ΤΗΣ ΒΙΚΥΣ ΣΙΑΜΑΝΤΑ
Πολλές φορές
κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι εκπαιδευτικοί επαινούν τους
μαθητές όταν καταφέρνουν κάτι αξιόλογο ή όταν συναινούν με τους κανονισμούς και
τις διαδικασίες μάθησης. Η συμπεριφορά αυτή, -πολλές φορές και αυθόρμητη- φαίνεται, ωστόσο, να παίζει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των μαθητών μας με κριτική σκέψη και αυτογνωσία. Ο έπαινος είναι κάτι το οποίο οδηγεί τελικά
στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη των μαθητών ως προσωπικότητες με αυτοεκτίμηση και
αυτοπεποίθηση, ή απλά δημιουργεί συμπεριφορές με βάση τα πρότυπα που εμείς ορίζουμε
κάθε φορά;
Παρακάτω θα δούμε κάποιες μορφές επαίνου, τι
αντίκτυπο μπορεί να έχουν στους μαθητές μας και τι εναλλακτικές μπορούμε να
υιοθετήσουμε.
- Έπαινος ως εξωτερικός έλεγχος: Το παιδί συμμορφώνεται
σε αυτό που του ορίζεται από τον ενήλικα παρά τις δικές του επιθυμίες. Αυτό
μπορεί να οδηγήσει είτε στην παθητική συμμόρφωση είτε στην πιο έντονη αντίδραση
εκ μέρους του παιδιού, διότι μπορεί να θεωρήσει ότι υποχωρεί αναγκαστικά. Εξαρτάται
από την προσωπικότητά του κάθε παιδιού.
Εναλλακτική Επιβράβευση/ Ενθάρρυνση:
Η προσοχή εστιάζεται στο να μπορεί το παιδί να αυτορυθμίζεται και να αντιμετωπίσει
τέτοιες καταστάσεις. Η έμφαση δίνεται στην επιλογή από το ίδιο το παιδί, στο
οποίο δείχνεται εμπιστοσύνη και αναδεικνύεται η υπευθυνότητά του. Έτσι, ο μαθητής αποκτάει θάρρος,
αυτοπεποίθηση, αναγνωρίζει ότι δεν είναι τέλειο και ότι δεν ζητάται κάτι τέτοιο από
αυτό, ενώ αποκτά την ευθύνη του εαυτού του και της συμπεριφοράς του.
- Έπαινος ως εξωτερική αξιολόγηση: Το παιδί επαινείται
αφού καταφέρει το τελικό αποτέλεσμα που του ζητήθηκε μετά από την ακολουθία
των οδηγιών του ενήλικα. Μέσω αυτής της συμπεριφοράς ο μαθητής μπορεί να
αρχίσει να φοβάται την αποδοκιμασία και το λάθος καθώς αυτό θα έχει ως αντίκτυπο
της έλλειψη του επαίνου.
Εναλλακτική Επιβράβευση/ Ενθάρρυνση:
Η έμφαση δίνεται στην εσωτερική αξιολόγηση, δηλαδή στο να δοθεί στο παιδί να καταλάβει
ότι σημασία έχει το πώς το ίδιο νιώθει για τις επιδόσεις του και τα κατορθώματά
του. Πολλές φορές τα παιδιά καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για να καταφέρουν κάτι
και απογοητεύονται όταν ο ενήλικας δεν το αντιλαμβάνεται, αλλά σχεδόν ποτέ δεν το
εκφράζουν. Κατά αυτό τον τρόπο, το παιδί νιώθει να παίρνει τις δικές του αποφάσεις,
αξιολογεί το ίδιο του τον εαυτό του, ενώ αποκτά μεγαλύτερη αυτογνωσία.
- Έπαινος με βάση τα πρότυπα του ενήλικα: Σε αυτήν
την περίπτωση, ο ενήλικας επαινεί το παιδί αφού ολοκληρώσει την εργασία
του με βάση τα πρότυπα του ενήλικα, ενώ δέχεται πιθανότατα διορθώσεις για
να μπορέσει να αντεπεξέλθει σε αυτά. Σε αυτήν την περίπτωση ουσιαστικά το
παιδί μπορεί να αναπτύξει φοβίες για τα λάθη, να μη μπορεί να αναγνωρίσει
τη σημασία της προσπάθειας, ούτε να αντιληφθεί την πρόοδο που το ίδιο έχει
πραγματοποιήσει.
Εναλλακτική Επιβράβευση/ Ενθάρρυνση:
Η έμφαση δίνεται στην προσπάθεια που έχει καταβάλλει ο μαθητής και σε όλη τη διαδικασία
που έχει ακολουθήσει. Έτσι, το παιδί μαθαίνει να σέβεται τις προσπάθειες του ίδιου,
αλλά και των άλλων, ενώ επιθυμεί να επιμένει σε ένα έργο, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες
και θέτοντας συνεχώς νέους στόχους.
- Έπαινος με έμφαση στην αυτοπροβολή: Ουσιαστικά
επαινούνται τα κατορθώματά του μαθητή, ενώ υπάρχει μια έμμεση σύγκριση με
την «ανωτερότητα» του σε σχέση με τους υπόλοιπους την οποία πρέπει να
διατηρήσει. Το παιδί έτσι μαθαίνει να είναι ανταγωνιστικό κατά έναν μη
υγιή τρόπο, να επιθυμεί να βρίσκεται συνεχώς στην κορυφή, ενώ να βιώνει
μεγάλο στρες για να το επιτύχει αυτό.
Εναλλακτική Επιβράβευση/ Ενθάρρυνση:
Η προσοχή δίνεται στα ατομικά κατορθώματα του παιδιού σε σχέση όμως με το σύνολο.
Το παιδί μαθαίνει να ανταγωνίζεται υγιέστατα τον εαυτό του, ενώ η συνεισφορά του στην
ομάδα αναγνωρίζεται. Η προσπάθεια του τυγχάνει αξιόλογης αναγνώρισης στο πλαίσιο
του συνόλου, με αποτέλεσμα να μαθαίνει να είναι εργατικό, να προσφέρει και στους
άλλους, αλλά και να αναγνωρίζει και να χαίρεται και με τις επιτυχίες των άλλων.
Είναι πολύ σημαντικό
τα παιδιά να μεγαλώνουν αισθανόμενα καλά για τον εαυτό τους, να γνωρίζουν και να
αναγνωρίζουν τις δυνατότητές τους, να μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν την αποτυχία και
να θέτουν υψηλούς στόχους, γιατί θα ξέρουν ότι θα προσπαθήσουν
να τους καταφέρουν και ότι αυτό έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Έχοντας υψηλές προσδοκίες για αυτά, και αναλαμβάνοντας μια υπεύθυνη στάση απέναντί τους, τα μαθαίνουμε να είναι υπεύθυνα για τον εαυτό τους και τις δράσεις τους.
