤΟΣ: ( α+κεραννυμι=αναμειγνύω) -είναι ο καθαρός,ο ακηλίδωτος,ο αβλαβής. Το χρησιμοποιούσαν πιο πολύ για να ονομάσουν το καθαρό νερό ή τον οίνο. Αλλά θα μπορούσαμε ευρύτερα να φανταστούμε-απ'αυτό ορμώμενοι-τις αρνητικές επιπτώσεις των πολλών προσμείξεων και αναμείξεων γενικότερα.Εξάλλο η καθαρότητα είναι το ζητούμενο.
ΑΚΡΟΚΟΜΟΣ : έχε κάτι το πολύ σύγχρονο αυτός ο χαρακρηρισμός (άκρη=κορυφή+ κόμη =μαλλιά). Ακρόκομος λοιπόν ήταν εκείνος που είχε ξυρισμένο όλο το κεφάλι εκτός από μια τουφα στην κορυφή,την οποία έδενε.Οι Θράκες προτιμούσαν αυτό το χτένισμα. Και πολλοί νέοι σήμερα .Είναι εκκεντρικό και μοντέρνο.
ΑΛΕΙΦΑΡ : το άλειφαρ ήταν η αλοιφή,το άλειμμα. Εκείνη η κατάληξη του -ρ που φανερώνει την ροή και το συνεχές συμμετέχοντας έτσι στην σημασία της λέξης ήταν συναρπαστική.---άλειφαρ...μαγευτικό ακούγεται!
ΑΛΕΚΤΩΡ  εντάξει,το γνωρίζουμε πως πρόκειται για τον πετεινό. Αλλά αρχικά σήμαινε αυτόν που δεν ξεκουράζεται,δεν ξαπλώνει ποτέ. Συνεπώς δεν αφήνει και τους υπόλοιπους.
ΑΛΕΞΩ : το ρήμα αυτό σημαίνει υπερασπίζομαι και αποκρούω. Κι έτσι ,ένα αλεξικέραυνο αποκρούει τον κεραυνό ,ένα αλεξίπτωτο την πτώση κι ένας Αλέξανδρος τους άνδρες που είναι εχθροί.  (με την ευκαιρία : Χαίρε Μέγα !)
ΑΛΙΖΩΝΕΣ: Αγαπώ αυτόν τον χαρακτηρισμότου στα έπη. Οι Αλιζώνες είναι εκείνοι που είναι περιζωσμένοι από θάλασσα (άλς+ζώννυμι) . Πόσους τέτοιους θεϊκούς τόπους έχει η Ελλάδα μας.
Αυτές ήταν άλλες δέκα ομηρικές λέξεις δοσμένες με μια πιο οικεία,πιο κουβεντιαστή λογική. Με μια οπτική ταξιδιάρικη,όπως εκείνη που έχουν τα όνειρα που αγαπήσαμε.
Εύχομαι να τις χαρήκατε όσο κι εγώ.
--Φιλότητα!


ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ Α'1.


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Η αρχαία ελληνική γλώσσα διαπερνά τους αιώνες ήρεμη και ισχυρή. Την γνωρίσαμε μέσα απ'την αττική διάλεκτο, εφόσον μόνη αυτή διασώθηκε ή μόνο αυτήν δέσωσαν  (κανείς ποτέ δεν θα μάθει). Προστέθηκε και η ινδοευρωπαϊκή θεωρία,  που παραποίησε την προϊστορία. Μπορεί τα θεμέλιά της θεωρίας αυτής να είναι σαθρά ,αλλά πετυχαν κάπως τον στόχο τους κι έτσι μειώθηκαν εκείνοι που ένιωσαν την ανάγκη να διερευνήσουν βαθύτερα στα ήδη βαθιά  μονοπάτια του χρόνου.
 Ο Όμηρος είναι ο επίσημος και μοναδικός σήμερα χωροχρόνος  όπου διασώθηκαν όσες πληροφορίες απ'την παλαιότερη εποχή  κατάφεραν να τρυπώσουν μέσα στους στίχους των δύο επών.  Ανάσες λέξεων απ'τις ελληνικές διαλέκτους ,κυρίως την δωρική -που επιβεβαιώνεται ως η αρχαιότερη- κυκλοφορούν ακόμα μέσα στα ομηρικά λόγια.  Έθιμα, παραδόσεις, τρόποι ενδυμασίας, φιλοξενίας, μάχης,  όπλων και ταξιδιών  ζωντνεύουν στην φαντασία μας . Στοιχεία απ'οσους επικούς κύκλους προηγήθηκαν μας δίνουν εικόνα και γνώμη για τους ήρωες,τους βασιλιάδες-άνακτες  και τ'ανάκτορα που χορήγησαν την ιδέα και την λάμψη ώστε να κατοικήσουν  πλέον  σ'αυτά οι νέοι βασιλιάδες-άνακτες  ,που ήταν  οι θεοί του Ομήρου ,που έγιναν θεοί της Ελλάδας,  θεοί του κόσμου .
 Ο Μέγας Αλέξανδρος αγάπησε τον Όμηρο και τον έκανε οδηγό του γιατί δεν υπήρχε τίποτα πιο παλιό,τίποτα πιο θεϊκό που θα του χάριζε υπερφυσικές δυνάμεις. Οι λέξεις,τα λόγια του Ομήρου είναι ποτισμένες με μυστικά γνώσης-μυστικά που είναι ικανά ν'αλλάξουν για πάντα την ψυχή και το μυαλό του ανθρώπου που επιλέγουν ν'αγγίξουν.
 Συγκέντρωσα κάποιες λέξεις-αυθόρμητα τις συγκέντρωσα- κι έπειτα  διαχώρισα κάποιες που θεώρησα πως η ερμηνεία τους είναι από μόνη της μια μικρή κοσμοθέαση. Σκέφτηκα να τις μοιραστώ και να παρουσιάζω εδώ κάποις απ'το  Α αρχίζοντας. Τις παρουσιάζω πάντως  μ'εναν δικό μου τρόπο :περισσότερο αυθόρμητο και όσο γίνεται λιγότερο τυπικό.
Αγάκλειτος :  (άγαν+ κλέος) είναι ο ξακουστός ,που έχει κερδίσει πολύ κλέος. Προφανώς θα έχει δώσει πολλούς αγώνες με νίκες-οπότε αγαπήθκε άγαν,όπως όλοι οι ξεχωριστοί-τουλάχιστον έτσι θ'άξιζε.
----
Αγάλλομαι : το γνωρίζουμε ότι σημαίνει χαίρομα,ευχαριστιέμαι. Πιο συγκεκριμένα όμως  σημαίνει χαίρομα με υπερηφάνεια. Και βέβαια δεν είναι κακό νά'ναι κανείς περήφανος όταν έχει λόγους να χαίρεται μετά τον κόπο του-κι ας ενοχλούνται οι άλλοι.
----
Αγαμέμνων: ο περίφημος αρχιστράτηγος ,ο  βασιλιάς των Μυκηνών, ο γιός του Ατρέα, ο εγγονός του Πέλοπα. Με τέτοιυς τίτλους πώς να μην είναι κανείς Αγαμέμνων; (άγαν +μίμνω)-που σημαίνει επιμένω πολύ,είμαι μεγαλόφρων,αλλά και ευσταθής και καρτεριός συνάμα.  Έτσι είναι-οφείλει να υπηρετεί καθείς τ' ωραίο όνομά του.
---
Αγάννιφος (άγαν+νίφω) : χιονοσκεπής Είναι το επίθετο του Ολύμπου. Σε πιο άλλο βουνό να έδινε κανείς έναν τόσο επιβλητικό χαρακτηρισμό αν όχι στο βουνό των θεών,το απόλυτο βουνό;
---
Αγανόφρων  (άγαν + φρην ) : αυτός που έχει γλυκιά διάθεση ,που είναι φιλόφρων πολύ κι επιεικής. Τόσο πολύ είχαν οξύνει την παρατηρητικότητα και την ενσυναίσθησή τους εκεινοι οι άνθρωποι που με μια λέξη, έναν χαρακτηρισμό μόνο μπορούσαν να ψυχογραφήσουν ένα άτομο.
---
Αγάρρος (άγαν+ρέω)  : αυτός που έχει ορμητικά νερά. Αυτό το επίθετο δόθηκε στον Ελλήσποντο. Επίθετο πού είναι ήχος ,εικόνα και ιδιότητα συνάμα.
----
Άγη: η άγη είναι το θαύμα και ο θαυμασμός-''άγη μ'έχει''=με κατέχει ο θαυμασμός. Απ'τις κορυφαίες στιγμές της ανθρώπινης ζωής.
---
Αγνός : άξιος θαυμασμού και συνεπώς ιερός. Θεωρώ πως είναι από τις πλέον διαυγείς λέξεις της γλώσσα μας.
---
Αγών :   ο όρος αγών στη αρχαία ελληνική δήλωνε τον τόπο συναγωγής,συνήθως μια πλατεία πριν απ'τους ναούς όπου συγκεντρώνονταν οι προσευχόμενοι άνθρωποι. Μπορεί και οι θεοί -λένε κάποιοι. Μπορεί, Ο καθένας έχει μερίδιο στον αγώνα. Και οι θεοί.
----
Αδάμας  ( α+δαμάζω ): είναι ο αδάμαστος, που δεν διασπάται ,δεν κατακτιέται. Είναι ο χαρακτήρας που χαράζει μα δεν χαράζεται. Ποτέ,από κανέναν.
----
Αεθλοφόρος : πιο όμορφη λέξη -θεωρώ -απ'τη λέξη  νικητής. Έτσι είναι. Πρέπει κανείς  να φέρει τους άθλους του  μονάχος. Και να τους υποφέρει ενίοτε. Έχουν κι οι νίκες ένα βάρος ειδικό.
----
Αήρ : ο κατώτερος και πυκνότερος αήρ,. Αυτή η ατμώδης σφαίρα που υπάρχει  για όλους μας. Η ατμόσφαιρα.
---
Αία : η γη -πατρίς αία =η πατρική γη. Σαν κραυγή βαθιά ηχεί. Μάλλον...ηχούσε.
----
Αιγαίων  : μ'αρέσει πολύ αυτό τόνομα. Είναι ένας θαλάσσιος εκατόγχειρος γίγαντας που συμβολίζει την τρικυμία της θάλασσας. Σίγουρα γιος του Ποσειδώνα.  Λέγεται πως οι άνθρωποι  του έδωσαν τ'όνομα Αιγαίων.  Για τους θεούς ήταν ο Βριάρεως. Ξέρω όμως πως οι καταλήξεις των ονομάτων σε -εω ήταν προϊστορικές. Αναρωτιέμαι ποιο νά 'ταν οι θεοί λοιπόν...
Με την εσκεμμένη  αφορμή αυτού του προβληματισμού θα δώσω το έναυσμα για να ρίξουμε μια διαφορετική ματιά  στα λόγια του Ομήρου. Κι αν αντεχουμε και θέλουμε,θα επανέλθω για την συνέχεια.


Α' Βιβλίο Πολιτείας: Οι συνομιλητές του Σωκράτη και το ιστορικό πλαίσιο


Το πρώτο βιβλίο της Πολιτείας έχει διχάσει τους ερευνητές σε αυτούς που θεωρούν ότι γράφτηκε νωρίτερα από τα υπόλοιπα μέρη της και εν συνεχεία ενσωματώθηκε σε αυτήν ως εισαγωγή και σε εκείνους που θεωρούν ότι τόσο το πρώτο βιβλίο της Πολιτείας όσο και τα υπόλοιπα γράφτηκαν κατά την ίδια περίοδο.  Μεταξύ των ερευνών, που έχουν διενεργηθεί, η πρώτη εκδοχή μοιάζει πιο πιθανή, εκδοχή που επιβεβαιώνεται και από γλωσσολογικές έρευνες, που την τοποθετούν πιο κοντά στα πρώιμα πλατωνικά έργα. Δεδομένων όλων αυτών το πρώτο βιβλίο της Πολιτείας πρέπει να τοποθετηθεί χρονικά περί το 400-390 π.Χ. Ο δραματικός χρόνος του διαλόγου τοποθετείται περί τα 421π.Χ. Κατά συνέπεια, ο Πλάτων προχωρώντας στην συγγραφή του έχει υπόψη του τα γεγονότα που μεσολάβησαν και που καθόρισαν τις εξελίξεις για την Αθήνα της εποχής του τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στο πνευματικό.



ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ: ο Θρασύμαχος και οι "πρόδρομοί" του



Κατά τη διάρκεια του 5ου αι. π.Χ. η αθηναϊκή δημοκρατία μετατράπηκε σε μια ιμπεριαλιστική δύναμη, που είχε έναν και μόνο σκοπό: την κυριαρχία σε άλλες πόλεις. Αυτός ο σκοπός κατέληξε σε αναγκαιότητα, την οποία μπορούμε να αντιληφθούμε φέρνοντας στον νου μας όλα τα μεγαλεπήβολα σχέδια, που οι Αθηναίοι έφεραν σε πέρας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αλλά, επίσης, και τις νέες οικονομικές απαιτήσεις, που προέκυψαν από την νέα θεσμική πραγματικότητα. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος και ο εσωτερικός αναβρασμός έρχονται ως αποτέλεσμα της πολιτικής αυτού του είδους εμπνέοντας την μετέπειτα κριτική σκέψη. Στην ακόλουθη ανάλυση θα εξεταστούν τρία διαφορετικά γραμματειακά είδη: η τραγωδία Φοίνισσαι τού Ευριπίδη και συγκεκριμένα ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ο Ετεοκλής σε αντίστιξη με τον αδερφό του Πολυνείκη, ο διάλογος των Μηλίων, απόσπασμα από την ιστορία του Θουκυδίδη, και η τοποθέτηση του Θρασύμαχου στην πλατωνική Πολιτεία, έργα, που όπως θα επισημανθεί, τοποθετούνται στην ίδια περίπου χρονική περίοδο. Ο συσχετισμός τους αναφέρεται συχνά στην βιβλιογραφία ως προς το δόγμα της ισχύος, που και στα τρία εμφανίζεται. Σκοπός της παρουσίασης είναι να δειχθεί αφενός ότι το δόγμα αυτό εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε έργο ξεχωριστά, μολονότι η βάση τους παραμένει κοινή, και αφετέρου ότι και στις τρεις περιπτώσεις αποτελεί αντανάκλαση της ίδιας της πραγματικότητας.



Απόσπασμα από την παλινωδία του Σωκράτη για την υπεράσπιση του έρωτα (ΠΛ Φαιδρ 243e–247c)

 

Απόσπασμα από την παλινωδία του Σωκράτη για την υπεράσπιση του έρωτα

 
 
 
ΣΩ. Έχε λοιπόν στο νου σου, όμορφο παιδί μου, πως ο προηγούμενος λόγος ήτανε του Φαίδρου που είναι γιος του Πυθοκλή από το Μυρρινούντα· αυτός όμως που θε να ειπώ τώρα είναι του Στησίχορου, που είναι γιος του Εύφημου από την Ιμέρα.

Και πρέπει να λέη τ' ακόλουθα· πως «δεν είναι αληθινός ο λόγος» που λέει ότι πρέπει να χαρίζεται κανείς πιο πολύ σ' έναν που δεν κατέχεται από έρωτα, την ώρα που έχει μπροστά του έναν εραστή, γιατί τάχα ο ένας είναι μανιακός, ενώ ο άλλος είναι φρόνιμος. Αν βέβαια ήταν απλό να ειπή κανείς πως η μανία είναι κάτι κακό, τότε ο προηγούμενος λόγος θα ήταν καλά ειπωμένος· μα εδώ τα μεγαλύτερα καλά μας έρχονται από τη μανία, που μας χαρίζεται σαν ένα θείο δώρο. Γιατί και η προφήτισσα στους Δελφούς και οι ιέρειες στη Δωδώνη, όταν τις έπιασε η μανία, έκαμαν στην Ελλάδα πολλά και καλά και σε ανθρώπους και σε πόλεις, ενώ όταν ήτανε φρόνιμες έκαμαν λίγα ή και τίποτε. Κι αν βέβαια αρχίσωμε να λέμε και για τη Σίβυλλα και για τους άλλους, όσοι με τη μαντική τέχνη προφήτεψαν πολλά σε πολλούς και τους έκαμαν καλό στο μέλλον τους, θα μακραίναμε το λόγο μας λέγοντας πράγματα φανερά στον καθένα.


Πλάτων Πολιτεία 343a1-348b10


της Ιωάννας Φάφκα



Ο Θρασύμαχος, ο τρίτος κατά σειρά συνομιλητής του Σωκράτη, προέρχεται από τον χώρο της σοφιστικής, για τον οποίο πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε κυρίως από τους πλατωνικούς διαλόγους, καθώς σχεδόν όλα τα έργα των σοφιστών έχουν χαθεί. Η αρνητική χροιά που πήρε η λέξη «σοφιστής», μια σημασία που δεν πρέπει να ήταν καθιερωμένη[1], προκύπτει από τα πλατωνικά έργα, τα οποία αποσκοπούν στην ανάδειξη της μοναδικότητας του Σωκράτη. Η πλατωνική πολεμική προβάλλει με αρνητικό τρόπο δύο γνωρίσματα των σοφιστών. Ο σοφιστής δεν έχει σταθερό τόπο και σπίτι, είναι περιφερόμενος άπατρις. Επιπλέον, διδάσκει έναντι αμοιβής, είναι «έμμισθος θηρευτής νέων και πλουσίων» (Πλάτων, Σοφιστής 231d, 223b). Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι ο Πλάτωνας δεν υπήρξε σε όλους τους διαλόγους του το ίδιο επικριτικός απέναντι στους εκπροσώπους της σοφιστικής (π.χ. Πρωταγόρας). Για τον Θρασύμαχο γνωρίζουμε ότι καταγόταν από την Χαλκηδόνα και δέχτηκε να μετάσχει στη συζήτηση, αφού του υποσχέθηκαν αμοιβή (337d6-9). Από μεταγενέστερες πηγές πληροφορούμαστε ότι ο θάνατός του, ο θάνατος ενός «σοφού ανθρώπου», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, προκάλεσε την θλίψη σε μεγάλη μερίδα Αθηναίων.