επιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
1. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε
βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα
ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν
[519d] καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες
ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν
καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν
παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε
σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον
ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
[519e] Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο
μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει,
ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρ-
μόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι
[520a] ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ
ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ
πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’
ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.
Ἀληθῆ, ἔφη· ἐπελαθόμην γάρ.
2. ΕΡΩΤΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:
Ποια είναι τα μέρη της ψυχής, κατά τον Πλάτωνα, σε ποια σχέση βρίσκονται με τις τάξεις της πολιτείας και σε ποια σχέση πρέπει να βρίσκονται μεταξύ τους, για να θεωρείται ο άνθρωπος δίκαιος;
Απάντηση
Σελίδα 100-101: Εφόσον λοιπόν το όλον, η μεγάλη ψυχή, είναι ισορροπημένη και δίκαιη, και ο μικρόκοσμος, δηλαδή η ατομική ψυχή (στον Πλάτωνα ο όρος ψυχή δηλώνει και το χαρακτήρα, την προσωπικότητα, ακόμη και τον νου) είναι αρμονική. Το κατώτερο μέρος (κίνητρο, τάση) της, το ἀλόγιστον ή ἐπιθυμητικόν, που επιδιώκει την εκπλήρωση των βασικών αναγκών (φαγητό, ποτό, έρωτας) και γι᾿ αυτόν τον λόγο είναι φιλοχρήματο και φιλοκερδές, τιθασεύεται από το θυμοειδές. Και τα δύο μαζί υπακούουν στο ανώτερο στοιχείο, το λογιστικόν που ηγεμονεύει· η αντιστοιχία ανάμεσα στα τρία μέρη της ψυχής και στις τρείς τάξεις είναι προφανής. Κάθε άνθρωπος λοιπόν είναι δίκαιος, εφόσον τα τρία στοιχεία (νους, καρδιά, επιθυμίες), που συναπαρτίζουν την προσωπικότητά του, βρίσκονται σε αρμονική συμβίωση. Αν τα άλλα στοιχεία υφαρπάσουν την εξουσία του λογιστικού, τότε επέρχονται η σύγχυση και η καταστροφή. Την αρμονία διασφαλίζει η Δικαιοσύνη που απονέμει στον καθένα ό,τι του ανήκει και τον τοποθετεί στην θέση που του αρμόζει.
Ορισμός της δικαιοσύνης και αναλογία Πολιτείας-Ψυχής
Στην αρχή του διαλόγου, οι ομιλητές ωστόσο διαφωνούν για το πώς ορίζεται η δικαιοσύνη, καθώς ο γηραιός Κέφαλος την ορίζει ως τιμιότητα στις συναλλαγές και συνέπεια στην απόδοση των χρεών, ενώ ο γιος του, Πολέμαρχος, θεωρεί δικαιοσύνη την απόδοση του καλού στους φίλους και του κακού στους εχθρούς. Ο Θρασύμαχος κρίνει ότι είναι το δίκιο του ισχυρότερου και ο Γλαύκων, φέρνοντας ως παράδειγμα το μύθο για το δαχτυλίδι του Γύγη, υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη αποτελεί απλά μια κοινωνική σύμβαση, καθώς και ο δίκαιος και ο άδικος άνθρωπος θα έκαναν την αδικία, αν ήξεραν πως δεν θα τιμωρηθούν, άρα είναι προτιμότερο να ζει κανείς μες στην αδικία.
Ο Σωκράτης εν μέρει συμφωνεί με όλους, ωστόσο καμιά από τις προτάσεις δεν είναι πλήρως ολοκληρωμένη για να λειτουργήσει ως "ορισμός της δικαιοσύνης", οπότε, προκειμένου να εξετάσουν τη δικαιοσύνη για το κάθε άτομο, ερευνούν την έννοια της δικαιοσύνης σε ολόκληρη την πόλη.
Η ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη: το κάθε στοιχείο της κοινωνίας κάνει αυτό που χρειάζεται, ανάλογα με το ρόλο του μες στην κοινωνία, χωρίς να εμποδίζει τη λειτουργία των άλλων και να ξεφεύγει από τα πλαίσια που έχουν οριστεί για τον καθένα, χωρίς να είναι πολυπράγμων. Για να διατηρήσει τη δικαιοσύνη που ορίζεται ως ο άξονας της ισορροπίας στην ηθική και πολιτική, ο Πλάτων φτάνει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Romilly, στα άκρα.
Εφόσον στην Πολιτεία υπάρχει δικαιοσύνη, αρμονική εμφανίζεται και η ψυχή του κάθε ατόμου, η οποία χωρίζεται σε τρία μέρη: το επιθυμητικόν, το οποίο εκφράζει τις βασικές ανάγκες του ατόμου, επιχειρεί να τιθασεύσει το θυμοειδές, το οποίο μαζί με το πρώτο υπακούν ενάντια στο ανώτερο, το λογιστικόν. Τα τρία αυτά μέρη της ψυχής αντιστοιχούν στις ανάλογες 3 τάξεις της Πολιτείας: το επιθυμητικόν στους δημιουργούς, το θυμοειδές στους φύλακες-επίκουρους και το λογιστικόν στους φύλακες-άρχοντες. Συνεπώς, δικαιοσύνη είναι η αρμονία των διαφορετικών μερών της ψυχής.
Τελικά, προς το τέλος του έργου, ο Σωκράτης επανέρχεται στο ζήτημα της σύγκρισης δίκαιου και άδικου ανθρώπου, παραθέτοντας το παράδειγμα του τύραννου Αρδιαίου: αν ο άνθρωπος δεν κάνει καμιά προσπάθεια να θέσει το επιθυμητικόν υπό το λογιστικόν μέρος, τότε θα έρθει η στιγμή που τελικά θα τιμωρηθεί για τις πράξεις του. Ο τύραννος διαφέρει από τον "φιλόσοφο-βασιλιά", ο οποίος είναι δίκαιος, αναζητά την αλήθεια, απολαμβάνει τις αληθινές, φιλοσοφικές απολαύσεις κι είναι ο μόνος που μπορεί να διακρίνει ποιο πολίτευμα είναι το καλύτερο, καθώς μόνο εκείνος διαβλέπει το Αγαθό.
3. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ:
ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, καταβαίνειν < βαίνω: βάθρο
ἐπιτρέπεται < ἐπὶ + τρέπω: επιτροπή,
ἐπελάθου, ἐπελαθόμην < ἐπὶ + λανθάνομαι: λαθραίος
ἐγγενέσθαι < ἐν + γίγνομαι: γεγονός
μεταδιδόναι < μετὰ + δίδωμι: ανέκδοτος
ἀφιῇ < ἀπὸ + ἵημι: κάθετος
εἶπον: ρήτρα
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ
ΣΤΗΝ Β1
«τὰς
βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι»
Με τον όρο «φύσις» αρχικά εννοείται αυτό που ο
άνθρωπος δεν μπορεί να κατασκευάσει ο ίδιος, αλλά το βρίσκει να προϋπάρχει.
Μπορεί βέβαια με την τέχνη να το συμπληρώσει, αλλά δεν είναι σε θέση να το
αλλάξει ουσιωδώς. Φύσις επομένως σε σχέση με τον άνθρωπο είναι τα
χαρίσματα και τα ελαττώματα που έχει ως κτήμα του. Για τον Πλάτωνα η φύση
παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκλογή του άριστου βίου.
Συγκεκριμένα,
με τον όρο «βελτίστας φύσεις» ο Πλάτων εννοεί τους ανθρώπους με φυσικά χαρίσματα,
όπως υψηλή ευφυΐα, οξύτητα πνεύματος, ψυχικές δυνάμεις κ.ά. Ο Πλάτων πιστεύει
ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τις ίδιες πνευματικές ικανότητες
και ψυχικές δυνάμεις και συνεπώς τα αποτελέσματα της παιδείας θα είναι ανάλογα
των φυσικών προδιαθέσεων του ανθρώπου (όπως για παράδειγμα αυτοί που ανήκουν
στην τάξη των δημιουργών, ο συνδυασμός φύσης και παιδείας τους κατέταξε στην
τάξη αυτή)). Συνεπώς, δεν μπορούν να δουν όλοι οι άνθρωποι το αγαθό. Επιπλέον η
πορεία των βελτίστων φύσεων προς τη θέαση της Ιδέας του αγαθού επιβάλλεται ως
εξαναγκασμός (ἀναγκάσαι) στην ιδανική πολιτεία, συνιστά δηλαδή απόλυτη
αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη του ιδεώδους πολιτεύματος.
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΣΤΗΝ Β2
«Ἔπειτ', ἔφη, … ὂν ἄμεινον;»
Η ΑΝΤΙΡΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΛΑΥΚΩΝΑ: ΕΙΝΑΙ ΑΔΙΚΟ ΟΙ
ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ «ΥΠΗΡΕΤΕΣ» ΤΩΝ ΔΕΣΜΩΤΩΝ
Ο
Γλαύκωνας αναρωτιέται με έντονη έκπληξη αν είναι δίκαιο για τους φιλοσόφους να
εξαναγκαστούν να ασκήσουν την εξουσία στην πόλη, ενώ δεν το επιθυμούν. Κατά τη
γνώμη του, αυτό δεν είναι δίκαιο, γιατί, αν απαρνηθούν τις φιλοσοφικές
τους αναζητήσεις και τη γαλήνια ζωή τους για να ασχοληθούν με τα κοινά, θα
γίνουν δυστυχισμένοι. Ο Γλαύκων, λοιπόν, βλέπει το δίκαιο από τη σκοπιά του
ατομικού συμφέροντος και θεωρεί ότι είναι άδικο να παραγνωρίζεται η
επιθυμία του ατόμου υπέρ της δικαιοσύνης. Άλλωστε, κατά τον Γλαύκωνα, όπως
αναφέρεται και στην εισαγωγή του σχολικού εγχειριδίου, η δικαιοσύνη είναι μια
υποκριτική κοινωνική σύμβαση που επιβάλλεται από τους πολλούς για την
αυτοπροστασία τους. Επανέρχεται από τον Γλαύκωνα εδώ το ζήτημα που έχει θέσει
και στο 360C
της Πολιτείας, Το δακτυλίδι του Γύγη: «Γιατί κάθε άνθρωπος πιστεύει πως
η αδικία τον ωφελεί ως άτομο πολύ περισσότερο από τη δικαιοσύνη». Ο Γλαύκωνας
εκφράζοντας μια ατομοκεντρική αντίληψη αδυνατεί να δει τη γνώση ως προϋπόθεση
υπέρβασης της ατομικής συνείδησης προς την κατεύθυνση της κοινωνικής συνείδησης
και της αναγνώρισης της σχετικής προτεραιότητας που έχει το καλό της πολιτικά
οργανωμένης κοινωνίας σε σχέση με το άτομο.
Οι
πεπαιδευμένοι («τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους»). Αυτοί
δεν κρίνονται ικανοί να διοικήσουν σωστά μια πολιτεία, όχι γιατί δεν διαθέτουν
τα τυπικά προσόντα – άλλωστε γνωρίζουν την αλήθεια, έχουν κατακτήσει την αρετή
και έχουν φτάσει στη θέαση του αγαθού – αλλά γιατί προτιμούν να ζουν
αφοσιωμένοι στις πνευματικές τους ενασχολήσεις και να απέχουν από τα
προβλήματα της καθημερινής ζωής και την ενεργό πολιτική. Η πολιτική
δραστηριότητα, η ενασχόληση με τα κοινά και η διαχείριση των προβλημάτων της
πόλης δεν τους αφορά, όπως επίσης δείχνουν αδιαφορία για την εξουσία, τις
τιμές, τον σεβασμό και την αγάπη των συμπολιτών τους. Η επιθυμία τους να
συνεχίσουν να ζουν στον δικό τους κόσμο των πνευματικών ενασχολήσεων
παρουσιάζεται στο κείμενο με την παρομοίωση των νησιών των μακαρίων: οι
πεπαιδευμένοι-φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ζουν στα νησιά των μακαρίων, ενώ είναι
ακόμα ζωντανοί («τοὺς δὲ … ἀπῳκίσθαι»). Η πεποίθησή τους αυτή υποδηλώνει και
την πιθανή αλαζονεία τους. Από την άλλη, η απροθυμία τους να συμμετέχουν στην ενεργό
πολιτική ζωή εκφράζεται με μια διπλή άρνηση: «μὴ ἐθέλειν … μηδὲ μετέχειν».
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ
ΣΤΗΝ Β3
«συναρμόττων
τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ»
Με το πρώτο μετοχικό σύνολο ο Πλάτωνας προβάλλει την
κοινωνική λειτουργία του Νόμου, καθώς επιδιώκεται η κοινωνική συναρμογή των
πολιτών.
Ο Πλάτωνας συχνά κάνει λόγο για την αναγκαιότητα της αρμονίας
τόσο στα μέρη της ψυχής, με την υποταγή του κατώτερου μέρους στο ανώτερο (το «ἐπιθυμητικὸν»
πρέπει να υποτάσσεται στο «θυμοειδὲς» και το τελευταίο στο «λογιστικόν»), όσο
και στις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους. Μόνο αν επιτευχθεί αυτή η αρμονία, θα
οδηγηθούν οι πολίτες στη δικαιοσύνη, στην ομαλή συμβίωση μέσα στην πόλη και
κατ’ επέκταση στην ευδαιμονία. Αν όμως ο πολίτης είτε από φιλαυτία είτε από
ματαιοδοξία είτε από αδυναμία κρίσης δεν είναι σε θέση να οριοθετήσει τον τομέα
της δραστηριότητάς του, τότε τουλάχιστον θα πρέπει να συμμορφώνεται προς τις
υποδείξεις του εμπειρότερου, του σοφότερου, του σωφρονέστερου (βλέπε εισαγωγή
σχολικού εγχειριδίου).
Έτσι,
ο νόμος, προκειμένου να πείσει τους πολίτες να υπακούουν σ’ αυτόν, ώστε να
επέλθει η κοινωνική αρμονία, χρησιμοποιεί την πειθώ και τη βία
(Πλάτων, Νόμοι, 722b: ο άριστος νομοθέτης συνδυάζει την πειθώ με τη
βία). Ο νόμος εναρμονίζει τους πολίτες χρησιμοποιώντας την πειθώ, την
εσωτερίκευση δηλαδή των επιταγών του, και τον εξαναγκασμό, δηλαδή τη δύναμη των
κυρώσεων που διαθέτει.
Με την πειθώ, με τη χρήση, δηλαδή, λογικών
επιχειρημάτων, την προβολή υγιών προτύπων και με την παιδεία οφείλουν οι
πολίτες να συνειδητοποιήσουν τον κοινωνικό τους ρόλο, να παραμερίσουν το
προσωπικό τους συμφέρον και να προσφέρουν αλληλοβοηθούμενοι ό,τι είναι δυνατόν
στην πολιτεία. Η μέθοδος αυτή απευθύνεται κυρίως στους πεπαιδευμένους πολίτες.
Υπάρχουν,
όμως, πολίτες και μέλη της κοινωνίας, οι οποίοι δεν πείθονται με τον λόγο. Σ’
αυτούς επιβάλλεται η βία. Πρόκειται για τον καταναγκασμό που ορίζεται από τον
νόμο και δεν επιβάλλεται τυραννικά, αυταρχικά. Η μέθοδος αυτή απευθύνεται,
κυρίως, στον «ἄπειρον παιδείας ὄχλον», στον οποίο ο φιλόσοφος-νομοθέτης την
εφαρμόζει, αλλά επιβάλλει και στους πολίτες, αν εκείνοι πολυπραγμονούν,
καταναγκαστικά, υποχρεωτικά μέτρα για τη συμμόρφωσή τους στο πνεύμα της
δικαιοσύνης, όπως και στους πεπαιδευμένους, που δεν έχουν συνετιστεί με την
πειθώ, και στους άρχοντες, που είναι υποχρεωμένοι να ζουν με λιτότητα και
ευσυνειδησία, ώστε να εκλείψει η διαφθορά από τον δημόσιο βίο. Αυτός ο λιτός
και ευσυνείδητος τρόπος ζωής αναφέρθηκε και στην εισαγωγή του βιβλίου μας: τόσο
οι φύλακες όσο και οι φιλόσοφοι-βασιλείς στο πλαίσιο της ιδανικής πολιτείας δεν
έχουν προσωπική περιουσία, πολυτελείς κατοικίες, ούτε καν οικογένεια, για να
είναι απερίσπαστοι στο λειτούργημά τους. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι ο νόμος
οφείλει να αποβλέπει στην ευδαιμονία όλης της πόλης και να υποχρεώνει τους
Αγαθούς να ασκήσουν την εξουσία.
4. ΑΔΙΔΑΚΤΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ:
ἔχοι δ' ἄν τις μὴ σπεύδειν ὡρμημένος πολλὰ καὶ θαυμαστὰ περὶ τῆς ὁσιότητος αὐτῶν διελθεῖν, ἣν οὔτε μόνος οὔτε πρῶτος ἐγὼ τυγχάνω καθεωρακώς, ἀλλὰ πολλοὶ καὶ τῶν ὄντων καὶ τῶν προγεγενημένων, ὧν καὶ Πυθαγόρας ὁ Σάμιός ἐστιν: ὃς ἀφικόμενος εἰς Αἴγυπτον καὶ μαθητὴς ἐκείνων γενόμενος τήν τ' ἄλλην φιλοσοφίαν πρῶτος εἰς τοὺς Ἕλληνας ἐκόμισε, καὶ τὰ περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς ἁγιστείας τὰς ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐπιφανέστερον τῶν ἄλλων ἐσπούδασεν, ἡγούμενος, εἰ καὶ μηδὲν αὐτῷ διὰ ταῦτα πλέον γίγνοιτο παρὰ τῶν θεῶν, ἀλλ' οὖν παρά γε τοῖς ἀνθρώποις ἐκ τούτων μάλιστ' εὐδοκιμήσειν. ὅπερ αὐτῷ καὶ συνέβη: τοσοῦτον γὰρ εὐδοξίᾳ τοὺς ἄλλους ὑπερέβαλεν, ὥστε καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπιθυμεῖν αὐτοῦ μαθητὰς εἶναι, καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ἥδιον ὁρᾶν τοὺς παῖδας τοὺς αὑτῶν ἐκείνῳ συγγιγνομένους ἢ τῶν οἰκείων ἐπιμελουμένους.
ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ – ΒΟΥΣΙΡΙΣ (28-29)
Μετάφρασις:
Θα ἐδύνατο
κανείς, ὅστις δεν ἔχει μάθει να ἔχη βιασύνην, πολλά και λαμπρά ν' ἀναφέρη
διεξοδικώς σχετικώς με τήν ἁγιότητά αὐτῶν, τήν ὁποίαν οὔτε μόνος ἐγώ, οὔτε πρῶτος
τυγχάνει να ἔχω γνωρίσει, ἐκ τῶν ὁποίων ἕνας εἶναι καί ὁ Πυθαγόρας ἀπ' τήν Σάμο.
Αὐτός ἀφοῦ ἦλθεν
εἰς Αἰγυπτον καί ἐγένετο μαθητής ἐκείνων, πρῶτον καί την ἄλλη φιλοσοφίαν πρῶτος
αὐτός εἰς τούς Ἕλληνας μετέφερεν καί τα σχετικά με τάς θυσίας καί ἱεροτελεστίας
ἐμελέτησεν περισσότερον ἀπ' ὅλους τούς ἄλλους, ἔχοντας κατά νοῦ, ὅτι ἀκόμη κι ἄν
οὐδέν ἤθελεν να ὑπάρξη εἰς αὐτόν διά ταῦτα ὄφελος προερχόμενον ἀπ' τους θεούς, ὅμως
ἤθελεν να κερδίση χάριν τούτων μεγάλην ἐκτίμησιν εἰς τούς ἀνθρώπους.
Κάτι το ὁποῖον
καί ἑσυνέβη δηλαδή. Γιατί τόσον μεγάλη ἐκτίμησιν ἐκέρδισεν ἀπό τούς ἄλλους, ὥστε
καί οἱ νεώτεροι ὅλοι ἐπεθύμουν να καταστοῦν μαθηταί του καί οἱ γεροντότεροι ἔβλεπαν
πως τά ἴδια των τά τάκνα εὐαρεστοῦντο να συνέρχονται μαζί του παρά να ἀσχολοῦνται
με τή ἐπιμέλειαν τοῦ οἴκου των.
* Η ΑΣΚΗΣΙΣ ΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΕΙΣ ΕΥΘΥ
Το χωρίον προς επεξεργασίαν
εστί πως ούτως με εξομάλυνσι:
"καί τάς ἱεροτελεστίας τάς γιγνομένας εἰς τα ἱερά ἐμελέτησεν
περισσότερον ἀπ' ὅλους, ἔχων κατά νοῦ ὅτι,
κί ἄν ἀκόμα οὐδέν ἤθελεν εἶναι εἰς αὐτόν τό ὄφελος τό προερχόμενον ἀπ'
τους θεούς διά ταῦτα, ὡστόσον ἤθελεν χαίρειν μεγάλης ὑπολήψεως εἰς το μέλλον ὑπό
τῶν ἀνθρώπων χάρις αὐτῶν"
Δια την τροπήν εις ευθύν
λόγον κάμνομεν τας εξής σκέψεις. Ταύτα λέγει αυτός εις εαυτόν. Είναι το
σκεπτικόν του. Δια τούτο και ευρίσκονται τα λόγια του εις τον πλάγιον λόγον.
Είναι υποθετικός λόγος; Εξηρτημένος τουτέστιν υποθετικός λόγος; Ουχί, σου λέγει
μια φωνή. Παραχωρητική πρότασις. Κι όμως διάολε εις την παράγραφον 172 του
συντακτικού μου, του Μουμτζάκη, το λέγει ξεκάθαρα. "Αι εναντιωματικαί
προτάσεις είναι κυρίως υποθετικαί μετά των συνδέσμων "και" ή
"ουδέ" ή "μηδέ" και τον υποθετικόν σύνδεσμον.Και τω όντι
βλέπω " εἰ καί μηδέν αὐτῷ...". Και η ευκτική ήτις υπάρχει εκεί
υποκρύπτει οριστικήν ή υποτακτικήν έγκλισιν ως ούσα του πλαγίου λόγου ευκτική
υστέρως από χρόνον ιστορικόν, ενθάδε το "εσπούδασεν". Γνωρίζομε γάρ
ότι εάν η εξάρτησις γίνεται από ρήμα χρόνου ιστορικού τότε η υπόθεσις δύναται
να εκφέρεται δια του εἰ και ευκτικής ακόμη και εις περιπτώσεις καθ' ας εν τω
ευθεί λόγω θα ετίθετο ἔαν, ἄν και υποτακτική.Ταύτα έχοντες εις νούν κάμνομεν
την τροπή. Μια τελευταία επισήμανσις. Ήτοι θα αναρωτηθή τις είναι μια απλή
σκέψις αυτού. Όχι. Διότι η ευκτική του πλαγίου λόγου οριστικήν ή υποτακτικήν
υποκρύπτει και ουχί ευκτικήν. Άρα:
(Η ΤΡΟΠΗ)
Εις το είδος του προσδοκωμένου
<...ἐσπούδασα τάς ἱεροτελεστίας...ὥστε>(ταυτα τα λέγω εγώ για
εξομάλυνσι της σκέψεως της δική σας και όχι ότι δέον να αναφερθούν)
→ "ἄν καί μηδέν γίγνηται παρά τῶν θεῶν εἰς ἐμέ
δια ταῦτα, (τουλάχιστον) ὅμως ἐκ τούτων μάλιστα εὐδοκιμήσω ἐν τοῖς ἀνθρώποις"
ΔΙΑ ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΘΕΜΑ ΔΕΙΤΕ
