Όλοι εκπλαγήκαμε απ'ταρχαιολογικά ευρήματα του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης. Με θαυμασμό είδαμε κι ακούσαμε για τις δυο σχεδόν ακέραιες Σφίγγες, για το ψηφιδωτό που απεικονίζει με λεπτομέρειες την αρπαγή της Περσεφόνης απ'τον Πλούτωνα και τον θεό Ερμή να προπορεύεται-όσο για τις δυο γοητευτηκές Καρυάτιδες, μας καθήλωσαν με την εξαιρετική τέχνη και με τις πλούσιες πτυχώσεις των χιτώνων τους. Οι αρχαιολόγοι μας είχαν πει τότε πως αυτά τα έργα προέρχονταν απ'το ίδιο εργαστήριο του Λέοντα της Αμφίπολης, ο οποίος εικάζεται ότι κοσμούσε την κορυφή του λόφου Καστά.
Και μετά σιωπή...
Κι όμως εκείνη την εποχή υπήρξαν μελετητές που -πέρα από σκοπιμότητες -αναζητούσαν μ'έντιμο τρόπο υλικό για τη περιοχή . Έτσι,ανακαλύφθηκε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα μια διατριβή του Oscar Broneer'' The Monument at Amphipolis'' To έργο έμεινε άγνωστο στην Ελλάδα ,καθώς τυπώθηκε στην Αμερική το 1941 ( απ'το Harvard University Press).Αντιλαμβανόμαστε πόσο δύσκολη ήταν εκείνη η εποχή για την Ελλάδα. Το έργο μεταφράστηκε πρόσφατα απ'την Σόφη,Ν. Παπαγεωργίου.
Ο Broneer δεν έκανε καμία υπόθεση σχετικά με το ποίου ή ποίων σημαντικών ανθρώπων ήταν ο τάφος ,αλλά σημειώνει πως σε ομαδικούς τάφους πολλών ανθρώπων-τα λεγόμενα πολυάνδρια- τοποθτούνταν ένα γλυπτό λιοντάρι ή μια σφίγγα ως φύλακας και ως υπόμνηση της ανδρείας των νεκρών . Αυτά ήταν τα μόνα υπέργεια και ορατά στοιχεία του τάφου.
Είναι καλό να γνωρίζουμε πως το μνημείο με τον Λέοντα της Αμφίπολης στην αποκατεστημένη μορφή του είναι αποτέλεσμα διεθνούς συνεργασίας . Η ανακάλυψή του οφείλεται σ'Έλληνες και Βρετανούς στρατιώτες, ενώ αρχαιολόγοι από Ελλάδα ,Γαλλία και ΗΠΑ βοήθησαν στην εκσκαφή και μελέτη των θραυσμάτων.Τα χρήματα που απαιτήθηκαν για την αναστήλωση του Λέοντα συγκεντρώθηκαν από οργανισμούς και ιδιώτες πολλών κρατών. Η ίδια η αποκατάσταση ήταν έργο Έλληνα γλύπτη σε συνεργασία μ'Έλληνες , Γάλλους κι Αμερικανούς αρχαιολόγους. Ακόμη και οι φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν για την εικονογράφηση, που μας επιβεβαιώνει την περιπέτειά του , είναι προσφορά πολλών ιδιωτών.
Η πρώτη γνώση των ερειπίων στην περιοχή χρονολογείται απ'τον Βαλκανικό πόλεμο του 1912-13, όταν Έλληνες στρατιώτες βρήκαν τυχαία τη βάση και ειδοποίησαν την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Δύο Έλληνες αρχαιολόγοι έσπευσαν να καθαρίσουν τη βάση, αλλά νέες εχθροπραξίες στην περιοχή έβαλαν τέλος στην έρευνα. Κατά τον Πρώτα Παγκόσμιο Πόλεμο η περιοχή του Στρυμόνα έγινε πάλι θέατρο εκτεταμένων πολεμικών επιχειρήσεων . Τότε, κάποιοι αξιωματικοί του Βρετανικού στρατού έφεραν στο φως κάποια κομμάτια του λιονταριού και αποπειράθηκαν να τα μεταφέρουν στην ακτή-όμως ισχυροί βομβαρδισμοί ματαίωσαν την προσπάθειά τους. Στην συνέχεια, αν και τα περισσότερα κομμάτια και μεγάλο μέρος των θεμελίων του μνημείου βρισκόταν ακάλυπτα- πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι οι αρχαιολόγοι να ενδφερθούν πάλι γιατην ανασκαφή.
Το 1929 η ελληνική κυβέρνηση συνήψε συμβόλαιο με την Αμερικανική Εταιρεία Monks-Ulen για την αποξήρανση της πεδιάδας των Σερρών και της Δράμας . Για το σημαντικό αυτό έργο θα κατασκευάζονταν νέοι δρόμοι και γέφυρες και θα καθαριζόταν το ποτάμι ώστε να διευκολύνεται ο πλους μικρών πλοίων. Χωρίς την ανάληψη αυτού του έργου τα σκόρπια θραύσσματα του μνημείου πιθανότατα θα έμεναν ακόμα κρυμμένα κάτω απ'τ'α χόρτα και τους θάμνους που είχαν φυτρώσει στην περιοχή.
Το καλοκαίρι του 1930 δύο μέλη τς Γαλλικής Σχολής ,οδηγημένοι στον χώρο από άνθρωπο της Monks Ulen Co. έκαναν μια προκαταρκτική μελέτη των θραυσμάτων,η οποία δημοσιεύτηκε στο Bullein de Correspondance Hellenique. Η μελέτη αυτή υπήρξε η πρώτη επίσημη λεπτομερής περιγραφή των θραυσμάτων. Έγιναν τότε πολλές μελέτες, έρευνες και προσπάθειες από ξένους για να συλλεγούν ταθραύσματα και ν 'ανακατασκευαστεί ο Λέων. Δημοσιεύσεις σε αρχαιολογικές εκδόσεις είχαν σκοπό να προσελκύσουν το ενδιαφέρον .Η εκστρατεία γι'ανεύρεση πόρων από τον κ. MacVeagh ,τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Ελλάδα. Έλληνες, Αμερικανοί ,καθώς και άλλοι ξένοι ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στην έκκληση. Το πείραμα για διεθνή συνεργασία ακαδημαϊκής φύσης αποδείχτηκε όχι μονάχα εφικτό ,αλλά και ωφέλιμο. Από κάθε ίδρυμα διορίστηκε ένα μέλος για να εποπτεύει την εργασία. Από τις 8 έως τις 17 Ιουνίου 1936 απασχολήθηκαν είκοσι περίπου άνθρωποι.Μία άκατος είχε διατεθεί για την μεταφορά ανθρώπων και υλικών από και προς το σημείο των ανασκαφών.
Ο σκοπός της ανασκαφής ήταν τριπλός : να γίνει νέα έρευνα για θραύσματα του μνημείου,να ερευνηθεί η επιχωμάτωση κοντά στη βάση, με την ελπίδα ότι θα βρεθούν μερικά χρονολογημένα υλικά που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο πρόβλημα της χρονοόγησης και τέλος ν'απομακρυνθούν οι σωροί των χωμάτων για να γίνει η τοποθεσία παρουσιάσιμη. Αξίζει να σημειώσουμε πως καθώς το αρχαίο υλικό βρισκόταν σε ιδιωτικό οικόπεδο, χρειάστηκε πριν αρχίσουν οι εργασίες ν'αγοραστεί το οικόπεδο. Δέκα μέρες του Ιουνίου αφιερώθηκαν στο έργο της ανασκαφής.Προσφέρθηκαν εργάτες ,εργαλεία κι άλλος αναγκαίος εξοπλισμός . Οι ανασκαφείς στεγάστηκαν σε καμπίνα που κατασκευάστηκε στο νεοχώρι,κοντά στην Αμφίπολη.. Η αποχετευτική εργασία που είχε γίνει εκεί πριν από κάποια χρόνια ,διευκόλυνε την κατάσταση σ'εκείνη την περιοχή που προηγουμένως ήτανσυσπρόσιτη και μαστίζονταν από ελονοσία.
Η ανασκαφή του 1936 δεν είχε δώσει τελικά νέες ανακαλύψεις,αλλά οι πληροφορίες που κερδήθηκαν από την προσεκτικότερη μελέτη του προϋπάρχοντος αρχαίου υλικού ,είχαν θεμελιώδη σημασία. Καθώς οι ανασκαφές τελείωσαν τον Ιούνιο του 1936 ,μπορούσε πλέον ν'αρχίσει η εργασία της ανακατασκευής. Ο γλύπτης Ανδρέας Παναγιωτάκης ήταν πρόθυμος ν'αναλάβει αυτήν την εργασία.Προς το τέλος του καλοκαιριού και το φθινόπωρο του 196 εργάτηκε επι τρεις μήνες στην Αμφίπολη μ'έμπειρους συνεργάτες. , ακατσκευαστές προπλασμάτων και βοηθούς,οι οποίοι κατασκεύαζανγύψινα εκμαγεία από τα υπάρχοντα θραύσματα. Με την βοήθεια όλων αυτών στήθηκε ένα ολόσωμο γύψινο αντίγραφο του Λέοντα σε πραγματικό μέγεθος ,σ'ένα ξύλινο παράπηγμα ,που κατασκευάστηκε γι'αυτόν τον σκοπό. Σημαντικά μέρη του κολοσσιαίου αυτού κατασκευασματος έλειπαν -αυτά τα κατασκεύασε ο γλύπτης. Στο τέλος της περιόδου ο Λέων είχε ολοκληρωθεί σε γύψο.
-------------------------------------------έτσι καμαρώνει μέχρι σήμερα.
Και μετά σιωπή...
Κι όμως εκείνη την εποχή υπήρξαν μελετητές που -πέρα από σκοπιμότητες -αναζητούσαν μ'έντιμο τρόπο υλικό για τη περιοχή . Έτσι,ανακαλύφθηκε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα μια διατριβή του Oscar Broneer'' The Monument at Amphipolis'' To έργο έμεινε άγνωστο στην Ελλάδα ,καθώς τυπώθηκε στην Αμερική το 1941 ( απ'το Harvard University Press).Αντιλαμβανόμαστε πόσο δύσκολη ήταν εκείνη η εποχή για την Ελλάδα. Το έργο μεταφράστηκε πρόσφατα απ'την Σόφη,Ν. Παπαγεωργίου.
Ο Broneer δεν έκανε καμία υπόθεση σχετικά με το ποίου ή ποίων σημαντικών ανθρώπων ήταν ο τάφος ,αλλά σημειώνει πως σε ομαδικούς τάφους πολλών ανθρώπων-τα λεγόμενα πολυάνδρια- τοποθτούνταν ένα γλυπτό λιοντάρι ή μια σφίγγα ως φύλακας και ως υπόμνηση της ανδρείας των νεκρών . Αυτά ήταν τα μόνα υπέργεια και ορατά στοιχεία του τάφου.
Είναι καλό να γνωρίζουμε πως το μνημείο με τον Λέοντα της Αμφίπολης στην αποκατεστημένη μορφή του είναι αποτέλεσμα διεθνούς συνεργασίας . Η ανακάλυψή του οφείλεται σ'Έλληνες και Βρετανούς στρατιώτες, ενώ αρχαιολόγοι από Ελλάδα ,Γαλλία και ΗΠΑ βοήθησαν στην εκσκαφή και μελέτη των θραυσμάτων.Τα χρήματα που απαιτήθηκαν για την αναστήλωση του Λέοντα συγκεντρώθηκαν από οργανισμούς και ιδιώτες πολλών κρατών. Η ίδια η αποκατάσταση ήταν έργο Έλληνα γλύπτη σε συνεργασία μ'Έλληνες , Γάλλους κι Αμερικανούς αρχαιολόγους. Ακόμη και οι φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν για την εικονογράφηση, που μας επιβεβαιώνει την περιπέτειά του , είναι προσφορά πολλών ιδιωτών.
Η πρώτη γνώση των ερειπίων στην περιοχή χρονολογείται απ'τον Βαλκανικό πόλεμο του 1912-13, όταν Έλληνες στρατιώτες βρήκαν τυχαία τη βάση και ειδοποίησαν την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Δύο Έλληνες αρχαιολόγοι έσπευσαν να καθαρίσουν τη βάση, αλλά νέες εχθροπραξίες στην περιοχή έβαλαν τέλος στην έρευνα. Κατά τον Πρώτα Παγκόσμιο Πόλεμο η περιοχή του Στρυμόνα έγινε πάλι θέατρο εκτεταμένων πολεμικών επιχειρήσεων . Τότε, κάποιοι αξιωματικοί του Βρετανικού στρατού έφεραν στο φως κάποια κομμάτια του λιονταριού και αποπειράθηκαν να τα μεταφέρουν στην ακτή-όμως ισχυροί βομβαρδισμοί ματαίωσαν την προσπάθειά τους. Στην συνέχεια, αν και τα περισσότερα κομμάτια και μεγάλο μέρος των θεμελίων του μνημείου βρισκόταν ακάλυπτα- πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι οι αρχαιολόγοι να ενδφερθούν πάλι γιατην ανασκαφή.
Το 1929 η ελληνική κυβέρνηση συνήψε συμβόλαιο με την Αμερικανική Εταιρεία Monks-Ulen για την αποξήρανση της πεδιάδας των Σερρών και της Δράμας . Για το σημαντικό αυτό έργο θα κατασκευάζονταν νέοι δρόμοι και γέφυρες και θα καθαριζόταν το ποτάμι ώστε να διευκολύνεται ο πλους μικρών πλοίων. Χωρίς την ανάληψη αυτού του έργου τα σκόρπια θραύσσματα του μνημείου πιθανότατα θα έμεναν ακόμα κρυμμένα κάτω απ'τ'α χόρτα και τους θάμνους που είχαν φυτρώσει στην περιοχή.
Το καλοκαίρι του 1930 δύο μέλη τς Γαλλικής Σχολής ,οδηγημένοι στον χώρο από άνθρωπο της Monks Ulen Co. έκαναν μια προκαταρκτική μελέτη των θραυσμάτων,η οποία δημοσιεύτηκε στο Bullein de Correspondance Hellenique. Η μελέτη αυτή υπήρξε η πρώτη επίσημη λεπτομερής περιγραφή των θραυσμάτων. Έγιναν τότε πολλές μελέτες, έρευνες και προσπάθειες από ξένους για να συλλεγούν ταθραύσματα και ν 'ανακατασκευαστεί ο Λέων. Δημοσιεύσεις σε αρχαιολογικές εκδόσεις είχαν σκοπό να προσελκύσουν το ενδιαφέρον .Η εκστρατεία γι'ανεύρεση πόρων από τον κ. MacVeagh ,τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Ελλάδα. Έλληνες, Αμερικανοί ,καθώς και άλλοι ξένοι ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στην έκκληση. Το πείραμα για διεθνή συνεργασία ακαδημαϊκής φύσης αποδείχτηκε όχι μονάχα εφικτό ,αλλά και ωφέλιμο. Από κάθε ίδρυμα διορίστηκε ένα μέλος για να εποπτεύει την εργασία. Από τις 8 έως τις 17 Ιουνίου 1936 απασχολήθηκαν είκοσι περίπου άνθρωποι.Μία άκατος είχε διατεθεί για την μεταφορά ανθρώπων και υλικών από και προς το σημείο των ανασκαφών.
Ο σκοπός της ανασκαφής ήταν τριπλός : να γίνει νέα έρευνα για θραύσματα του μνημείου,να ερευνηθεί η επιχωμάτωση κοντά στη βάση, με την ελπίδα ότι θα βρεθούν μερικά χρονολογημένα υλικά που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο πρόβλημα της χρονοόγησης και τέλος ν'απομακρυνθούν οι σωροί των χωμάτων για να γίνει η τοποθεσία παρουσιάσιμη. Αξίζει να σημειώσουμε πως καθώς το αρχαίο υλικό βρισκόταν σε ιδιωτικό οικόπεδο, χρειάστηκε πριν αρχίσουν οι εργασίες ν'αγοραστεί το οικόπεδο. Δέκα μέρες του Ιουνίου αφιερώθηκαν στο έργο της ανασκαφής.Προσφέρθηκαν εργάτες ,εργαλεία κι άλλος αναγκαίος εξοπλισμός . Οι ανασκαφείς στεγάστηκαν σε καμπίνα που κατασκευάστηκε στο νεοχώρι,κοντά στην Αμφίπολη.. Η αποχετευτική εργασία που είχε γίνει εκεί πριν από κάποια χρόνια ,διευκόλυνε την κατάσταση σ'εκείνη την περιοχή που προηγουμένως ήτανσυσπρόσιτη και μαστίζονταν από ελονοσία.
Η ανασκαφή του 1936 δεν είχε δώσει τελικά νέες ανακαλύψεις,αλλά οι πληροφορίες που κερδήθηκαν από την προσεκτικότερη μελέτη του προϋπάρχοντος αρχαίου υλικού ,είχαν θεμελιώδη σημασία. Καθώς οι ανασκαφές τελείωσαν τον Ιούνιο του 1936 ,μπορούσε πλέον ν'αρχίσει η εργασία της ανακατασκευής. Ο γλύπτης Ανδρέας Παναγιωτάκης ήταν πρόθυμος ν'αναλάβει αυτήν την εργασία.Προς το τέλος του καλοκαιριού και το φθινόπωρο του 196 εργάτηκε επι τρεις μήνες στην Αμφίπολη μ'έμπειρους συνεργάτες. , ακατσκευαστές προπλασμάτων και βοηθούς,οι οποίοι κατασκεύαζανγύψινα εκμαγεία από τα υπάρχοντα θραύσματα. Με την βοήθεια όλων αυτών στήθηκε ένα ολόσωμο γύψινο αντίγραφο του Λέοντα σε πραγματικό μέγεθος ,σ'ένα ξύλινο παράπηγμα ,που κατασκευάστηκε γι'αυτόν τον σκοπό. Σημαντικά μέρη του κολοσσιαίου αυτού κατασκευασματος έλειπαν -αυτά τα κατασκεύασε ο γλύπτης. Στο τέλος της περιόδου ο Λέων είχε ολοκληρωθεί σε γύψο.
-------------------------------------------έτσι καμαρώνει μέχρι σήμερα.
1 σχόλια:
Ένα εξαιρετικό άρθρο της Αγγελικής Μουστάκου, που φέρνει στο φως όλο το παρασκήνιο, που προηγήθηκε από την ανακάλυψη των μελών του Λέοντα της Αμφίπολης, μέχρι την ολοκληρωτική αποκατάσταση του, όπως το θαυμάζουμε σήμερα!
Ευχαριστούμε Αγγελική!
Δημοσίευση σχολίου