«Ἔρως δραπέτης»: το παιγνιώδες επίγραμμα του Μόσχου


Του Γαβριήλ Μπομπέτση
Ο θεός Έρως, ως μικρό παιδί με τεταμένο το τόξο.
Ρωμαϊκό αντίγραφο αγάλματος του Λύσιππου.

Ἔρως δραπέτης τιτλοφορείται ένα καλαίσθητο επίγραμμα του Μόσχου ή με άλλα λόγια ο Έρωτας το ‘σκασε και η μαμά Αφροδίτη τον ψάχνει. Θα μπορούσε κάλλιστα η Αφροδίτη να ενταχθεί στο club της κλασικής Ελληνίδας μάνας. Έρωτα, Έρωτα είσαι εδώ; Όποιος βρει τον γιο της θέας του έρωτα θα ανταμειφθεί με ένα φιλί της.

Ο Μόσχος (2ος αι. π.Χ.) είναι συγγραφέας του επυλλίου Εὐρώπη με θέμα την αρπαγή της νεαρής κόρης του βασιλιά της Φοινίκης από τον Δία, μεταμορφωμένο σε ταύρο, καθώς και του εν λόγω επιγράμματος σε εξάμετρους στίχους και διάλεκτο δωρική. Η ελληνιστική ποίηση δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστή στο ευρύ κοινό, αν και έχει να επιδείξει πολύ αξιόλογα δείγματα, όπως αυτό το πολύ όμορφο και παιγνιώδες επίγραμμα του Μόσχου. Το επίγραμμα κατά τα ελληνιστικά χρόνια, να σημειωθεί, δεν είναι εγχάρακτο αλλά αποτελεί αυτοτελές λογοτεχνικό κείμενο. Ο Μόσχος, ακόμα, κατάγεται από τις Συρακούσες και έχει επηρεαστεί από τον συντοπίτη του και πατέρα της βουκολικής ποίησης, Θεόκριτο (ca 3oς αι. π.Χ.).

Τις πρώτες πληροφορίες για τον Έρωτα μάς τις παρέχει ο Ησίοδος. Ποιος είναι τέλος πάντων αυτός ο Έρωτας με το Ε κεφαλαίο; Ο Έρωτας, μαζί με το Χάος και τη Γη είναι στη Θεογονία (στ. 116-120) του Ησιόδου οι πρώτες θεότητες που γεννιούνται. Ο Έρωτας που αποκαλείται κάλλιστος ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσι (στ. 120) είναι η αιτία της διαιώνισης του θεϊκού και του ανθρωπίνου είδους, για αυτό και ανήκει στις θεότητες που γεννιούνται πρώτες. Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Ἔρωτας κατά τον Ησίοδο λοιπόν... Παντοτινοί δε ακόλουθοι της Αφροδίτης είναι ο Ίμερος, δηλαδή, ο προσωποποιημένος Πόθος, όπως και ο Έρωτας, η προσωποποίηση του ερωτικού πάθους.

Στο επίγραμμα του Μόσχου με αφορμή το σκασιαρχείο του Έρωτα δίνεται το πορτρέτο του από τη μαμά Αφροδίτη. Περιγράφονται στο επίγραμμα όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που η ως τότε λογοτεχνική παράδοση έχει αποδώσει στον θεό Έρωτα αλλά και στο ερωτικό συναίσθημα. 

Ο Έρωτας περιγράφεται ως πυρόχρωμος, με μάτια διαπεραστικά, γεμάτια φωτιά (χρῶτα (=στο δέρμα) μὲν οὐ λευκός, πυρὶ δ᾽ εἴκελος· ὄμματα δ᾽ αὐτῷ/ δριμύλα (=διαπεραστικά) καὶ φλογόεντα· […], στ. 7-8). Κρατάει, επίσης, δάδα που κατακαίει τα πάντα, ακόμη και τον Ήλιο (βαιὰ λαμπὰς ἐοῖσα τὸν Ἅλιον αὐτὸν ἀναίθει (=καίει), στ. 23), ενώ τα όπλα του είναι βουτηγμένα στη φωτιά (τὰ γὰρ (ὅπλα) πυρὶ πάντα βέβαπται, στ. 29).

Τα χέρια του, επίσης, αν και μικρά, φτάνουν μέχρι και τον Κάτω Κόσμο (μικύλα μὲν τήνῳ τὰ χερύδρια (= μικρούλικα είναι σε εκείνον τα χεράκια), μακρὰ δὲ βάλλει,/ βάλλει κεἰς Ἀχέροντα καὶ εἰς Ἀΐδεω βασίλεια, στ. 13-14), πράγμα που σημαίνει ότι υποκινεί ερωτικές ιστορίες και στο επέκεινα, ενώ πιστοποιεί τη σύζευξη του έρωτα και του θανάτου. Ερωτική ιστορία που λαμβάνει χώρα στον Κάτω Κόσμο είναι, παραδείγματος χάριν, το ειδύλλιο μεταξύ Περσεφόνης και Άδωνη. Όσο για τη σύζευξη του έρωτα και του θανάτου, συνιστά μοτίβο της ερωτικής λογοτεχνίας ήδη από την εποχή που γράφεται ο Ομηρικός Ύμνος εις Αφροδίτην V (γύρω στον 7ο αι. π.Χ.), όπου ο Αγχίσης διακηρύσσει πως δεν τον μέλει, ακόμα κι αν πεθάνει ύστερα, αρκεί να πλαγιάσει ερωτικά με την Αφροδίτη, που πρόβαλε μπροστά του με μορφή θνητής: σῆς εὐνῆς ἐπιβὰς δῦναι δόμον Ἄιδος εἴσω (στ. 154). Το μοτίβο αυτό διατρέχει διαχρονικά όλη την ερωτική λογοτεχνία ως τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου και το μόλις εἶν᾿ ἔτσι δυνατὸς ὁ Ἔρωτας καὶ ὁ Χάρος (Κρητικός, αποσπ. 5, στ. 50) του Διονύσιου Σολωμού.

Στο επίγραμμα ο Έρωτας παρουσιάζεται, ακόμη, τοξοφόρος (τόξον ἔχει μάλα βαιόν (=μικρό), ὑπὲρ τόξω δὲ βέλεμνον (=και μπροστά από το τόξο βέλος) , στ. 18)· η πρώτη αναφορά του Έρωτα ως τοξοφόρου φαίνεται πως είναι στον πρωτοποριακό για τις ιδέες του Ευριπίδη (Ἰφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι, στ. 548-9), όπου ο Έρωτας παρουσιάζεται να τεντώνει δύο τόξα. Έχει και φτερά που του επιτρέπουν να πετάει ταχύτατα από τον ένα στον άλλο (καὶ πτερόεις ὡς ὄρνις ἐφίπταται ἄλλον ἐπ᾽ ἄλλῳ,  στ. 16). Ο Έρωτας είναι, τέλος, πονηρός και πανούργος, μα και πανσθενής, αφού δεν του ξεφεύγει ούτε η ίδια του η μητέρα. Σε όλους, όπως λέει ο Ησίοδος (Θεογονία, 120-122), σε θεούς και ανθρώπους, παραλύει τα μέλη και δαμάζει νου και καρδιά.

Στο επίγραμμα του Μόσχου είναι όλα μαζί συναγμένα εκείνα τα γνωρίσματα που η ερωτική λογοτεχνική παράδοση ήδη από την αρχαϊκή λυρική ποίηση του Αρχίλοχου και της Σαπφώς, του Ανακρέοντα και του Ίβυκου έχει αποδώσει στον έρωτα. Ο έρωτας, συνοψίζοντας, είναι πανούργος, έχει φτερά και πύρινα βέλη, είναι φωτιά που καίει και πόνος που κατατρύχει ενίοτε. Είναι γλυκύπικρον ἀμάχανον ὄρπετον (αποσπ. 130 L-B), γλυκύ και πικρό πράγμα, μα και άγριο, που έχει τη δυνατότητα να σέρνεται, όπως έλεγε η λυρική βάρδος της Λέσβου, η Σαπφώ. Ο συσχετισμός του δε με τον θάνατο αποτελεί λογοτεχνικό τόπο. Ο έρωτας με το ε κεφαλαίο ή μικρό κατείχε, συνεπώς, την τιμιτική του στην Αρχαία Ελλάδα. Στις Θεσπιές μάλιστα εόρταζαν και τα Ερωτίδια προς τιμήν του θεού Έρωτα, κατά τη μαρτυρία του Πλουτάρχου.

Τώρα αν η Αφροδίτη βρήκε τελικό τον υιό της τον αγαπητό παραμένει ένα μυστήριο. Πιθανολογείται, βέβαια, πως όχι, διότι ο Έρως έχει φτερά και τρέχει, προσπαθώντας αγωνιωδώς να πιάσουν στόχο τα μικρά του βέλη στις καρδιές θεών και ανθρώπων. Πού τον είδες, πού τον έχασες...



Σεμινάριο Οδύσσεια και Ιλιάδα για Ενήλικες


Τα δύο έπη του πρώτου και σημαντικότερου ποιητή της ανθρωπότητας, του Ομήρου, Οδύσσεια και Ιλιάδα, είναι γεμάτα διαχρονική σοφία.


ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2019 / ΑΡΧ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ - ΘΕΜΑΤΑ - ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ



ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 
Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ́ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 
ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 
ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 




Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας 321b-322a

Ἅτε δὴ οὖν οὐπάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα·λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶςπάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον·ἤδηδὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί –ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι–καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν·ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴνἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν –πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν–εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.



Αντιγόνη Πρόλογος Ερμηνευτικά


Ήθος Αντιγόνης

Το ήθος της Αντιγόνης διαγράφεται από την αρχή ως ανήσυχης προσωπικότητας που γνωρίζει κάτι παραπάνω από όσα έχουν μόλις συμβεί και αντιδρά αμέσως. Η περίφραση «ὦ κοινὸν αὐτάδελφον Ἰσμήνης κάρα» (στ. 1) , που χρησιμοποιεί απευθυνόμενη στην αδελφή της, δείχνει την τιμή της προς την αδελφική αγάπη αλλά και την επίγνωση της ηθικής απόστασης του χαρακτήρα τους. Η αναφορά του Κρέοντα ως στρατηγού υπενθυμίζει τη συμμετοχή του στον  εμφύλιο πόλεμο της Θήβας ως  στρατηγού δίπλα στον Ετεοκλή αλλά και δείχνει πως η Αντιγόνη δεν αναγνωρίζει την πολιτική του εξουσία.


Πολιτική Σκέψη στον Ξενοφώντα.





Η εικόνα του Ξενοφώντα ως διανοούμενου παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία. Ως συγγραφέας έμεινε γνωστός κυρίως για τα ιστορικά-βιογραφικά του έργα, επιχειρώντας να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη. Ωστόσο, προχώρησε και στη συγγραφή πονημάτων με βάση τα δικά του ενδιαφέροντα, τα οποία εμφανίζουν μια διδακτική-φιλοσοφική διάσταση. Παρακάτω θα εξετάσουμε ορισμένα από τα τελευταία (Ιέρων, Λακεδαιμονίων Πολιτεία, ψευδοξενοφόντεια Αθηναίων Πολιτεία) αλλά και την υποδειγματική βιογραφία περί της Κύρου Παιδείας, εστιάζοντας στις πολιτικές απόψεις που απηχούνται σε αυτά.


Το "μικτό"πολίτευμα των πλατωνικών Νόμων ως εναλλακτική της "φιλοσοφικής" μοναρχίας.



Οι Νόμοι αποτελούν χωρίς αμφιβολία το ογκωδέστερο από τα πλατωνικά έργα κι ως ένα βαθμό λειτουργούν ως επιστέγασμα της πλατωνικής φιλοσοφίας. Εκδόθηκαν πιθανόν μετά τον θάνατο του Πλάτωνα από τον μαθητή του Φίλιππο Οπούντιο, η σύλληψη του σχεδίου, ωστόσο, όπως πληροφορούμαστε από την 7η Επιστολή, είχε γίνει ήδη από το 361 π.Χ., οπότε και ο φιλόσοφος επιχείρησε μαζί με τον Διονύσιο τον νεότερο την σύνταξη προοιμίων, προκειμένου να επισυναφθούν σε νόμους. Αν και διατηρεί τη μορφή του διαλόγου, στην ουσία πρόκειται για μονόλογο του Αθηναίου Ξένου ενώπιον του Κρητικού Κλεινία και του Σπαρτιάτη Μέγιλλου. Είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τη σύνδεση των επιμέρους μερών του έργου, σίγουρα όμως καθώς προχωρά, αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον καταλήγοντας στην έκθεση μιας μορφής «ποινικού» και «αστικού» κώδικα.


Οι 9 Μούσες της αρχαιότητας

Ποιες ήταν οι εννέα μούσες της αρχαιότητας;


Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, όλες οι τέχνες αντιπροσωπεύονται από τις εννέα Μούσες της αρχαιότητας. Πρόκειται για τις ταλαντούχες κόρες του παντοκράτορα Δία και της Τιτανίδας Μνημοσύνης, η σχέση των οποίων διήρκησε για εννέα χρόνια, κατά τα οποία ήρθαν σε επαφή μόνο τα εννέα βράδια. Αν κι η χρονική διάρκεια της σχέσης αυτής βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, το βέβαιο είναι πως σκοπός του Δία ήταν να αποκτήσει τον πολυπόθητο διάδοχο του, ωστόσο κατάφερε μονάχα να αποκτήσει εννέα κόρες, ιδιαίτερα προικισμένες πνευματικά και ταλαντούχες. Κατ’ άλλους, οι μούσες προέρχονται από το γάμο του Ουρανού με τη Γαία. Πάντως, αν κι υπάρχει αμφισβήτηση ως προς του γονείς από τους οποίους προέρχονται, ο Ησίοδος φαίνεται να είναι απόλυτα σίγουρος για το σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί η γέννηση των εννέα κοριτσιών. Κατά το σπουδαίο επικό ποιητή, οι εννέα κόρες ήλθαν στον κόσμο προκειμένου να απαλύνουν τα ανθρώπινα βάσανα και τους πόνους. Η μητέρα τους ανέθεσε στο θεό Απόλλωνα να τις διδάξει, ενώ τα «μαθήματα» φαίνεται να πραγματοποιούνταν στο βοιωτικό βουνό, Ελικώνα.

Καθεμία από τις κόρες ήταν προικισμένη με μία ιδιαίτερη χάρη. Οι χάρες αυτές ήταν αρκετά λατρευτές στην αρχαιότητα, ενώ ακόμα και σήμερα παραμένουν, όχι μόνο γνωστές, αλλά δημοφιλέστατες. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για τις αναζωογονητικές και συχνά θεραπευτικές τέχνες της μουσικής, της ποίησης, του χορού, του θεάτρου και της αστρονομίας.

Πιο συγκεκριμένα, οι εννέα Μούσες, καθώς κι η τέχνη που καθεμία από αυτές αντιπροσωπεύει είναι οι εξής:

Πρώτα, αναφέρεται η Καλλιόπη (<κάλος + όπη = η όμορφη στην όψη). Αυτή η Μούσα έχει παγιωθεί ως η πιο μεγάλη αλλά κι η σπουδαιότερη από όλες, καθώς θεωρείται προστάτιδα της επικής ποιήσεως, της τέχνης που ασκούσε κι ο σημαντικότερος, ίσως, από όλους τους ποιητές ανά τους αιώνες, ο Όμηρος. Αντιπροσωπεύει, ως επί τω πλείστο, την ευγλωττία, τη δυνατότητα, δηλαδή, να μιλάει κανείς άρτια και ως πρέπει. Η ανωτερότητα της φανερώνεται κι από το γεγονός πως θεωρείται συνοδός βασιλέων κι αρχόντων, ώστε να προσδώσει στο λόγο τους το αίσθημα της υποταγής του πολίτη. Συνηθίζεται να αναπαρίσταται έχοντας ανά χείρας πινάκιο, γραφίδα, και, πράγμα αξιοσημείωτο, έχοντας τα ομηρικά έπη στα γόνατα της. Απεικονίζεται νέα κι αρκετά όμορφη, με χρυσό στεφάνι στα μαλλιά, με δάφνες και κισσούς.

Έπειτα, έρχεται η Κλειώ (<κλέος= δόξα). Η σπουδαία αυτή Μούσα κατείχε την τέχνη της ιστορίας κι έμεινε γνωστή για την κλεψύδρα με την οποία την βλέπουμε συχνά να εικονίζεται, ενώ κρατούσε επίσης περγαμηνή. Ακόμα, θεωρείται πως εκτός από την ιστορία, ανακάλυψε και την κιθάρα. Το κεφάλι της κοσμούσε στεφάνι από δάφνες, ενώ ντυνόταν με έντονα κόκκινα ενδύματα. Πολλές φορές, την παρουσία της συμπληρώνει ένα σεντούκι να κείτεται στα πόδια της, σύμβολο της Ιστορίας.

Στη συνέχεια, γίνεται λόγος για την Πολύμνια (< πολύς + ύμνος = αυτή που υμνεί πολλούς ανθρώπους, ή <πολύς + μνήμη = αυτή που μνημονεύει πολλούς). Αυτή είναι η Μούσα της μίμησης, της γνωστής μας παντομίμας. Από αυτή, σύμφωνα με τα αρχαία σχόλια, ήταν εμπνευσμένοι οι τιμητικοί ύμνοι προς τους θεούς. Επίσης, θεωρείται προστάτιδα της μίμησης στο θέατρο, της ιστορίας, της γεωμετρίας κ.α. Παρουσιάζεται συνήθως με σκεπτικό βλέμμα, να κοιτά προς τον ουρανό, φορώντας στεφάνι από δάφνη σε συνδυασμό με μανδύες και πέπλα.

Επόμενη στη σειρά η Μούσα Τερψιχόρη (<τέρπω + χορός= αυτή που ευχαριστεί αλλά κι ευχαριστιέται μέσω του χορού). Ενώ ξεκίνησε ως η Μούσα του χορού, τον οποίο κι επινόησε, φαίνεται τελικά να τιμάται περισσότερο ως Μούσα της λυρικής ποιήσεως. Εικονογραφείται καθιστή, να κρατά μια λύρα, αν κι αρκετά συχνά συναντάται να χορεύει, κρατώντας άρπα, σχεδόν αιωρούμενη πάνω από το έδαφος.

Άλλη μία σπουδαία Μούσα, η Ερατώ (<έρως, εραστής). Θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τον υμεναίο γάμο και είναι, κατά συνέπεια, Μούσα της ερωτικής ποιήσεως. Η Ερατώ, επίσης, συνηθίζεται να εικονίζεται καθιστή, έχοντας μια λύρα ανά χείρας, με στεφάνι φτιαγμένο από ρόδα στο κεφάλι. Αρκετά συχνά φαίνεται να κρατά και το τόξο του θεού Έρωτα στα χέρια της.

Συνεχίζοντας, η Ευτέρπη (<ευ+τέρπω = αυτή που ευχαριστεί, τέρπει). Αυτή είναι η Μούσα της μουσικής, αλλά και της διαλεκτικής, αρχικά, κι έπειτα η Μούσα της λυρικής ποίησης, συγκεκριμένα. Θεωρείται ακόλουθος του θεού Διονύσου, ενώ παριστάνεται να κρατά διπλό αυλό και να πλαισιώνεται από διάφορα άλλα μουσικά όργανα.

Προχωρώντας παρακάτω, συναντάμε τη Θάλεια (<θάλλω = ανθίζω, ακμάζω). Είναι η Μούσα της βουκολικής ποίησης, αλλά και της κωμωδίας, της οποία λεγόταν ότι έγινε η δημιουργός. Επίσης, λέγεται πως χάρη σε εκείνη γνωρίσαμε την τέχνη της αρχιτεκτονικής, αλλά και της γεωργίας. Αυτή, συνήθως, παρουσιάζεται να κρατά στο δεξί χέρι μια θεατρική μάσκα και στο αριστερό ράβδο, ενώ το κεφάλι της στεφανώνει ένας κισσός. Αξίζει να αναφερθεί πως η μούσα αυτή αναπαρίσταται πάντοτε ως μια νέα κοπέλα, διαρκώς χαμογελαστή, φορώντας ρούχα σε πράσινες αποχρώσεις.

Προ τελευταία, η Μελπομένη (<μέπλω + μένος = αυτή που μελοποιεί τη μανία, συμφορά). Θεωρείται Μούσα κι ευρέτρια της τραγωδίας, γι' αυτό και συχνά παρουσιάζεται με θυμωμένη όψη, να κρατάει μια μάσκα τραγωδίας, σκήπτρο ή ακόμα και ρόπαλο, 
σε συνδυασμό με ένα μαχαίρι, ενώ άλλοτε αναπαρίσταται  δίπλα στο θεό Διόνυσο. Ωστόσο, τιμάται κι ως μούσα της ρητορικής και της μελωδίας.

Για το τέλος, η Ουρανία (<ουρανός). Γνωστή ως η Μούσα της αστρονομίας, την οποία σύμφωνα με κάποιες εκδοχές εφηύρε η ίδια, και, κατά συνέπεια, της αστρολογίας, ενώ θεωρείται και προστάτιδα των ουράνιων σωμάτων. Εκείνη σκιαγραφείται να κρατά συνήθως στο δεξί χέρι ένα διαβήτη και στο άλλο μια ουράνια σφαίρα. Συνήθως παρουσιάζεται να φορά στο κεφάλι στεφάνι από αστέρια, ενώ είναι στενά συνδεδεμένη με το θεό Διόνυσο.

Αυτές είναι οι Μούσες της αρχαιότητας, και τα βασικά τους χαρακτηριστικά όπως μας έχουν παραδοθεί από την αρχαία γραμματεία και μελέτη. Αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες παντός είδους της αρχαιότητας και λατρεύτηκαν σε μεγάλο βαθμό. Τα σπουδαιότερα πνεύματα των αρχαίων χρόνων, μεταξύ των οποίων ο Όμηρος, ο Απολλώνιος Ρόδιος, ο Ησίοδος, ο Πλάτων και διάφοροι άλλοι, θεωρούν αδύνατο να εκπονήσουν οποιοδήποτε έργο τους, αν δεν συνδράμουν οι πολυπόθητες μούσες, χαρίζοντας τους έμπνευση.


Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ "ΣΩΚΡΑΤΙΚΩΝ" ΕΡΓΩΝ




1.ΠΡΩΙΜΟΙ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ


Οι πρώιμοι πλατωνικοί διάλογοι, επονομαζόμενοι και ως σωκρατικοί, όπως μαρτυρεί και η ίδια η ονομασία τους, επικεντρώνονται στην προσωπικότητα του Σωκράτη και στη δράση του στην Αθηναϊκή κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτεται η προσπάθεια του Πλάτωνα να παρουσιάσει την άδικη καταδίκη του δασκάλου του, η οποία -αντίθετα με τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν- είχε κυρίως πολιτικά αίτια. Οι κατήγοροι του Σωκράτη, Μέλητος, Άνυτος και Λύκων, εμφανίζονται να εκπροσωπούν τους παλαιότερους και πιο επικίνδυνους κατηγόρους του, τους ποιητές, τους τεχνίτες και τους ρήτορες, στους οποίους ο Σωκράτης άσκησε έλεγχο δεικνύοντας τη θεϊκή έμπνευση, την επίφαση γνώσης πέραν της τέχνης τους και την εν γένει επίφαση γνώσης αντίστοιχα (Απολ. 21b-22e, 23e-24a).



Αρχαία Ελληνικά πανελλήνιες 2018: Τα θέματα και οι απαντήσεις


Αρχαία Ελληνικά πανελλήνιες 2018: Τα θέματα και οι απαντήσεις


Σήμερα Δευτέρα 11 Ιουνίου 2018 συνεχίζονται οι πανελλαδικές εξετάσεις στα Γενικά Λύκεια και οι υποψήφιοι διαγωνίζονται με Αρχαία Ελληνική Γλώσσα από την Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών.

Η αγωνία πλέον χτυπάει… κόκκινο καθώς πλέον οι υποψήφιοι θα εξεταστούν στα μαθήματα Προσανατολισμού στα οποία οι περισσότεροι ποντάρουν πολλά για να «χτυπήσουν» υψηλά μόρια.

Με δεδομένο ότι η Έκθεση είναι κατά γενική ομολογία ένα απρόβλεπτο μάθημα, οι μαθητές ελπίζουν πως από σήμερα θα έχουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την πορεία τους στις Πανελλήνιες 2018.





Απαντήσεις:
Από Φροντιστήρια Ορόσημο
Από Φροντιστήρια Πουκαμισά
Από Φροντιστήρια Μπαχαράκη
Από Φροντιστήρια Ρούλα Μακρή



Πολιτικός Στοχασμός στον Ησίοδο





Με τον Ησίοδο γίνεται η μετάβαση στην «ατομικότητα του ποιητή», καθώς είναι ο πρώτος που ξεπερνά το φράγμα της ανωνυμίας, που ίσχυε ως τότε, μνημονεύοντας το όνομα του και αναφερόμενος στον εαυτό του σε πρώτο πρόσωπο.[1] Επίκεντρο της θεματολογίας του είναι αφενός η θεϊκή τάξη του σύμπαντος (Θεογονία) και αφετέρου η θέση του ανθρώπου στον κόσμο (Ἔργα καὶ ἡμέραι), γεγονός που μας επιτρέπει να κάνουμε λόγο για μια φιλοσοφία σε «εμβρυακή κατάσταση», ιδίως μάλιστα, αν λάβουμε υπόψη μας ότι τόσο ο μύθος του Προμηθέα, όσο και τα γένη των ανθρώπων (χρυσό, αργυρό, χάλκινο κ.ο.κ.), κάνουν την εμφάνισή τους και στην πλατωνική φιλοσοφία, ενώ την εμφάνισή της κάνει και η Έριδα, που καταλαμβάνει κεντρικό ρόλο στους φυσιοκράτες φιλοσόφους.


Ηρώ και Λέανδρος: μια αρχαία ιστορία αγάπης


Του Γαβριήλ Μπομπέτση

Rodin, La cathédrale

Ένα επύλλιο, ύμνος στον έρωτα, είναι η ιστορία της Ηρούς και του Λεάνδρου. Η ιστορία του έπους δεν σταματά στον Όμηρο, στον Ησίοδο ή στα Αργοναυτικά  του Απολλωνίου του Ρόδιου. Το έπος δεν παύει να παράγει βλαστούς καθ' όλη την αρχαιότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το μικρό αυτό έπος, μόλις 343 στίχων, του Μουσαίου. Ο Μουσαίος είναι συγγράφεας του 5ου αιων. μ.Χ., γνωστός για το έργο του, Τὰ καθ' Ἡρὼ καὶ Λέανδρον.

Είναι ένα επύλλιο τόσο χυμώδες, τόσο καλαίσθητο και λυρικό που προσφέρει μεγάλη αναγνωστική ηδονή. Δεν είναι μονάχα ο Μουσαίος που πραγματεύεται την ιστορία της Ηρούς και του Λεάνδρου, όμως εμείς θα σταθούμε μόνο στο έργο του ποιητή της Αιγύπτου. Για παράδειγμα, ο Ρωμαίος Οβίδιος στις Epistulae Heroidum (18 και 19) πραγματεύεται επίσης την ίδια ιστορία. Γιατί να διαβάσουμε το Μουσαίο, έναν λιγότερο γνωστό ποιητή; Θα απαντήσω προσωπικά. Από την πρώτη στιγμή που άκουσα την ιστορία της Ηρούς και του Λεάνδρου, ένιωσα βαθιά συγκίνηση. Θα έλεγα πως η ιστορία αυτή, παρότι φαινομενικά έχει ένα κακό τέλος, συνιστά τη νίκη του έρωτα επί του θανάτου ή διατυπώνοντάς το λίγο διαφορετικά συνιστά την επιβίωση και τη διαίωνιση του έρωτα και στο πέρα από αυτό που ονομάζουμε ζωή. κὰδ δ᾽ Ἡρὼ τέθνηκε σὺν ὀλλυμένῳ παρακοίτῃ./ἀλλήλων δ᾽ ἀπόναντο καὶ ἐν πυμάτῳ περ ὀλέθρῳ, είναι η κατακλείδα του επύλλιου. Ακόμα και στον έσχατο όλεθρο, στο θάνατο του Λεάνδρου, κατασπαραγμένου από τα κύματα της θάλασσας, ἀλλήλων δ᾽ ἀπόναντο, ο ένας απολάμβανε τον άλλον. Γιατί; Καθώς η Ηρώ αντιλαμβανόμενη με το χάραμα το ξεβρασμένο σώμα του αγαπημένου της, χιμά από τον πύργο της πάνω του και γίνονται έτσι σύγκλινοι ακόμη και στον ύπνο του θανάτου. Αδυνατεί κανείς, θαρρώ, έτσι όπως το θέτει ο ποιητής, να δει κάτι το απαισιόδοξο σε αυτήν την ιστορία.

Ας γίνουμε, όμως, πιο σαφείς. Ξεκινήσαμε από το τέλος της ιστορίας, ας το πάρουμε τώρα από την αρχή. Ο ποιητής, κατά τις παλιές καλές συνήθειες του έπους, επικαλείται τη Μούσα, δίχως να την κατονομάζει, να του μιλήσει για το λύχνο που στάθηκε ἐπιμάρτυρα(ς) Ἐρώτων. Ποιο είναι το πλαίσιο; Γίνεται η γιορτή του Άδωνη και της Αφροδίτης στη Σηστό, που βρίσκεται στην ευρωπαϊκή πλευρά του Ελλησπόντου. Η παράδοση θέλει, σε αυτή τη γιορτή, οι νεαροί άνδρες να βρίσκουν τη μελλοντική σύντροφό τους. Η πληροφορία αυτή δεν θα πρέπει να μας ξενίζει, καθώς, την ίδια συνήθεια περιγράφει στα Εφεσιακά ο Ξενοφώντας ο Εφέσιος, στο πλαίσιο αυτή τη φορά της γιορτής της Άρτεμης. Η Ηρώ, λοιπόν, είναι ιέρεια της Αφροδίτης και κατοικεί στη Σηστό. Στην ασιατική πλευρά, στην Άβυδο, κατοικεί ο Λέανδρος, ο οποίος παρίσταται στη γιορτή αυτή της Αφροδίτης. Οι δύο νέοι με το που ανταλλάσουν ματιές, νιώθουν ευθύς αμέσως τα βέλη του έρωτα να διαπερνούν τα φυλλοκάρδια τους. Ο Λέανδρος καταφέρνει να κάμψει τις όποιες αντιστάσεις της Ηρούς. Και έτσι η ιέρεια αποκτά δύο ρόλους: είναι παρθένος την ημέρα και τη νύχτα γυναίκα, όπως το αποτυπώνει έξοχα ο ποιητής. Ο γάμος είναι κρυφός. Κάθε βράδυ έβλεπε το λύχνο στο παράθυρο του πύργου της Ηρούς ο Λέανδρος, διέσχιζε κολυμπώντας τον Ελλήσποντο, πολεμώντας καθημερινά με τα κύματα, για να μπορεί να βρίσκεται πλάι στην αγαπημένη του. Έφθασε, όμως, η εποχή του χειμώνα, η εποχή του χωρισμού, η εποχή που ακόμη και οι πολεμικές εχθροπραξίες παύουν. Η Μοίρα, εντούτοις, σχεδίαζε αλλιώτικα: άναψε ο λύχνος της Ηρούς, ο Λέανδρος το θεώρησε ερωτικό κάλεσμα, αποπείραθηκε να διασχίσει τον Ελλήσποντο, για να καταλήξει βορά των κυμάτων.

Ας δούμε εκ του σύνεγγυς κάποιες επιμέρους θεματικές αυτού του πανέμορφου πραγματικά επυλλίου. Ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του αποφαίνεται για την τραγωδία κάτι που θα μπορούσαμε να εφαρμάσουμε γενικότερα στη λογοτεχνία: οι πράττοντες στην τραγωδία πρέπει, λέει, να έχουν ιδιότητες που να αφορούν το ήθος και τη διάνοια, το χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης τους δηλαδή. Ἡρὼ μὲν χαρίεσσα διοτρεφὲς αἷμα λαχοῦσα: η Ηρώ ήταν μια βασιλοπούλα γεμάτη χάρες λοιπόν, της οποία τονίζεται και συνυποδηλωτικά μέσω του λευκού χρώματος η αγνότητα. Στους στ.55-66 εισέρχεται στο ναό της Αφροδίτης και σκορπά παντού φως και λάμψη. Έντονη είναι σε αυτούς τους στίχους η αντίθεση ανάμεσα στο λευκό χρώμα και στο κόκκινο. Από τη μία οἷά τε λευκοπάρῃος (λευκομάγουλη) ἐπαντέλλουσα Σελήνη (ἡ) λευκοχίτωνος κούρη(ς) (η κόρη με το λευκό χιτώνα).  Και από την άλλη περιγράφονται τα ροδοκοκκινισμένα μάγουλα, μέλη και φτέρνες της. Πρόκειται για μία πολύ όμορφη έκφρασις, για να μεταχειριστούμε τον αρχαίο ρητορικό όρο. Είναι ψέμα πως υπάρχουν μόνο τρεις Χάριτες, θέες της ομορφιάς και της γονιμότητας, θα πει ο Μουσαίος. Γιατί εκατό μόνο μπορούσε να διακρίνει κανείς μέσα στα χαμογελαστά μάτια της Ηρούς: ὀφθαλμὸς γελόων ἑκατὸν Χαρίτεσσι τεθήλει. Η φράση αυτή ανακαλεί συνειρμικά στο νου μου μία παραπλήσια διατύπωση από την πένα του Ν. Βρεττάκου: Το βλέμμα σου σπιθίζει στον ήλιο σαν φώσφορο αγάπης. Οι μνηστήρες πολλοί, έχουν καρφώσει τα βλέμματα πάνω στην όμορφη ιέρεια της Αφροδίτης.

Ο Λέανδρος υφίσταται, με το που την ακουμπά με το βλέμμα του, σχεδόν ταυτόχρονα όλα τα δυνατά πάθη. εἷλε δέ μιν τότε θάμβος, ἀναιδείη,τρόμος, αἰδώς.  Νιώθει ταυτόχρονα ξεδιαντροπιά, καθώς οι ποταμοί του έρωτα χύνονται ορμητικά στην καρδιά του και τον παρασέρνουν, αλλά και ντροπή, συστολή. Δείγμα του ήθους του από τη μία, με την ειδικότερη σημασία της λέξης, αλλά και της χειμαρρώδους επέλευσης του ερωτικού πάθους, από την άλλη, που δεν μπορεί να το συγκρατήσει. Την πλησιάζει λοιπόν, τις ρίχνει ματιές και εκείνη αρχικά ανταποκρίνεται.

Έχουμε δει μέσα σε άκρες τις πληροφορίες που μας δίνει ο Μουσαίος για το ήθος, το χαρακτήρα, δηλαδή, των ηρώων. Αγνή, χαριτωμένη, ευσεβής ως ιέρεια, με γεμάτο χάρη χαμόγελο η Ηρώ, συνεσταλμένος αλλά και συνάμα αναίσχυντος, καθώς είναι κυριευμένος από τον έρωτα, ο Λέανδρος. Πριν μιλήσουμε για τη διάνοια, ας εισάγουμε σε αυτό το σημείο το λογοτεχνικό μοτίβο της ανταλλαγής βλεμμάτων.

 Ήδη στο αρχαιοελληνικό μυθιστόρημα, που γεννάται τον 1ο μ.Χ., με το έργο του Χαρίτωνα από την Αφροδισιάδα της Καρίας, Τα περί Χαιρέαν και Καλλιρόην, το βλέμμα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη γένεση του ερωτικού συναισθήματος. Ήδη στο Φαίδρο του Πλάτωνα υπάρχει η ιδέα ότι το ωραίο εισρέει στον άνθρωπο μέσα από τα μάτια, τον οδηγεί στην ιδέα του Ωραίου και αυτό συντείνει στην ανάπτυξη "ερωτικής σχέσης" μαθητή και δασκάλου, με κοινό στόχο τη γρηγορότερη κατά το δυνατόν πτέρωση της ψυχής. σὺν βλεφάρων δ᾽ ἀκτῖσιν ἀέξετο πυρσὸς Ἐρώτων/καὶ κραδίη πάφλαζεν ἀνικήτου πυρὸς ὁρμῇ. Και λίγο πιο κάτω: ὀφθαλμὸς δ᾽ ὁδός ἐστιν· ἀπ᾽ ὀφθαλμοῖο βολάων/κάλλος ὀλισθαίνει καὶ ἐπὶ φρένας ἀνδρὸς ὁδεύει. Οι φράσεις αυτές καταδεικνύουν το περι ου ο λόγος, ότι ο έρωτας και το κάλλος, με σημείο εκκίνησης τα μάτια, γλιστρούν ύστερα μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Σημειωτέον πως φρήν, στα αρχαία ελληνικά, είναι και ο νους και η καρδιά. Εδώ πιο πιθανή είναι η δεύτερη σημασία, χωρίς, παρά ταύτα, να χρειάζεται να αποκλείσουμε και την πρώτη.

Και ας επανέλθουμε τώρα στη δεύτερη παράμετρο που άπτεται της χαρακτηρολογίας των ηρώων του επυλλίου, τη διάνοια. Όπως έχουμε ήδη δει, ο έρωτας κατακυριεύει αμέσως το Λέανδρο και του αίρει τις όποιες αναστολές. Θα ήταν ίσως υπερβολικός και αναχρονιστικός ο χαρακτηρισμός του Λεάνδρου ως "καθαρόαιμου κυνηγού" αλλά στην πραγματικότητα κάπως έτσι λειτουργεί. Προσπαθεί με κάθε τρόπο να κάμψει τις αναστολές της Ηρούς, απόρροια της σεμνότητας που επιβάλλεται στη γυναίκα καθ' όλη την αρχαιότητα. Είναι αυτός που της πιάνει τα ροδόμορφα δάχτυλα, αλλά εκείνη ευθύς τραβάει το χέρι της. Είναι παρθένα, είναι ιέρεια της Αφροδίτης, να ένα δείγμα της διάνοιάς της. Επιμένει ο Λέανδρος. Την οδηγεί έπειτα στα έγκατα του ναού. Επόμενη κίνηση είναι να φιλήσει το ζωηρόχρωμο λαιμό της ιέρειας. Και τελευταίο όπλο του η πειστική δύναμη του λόγου, της ρητορικής. Η Αφροδίτη, της λέει, αγαπάει το γάμο και τα λέκτρα, τις νυφικές παστάδες. εἰ φιλέεις Ἀφροδίτην, θελξινόων ἀγάπαζε μελίφρονα θεσμὸν Ἐρώτων. Για να της πει εν τέλει ότι η αγάπη προς την Αφροδίτη προϋποθέτει την αγάπη του έρωτα, που σαγηνεύει το νου και στάζει μέλι στην καρδιά. Πείθεται στα λόγια του, κάμπτεται και έρχεται εκείνος στη σύνεχεια σε μία φράση αξεπέραστου, πράγματι, λυρισμού, να της δηλώσει την αφοσίωσή του: ἔσσομαι ὁλκὰς Ἔρωτος ἔχων σέθεν ἀστέρα λύχνον. Θα είμαι ερωτοκάραβο, της λέει, έχοντας για αστέρι, για οδηγό το λύχνο σου.

Συνοψίζοντας τα περί της διανοίας μπορούμε να πούμε τα εξής: ο μεν Λέανδρος σκέφτεται και ενεργεί ως "κυνηγός" που με πράξεις και λόγια προσπαθεί να κάμψει την Ηρώ, ενώ εκείνη αντιστέκεται αρχικά, γιατί αυτό επιβάλλει το ήθος (σεμνότητα) αλλά και η διάνοιά της (συνειδητοποίηση του κοινωνικού ρόλου της=βασιλοπούλα, ιέρεια της Αφροδίτης).

Ο έρωτας από τη φύση του είναι αντινομικός, υπέρτατη χάρα και υπέρτατη λύπη μαζί. Την αντινομικότητα αυτή του έρωτα την έχουν υμνήσει περίφημα οι συγγραφείς, ήδη από την αρχαιότητα. Θα παραθέσουμε ορισμένες φράσεις του κειμένου που το καταδεικνύουν:

ἄνδρα γὰρ αἰολόμητις (γρηγοροπόδαρος) Ἔρως βελέεσσι δαμάζει/καὶ πάλιν ἀνέρος ἕλκος ἀκέσσεται (γιατρεύει). 
ἤδη δὲ γλυκύπικρον ἐδέξατο κέντρον Ἐρώτων.
θέρμετο δὲ κραδίην γλυκερῷ πυρὶ 

Ο Έρωτας παρουσιάζεται ως βέλος (η αναπαράσταση αυτή του έρωτα ανάγεται στα ελληνιστικά χρόνια), που δαμάζει, ως κεντρί, ως γλυκειά φωτιά. Όσον αφορά την πρώτη από τις φράσεις που παραθέσαμε, ο έρωτας δαμάζει την ψυχή του ανθρώπου από τη στιγμή που την κυριεύει, και δεν την γιατροπορεύει μέχρι που να έρθει η ολοκλήρωση του. Τη δεύτερη φράση αξίζει να την αντιπαραβάλλουμε με τους υπέροχους στίχους της Σαπφούς, στους οποίους πολύ πιθανόν να παραπέμπει ο εν λόγω στίχος: Ἔρος δηὖτέ μ᾽ ὀ λυσιμέλης δόνει,/γλυκύπικρον ἀμάχανον ὄρπετον (άγριο ερπετό) (απ.130 Lobel-Page). Για αυτήν την αντινομικότητα του έρωτα μίλησε και ο Πλάτωνας δια στόματος του Σωκράτη στο μύθο της Διοτίμας στο Συμπόσιον: ο Έρωτας είναι ο γιος του Πόρου και της Πενίας. Η Πενία, στη γιορτή που γινόταν στον Όλυμπο για τα γενέθλια της Αφροδίτης, πλησίασε να ζητιανεύσει και κατέληξε να πλαγιάσει πλάι στον μεθυσμένο Πόρο, και έτσι προήλθε ο Έρωτας. Ως γιος του Πόρου, είναι δεινός κυνηγός και επινοητικός, ως γιος της Πενίας, ξυπόλυτος, άστεγος, έμπλεος στερήσεων.

Τι έχει, λοιπόν, να μας πει εν τέλει αυτή η ιστορία; Δείχνει τα όρια που μπορεί να πιάσει ο έρωτας, δείχνει την αυτοθυσία που εμπεριέχει και προϋποθέτει το ερωτικό συναίσθημα, δείχνει πως ακόμη και ο θάνατος δεν συνιστά τέρμα του έρωτα, ο έρωτας ως ακτίνα Χ διατρυπά την κουρτίνα του χρονικού και του τοπικού, την κουρτίνα της ιστορικότητας, θα λέγαμε με μία λέξη, και προχωρά και στο παρά πέρα, πιθανόν βέβαια διαφοροποιημένος. Η εικόνα της Ηρούς και του Λεάνδρου που κείτονται σύγκλινοι, ο ένας πλάι στον άλλο, ακόμη και στο κρέβατου του θανάτου, θέλω να πιστεύω πως δεν είναι απλώς λογοτεχνική αδεία. Έχει ψήγματα αλήθειας και πραγματικότητας.

Να σημειωθεί, επιπρόσθετα, πως μπορούμε να εντοπίσουμε στο επύλλιο αυτό επιδράσεις από τις μυθιστορίες της ελληνορωμαϊκής περιόδου (σημασία της όρασης στην πρόκληση ενός κεραυνοβόλου - λογοτεχνικού περισσότερο παρά ρεαλιστικού - έρωτα, χωρισμός και επανεύρευση ηρώων, δοκιμασίες, όπως η διάσχιση του Ελλησπόντου κλπ). Ας εγκύψει ο καθένας σε αυτό το δίχως άλλο υπέροχο επύλλιο, μέσα από μία νεοελληνική μετάφραση ενδεχομένως, για να γευτεί προσωπικά όσα προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε εδώ και ακόμα περισσότερα.






Ομηρικά Έπη και Πολιτικός Στοχασμός


Ιωάννα Φάφκα


Με την κατάρρευση των μυκηναϊκών βασιλείων (12ος-11ος π.Χ. αι.) και την παρέλευση του «ελληνικού μεσαίωνα» (11ος-8ος αι. π.Χ.) εκκολάπτεται η νέα δομή της πόλεως-κράτους, η οποία καθιερώνεται και διατηρείται ως το τέλος της κλασικής περιόδου. Η νέα αυτή δομή οδήγησε στην πολιτειακή μεταβολή από την μοναρχία στην κυριαρχία κατά βάση της αριστοκρατικής τάξης των γαιοκτημόνων. Ο αποικισμός άνοιξε νέους εμπορικούς δρόμους και, σε συνδυασμό με την εκ νέου εισαγωγή της γραφής με προσαρμογή του φοινικικού αλφαβήτου, συνεισέφερε στην διάδοση των ιδεών μεταξύ των Ελλήνων, οι οποίοι, αν και πολίτες διαφορετικών πόλεων-κρατών, κατανοούσαν τον εαυτό τους ως υπαγόμενοι στον ίδιο λαό. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου κάνουν την εμφάνισή τους το έπος, η λυρική ποίηση και ο φιλοσοφικός στοχασμός. Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας θα εξεταστούν εν είδει εισαγωγής τα γενικά πλαίσια απόδοσης της πολιτικής σκέψης, όπως αυτή παρουσιάζεται στα κυριότερα έργα της περιόδου.


ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ Α'2.


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
Για να καρπώνεσαι τον Όμηρο και να νιώθεις υπερηφάνεια , θεωρώ πως είναι ανάγκη να κατανοείς τα λόγια του και να τα ταιριάζεις με την εποχή σου. Να τα ερμηνεύεις με τρόπο ελκυστικό κι όχι με τον αποστεωένο τρόπο των λεξικών. Τά λήμματα των λεξικών πρέπει να τα μετατρέπεις σε οχήματα που θα σε οδηγούν σε ιδέες εμπνευστικές ,ώστε  να ομορφαίνεις μ'αυτές την καθημερινότητά σου. Να δείχνεις αυτόν τον δρόμο και σ' άλλους .
Μ'αυτό το σκεπτικό και δίχως άλλη χρονοτριβή, συνεχίζω το ταξίδι που έχω προτείνει με τις λέξεις του Ομήρου από Α...
ΑΙΘΗΡ : προέρχεται από το ρήμα ''αίθω'' που σημαίνει καίω ,λάμπω. Είναι ο καθαρότερος και υψηλότερος αήρ. Ο Δίας παρουσιάζεται ως ''αιθέρι ναίων'' -αυτός που κατοικεί στον αιθέρα. Εξάλλου κι εμείς σήμερα χαρακτηρίζουμε ως αιθέρια όντα εκείνα που η ουσία τους δεν είναι συνηθισμένη, δηλαδή ανθρώπινη και γήινη. Είναι πιο πολύ ουράνια ,διαυγής -δίχως εκείνο το βάρος που ισοπεδώνει τον κόσμο μας.
ΑΙΜΩΝ : τον γνωρίσαμε αυτόν-ήταν ο γιος του Κρέοντα που τόσο αγαπούσε την αρραβωνιαστικιά  του,την Αντιγόνη. Έχει γραφτεί λοιπόν για τ'όνομά του πως αυτό από τους παλιούς ερμηνευόταν ως Δαίμων. Θα μπορούσαμε ίσως να υποθέσουμε πως σ'ένα ΄΄αλλο επίπεδο κρυμμένο -και συνεπώς πιο γνήσιο-ο Αίμων-δαίμων  εκπροσωπούσε την μοίρα της Αντιγόνης ή-εάν αο πάμε παραπέρα-τον φύλακα άγγελο που μάχονταν για να την σώσει κα αν μπορούσε,  να σωθεί κι ο ίδιος.
ΑΙΘΟΥΣΑ: πρόκειται για τη μετοχή του ρήματος ''αίθω '' που- όπως  αναφέρθηκε-σημαίνει λάμπω -καίω. Την πρωτοσυναντάμε στην εποχή των ανακτόρων. Ήταν μια υπόστεγος σειρά κιόνων  ,η οποία απείχε λίγο από το τοίχο΄(gallerie). Επρόκειτο για την είσοδο του ανακτόρου -(αίθουσα-πρόδομος-μέγαρο) -μπροστά απ'την οποία ήταν η ανοιχτή αυλή-κι έτσι ΄΄έλαμπε αυτή από το φως του ήλιου που εισχωρούσε άπλετος και ανεμπόδιστος με τους μεγαλοπρεπείς κίονες να τον υποδέχονται . Σ'αυτή την δομή επιδόθηκαν αργότερα, στην κλασική εποχή-οι θαυμαστοί απ'όλους  ναοί των θεών .
AIMA  το αίμα παρουσιάζεται στον Όμηρο ως η έδρα της ζωής. Ο όρος ''αίμος'' σημαίνει και κορυφή,οπότε μπορούμε να αισθανθούμε την διασύνδεση .   Και θυμόμαστε επίσης πως οι σκιές του κάτω κόσμου πρέπει να πιουν αίμα για ν'αποκτήσουν συναίσθηση για λίγο και να επικοινωνήσουν με τον επάνω κόσμο
ΑΙΧΜΗΤΗΣ : ενας εξαιρετικός χαρακτηρισμόςτου γενναίου πολεμιστή. Είναι εκείνς ο πολεμιστής που μάχεται με την λόγχη, με την αιχμή του δόρατός του-φαντάζομαι τόσο καλά που στο τέλος κι οίδιος γίνεται αιχμηρός,ένα με την αιχμή . Είναι οαιχμτής!
ΑΚΕΩΝ: είναι ο ήσυχος ,ο σιωπηλός. Κι επειδή ''άκεσμα'' ονομάζεται απ'τον Όμηρο το γιατρικό, είναι φανερό πως οι σοφοί μας πατέρες είχαν μαντέψει καλά τις θεραπευτικές ιδιότητες της ηρεμίας.
ΑΚΗΡΑΤΟΣ: ( α+κεραννυμι=αναμειγνύω) -είναι ο καθαρός,ο ακηλίδωτος,ο αβλαβής. Το χρησιμοποιούσαν πιο πολύ για να ονομάσουν το καθαρό νερό ή τον οίνο. Αλλά θα μπορούσαμε ευρύτερα να φανταστούμε-απ'αυτό ορμώμενοι-τις αρνητικές επιπτώσεις των πολλών προσμείξεων και αναμείξεων γενικότερα.Εξάλλο η καθαρότητα είναι το ζητούμενο.
ΑΚΡΟΚΟΜΟΣ : έχε κάτι το πολύ σύγχρονο αυτός ο χαρακρηρισμός (άκρη=κορυφή+ κόμη =μαλλιά). Ακρόκομος λοιπόν ήταν εκείνος που είχε ξυρισμένο όλο το κεφάλι εκτός από μια τουφα στην κορυφή,την οποία έδενε.Οι Θράκες προτιμούσαν αυτό το χτένισμα. Και πολλοί νέοι σήμερα .Είναι εκκεντρικό και μοντέρνο.
ΑΛΕΙΦΑΡ : το άλειφαρ ήταν η αλοιφή,το άλειμμα. Εκείνη η κατάληξη του -ρ που φανερώνει την ροή και το συνεχές συμμετέχοντας έτσι στην σημασία της λέξης ήταν συναρπαστική.---άλειφαρ...μαγευτικό ακούγεται!
ΑΛΕΚΤΩΡ  εντάξει,το γνωρίζουμε πως πρόκειται για τον πετεινό. Αλλά αρχικά σήμαινε αυτόν που δεν ξεκουράζεται,δεν ξαπλώνει ποτέ. Συνεπώς δεν αφήνει και τους υπόλοιπους.
ΑΛΕΞΩ : το ρήμα αυτό σημαίνει υπερασπίζομαι και αποκρούω. Κι έτσι ,ένα αλεξικέραυνο αποκρούει τον κεραυνό ,ένα αλεξίπτωτο την πτώση κι ένας Αλέξανδρος τους άνδρες που είναι εχθροί.  (με την ευκαιρία : Χαίρε Μέγα !)
ΑΛΙΖΩΝΕΣ: Αγαπώ αυτόν τον χαρακτηρισμότου στα έπη. Οι Αλιζώνες είναι εκείνοι που είναι περιζωσμένοι από θάλασσα (άλς+ζώννυμι) . Πόσους τέτοιους θεϊκούς τόπους έχει η Ελλάδα μας.
Αυτές ήταν άλλες δέκα ομηρικές λέξεις δοσμένες με μια πιο οικεία,πιο κουβεντιαστή λογική. Με μια οπτική ταξιδιάρικη,όπως εκείνη που έχουν τα όνειρα που αγαπήσαμε.
Εύχομαι να τις χαρήκατε όσο κι εγώ.
--Φιλότητα!


ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ Α'1.


ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ


Η αρχαία ελληνική γλώσσα διαπερνά τους αιώνες ήρεμη και ισχυρή. Την γνωρίσαμε μέσα απ'την αττική διάλεκτο, εφόσον μόνη αυτή διασώθηκε ή μόνο αυτήν δέσωσαν  (κανείς ποτέ δεν θα μάθει). Προστέθηκε και η ινδοευρωπαϊκή θεωρία,  που παραποίησε την προϊστορία. Μπορεί τα θεμέλιά της θεωρίας αυτής να είναι σαθρά ,αλλά πετυχαν κάπως τον στόχο τους κι έτσι μειώθηκαν εκείνοι που ένιωσαν την ανάγκη να διερευνήσουν βαθύτερα στα ήδη βαθιά  μονοπάτια του χρόνου.
 Ο Όμηρος είναι ο επίσημος και μοναδικός σήμερα χωροχρόνος  όπου διασώθηκαν όσες πληροφορίες απ'την παλαιότερη εποχή  κατάφεραν να τρυπώσουν μέσα στους στίχους των δύο επών.  Ανάσες λέξεων απ'τις ελληνικές διαλέκτους ,κυρίως την δωρική -που επιβεβαιώνεται ως η αρχαιότερη- κυκλοφορούν ακόμα μέσα στα ομηρικά λόγια.  Έθιμα, παραδόσεις, τρόποι ενδυμασίας, φιλοξενίας, μάχης,  όπλων και ταξιδιών  ζωντνεύουν στην φαντασία μας . Στοιχεία απ'οσους επικούς κύκλους προηγήθηκαν μας δίνουν εικόνα και γνώμη για τους ήρωες,τους βασιλιάδες-άνακτες  και τ'ανάκτορα που χορήγησαν την ιδέα και την λάμψη ώστε να κατοικήσουν  πλέον  σ'αυτά οι νέοι βασιλιάδες-άνακτες  ,που ήταν  οι θεοί του Ομήρου ,που έγιναν θεοί της Ελλάδας,  θεοί του κόσμου .
 Ο Μέγας Αλέξανδρος αγάπησε τον Όμηρο και τον έκανε οδηγό του γιατί δεν υπήρχε τίποτα πιο παλιό,τίποτα πιο θεϊκό που θα του χάριζε υπερφυσικές δυνάμεις. Οι λέξεις,τα λόγια του Ομήρου είναι ποτισμένες με μυστικά γνώσης-μυστικά που είναι ικανά ν'αλλάξουν για πάντα την ψυχή και το μυαλό του ανθρώπου που επιλέγουν ν'αγγίξουν.
 Συγκέντρωσα κάποιες λέξεις-αυθόρμητα τις συγκέντρωσα- κι έπειτα  διαχώρισα κάποιες που θεώρησα πως η ερμηνεία τους είναι από μόνη της μια μικρή κοσμοθέαση. Σκέφτηκα να τις μοιραστώ και να παρουσιάζω εδώ κάποις απ'το  Α αρχίζοντας. Τις παρουσιάζω πάντως  μ'εναν δικό μου τρόπο :περισσότερο αυθόρμητο και όσο γίνεται λιγότερο τυπικό.
Αγάκλειτος :  (άγαν+ κλέος) είναι ο ξακουστός ,που έχει κερδίσει πολύ κλέος. Προφανώς θα έχει δώσει πολλούς αγώνες με νίκες-οπότε αγαπήθκε άγαν,όπως όλοι οι ξεχωριστοί-τουλάχιστον έτσι θ'άξιζε.
----
Αγάλλομαι : το γνωρίζουμε ότι σημαίνει χαίρομα,ευχαριστιέμαι. Πιο συγκεκριμένα όμως  σημαίνει χαίρομα με υπερηφάνεια. Και βέβαια δεν είναι κακό νά'ναι κανείς περήφανος όταν έχει λόγους να χαίρεται μετά τον κόπο του-κι ας ενοχλούνται οι άλλοι.
----
Αγαμέμνων: ο περίφημος αρχιστράτηγος ,ο  βασιλιάς των Μυκηνών, ο γιός του Ατρέα, ο εγγονός του Πέλοπα. Με τέτοιυς τίτλους πώς να μην είναι κανείς Αγαμέμνων; (άγαν +μίμνω)-που σημαίνει επιμένω πολύ,είμαι μεγαλόφρων,αλλά και ευσταθής και καρτεριός συνάμα.  Έτσι είναι-οφείλει να υπηρετεί καθείς τ' ωραίο όνομά του.
---
Αγάννιφος (άγαν+νίφω) : χιονοσκεπής Είναι το επίθετο του Ολύμπου. Σε πιο άλλο βουνό να έδινε κανείς έναν τόσο επιβλητικό χαρακτηρισμό αν όχι στο βουνό των θεών,το απόλυτο βουνό;
---
Αγανόφρων  (άγαν + φρην ) : αυτός που έχει γλυκιά διάθεση ,που είναι φιλόφρων πολύ κι επιεικής. Τόσο πολύ είχαν οξύνει την παρατηρητικότητα και την ενσυναίσθησή τους εκεινοι οι άνθρωποι που με μια λέξη, έναν χαρακτηρισμό μόνο μπορούσαν να ψυχογραφήσουν ένα άτομο.
---
Αγάρρος (άγαν+ρέω)  : αυτός που έχει ορμητικά νερά. Αυτό το επίθετο δόθηκε στον Ελλήσποντο. Επίθετο πού είναι ήχος ,εικόνα και ιδιότητα συνάμα.
----
Άγη: η άγη είναι το θαύμα και ο θαυμασμός-''άγη μ'έχει''=με κατέχει ο θαυμασμός. Απ'τις κορυφαίες στιγμές της ανθρώπινης ζωής.
---
Αγνός : άξιος θαυμασμού και συνεπώς ιερός. Θεωρώ πως είναι από τις πλέον διαυγείς λέξεις της γλώσσα μας.
---
Αγών :   ο όρος αγών στη αρχαία ελληνική δήλωνε τον τόπο συναγωγής,συνήθως μια πλατεία πριν απ'τους ναούς όπου συγκεντρώνονταν οι προσευχόμενοι άνθρωποι. Μπορεί και οι θεοί -λένε κάποιοι. Μπορεί, Ο καθένας έχει μερίδιο στον αγώνα. Και οι θεοί.
----
Αδάμας  ( α+δαμάζω ): είναι ο αδάμαστος, που δεν διασπάται ,δεν κατακτιέται. Είναι ο χαρακτήρας που χαράζει μα δεν χαράζεται. Ποτέ,από κανέναν.
----
Αεθλοφόρος : πιο όμορφη λέξη -θεωρώ -απ'τη λέξη  νικητής. Έτσι είναι. Πρέπει κανείς  να φέρει τους άθλους του  μονάχος. Και να τους υποφέρει ενίοτε. Έχουν κι οι νίκες ένα βάρος ειδικό.
----
Αήρ : ο κατώτερος και πυκνότερος αήρ,. Αυτή η ατμώδης σφαίρα που υπάρχει  για όλους μας. Η ατμόσφαιρα.
---
Αία : η γη -πατρίς αία =η πατρική γη. Σαν κραυγή βαθιά ηχεί. Μάλλον...ηχούσε.
----
Αιγαίων  : μ'αρέσει πολύ αυτό τόνομα. Είναι ένας θαλάσσιος εκατόγχειρος γίγαντας που συμβολίζει την τρικυμία της θάλασσας. Σίγουρα γιος του Ποσειδώνα.  Λέγεται πως οι άνθρωποι  του έδωσαν τ'όνομα Αιγαίων.  Για τους θεούς ήταν ο Βριάρεως. Ξέρω όμως πως οι καταλήξεις των ονομάτων σε -εω ήταν προϊστορικές. Αναρωτιέμαι ποιο νά 'ταν οι θεοί λοιπόν...
Με την εσκεμμένη  αφορμή αυτού του προβληματισμού θα δώσω το έναυσμα για να ρίξουμε μια διαφορετική ματιά  στα λόγια του Ομήρου. Κι αν αντεχουμε και θέλουμε,θα επανέλθω για την συνέχεια.


Η Γοητεία του Θουκυδίδη.


της Ιωάννας Φάφκα
- Φιλολόγου


Στο άκουσμα του ονόματος του Θουκυδίδη οι περισσότεροι προβαίνουν ασυνείδητα στο συσχετισμό του με την ιστορία του πελοποννησιακού πολέμου. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο Θουκυδίδης δεν έγραψε ούτε «ιστορία» ούτε τα γεγονότα, τα οποία κατέγραψε, κατονόμασε ως «πελοποννησιακό πόλεμο». Η ιστορία, όπως εμείς σήμερα την γνωρίζουμε, δεν είχε καθιερωθεί και το ρήμα ιστορώ για τους σύγχρονους του Θουκυδίδη είχε τη σημασία της έρευνας. Ο ίδιος προσδιορίζει την «ξυγγραφήν» του ως συλλογή και καταγραφή γεγονότων, για τα οποία ο ίδιος είχε προβεί σε εξονυχιστικό έλεγχο, αλλά και έκθεση λόγων, στους οποίους προσπάθησε να αποδώσει αυτό, που θα ταίριαζε να έχει ειπωθεί για κάθε περίσταση, παραμένοντας όσο το δυνατόν πιο κοντά στο γενικό νόημα των αληθώς λεχθέντων. Από την άλλη, προσεγγίζει τα γεγονότα αυτής της περιόδου, που καταγράφει όχι ως πελοποννησιακό πόλεμο, χαρακτηρισμός που υποδεικνύει οπτική της Αθήνας, αλλά ως τον πλέον αξιομνημόνευτο πόλεμο μεταξύ Αθηναίων και Πελοποννησίων. Αμέσως αμέσως, έχουμε αναφερθεί στην αμεροληψία του, στη διάκριση έργων και λόγων αλλά και στη διττή διάσταση των τελευταίων μεταξύ καταλληλότητας και αλήθειας.


Ο αφηγηματικός Χρόνος στον Οιδίποδα επί Κολωνώ


Δρ. Παραγιουδάκη Γεωργία
 
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΡΜΗΣ
Antoni Brodowski, Oedipus and Antigone, oil on canvas, 191 × 293 cm, 1828. National Museum, Warsaw


Εισαγωγή

Στo παρόν άρθρο μελετάται η έννοια του αφηγηματικού χρόνου στην τραγωδία Οιδίπους επί Κολωνώ, συγκεκριμένα στον διάλογο Οιδίποδα - Πολυνείκη και Πολυνείκη –Αντιγόνης. Η τραγωδία αυτή χαρακτηρίστηκε ως ήπια και μετριοπαθής αλλά και έκφραση της αναζήτησης εντός της οδύνης[1]. Ο χρόνος, ιδωμένος αφηγηματικά, έχει ιδιαίτερη σημασία για την προσέγγιση και ανάλυση του έργου[2]. Στη συνέχεια, θα εντοπιστούν αναδρομικές και πρόδρομες αφηγήσεις γεγονότων εκτός έργου, με νευραλγική όμως σημασία για την πλοκή του[3].Τα γεγονότα οικοδομούν την ευρύτερη ιστορία του Οιδίποδα στο κύκνειο αυτό άσμα του Σοφοκλή, αποσπασματικά μεν αλλά σε συμπαγή ενότητα.


ΕΙΡΩ-ΕΙΡΗΝΗ




Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα αποτελεί την απόλυτη ανθρωπιστική αξία. Θα μπορούσαν να την αγαπήσουν πολύ ορισμένοι μαθητές, αν τους δινόταν η δυνατότητα να δουν τις λέξεις ως έννοιες στων οποίων τις παραγωγικές ρίζες κρύβονται σκέψεις που αποκαλύπτουν δομικές αλήθειες ανθρώπινων αξιών.

Όλες οι επιστήμες κι όλες οι τέχνες είναι αξιοθαύμαστες , ανώτερες και απαραίτητες. Αλλά μια πινελιά απ'τον πολιτισμό της σκέψης θα ενίσχυε το ήθος τους και τον σεβασμό προς την ζωή. Θά 'ταν όμορφο και σκόπιμο ο αυριανός επιστήμονας νά'χει να θυμάται απ'τα σχολικά του χρόνια λίγες λέξεις , λίγες φράσεις ή μια θέαση από τους πατέρες του, που αποτελούν την κορυφή της ανθρώπινης διανόησης σήμερα.


Σχέση Πολιτικής-Κωμωδίας και Κριτική Ποίησης στην Πρώτη Γενιά Κωμωδιογράφων της Αρχαίας Κωμωδίας.


Στα χρόνια της κλασικής Αθήνας, η αρχαία Κωμωδία αντλεί τη θεματολογία της από την καθημερινή πραγματικότητα. Δεν είναι λίγοι οι ερευνητές, που έχουν κατατάξει τους κωμωδιογράφους της εν λόγω περιόδου «στην αντιπολίτευση», στη μερίδα δηλαδή των πολιτών, που ασκούσαν ενστάσεις στον τρόπο με τον οποίο πραγματωνόταν το δημοκρατικό πολίτευμα. Οι κωμωδιογράφοι της κλασικής εποχής διακρίνονται σε δυο γενιές: στην πρώτη, που προηγείται του Πελοποννησιακού Πολέμου και στην οποία εντάσσεται ο Κράτης, ο Φερεκράτης, ο Καλλίας, ο Τηλεκλείδης και ο Κρατίνος, και στη δεύτερη, που είναι σύγχρονη του Πελοποννησιακού Πολέμου και στην οποία εντάσσονται ο Έρμιππος, ο Εύπολις, ο κωμικός Πλάτων, ο κωμικός Φρύνιχος και ο Αριστοφάνης.
Όσον αφορά την πρώτη γενιά, ο Κράτης και ο μαθητής του Φερεκράτης, δεν θα μας απασχολήσουν ιδιαίτερα, καθώς εντάσσονται στην μυθολογική κωμωδία. Με τον Καλλία και τον Τηλεκλείδη ξεκινά η πολιτική θεματολογία της Κωμωδίας, καθώς και οι δυο με τα έργα τους στρέφονται κατά του Περικλή. Για τον Καλλία πληροφορούμαστε από τη Σούδα ότι ήταν Αθηναίος κωμικός,  γιος του Λυσιμάχου, στον οποίο είχαν αποδώσει το ψευδώνυμο «Σχοινίον», επειδή ο πατέρας του ήταν «σχοινοπλόκος». Τα δράματα, που του αποδίδονται είναι τα εξής: Αιγύπτιος, Αταλάνται, Κύκλωπες, Πεδήται, Βάτραχοι, Σχολάζοντες. Από άλλες επιγραφές τού αποδίδονται δράματα με τους τίτλους: Βάτραχοι, Σάτυροι, Ύπερα τα Σίδηρα. Εξετάζοντας τα σωζόμενα αποσπάσματα από τα εν λόγω δράματα άξια σχολιασμού κρίνεται η κωμωδία Πεδήται, τίτλος που προέρχεται από το ουσιαστικό «πεδήτης», που σημαίνει δεσμώτης, φυλακισμένος. Οι ερευνητές τοποθετώντας την κωμωδία περίπου το 430 π.Χ. διερωτώνται αν ο τίτλος αυτός του Καλλία απευθύνεται στους Αθηναίους ως δεσμώτες μιας «τυραννίας» του Περικλή. Στο συγκεκριμένο έργο γίνεται αναφορά και στον Σωκράτη, η οποία πραγματοποιείται δια στόματος Ευριπίδη με τον τελευταίο να εμφανίζεται ως γυναίκα. Αν η χρονολόγηση του έργου είναι σωστή, ο Σωκράτης ήταν τότε 39 και ο Ευριπίδης 55 χρονών. Το απόσπασμα εκκινεί με την εξής ερώτηση: «τί δὴ σὺ σεμνὴ καὶ φρονεῖς οὕτω μέγα;», στην οποία δίνεται από τον Ευριπίδη η απάντηση : «ἔξεστι γάρ μοι∙ Σωκράτης γὰρ αἴτιος». Επιπρόσθετα, αξίζει να επισημανθεί ότι σε σχολιαστή του Πλάτωνα διαβάζουμε ότι στο συγκεκριμένο έργο ο Καλλίας παρουσιάζει τον Περικλή να διδάσκεται από την Ασπασία την τέχνη της δημόσιας ρητορικής. Τέλος, όσον αφορά τον Καλλία ο Αθήναιος γράφει στους Δειπνοσοφιστές ότι ο Ευριπίδης και ο Σοφοκλής επηρεάστηκαν για τα μέλη και τη διάθεση των έργων τους Μήδεια και Οιδίπους Τύραννος αντίστοιχα από το έργο του Καλλία Γραμματική Τραγωδία, έργο, ωστόσο, που τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Περνώντας στον Τηλεκλείδη πληροφορούμαστε από τη Σούδα ότι ήταν κωμικός Αθηναίος ποιητής, του οποίου έργα ήταν οι Αμφικτύονες, οι Πρυτάνεις και οι Στερροί. Από επιγραφές της εποχής στον ίδιο αποδίδονται και τα εξής έργα: Αψευδείς, Ευμενίδες, Ησίοδοι, Στρατιώται, Τίσις. Από τα συγκεκριμένα έργα κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά στο απόσπασμα, που διασώζεται από τους Ησιόδους από κάποιον σχολιαστή του Αριστοφάνη, στο οποίο κάποια γυναίκα –οι ερευνητές θεωρούν ότι ίσως είναι προσωποποίηση της ίδιας της ποίησης- κατηγορεί τον Φιλοκλέα, που ήταν τραγικός ποιητής και ανιψιός του Αισχύλου, για το αισχρό του φρόνημα, το οποίο σύμφωνα με το απόσπασμα πήρε από τον θείο του. Το σωζόμενο χωρίο είναι το εξής: «ἀλλ’ ἡ τάλαινα Φιλοκλέα βδελύττομαι/ εἰ γ’ ἐστιν αἰσχρὸς Αἰσχύλου φρόνημ’ ἔχων». Για το ίδιο έργο ο σχολιαστής του Αριστοφάνη σημειώνει ότι ο Τηλεκλείδης αναφέρεται στον δημαγωγό Ανδροκλή –τον εχθρό του Αλκιβιάδη- με τον χαρακτηρισμό «βαλλαντιοτόμος», που σημαίνει κλέφτης ασκών με χρήματα. Όσον αφορά τους Πρυτάνεις βαρύνουσας σημασία για την πολιτική θεματολογία της τηλεκλείδιας κωμωδίας κρίνεται η μαρτυρία, που σώζεται από τον Αθήναιο, σύμφωνα με την οποία, στο συγκεκριμένο έργο ο Τηλεκλείδης μνημονεύει τη ζωή στα χρόνια του Θεμιστοκλή ως λαμπρή. Αντίστοιχα, στους  Αμφικτύονες εξυμνούσε την «χρυσή εποχή» σε αντιδιαστολή με την διαφθορά της σύγχρονής του εποχής. Ανάμεσα στα υπό αμφισβήτηση και μη ταξινομημένα αποσπάσματα, που αποδίδονται στον Τηλεκλείδη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προξενούν χωρία αναφερόμενα στο ευριπίδειο έργο Φρύγες, τα οποία διασώζονται από τον Διογένη Λαέρτιο. Τα χωρία έχουν ως εξής: «Φρύγες ἐστὶ καινὸν δρᾶμα τοῦτ’ Εὐριπίδου,/ ᾧ καὶ τὰ φρύγαν’ ὑποτίθησι Σωκράτης/ καὶ Μνησίλοχος ἐκείνος» και «Εὐριπίδας τε Σωκρατογόμφους». Ο Διογένης Λαέρτιος παραπέμπει στα αποσπάσματα αυτά, όταν στον Βίο του Ευριπίδη και στον Βίο του Σωκράτη αναφέρει ότι ο τελευταίος συνεργάστηκε με τον Μνησίλοχο, τον γιο του Ευριπίδη, που ήταν ηθοποιός, για το νέο δράμα του Ευριπίδη με τον τίτλο Φρύγες. Άλλο ένα μη ταξινομημένο απόσπασμα, που αποδίδεται στον Τηλεκλείδη εμπεριέχεται στον πλουτάρχειο Βίο του Περικλή, στο σημείο, που ο βιογράφος αναφέρει ότι οι σύγχρονοι του Περικλή κωμικοί ποιητές παρουσίαζαν με άσχημο τρόπο τη δύναμή του, αποκαλούσαν τους εταίρους του «Πεισιστράτιδες» και παρακαλούσαν τον ίδιο να δώσει όρκο ότι δεν θα γίνει τύραννος, επειδή, όπως αναφέρει ο βιογράφος, είχε μια υπεροχή ασύμβατη με τα δημοκρατικά πλαίσια. Το χωρίο, που εντάσσει σε αυτά τα συμφραζόμενα ο Πλούταρχος αποδίδοντάς το στον Τηλεκλείδη, έχει ως εξής:  «παρεδώκατε τούτῳ/ πόλεων τε φόρους αὐτάς τε πόλεις τὰς μὲν δεῖν τὰς δ’ ἀναλύειν/λάϊνα τείχη τὰ μὲν οἰκοδομεῖν τὰ δὲ πάντα πάλιν καταβάλλειν,/ σπονδάς, δύναμιν, κράτος, εἰρήνην, πλοῦτόν τ’ εὐδαιμονίαν τε». Στο ίδιο έργο του ο Πλούταρχος διασώζει άλλο ένα χωρίο αναφερόμενο στον Περικλή, το οποίο αποδίδει στον Τηλεκλείδη. Το χωρίο έχει ως εξής: «ὑπὸ τῶν πραγμάτων/ ἀπορῶν κάθητ’ ἐν τῇ πόλει καρηβαρῶν./ . . . ./μόνος ἐκ κεφαλῆς ἑνδεκακλίνου θόρυβον πολὺν ἐξανατέλλει.» και ο Πλούταρχος σχολιάζει για τον Τηλεκλείδη ότι παρουσίαζε τον Περικλή τη μια στιγμή να βρίσκεται στην πόλη με πονοκέφαλο από τις πολλές έγνοιες, που είχε στο νου του, και την άλλη να στέκεται μόνος του και να δημιουργεί προβλήματα.
Όσον αφορά τον σημαντικότερο εκπρόσωπο της πρώτης γενιάς της Αρχαίας Κωμωδίας, τον Κρατίνο, τα σωζόμενα αποσπάσματα είναι περισσότερα.  Σύμφωνα με το Λεξικό της Σούδας ήταν Αθηναίος κωμωδιογράφος με λαμπρό ποιητικό τρόπο. Πατέρας του ήταν ο Καλλιμίδης, αγαπούσε το ποτό και είχε ανήθικες ερωτικές τάσεις.Ανήκει στην Αρχαία Κωμωδία, έγραψε 21 έργα και νίκησε σε ποιητικούς αγώνες 9 φορές. Σήμερα σώζονται οι τίτλοι από 28 έργα του και περίπου 510 αποσπάσματα. Θεωρείται ότι εναντιώθηκε με τα έργα του στον εκμαυλισμό των ηθών αλλά και σε νεωτερισμούς τόσο θρησκευτικούς (εισαγωγή θρακικής θεότητας Βενδίδος) όσο και φιλοσοφικούς, ποιητικούς και μουσικούς, ενώ παρέμεινε τιμητής του Περικλή.Τα έργα, που του αποδίδονται, είναι τα εξής: Αρχίλοχοι, Βουκόλοι, Βουσείρις, Διδασκαλίαι, Διονυσαλέξανδρος, Διόνυσοι, Δραπέτιδες, Εμπιπράμενοι, Εύνειδαι, Θράτται, Κλεοβουλίναι, Λάκωνες, Μαλθακοί, Νέμεσις, Νόμοι, Οδυσσείς, Πανόπται, Πλούτοι, Πυλαία, Πυτίνη, Σάτυροι, Σερίφιοι,Τροφώνιος,Χειμαζόμενοι, Χείρωνες, Ώραι.  Όσον αφορά τους Αρχιλόχους αξιοσημείωτη είναι η αναφορά, που γίνεται στον πλουτάρχειο Βίο του Κίμωνα, σύμφωνα με την οποία ο τελευταίος χαρακτηρίζεται από τον κωμωδιογράφο «θείος», «φιλοξενώτατος» και «παντ’ ἄριστος», χαρακτηρισμοί , που από τους ερευνητές αποδίδονται από τον κωμωδιογράφο στον πολιτικό χάρη στις ενέργειες τις σχετικές με το θέατρο, στις οποίες ο τελευταίος είχε προβεί. Στο ίδιο έργο σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα και τον Διογένη Λαέρτιο (Βίοι Φιλοσόφων) ο Κρατίνος αποκαλεί τους ποιητές σοφιστές. Ο Κλήμης ο Αλεξανδεύς παραθέτει και αυτούσιο χωρίο, το οποίο έχει ως εξής: «ὅσον σοφιστῶν σμῆνος ἀνεδιφήσατε» , πριν από το οποίο αναφέρει ότι υπήρχε ένας μακροσκελής κατάλογος με ονόματα ποιητών. Επίσης, από σχολιαστή του Λουκιανού πληροφορούμαστε ότι στο συγκεκριμένο έργο ο Κρατίνος διακωμωδεί τον Καλλία, αδερφό του Κίμωνα και παππού του Καλλία, που εμφανίζεται στον πλατωνικό Πρωταγόρα. Ο Διονυσαλέξανδρος αποτελεί έργο κατεξοχήν αναφερόμενο στον Περικλή. Ο τελευταίος κρύβεται πίσω από τον μεταμορφωμένο σε Πάρη Διόνυσο και σατιρίζεται για την ανάμιξη των Αθηναίων στον πόλεμο. Στις Δραπέτιδες ο Περικλής σατιρίζεται και πάλι από τον Κρατίνο. Χαρακτηριστικό είναι το απ. 56, όπου ο Θησέας, πίσω από τον οποίο κρύβεται η απόδοση του Περικλή, εμφανίζεται να γνωρίζει τόσο την Αθήνα, όσο και την πολιτική της. Το απόσπασμα έχει ως εξής: Χορός: «Πανδιονίδα πόλεως βασιλεῦ/ τῆς ἐριβώλακος, οἶσθ’ ἣν λέγομεν;» Θησεύς: «Καὶ κύνα καὶ πόλιν ἣν παίζουσιν». Για την κωμωδία Ευμενίδες πληροφορούμαστε από τον Πορφύριο ότι μεταξύ άλλων ο Κρατίνος διακωμωδεί τον Όμηρο για τον πλεονασμό, στον οποίο καταφεύγει χρησιμοποιώντας τους όρους «προσέφη» και «ἀπαμειβόμενος» στην ίδια φράση (απ.68a). Στο έργο Θράτται βρίσκεται και πάλι στο στόχαστρο ο Περικλής. Σύμφωνα με τον πλουτάρχειο Βίο του Περικλή στο απόσπασμα «ὁ σχινοκέφαλος Ζεὺς ὅδε/ προσέρχεται τᾠδεῖον ἐπὶ τοῦ κρανίου/ ἔχων, ἐπειδὴ τοὔστρακον παροίχεται»,που προέρχεται από το εν λόγω έργο, ο Κρατίνος κοροϊδεύει τον Περικλή για την ανέγερση του Ωδείου. Μάλιστα, οι ερευνητές συγκλίνουν ότι ο τελευταίος στίχος αναφέρεται στην αποτυχημένη προσπάθεια οστρακισμού του Περικλή το 443π.Χ.,καθώς ο οστρακισμός έπαψε να τίθεται σε ισχύ από το έτος εκείνο έως το 417π.Χ. Διακωμώδηση του Περικλή απαντάται και στο έργο Νέμεσις , από το οποίο ο Πλούταρχος παραθέτει απόσπασμα αναφερόμενο στο μεγάλο κεφάλι του Περικλή, το οποίο στο έργο γίνεται με το προσωπείο του Δία αντί για τον ίδιο τον πολιτικό. Το χωρίο έχει ως εξής: «μόλ, ὦ Ζεῦ ξένιε καὶ καραϊέ». Όσον αφορά τους Νόμους του Κρατίνου σώζεται στο Λεξικό της Σούδας ένα σημαντικό για το προς εξέταση ζήτημα χωρίο από του Νόμους του Κρατίνου, στο οποίο παρωδείται ο Σόλων (10.5): «ὑμῶν εἶς μὲν ἕκαστος ἀλώπηξ δωροδοκεῖται». Για την Κωμωδία Πανόπται κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί η αναφορά στον Ίππωνα, μαθητή του Εμπεδοκλή, τον οποίο ο Κρατίνος, σύμφωνα με σχολιαστή του Κλήμη Αλεξανδρέως, κατηγορεί για ασέβεια (απ.155). Προχωρώντας στην Πυτίνη, έργο το οποίο κέρδισε στα Διονύσια τη χρονιά, που διδάχτηκε η πρώτη –χαμένη σήμερα- εκδοχή των Νεφελών, αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι στο έργο αυτό ο Κρατίνος αυτοσατιρίζεται, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στο Συμπόσιο. Ακόμη, από σχολιαστή του Αριστοφάνη πληροφορούμαστε ότι διακωμωδείται ο Κλεισθένης ως έχων γυναικεία φωνή «ληρεῖς ἔχων∙ γράφ’ αὐτὸν/  ἐν ἐπεισοδίῳ∙ γελοῖος ἔσται Κλεισθένης κυβεύων/ ἐν τῇδε τῇ κάλλους ἀκμῇ», ο Υπέρβολος ως λυχνοπώλης «Ὑπέρβολον δ’ ἀποσβέσας ἐν τοῖς λύχνοισι γράψον» και κατηγορείται ο Αριστοφάνης ότι πήρε αυτούσιους στίχους του από τον Εύπολη, πιθανώς για το έργο του Ιππείς (απ.200). Επιπρόσθετα, σχολιαστής του Πλάτωνα παραπέμπει στην Πυτίνη για τον χαρακτηρισμό του Χαιρεφώντα ως φτωχού κουρελιάρη και του Λύκονα (ενός εκ των κατηγόρων του Σωκράτη), πατέρα του Αυτόλυκου ως φτωχού. Αντίστοιχα, για τους Σερίφιους σχολιαστής του Λουκιανού μας πληροφορεί ότι γινόταν αναφορά στον Κλέωνα, ο οποίος παρουσιαζόταν αποκρουστικός εξωτερικά με τα μεγαλύτερη έμφαση να δίνεται στα φρύδια του (απ.217a). Στο έργο Τροφώνιος ο Κρατίνος, σύμφωνα με απόσπασμα που παραθέτει ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές, διατυπώνει ρήση πυθαγόρειας προέλευσης, η οποία έχει ως εξής: «οὐδ’ Αἰξωνίδ’ ἐρυθρόχρων ἐσθίειν ἔτι τρίγλην/ οὐδὲ τρυγόνος οὐδὲ δεινοῦ φυὴν μελανούρου». Για τους Χείρωνες, ένα έργο που πιθανότατα είχε ως θέμα του την εκπαίδευση (απ.235-6, 248), επιθέσεις στην πολυτέλεια (238-9), τον Περικλή και την Ασπασία (240-1) και στο οποίο ο Σόλων εμφανίζεται πιθανόν ως εκπρόσωπος των παλαιότερων πιο απλών καιρών, πληροφορούμαστε από τους Βίους Φιλοσόφων του Διογένη Λαέρτιου, ο οποίος αναφερόμενος στον θάνατο του Σόλωνα, παραθέτει το εξής χωρίο από την κωμωδία «οἰκῶ δὲ νῆσον, ὡς μὲν ἀνθρώπων λόγος,/ ἐσπαρμένος κατὰ πᾶσαν Αἴαντος πόλιν», το οποίο εκφωνείται από το φάντασμα του Σόλωνα, ως δεικτικό της εντολής, που είχε δώσει ο πολιτικός να μεταφέρουν τα οστά του στη Σαλαμίνα και, αφού τον αποτεφρώσουν, να διασκορπίσουν τις στάχτες του σε όλη την περιοχή. Στο ίδιο έργο παραπέμπει σχολιαστής του Πλάτωνα παραθέτοντας το απόσπασμα «οἷς ἦν μέγιστος ὅρκος/ ἅπαντι λόγῳ κύων, ἔπειτα χήν, θεοὺς δ’ εσίγων», το οποίο αποτελεί, όπως μας πληροφορεί, τον όρκο του Ροδαμάνθυος. Ο Αίλιος Αριστείδης σε έναν από τους λόγους του αναφέρει ότι ο Κρατίνος μετά την παράσταση του συγκεκριμένου έργου προσυπογράφει με έντονη περηφάνια ισχυριζόμενος ότι αυτό, που ο ίδιος κατάφερε σε δυο χρόνια, οι υπόλοιποι δεν θα το κατορθώσουν σε ολόκληρη ζωή με το χωρίο, που παραθέτει, να είναι το εξής: «ταῦτα δυοῖν ἐτέοιν ἡμῖν μόλις ἐξεπονήθη,/ τοῖς δ’ ἄλλοις ἐν ἅπαντι βίῳ προτίθησι ποιηταῖς/ μιμεῖσθαι». Αντίστοιχη δήλωση απαντάται και σε ένα από τα μη ταξινομημένα αποσπάσματα, που αποδίδονται στον Κρατίνο και προέρχεται από την ίδια πηγή, το οποίο έχει ως εξής: ἀφυπνίζεσθαι . . . χρὴ πάντα θεατήν,/ ἀπὸ μὲν βλεφάρων αὐθημερινῶν ποιητῶν λῆρον ἀφέντα».Η κριτική της σύγχρονης πολυτέλειας και η αναπώληση του παρελθόντος θα μπορούσε να συνοψιστεί στο απ.289 : «μακάριος ἦν ὁ πρὸ τοῦ βίος βροτοῖσιν/ πρὸς τὰ νῦν ὅν ἦγον ἅνδρες/ ἀγανόφρονες ἡδυλόγῳ σοφίᾳ βροτέων περισσοκαλλεῖ». Αντίστοιχα, η επίθεσή του στον Περικλή και την Ασπασία εντοπίζεται στα απ. 240-1. Στο απόσπασμα 241, που διασώζεται από τον πλουτάρχειο Βίο του Περικλή, ο πολιτικός χαρακτηρίζεται «τύραννος» και προσδιορίζεται με την προσωνυμία «κεφαληγερέτης», κατ’ αντιστοιχία του ομηρικού προσωνυμίου του Δία (νεφεληγερέτης): «Στάσις δὲ καὶ πρεσβυγένης Κρόνος ἁλλήλοις μιγέντε/ μέγιστον τίκτετον τύραννον/ ὅν δὴ κεφαληγερέταν θεοὶ καλέουσι». Στο απόσπασμα 243, που διασώζεται από την ίδια πηγή, η Ασπασία αποκαλείται «Ήρα» και «παλλακή κυνώπις», όπου το κυνώπις αποτελεί λέξη συνήθη στους κωμωδιογράφους αντί της κυανώπιδος. Το σχετικό χωρίο έχει ως εξής: «Ἥραν τέ οἱ Ἀσπασίαν τίκτει Καταπυγοσύνη/ παλλακὴν κυνώπιδα». Επίσης, από σχολιαστή του Πλάτωνα πληροφορούμαστε ότι στο συγκεκριμένο έργο ο Κρατίνος την αποκαλεί «Ὀμφάλην τύραννον», την ονομάζει, δηλαδή, με το όνομα της βασίλισσας της Λυδίας, στην οποία ο Ηρακλής πουλήθηκε ως δούλος. Τέλος, όσον αφορά την κωμωδία Ώραι πληροφορούμαστε από σχολιαστή του Λουκιανού ότι ο Κρατίνος παρουσίαζε τον Υπέρβολο ως πρωτοεμφανισθέντα στο βήμα σε πολύ μικρή ηλικία (απ.262). Ενδιαφέροντα προς το εξέταση ζήτημα αποσπάσματα συγκαταλέγονται και μεταξύ των μη ταξινομημένων. Στο απόσπασμα 274, που διασώζεται, ο Κρατίνος αναφέρει «πρὸς τοὺς Σόλωνος καὶ Δράκοντος οἷσι νῦν/ φρύγουσιν ἤδη τὰς κάχρυς τοῖς κύρβεσιν», φράση με την οποία υπογραμμίζει την «αχρηστία», στην οποία είχαν περιπέσει. Αντίστοιχα, από τον πλουτάρχειο βίο του Περικλή μας σώζεται το χωρίο «πάλαι γὰρ αὐτὸ/ λόγοισι προάγει Περικλέης ἔργοισι δ’ οὐδὲ κινεῖ», για το οποίο ο βιογράφος αναφέρει ότι αποτελεί διακωμώδηση του Περικλή από τον Κρατίνο με αφορμή την ανέγερση των Μακρών Τειχών με αργούς ρυθμούς. Επίσης, σχολιαστής του Πλάτωνα διασώζει απόσπασμα, στο οποίο ο Κρατίνος διακωμωδεί τον Αριστοφάνη, επειδή, ενώ ο τελευταίος διακωμωδούσε τον Ευριπίδη, κατά τη γνώμη του ταυτόχρονα τον μιμούταν: «’τίς δὲ σύ;΄ κομψὸς τις ἔροιτο θεατὴς,/ ΄ὑπολεπτολόγος, γνωμοδιώκτης, εὐρπιδιαριστοφανίζων’». Από σχολιαστή της Ειρήνης του Αριστοφάνη πληροφορούμαστε ότι ο Κρατίνος σε κάποιο από τα έργα του εξέφραζε τη δυσαρέσκειά του για τη συνεχή αναπαραγωγή συγκεκριμένης θεματολογίας από τους ομοτέχνους του, όπως π.χ. του πεινασμένου Ηρακλή, του δειλού Διονύσου και του μοιχού Δία με το σχετικό χωρίο να έχει ως εξής: «ὑπὸ δ’Ἡρακλέους πεινῶντος ἀεὶ/ καὶ τοῦ σκώπτοντος ἀεὶ τούτου/ ταὔτ’ οὐχὶ βιωτὸν ἔτ’ ἐστί».




Edmonds J.M., The Fragments of Attic Comedy, Brill, Leiden 1957.
Montanari F.,  Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, επιμ. Ιακώβ Δ.- Ρεγκάκος Α., University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2010.
Nesselrath H.-G., Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία, τ. α', εκδ. Παπαδήμα,
επιμ. Ιακώβ Δ. - Ρεγκάκος Α., Αθήνα 2010.


Επανάληψις στα "Πολιτικά" του Αριστοτέλους μετά Σχολίων



ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ  
ΣΤΟ  ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ    ΚΕΙΜΕΝΟ  
ΤΩΝ  ΑΡΧΑΙΩΝ  ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ   ΤΗΣ  Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ  //   ΣΧΟΛΙΑ


της Ζωής Παπαϊωάννου
 
 


ΕΝΟΤΗΤΑ 11η

Κοινότητα ονομάζεται μια ομάδα ανθρώπων που συνυπάρχουν , συνεργάζονται σε ενέργειες ή διαδικασίες , έχοντας ένα κοινό συμφέρον , επιδιώκοντας έναν κοινό σκοπό ( π.χ. αυτοί που πολεμούν επιδιώκουν τη νίκη ή τη κατάκτηση μιας πόλης ή τον πλούτο , κλπ. ) . Η «πόλις» ( = πόλη – κράτος ) , η πολιτική κοινότητα , δηλαδή η πολιτειακά οργανωμένη κοινότητα , ορίζεται ως η τελειότερη μορφή κοινωνικής συνύπαρξης που στοχεύει σε ένα υπέρτατο αγαθό ( = ευδαιμονία των πολιτών ). Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι όλες οι επιμέρους κοινότητες είναι μόρια της πολιτικής κοινότητας και υποδεέστερες από αυτήν. Η πόλη – κράτος στοχεύει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά , την ευδαιμονία των πολιτών .


Ιλιάδα Β Γυμνασίου - Ερωτήσεις Εισαγωγής




 
Η Ιλιάδα, ακολουθώντας το κύριο γνώρισμα της επικής ποίησης, που είναι ο ηρωικός χαρακτήρας στο περιεχόμενό της, αναφέρεται σε ένα ένδοξο παρελθόν γεμάτο ηρωικές πράξεις. Έτσι, αν και το έπος συντέθηκε τον 8ο αιώνα, αναφέρεται σε αναμνήσεις μιας άλλης εποχής, της μυκηναϊκής, στο τέλος της οποίας έγινε ο Τρωικός πόλεμος (12ος αιώνας π.Χ.). Επειδή, λοιπόν, ο ποιητής αναπαριστά μιαν εποχή πολύ πιο μακρινή από τη δική του και αγνοεί πολλές λεπτομέρειες της καθημερινότητάς της, απεικονίζει μέσα στο έργο του έναν κόσμο που του είναι πιο πρόσφατος και οικείος.