Η Φιλοσοφία μέσα ἀπ' τἠν Τέχνη τοῦ Διδάσκειν



ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-Πτυχιούχου Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Μεταπτυχιακοῦ Ἐφηρμοσμένης Παιδαγωγικῆς
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-Ὑποψηφίου Διδάκτορος Κλασσικῆς Φιλολογίας
Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν





Το μέγεθος μιας πολιτείας, το πόσο μεγάλη και ισχυρή φαντάζει, είναι πράγμα επικίνδυνο και όχι απολύτως ασφαλές δια την ευημερία της. Τούτο είναι ο κανόνας. Δια παράδειγμα ας αναλογισθούμε όλοι ποια περίπου θα ήσαν τα επιχειρήματα του Αγαμέμνονα, όταν επιχειρούσε με αγωνία να πείσει τους λοιπούς Αχαιούς βασιλείς να εκστρατεύσουν κατά της Τροίας. Θα έλεγε τότε εκείνος περίπου, πως αν συμμαχούσαν όλοι μαζί και εκστράτευαν εναντίον της Τροίας θα είχαν πολλές ελπίδες να την κατακτήσουν, και πως αν γινόταν τούτο αυτοί θα άρπαζαν πολλούς θησαυρούς και πως θα κυρίευαν την καλύτερη χώρα. Γιατί θα τους έλεγε ασφαλώς, ότι η πόλη εκείνη ήταν η πιο πλούσια απ’ όλες και οι άνθρωποι της αποχαυνωμένοι από την καλοπέραση.

Θα μείνω σε τούτο το τελευταίο. Είναι γενικώς διαπιστωμένο, ότι εξαιτίας του πλήθους του πλούτου, του οποίου συγκεντρώνεται από παντού σε έναν μόνο τόπο και εξαιτίας της καλοπέρασης και της πλεονεξίας που εξ αυτού επικρατούν, από την φύση των αυτές οι καταστάσεις ανάβουν την έκλυση των ηθών και την ακολασία των ανθρώπων. Όλοι τότε οι κάτοικοι μιας τέτοιου είδους μεγάλης και τρανής πολιτείας περιδινούνται και σύρονται μαζί γύρω από τα ίδια τα πράγματα, τον πλούτο, τα χρήματα, τις δόξες και τις ηδονές των σωμάτων, χωρίς κανείς να μπορεί να απαλλαγεί απ’ αυτά ούτε να ελευθερώσει την ψυχή του, όπως ακριβώς τα πράγματα που πέφτουν σε δίνες περιδινούνται και περιστρέφονται χωρίς να μπορούν ν’ απαλλαγούν απ’ την περιδίνηση.

Τι είναι αυτό όμως που προκαλεί τούτο το αρνητικό αποτέλεσμα; Γιατί η ενδυνάμωση μιας πολιτείας σε πλούτο επιφέρει ταυτόχρονα την ηθική της παρακμή; Τούτο οφείλεται στην παίδευση των πολιτών της. Διότι αυτοί έχουν άγνοια, ότι δεν πράττουν τίποτα απ’ όσα είναι απαραίτητα δια εκείνους. Εξηγούμαι. Δεν κάνουν τίποτα ωφέλιμο οι άνθρωποι μιας τέτοιας πολιτείας, όταν νοιάζονται μόνον για τα χρήματα και προσπαθούν να τα αποκτήσουν με κάθε τρόπο προκειμένου να έχουν οι ίδιοι άφθονα και ν’ αφήσουν περισσότερα στα παιδιά των. Τούτο είναι το μόνο μέλημά των. Στην ουσία όμως αυτά για τα οποία κόπτονται τόσο, ο ίδιος των ο εαυτός και τα παιδιά των είναι ήδη παραμελημένα.

Διότι δεν έχουν κάνει καμιά προσπάθεια να βρουν μιαν ωφέλιμη παίδευση ή άσκηση για αυτούς τους ιδίους πρώτα και τα λοιπά μέλη της πολιτείας τους ύστερα, την οποίαν αν λάμβαναν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και τον πλούτο τους μετέπειτα ορθά και δίκαια κι όχι βλαβερά και επιζήμια. Ξέρετε ποια θεωρούν κατάλληλη παίδευση για τα παιδιά των; Θα εκπλαγείτε! Την μουσική, την πάλη και τα γράμματα!!! Ναι. Και τα γράμματα. Πιστεύουν, ότι θα ζήσουν έτσι – αν αποκτήσουν τα προειρημένα - σε μιαν πολιτεία και κοινωνία με μεγαλύτερη σωφροσύνη και αρετή, σε μιαν κοινωνία καλύτερη και πιο δίκαιη, μόνον έχοντας αποκτήσει αυτά. Και γεμίζουν οι γειτονιές αυτών των πολιτειών με σχολές καράτε, κικμπόξινγκ κι άλλα παρόμοια, - μερικές μάλιστα από αυτές τις σχολές υπόσχονται και εσωτερική γαλήνη και κάρμα και ισορροπία μέσα από τις τέχνες των - εν ώ ως γνήσιοι μικροαστοί μωροφιλόδοξοι οι πολίτες τους στέλνουν από έναν άκρατο φθηνό ελιτισμό και τα παιδιά τους σε ωδεία, σχολές χορού και τα συναφή να μάθουν τάχα αυτά κιθάρα, βιολί, βιολοντσέλο, μπαλέτο και πιάνο. Το κυριότερο όμως, μοχθούν να τα ιδούν να σπουδάζουν, να λαμβάνουν ένα οιοδήποτε πτυχίο, να περάσουν πανεπιστήμιο οπουδήποτε και με οιοδήποτε επαγγελματικό μέλλον κι αν δεν μπορέσουν, τουλάχιστον να σταλούν αυτά στο εξωτερικό για μακροχρόνιες σπουδές ή σε κάποια παραρτήματα τάχα ξένων πανεπιστημίων στην δική τους χώρα που υπόσχονται πτυχίο με παρακολούθηση και από το σπίτι κιόλας, εξ αποστάσεως!

Και γιατί μια τέτοιου είδους παίδευση δεν είναι ικανή, επαρκής και ωφέλιμη; Θα σας πω αμέσως τώρα, αν και ανωτέρω ειπώθηκε ήδη, ότι η παίδευση αυτού του είδους δεν δύναται να χρησιμοποιήσει κατάλληλα τον πλούτο ή τα υλικά αγαθά ορθώς και δικαίως. Ας αναλογισθούν όλοι λοιπόν. Για ποιόν λόγο οι άνθρωποι μανθάνουν; Ασφαλώς για όταν παρουσιαστεί ανάγκη να μπορεί ο καθένας να πράττει αναλόγα με αυτά που έμαθε. Ο ναυτικός μανθάνει την τέχνη του πλοηγείν για να την εφαρμόζει, όταν υπάρχει χρεία πλευσιμότητας, ο αρτοποιός την τέχνη του ποιείν άρτον προς πλήρωση της ανάγκης της βρώσεως, ο οικοδόμος του κτίζειν, ωσάν χρειαστεί να κατασκευαστεί κτήριο τι, ο ιατρός του θεραπεύειν, όταν υπάρχει ανάγκη ιάσεως εξ ασθενείας κτλ. Γίνεται αντιληπτό, ότι μανθάνομε τέχνη τινά ως επί των πλείστων των περιπτώσεων, ήτοι, ότι μιλάμε για εκπαίδευση κι όχι παίδευση, παιδεία. Όλα τα ανωτέρω που ο σύγχρονος πολίτης των ισχυρών δυτικών κοινωνιών βάλθηκε να μάθη στον εαυτόν του και στα παιδιά του ανήκουν εν τέλει σε αυτό που καλείται εκπαίδευση. Τα παιδιά μανθάνουν να χορεύουν καλώς, να διασκεδάζουν στα κλάμπς και ουδείς να τα περιγελά για το πώς λικνίζουν το σώμα των, να μπορούν να έχουν και να διατηρούν τούτο υγιές και να αυτοαμύνονται παγκρατεύοντες και πυκτεύοντες πολλάκις και να διαθέτουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με ειδικότητα ιατρού, δικηγόρου, μηχανικού, αρχιτέκτονα και να θαυμάζονται υφ’ απάντων.

Υπάρχει όμως μια τέχνη, μία παίδευση, η παιδεία, η οποία αν και έπρεπε να υπάρχει σε όλους δεν υπάρχει σε κανέναν. Το πώς θα γνωρίζουν όλοι όσα αληθώς τους συμφέρουν και πως θα ζούν στην πολιτική και κοινωνική τους ζωή νόμιμα και δίκαια και με ομόνοια, χωρίς να αδικούν και να επιβουλεύονται ο ένας τον άλλο. Αυτήν την ανάγκη καμία εκπαίδευση δεν φαίνεται να την κάλυψε διαχρονικώς. Τούτο ποτέ κανείς δεν το έμαθε, ούτε και τον ένοιαξε ποτέ ως τώρα, ούτε φροντίζει κανείς να το μάθει ή να μάθει τον τρόπο τουλάχιστον πως θα το κατακτήσει. Κι όμως αύτη η έλλειψη της αληθινής παίδευσης είναι εμφανέστατη, όταν προκύπτουν ζητήματα της αληθινής ζωής. Όταν επί παραδείγματι απαιτείται λήψη αποφάσεως για την κοινωνική ή οικογενειακή ζωή, για την επίλυση προβλημάτων καθημερινών του βίου, αληθώς ας αναρωτηθεί ο καθένας από εμάς, ταύτα όλα επιλύονται άραγε, αφού παίξει κανείς κιθάρα, ή χορέψει σαν μπαλαρίνα, η παλέψει σαν μοναχός σαολίν; Θα φανεί ποτέ χρήσιμο σε κανέναν η γνώση για το πώς καταπολεμείται το συνάχι, ο βήχας και η ουρολοίμωξη ή το πώς ασκεί ένδικα μέσα, έφεση και μήνυση σε δικαστήριο, ή ακόμα η γνώση χωρίων απέξω του Ομήρου και Ησιόδου, ή το τι λέμε κατηγορούμενο και τι κατηγόρημα, όταν αισθάνεται φερ’ ειπείν να μην μπορεί να απεξαρτηθεί από ένα πάθος, ή όταν η οικογένειά του κλυδωνίζεται από ένα πρόβλημα σχέσεων;

Ας ενθυμηθεί κανείς τις ελάχιστες τραγωδίες που διδάχθηκε στο σχολείο του. Όλες ήσαν και περιέγραφαν τα δεινά ανθρώπων όχι κάποιων τυχαίων, ούτε βοσκών και αγραμμάτων αλλά βασιλέων, πλουσίων και με μεγάλη μόρφωση. Απόδειξη πως ούτε εκείνοι βοηθήθηκαν από την εκπαίδευσή των στα δεινά που αντιμετώπισαν από την μοίρα. Η εκπαίδευση λοιπόν ή όλα τα παραπλήσια ανώφελα που μανθάνουμε σε τίποτα δεν μας ωφελούν παρά μόνο σε τμήματα, χρονικά διαστήματα με αρχή και τέλος της ζωής ένθα τα έχουμε ανάγκη περιστασιακά.

Την αληθινή παίδευση όμως την έχομε ανά πάσα στιγμή ανάγκη και χωρίς αυτήν τίποτα δεν μας σώζει, αν δεν την διαθέτομε, από την απώλεια της εύρυθμης λειτουργίας της κοινωνικής μας ζωής, έστω κι αν έχομε όλα τα πλούτη της γης και ζούμε στην ισχυρότερη πολιτεία. Και αληθινή παίδευση είναι το πώς θα μάθει κανείς ν’ αναζητά και να επιδιώκει να είναι σωστός και ενάρετος. Και τούτο με άλλα λόγια δεν είναι τίποτα άλλο παρά φιλοσοφία. Και το εξειδικεύω. Μέσα απ’ όλα όσα μανθάνει ο κάθε άνθρωπος δέον να είναι εις θέση να φροντίζει με επιμέλεια να προσλάβει η ψυχή του την εγκράτεια, την ανδρεία και την δικαιοσύνη. Αυτά. Μόνον αυτά. Χρειάζονται διδάσκαλοι να διδάσκουν την φιλοσοφία μέσα από κάθε τέχνη, την παίδευση μέσα από την εκπαίδευση. Οι άνθρωποι χρειάζονται καλύτερη και επιμελέστερη παιδεία, αν πρόκειται πραγματικά να είναι και στα αλήθεια ευτυχισμένοι. Αρκεί κάποιος να τους πάρει και να τους μεταπείσει και να τους διδάξει, ότι δεν είναι ωφέλιμο τίποτε από ‘κείνα τα οποία επιδιώκουν καιρό και για γενεές τώρα και αποκτούν με κάθε προθυμία και πιστεύουν ότι, όσο τυχόν περισσότερα αποκτήσουν, τόσο καλύτερα και ευτυχέστερα θα ζήσουν.





DMCA.com Protection Status Copyrighted.com Registered & Protected


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him