του
ΤΑΚΗ ΜΠΑΖΑΚΟΓΙΑΝΝΗ
καθηγητού
- ΓΝΩΜΙΚΑ
- ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
- ΠΟΙΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ
Της
Αθηνάς Δάρα*
(1)Η Κέρκυρα βρισκόταν σε κατάσταση εμφύλιας διαμάχης από τότε που επέστρεψαν οι αιχμάλωτοι, οι οποίοι πήραν μέρος στη ναυμαχία γύρω από την Επίδαμνο, αφού είχαν αφεθεί ελεύθεροι από τους Κορινθίους, στα λόγια κάτω από την εγγύηση των προξένων για ποσό οχτακόσιων ταλάντων, στην πραγματικότητα όμως επειδή είχαν πεισθεί από τους ίδιους τους Κορινθίους να φέρουν την Κέρκυρα με το μέρος των Κορινθίων. Αυτοί πλησιάζοντας τους πολίτες τον έναν μετά τον άλλον, ενεργούσαν με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να προκαλέσουν την αποστασία της πόλεως από τους Αθηναίους. (2)
Αφού έφτασε εκεί ένα πλοίο από την Αττική και ένα από την Κόρινθο μεταφέροντας πρέσβεις, με τους οποίους οι Κερκυραίοι ήρθαν σε συνεννοήσεις, αποφάσισαν οι Κερκυραίοι να μείνουν σύμμαχοι με τους Αθηναίους σύμφωνα με τις συνθήκες και με τους Πελοποννησίους να παραμείνουν φίλοι όπως προηγουμένως. (3) Υπήρχε και κάποιος Πειθίας, ο οποίος
ήταν εθελοπρόξενος των Αθηναίων και ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης. Αυτοί οι άνδρες τον εισήγαγαν σε δίκη καταγγελλοντάς τον ότι προσπαθεί να υποδουλώσει την Κέρκυρα στους Αθηναίους. (4) Αυτός όμως, αφού απέφυγε τις κατηγορίες, οδήγησε σε δίκη πέντε άνδρες από αυτούς τους πιο πλούσιους, λέγοντας ότι συνήθιζαν να κόβουν τα υποστηρίγματα από τα αμπέλια του Διός και του Αλκινόου. Η ποινή για κάθε υποστήριγμα ήταν καθορισμένη: Ένας στατήρας. (5) Αυτοί αφού καταδικάστηκαν και κάθισαν ικέτες στα ιερά εξαιτίας του υψηλού προστίμου με σκοπό να καταβάλουν τα χρήματα σε δόσεις, ο Πειθίας, που ήταν μέλος της βουλής, πείθει να επιβάλουν τη νόμιμη ποινή. (6) Αυτοί επειδή εμποδίζονταν από τον νόμο και συγχρόνως είχαν την πληροφορία ότι ο Πειθίας, για όσο διάστημα παρέμενε μέλος της βουλής, έχει την πρόθεση να μεταπείσει το σύνολο του πληθυσμού, ώστε οι Κερκυραίοι να έχουν με τους Αθηναίους τους ίδιους εχθρούς και φίλους, ήρθαν σε συνεννόηση μεταξύ τους και παίρνοντας εγχειρίδια μαζί τους ήρθαν αιφνιδίως στη βουλή και σκότωσαν τον Πειθία και άλλους εξήντα ιδιώτες και βουλευτές. Οι δε ολίγοι ομόφρονες με τον Πειθία κατέφευγαν στην Αττική με τριήρη, η οποία παρευρίσκονταν ακόμα εκεί. (Θουκ. 3, 70, 1 – 6).
Στην Κέρκυρα έφτασαν οι αιχμάλωτοι που είχαν πάρει μέρος στις ναυμαχίες γύρω από την Επίδαμνο, αφού είχαν αφεθεί ελεύθεροι από τους Κορινθίους. Ο βασικός λόγος για τον οποίο αφέθηκαν ελεύθεροι ήταν η καθοδηγούμενη από πλευράς των Κορινθίων ενέργεια να στρέψουν την Κέρκυρα εναντίον της Αθήνας. Αυτό δεν το κατάφεραν, αφού, μετά την προσέλευση πρέσβεων από την Αθήνα και την Κόρινθο στην Κέρκυρα, οι Κερκυραίοι αποφάσισαν να μείνουν φίλοι με τους Πελοποννησίους, αλλά και με τους Αθηναίους να ισχύσει η συμμαχία, όπως είχε συμφωνηθεί στο παρελθόν (αναλυτική αφήγηση αυτών των γεγονότων: Θουκ. 3, 70, 1 – 3).
Οι ναυμαχίες γύρω από την Επίδαμνο άρχισαν εξαιτίας μιας διαμάχης στην Επίδαμνο το 436/5 μεταξύ δημοκρατικών και ολιγαρχικών. Η Επίδαμνος ήταν αποικία της Κέρκυρας και οι πρώτοι της οικιστές προήλθαν από την Κόρινθο40. Η παρέμβαση της Κορίνθου στις εσωτερικές υποθέσεις της Επιδάμνου ώθησε την Κέρκυρα να επιτεθεί στην Επίδαμνο.
Μετά τη ναυμαχία της Λευκίμμης (θέρος 435), οι Κορίνθιοι ήθελαν να εκδικηθούν για την ταπείνωση τους και έτσι το θέρος 433 οι στόλοι Κορινθίων και Κερκυραίων συγκρούστηκαν στα Σύβοτα, ανοιχτά της θεσπρωτικής ακτής, κοντά στην Κέρκυρα. Οι Κορίνθιοι νίκησαν στη ναυμαχία.
Κατά την διάρκεια των προετοιμασιών για τη σύγκρουση (θέρος
427), η Κέρκυρα, ενώ προηγουμένως τηρούσε ουδέτερη στάση (τακτική στην οποία επανήλθε και αργότερα, μετά την επιστροφή των αιχμαλώτων στο νησί) και δεν ανήκε σε κανένα από τους δύο μεγάλους συνασπισμούς, αναζήτησε συμμάχους απευθυνόμενη στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι, για να μην παραβιάσουν τις τριακονταετείς σπονδές, συνήψαν με τους Κερκυραίους μια επιμαχία (αμυντική συμμαχία) και όχι πλήρη συμμαχία, το 433. Πιθανόν στην απόφασή τους βάρυνε το γεγονός ότι, αφενός η Κέρκυρα είχε ισχυρό στόλο, που δεν ήθελαν να τον δουν να περιέρχεται στα χέρια των Κορινθίων και κατ’ επέκταση των Σπαρτιατών και αφετέρου η Κέρκυρα βρισκόταν σε κομβικό δρόμο προς τη δύση.
Η στάση στην Κέρκυρα (427 - 425) άρχισε την άνοιξη του 427. Στις δύο πρώτες παραγράφους του χωρίου ο Θουκυδίδης αρκέστηκε να περιγράψει μόνο τα γεγονότα που προηγήθηκαν, αλλά και οδήγησαν στη διένεξη των αιχμαλώτων με τον Πειθία. Ο Θουκυδίδης (3, 70, 3) αναφέρει ότι η στάση στην Κέρκυρα ξέσπασε κατά κάποιο τρόπο με την επιστροφή των αιχμαλώτων.
Στα σχέδιά τους να παραδώσουν την Κέρκυρα στην Κόρινθο, οι
αιχμάλωτοι έβρισκαν αντιμέτωπο κάποιον Πειθία, που δρούσε στη Κέρκυρα ως εθελοπρόξενος των Αθηναίων και ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης∙ δεν γίνεται αναφορά στον Θουκυδίδη για το πολίτευμα στην Κέρκυρα πριν ξεσπάσει η στάση (άνοιξη 427). Ο Πειθίας σύμφωνα με την άποψη των αιχμαλώτων προσπαθούσε να υποδουλώσει την Κέρκυρα στους Αθηναίους. Μεταξύ αιχμαλώτων και Πειθία υπήρξαν κατά καιρούς πολλές αντιδικίες, από τις οποίες ο Πειθίας ήταν εκείνος που έβγαινε κερδισμένος, αφού ήταν και μέλος της βουλής. Τελικά όμως η διαμάχη για το ποιά από τις δύο αντίπαλες παρατάξεις που είχαν διαμορφωθεί θα επικρατήσει, οδήγησε στον θάνατο του Πειθία (αναλυτική αφήγηση αυτών των γεγονότων: Θουκ. 3, 70, 3 – 6).
Η όλη δράση του Πειθία ως εθελοπρόξενου, δηλαδή ενός προξένου που δεν οριζόταν κληρονομικά, συνέβαλε στο άδοξο τέλος του και φανέρωσε τους κινδύνους που διέτρεχε ένας άνθρωπος σε παρόμοια θέση, ο οποίος δρούσε κατεξοχήν με βάση τα φιλικά του αισθήματα απέναντι στην Αθήνα. Από την άλλη, ωστόσο, βοήθησε στο να ενισχυθεί η αθηναϊκή επιρροή στην Κέρκυρα και, ίσως η δράση αυτού και της δημοκρατικής παράταξης που ηγούνταν, να συνέβαλαν στην απόφαση των Κερκυραίων να διατηρήσουν την αμυντική συμμαχία με τους Αθηναίους και να μην στραφούν εναντίον τους, όπως ήθελαν οι
αιχμάλωτοι Κερκυραίοι.
Με τον θάνατο του Πειθία αλλάζει και το σκηνικό στην Κέρκυρα. Οι λιγοστοί δημοκρατικοί προσπάθησαν να σωθούν από τα φονικά χέρια των αιχμαλώτων, βρίσκοντας καταφύγιο σε αθηναϊκή τριήρη, που έτυχε να βρίσκεται στην Κέρκυρα. Η τριήρης όπου κατέφυγαν οι ομόφρονες του Πειθία ίσως ήταν εκείνη με την οποία είχαν μεταφερθεί οι πρέσβεις των Αθηναίων για συνομιλίες με τους Κερκυραίους. Τα γεγονότα αυτά χρονολογούνται θέρος 427.
*
Απόσπασμα
εκ της διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας της
με τίτλον «Πολιτικοί φίλοι των Αθηναίων
στον Πελοποννησιακό πόλεμο» GRI-2011-6366
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας.
