Το όνομα Μήδεια εδώ και χιλιάδες χρόνια έχει συνυφανθεί με τη μητροκτονία, την άκαρδη γυναίκα, τη δολοφόνο και άλλα αρνητικά πρότυπα συμπεριφοράς. Κι όμως, πρόκειται για μονόπλευρη θέαση του προσώπου αυτού, ενώ, όπως όλα τα πράγματα έχουν πάντα δύο όψεις, έτσι κι η προσωπικότητα αυτή είναι διττή. Η Μήδεια δεν ήταν πάντα σκληρή, δεν ήταν μοχθηρή ούτε παράφρων. Ήταν πολλά παραπάνω, που δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούν ή εσκεμμένα παραλείπουν, τα οποία την έπλασαν και την καθόρισαν για όλη της την πορεία.
Ποιά είναι όμως η Μήδεια; Πρόκειται για μια πανέμορφη βασιλοπούλα, κόρη του βασιλιά της Κολχίδος Αιήτη και της Ωκεανίδας Ιδυίας ή Εκάτης. Το γενεαλογικό της δέντρο δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, ωστόσο φαίνεται με σιγουριά να έχει κάποιου είδους συγγένεια με τη μάγισσα Κίρκη, η οποία πιθανότατα ήταν θεία της και μάλιστα της έμαθε η ίδια την τέχνη της μαγείας, δυνατότατο όπλο και καθοριστικό για τη μοίρα της ηρωίδας. Ακόμη μια σημαντική αναφορά είναι η συγγένεια της με το θεό Ήλιο, του οποίου είναι εγγονή. Η βασιλοπούλα αυτή, λοιπόν, αρχίζει να γίνεται τραγική ηρωίδα από τη στιγμή της άφιξης του Ιάσονα στην Κολχίδα κατά την Αργοναυτική εκστρατεία. Ο Ιάσων έχει αναλάβει μια εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή, την αρπαγή, δηλαδή, του χρυσόμαλλου δέρατος από το άλσος του θεού Άρη, το οποίο φυλάει ένας άγρυπνος δράκος. Ο Ιάσων είναι το άτομο που πρόκειται να ανασύρει από την προσωπικότητα της Μήδειας κάθε γλυκό αλλά και αχρείο συναίσθημα, αυτός που θα δημιουργήσει μια σειρά από ψυχολογικές μεταπτώσεις στη γυναίκα αυτή και σταδιακά θα την οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή.
Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς το χαρακτήρα του Ιάσονα προκειμένου να ηθογραφήσει την ίδια τη Μήδεια έπειτα. Δεν γίνεται λόγος για έναν κακό ή μοχθηρό άνδρα, για κάποιο καταπατητή ή εκδικητή. Αντιθέτως, μιλάμε για ένα παιδί. Ο Ιάσων είναι παιδί ακόμα, άμαθο από δυσκολίες, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο σωματικό ή πνευματικό χάρισμα, χωρίς ρώμη, δύναμη ή οξυδέρκεια. Η μοίρα επέλεξε αυτό το παιδί για μια σημαντική αποστολή, για την οποία είναι ο πλέον ακατάλληλος. Αν ήταν ο Οδυσσέας θα είχε ως όπλο το μυαλό του, αν ήταν ο Αχιλλέας θα είχε τη σωματική του δύναμη. Εκείνος ωστόσο έχει μονάχα την εξωτερική του ομορφιά. Με όπλο μόνο την ομορφιά θα καταφέρει να αποκτήσει όσα οι μεγάλοι ήρωες δεν απέκτησαν ποτέ: τη Μήδεια. Έχοντας αυτή τη γυναίκα στο πλευρό του θα πετύχει, θα σωθεί και θα γίνει πασίγνωστος για αρετές και κατορθώματα τα οποία, φυσικά, δεν του αρμόζουν. Με θεϊκή βοήθεια θα κερδίσει την καρδιά της Μήδειας, θα εκμεταλλευτεί τις ικανότητες και γνώσεις της πάνω στη μαγεία, θα τη χειραγωγήσει και τέλος θα την καταστρέψει. Πιο συγκεκριμένα, η Μήδεια, αψηφώντας, ή σωστότερα προδίδοντας τον πατέρα της, τον εφοδίασε με τα κατάλληλα μαγικά βότανα για να αναπληρώσει την σωματική δύναμη που του έλειπε, τον συμβούλεψε με σοφία για να αντιμετωπίσει κάθε εμπόδιο στους άθλους του και τον βοήθησε έπειτα να δραπετεύσει χωρίς να διστάσει να προδώσει για πρώτη φορά το συγγενικό αίμα. Όταν τίθεται το θέμα της ασφάλειας του Ιάσονα και της σώας διαφυγής του, η Μήδεια αρχίζει να γίνεται αδυσώπητη. Παραβιάζει για ακόμη μια φορά τους κανόνες, προδίδει ξανά τον πατέρα της και απαγάγει τον ίδιο της τον αδερφό, χρησιμοποιώντας τον ως ασπίδα κατά του πατέρα της που διώκει τον Ιάσονα. Μάλιστα, για να σιγουρευτεί πως ο Αιήτης δε θα θέσει σε κίνδυνο την αναχώρηση, προχωρά στο βιαιότατο θάνατο με διαμελισμό του αδελφού της Άψυρτου. Αυτή η απάνθρωπη κίνηση δε γίνεται για λόγους εκδίκησης, ούτε για αυτοάμυνα. Είναι αποτέλεσμα τυφλής αγάπης. Μπροστά στα αισθήματα της για τον Ιάσονα δεν υπολογίζονται συγγένειες, νόμοι, αιδώς ή άλλες αξίες. Ωστόσο, η θυσία της Μήδειας δε σταματάει εδώ, ούτε η απόδειξη της αγάπης της. Ο Ιάσων, έχοντας γλιτώσει το θάνατο, βρίσκει διαφυγή χάρη στις τέχνες της γυναίκας αυτής, αφού περιπλανιέται σε κάποιες ακόμα περιοχές, όπως την Κρήτη, όπου η Μήδεια καταφέρνει να εξολοθρέψει τον Τάλω, και την Ιωλκό, όπου πείθει τις κόρες του βασιλιά Πελία να τον σκοτώσουν με φρικτό τρόπο, σώζοντας ξανά τον Ιάσονα αλλά και παίρνοντας εκδίκηση για τις δοκιμασίες στις οποίες τον εξέθεσε. Ιάσων και Μήδεια καταλήγουν έπειτα στην Κόρινθο, έχοντας παντρευτεί και αποκτήσει μαζί δύο ή κατ' άλλους τρία παιδιά. Η Μήδεια έχοντας κάνει κυριολεκτικά τα πάντα για τον άνδρα που αγάπησε, ζει μερικά χρόνια ευτυχίας ώσπου εκείνος δείχνει για άλλη μια φορά με το σκληρότερο τρόπο πόσο ανάξιος της αλλά και εγωιστής είναι: Δέχεται την πρόταση του βασιλιά Κρέοντα να παντρευτεί την κόρη του, Γλαύκη, με την πρόφαση πως κάτι τέτοιο θα εξασφάλιζε λαμπρό μέλλον στα παιδιά του. Έτσι, η Μήδεια προδόθηκε από τον άνδρα για τον οποίο πρόδωσε και αψήφησε τα πάντα, μόλις άρχισε να γερνάει και να σβήνει η εξωτερική της ομορφιά ή όταν σωστότερα, όταν έπαψε να του είναι χρήσιμη.
Έχοντας, λοιπόν, παρακολουθήσει όλη την πορεία της Μήδειας, καταλήγουμε εύλογα στο συμπέρασμα πως από τη στιγμή που γνώρισε τον Ιάσονα άρχισε σταδιακά η παρακμή της: πρόκειται για μια γυναίκα που διέπραξε μια σειρά από άνομες πράξεις, αθετώντας νόμους θεϊκούς και ανθρώπινους, διέπραξε υπεράριθμες δολοφονίες, μη διστάζοντας να σκοτώσει ακόμα και τον ίδιο της τον αδερφό, εξαπάτησε τον πατέρα της, τον οποίο καταδίκασε σε αιώνιο πένθος και εξαχρείωση, εκδιώχτηκε από την πόλη της και έγινε μισητή από όλους. Όλα αυτά έγιναν για χάρη ενός άνδρα ο οποίος καθ' όλη την πορεία του δεν έδειξε τίποτα άλλο παρά δειλία, εγωισμό, αδυναμία και διάθεση να εξυπηρετήσει μονάχα το προσωπικό του συμφέρον, αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Σε αυτή τη γυναίκα, που πρόδωσε τα πάντα, αποφάσισε πως άξιζε η εγκατάλειψη όταν του προσφέρθηκε μια πιο συμφέρουσα πρόταση, με τον πλέον ατιμωτικό τρόπο. Η Μήδεια πλέον βρίσκεται χωρίς οικογένεια, χωρίς σύζυγο, χωρίς βοήθεια και πρόκειται να εξοριστεί σύντομα από την Κόρινθο. Ουσιαστικά βρίσκεται μετέωρη χωρίς καμία σωτηρία, οπότε η λύση για αυτήν είναι μία. Παίρνοντας την πιο δύσκολη απόφαση, καταστρώνει το σχέδιο εξόντωσης της αντιζήλου της και του βασιλιά, χρησιμοποιώντας ως μέσο τα ίδια της τα παιδιά, κομιστές των θανατικών της μαγικών. Αφού έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο της, τελευταία πράξη στο δράμα της ζωής της αποτελεί η δολοφονία των παιδιών της με τα ίδια της τα χέρια. Από όλη την παραφροσύνη της, ο μόνος που τελικά παραμένει σώος είναι η πηγή όλων των δεινών, ο Ιάσων. Σωματικά ακμαίος θα παραμείνει πίσω να θρηνεί τη ζωή του που χάθηκε, τη νέα του γυναίκα που δε ζει πια και το χαμό των παιδιών του που δε μπόρεσε καν να αποχαιρετήσει. Ο ήρωας αυτός επιδίωκε διαρκώς μιαν καλύτερη τύχη, καταλήγοντας τέλος να χάνει τα πάντα εκτός από τη ζωή του.
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, φαίνεται πως η Μήδεια δεν είναι απλά μια άκαρδη μάνα ή μια ψυχρή δολοφόνος. Ήταν ένα κορίτσι που έχασε τον έλεγχο όταν ερωτεύτηκε, μεταμορφώθηκε σε μια γυναίκα ικανή να διαπράξει κυριολεκτικά τα πάντα για χάρη του έρωτα και κατέληξε ένα άτομο χαμένο που χρησιμοποιεί τα τελευταία της όπλα προκειμένου να φύγει από τη σκηνή με το κεφάλι ψηλά. Σαφώς, οι πράξεις της ήταν σκληρές, ωστόσο ποιος μπορεί να είναι λογικός όταν ερωτεύεται; Ό, τι κι αν έκανε, σίγουρα είναι μια δυναμική γυναίκα, ικανή να ρισκάρει, να θυσιάσει ό, τι αγαπάει περισσότερο και να δώσει την ψυχή και το σώμα της, όλο της το είναι σε ότι πιστεύει. Είναι μια τραγική και συγχρόνως παρεξηγημένη ηρωίδα, θύμα της μοίρας αλλά και εξαιρετικά δυνατή αγωνίστρια με σαγηνευτικά όπλα, που υποτάσσεται στον έρωτα, τη ζήλια, τη νιότη που δε μπορεί να ανταγωνιστεί, την αχαριστία.
Mastronarde, D. J. (2006). Ευριπίδου Μήδεια, μτφρ. Δήμητρα Γιωτοπούλου. Αθήνα: Πατάκης
Charles Rowan Beye (1982). Epic and Romance in the Argonautica of Appolonius. Southern Illinois University Press: ed. John Gardner.
Richard Hunter (1993). The Argonautica of Apollonius. Cambridge.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου