Ἡ ἐκστρατεία τῶν Περσῶν κατά τῆς Νάξου τω 499 π.Χ




ἐπιμελεία τοῦ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-πτυχιούχου κλασσικῆς φιλολογίας
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
-μεταπτυχιακοῦ ἐφηρμοσμένης παιδαγωγικῆς
πανεπιστημίου Ἀθηνῶν



28. ῞Υστερα πολλὰ κακὰ πέσανε στὴν ᾽Ιωνία, καὶ ἡ πρώτη ἀφορμὴ δόθηκε ἀπὸ τὴ Νάξο καὶ τὴ Μίλητο· καὶ νὰ πῶς ἄρχισε τὸ πράμα... 


30 . Ἀπὸ τὴ Νάξο ὁ δῆμος ξόρισε μερικοὺς ἄντρες ἀπὸ τὴν τάξη τῶν ἀριστοκρατικῶν, καὶ αὐτοὶ ζητήσανε καταφυγὴ στὴ Μίλητο. ᾽Επίτροπος τότε τῆς Μιλήτου ἦταν ὁ Ἀρισταγόρας τοῦ Μολπαγόρα, ἐξάδερφος καὶ γαμπρὸς τοῦ ῾Ιστιαίου, γιοῦ τοῦ Λυσαγόρα, ποὺ ὁ Δαρεῖος τὸν κρατοῦσε στὰ Σοῦσα. Γιατὶ αὐτὸν τὸν καιρὸ τῆς ἀπουσίας τοῦ ῾Ιστιαίου, ποὺ ἤτανε τύραννος τῆς Μιλήτου, εἴχανε φτάσει οἱ ἐξόριστοι ἀπὸ τὴ Νάξο, δικοί του φίλοι, στὴ Μίλητο, καὶ οἱ ἐξόριστοι τώρα παρακαλούσανε τὸν ἐπίτροπό του Ἀρισταγόρα, ἂν μποροῦσε, νὰ τοὺς δώση βοήθεια, γιὰ νὰ κατεβοῦνε στὴν πατρίδα τους. Αὐτὸς πάλι μὲ τὴν ἰδέα πώς, ἂν γυρίσουνε οἱ ἀριστοκρατικοὶ στὴ Νάξο μὲ τὴ δική του συνδρομή, θὰ γίνη αὐτὸς ἄρχοντας τῆς Νάξου, εἶπε στοὺς ἐξορίστους: 



«Αὐτὸς μὲν ὑμῖν οὐ φερέγγυός εἰμι δύναμιν παρασχεῖν τοσαύτην ὥστε κατάγειν ἀεκόντων τῶν τὴν πόλιν ἐχόντων Ναξίων· πυνθάνομαι γὰρ ὀκτακισχιλίην ἀσπίδα Ναξίοισι εἶναι καὶ πλοῖα μακρὰ πολλά· μηχανήσομαι δὲ πᾶσαν σπουδὴν ποιεύμενος. ἐπινοέω δὲ τῇδε. Ἀρταφρένης μοι τυγχάνει ἐὼν φίλος· ὁ δὲ Ἀρταφρένης ὑμῖν Ὑστάσπεος μὲν ἐστὶ παῖς, Δαρείου δὲ τοῦ βασιλέος ἀδελφεός, τῶν δ᾽ ἐπιθαλασσίων τῶν ἐν τῇ Ἀσίῇ ἄρχει πάντων, ἔχων στρατιήν τε πολλὴν καὶ πολλὰς νέας. τοῦτον ὦν δοκέω τὸν ἄνδρα ποιήσειν τῶν ἂν χρηίζωμεν». Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ Νάξιοι προσέθεσαν τῷ Ἀρισταγόρῃ πρήσσειν τῇ δύναιτο ἄριστα, καὶ ὑπίσχεσθαι δῶρα ἐκέλευον καὶ δαπάνην τῇ στρατιῇ ὡς αὐτοὶ διαλύσοντες, ἐλπίδας πολλὰς ἔχοντες, ὅταν ἐπιφανέωσι ἐς τὴν Νάξον, πάντα ποιήσειν τοὺς Ναξίους τὰ ἂν αὐτοὶ κελεύωσι, ὣς δὲ καὶ τοὺς ἄλλους νησιώτας. τῶν γὰρ νήσων τουτέων τῶν Κυκλάδων οὐδεμία κω ἦν ὑπὸ Δαρείῳ.

 
«Ἐγὼ δὲν ἔχω τόση δύναμη νὰ σᾶς κάμω νὰ γυρίσετε στὴ Νάξο, γιατὶ ἀκούω πὼς ὁ δῆμος ἐκεῖ ἕχει ὁχτὼ χιλιάδες ὁπλίτες καὶ πολλὰ πλοῖα πολεμικά· θὰ κάμω ὅμως ὅ,τι μπορῶ γιὰ χάρη τῆς φιλίας σας. ῾Ο Ἀρταφέρνης, ἀδερφὸς τοῦ βασιλέα Δαρείου, εἶναι φίλος μου καὶ κυβερνάει ὅλα τὰ παράλια τῆς Ἀσίας μὲ πολὺ στρατὸ καὶ στόλο σημαντικό». Οἱ Νάξιοι ἀκούγοντας αὐτὰ ἀναθέσανε στὸν Ἀρισταγόρα νὰ κάμη ὅ,τι νομίζει καλύτερο, καὶ δῶρα ἀκόμη νὰ πῆ πὼς δίνει, καὶ πὼς οἱ ἴδιοι θὰ κάμουνε τὰ ἔξοδα τῆς ἑκστρατείας· γιατὶ ἐλπίζουνε πὼς μόλις φτάσουνε στὴ Νάξο, ὄχι μοναχὰ εἶναι ἄξιοι νὰ κυριαρχήσουνε, ὄχι στὴ Νάξο μόνο, ἀλλὰ καὶ στοὺς ἄλλους νησιῶτες τῶν Κυκλάδων (ποὺ ὡς τότε κανένα ἀπ’ αὐτὰ τὰ νησιὰ δὲν ἤτανε ὑποταγμένο στὸ Δαρεῖο).


31 . Ἀπικόμενος δὲ ὁ Ἀρισταγόρης ἐς τὰς Σάρδις λέγει πρὸς τὸν Ἀρταφρένεα ὡς Νάξος εἴη νῆσος μεγάθει μὲν οὐ μεγάλη, ἄλλως δὲ καλή τε καὶ ἀγαθὴ καὶ ἀγχοῦ Ἰωνίης, χρήματα δὲ ἔνι πολλὰ καὶ ἀνδράποδα. «Σὺ ὦν ἐπὶ ταύτην τὴν χώρην στρατηλάτεε, κατάγων ἐς αὐτὴν τοὺς φυγάδας ἐξ αὐτῆς. καί τοι ταῦτα ποιήσαντι τοῦτο μὲν ἐστὶ ἕτοιμα παρ᾽ ἐμοὶ χρήματα μεγάλα πάρεξ τῶν ἀναισιμωμάτων τῇ στρατιῇ· ταῦτα μὲν γὰρ δίκαιον ἡμέας τοὺς ἄγοντας παρέχειν ἐστί· τοῦτο δὲ νήσους βασιλέι προσκτήσεαι αὐτήν τε Νάξον καὶ τὰς ἐκ ταύτης ἠρτημένας, Πάρον καὶ Ἄνδρον καὶ ἄλλας τὰς Κυκλάδας καλευμένας˙ ἐνθεῦτεν δὲ ὁρμώμενος εὐπετέως ἐπιθήσεαι Εὐβοίῃ νήσῳ μεγάλῃ τε καὶ εὐδαίμονι, οὐκ ἐλάσσονι Κύπρου καὶ κάρτα εὐπετέι αἱρεθῆναι. ἀποχρῶσι δὲ ἑκατὸν νέες ταύτας πάσας χειρώσασθαι». Ὁ δὲ ἀμείβετο αὐτὸν τοῖσιδε. «Σὺ ἐς οἶκον τὸν βασιλέος ἐξηγητὴς γίνεαι πρηγμάτων ἀγαθῶν, καὶ ταῦτα εὖ παραινέεις πάντα, πλὴν τῶν νεῶν τοῦ ἀριθμοῦ· ἀντὶ δὲ ἑκατὸν νεῶν διηκόσιαί τοι ἕτοιμοι ἔσονται ἅμα τῷ ἔαρι. δεῖ δὲ τούτοισι καὶ αὐτὸν βασιλέα συνέπαινον γίνεσθαι».


Πηγαίνει λοιπὸν ὁ Αρισταγόρας στὶς Σάρδεις καὶ λέει στὸν Ἀρταφέρνη: «Τὸ νησὶ τῆς Νάξου δὲν εἶναι μεγάλο, εἶναι ὅμως ὡραῖο καὶ καρποφόρο καὶ εἶναι κοντὰ στὴν ᾽Ιωνία, ὅπου βρίσκονται καὶ πλούτη πολλὰ καὶ δοῦλοι πολλοί. Λοιπὸν καλὸ εἶναι νὰ ἐκστρατεύσης κατὰ τῆς Νάξου καὶ νὰ ἐπαναφέρης ἐκεῖ τοὺς ἐξορίστους. Ἂν τὸ κάμης αὐτό, θὰ λάβης ἀπὸ μένα σημαντικὸ ποσὸ χρημάτων καὶ χωριστὰ τὰ ἔξοδα τῆς ἐκστρατείας· γιατὶ εἶναι δίκιο ἐμεῖς, ποὺ σὲ παρακινοῦμε στὸν πόλεμο, ἐμεῖς νὰ βάλουμε καὶ τὰ χρήματα. ῞Υστερα θὰ βάλης κάτω ἀπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ βασιλέα μερικὰ νησιά, τὴ Νάξο μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα, ποὺ ὑποτάζονται σ’ αὐτή 4 . Ἀπὸ τὴ Νάξο ξεκινώντας θὰ προσβάλης τὴν Εὔβοια, ποὺ εἶναι νησὶ μεγάλο καὶ πλούσιο, ὄχι μικρότερο ἀπὸ τὴν Κύπρο, καὶ ἡ κατάκτησή της θὰ εἶναι παραπολὺ εὔκολη. Φτάνουν ἑκατὸ πλοῖα γιὰ τὴν ὑποταγὴ ὅλων αὐτῶν τῶν νησιῶν». Ὁ Ἀρταφέρνης τοῦ ἀποκρίνεται : «Αὐτὰ ποὺ προτείνεις εἶναι ὠφέλιμα στὸ βασιλέα· ὅλα εἶναι σωστά, τὰ πλοῖα ὅμως εἶναι πολὺ λίγα· ὄχι ἑκατό, ἀλλὰ διακόσια θὰ σοῦ ἑτοιμάσω τὴν ἐρχόμενη ἄνοιξη· πρέπει ὅμως πρῶτα νὰ δώση ὁ βασιλέας τὴν ἄδεια».. 


32 . Ὁ μὲν δὴ Ἀρισταγόρης ὡς ταῦτα ἤκουσε, περιχαρὴς ἐὼν ἀπήιε ἐς Μίλητον. ὁ δὲ Ἀρταφρένης, ὥς οἱ πέμψαντι ἐς Σοῦσα καὶ ὑπερθέντι τὰ ἐκ τοῦ Ἀρισταγόρεω λεγόμενα συνέπαινος καὶ αὐτὸς Δαρεῖος ἐγένετο, παρεσκευάσατο μὲν διηκοσίας τριήρεας, πολλὸν δὲ κάρτα ὅμιλον Περσέων τε καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων, στρατηγὸν δὲ τούτων ἀπέδεξε Μεγαβάτην ἄνδρα Πέρσην τῶν Ἀχαιμενιδέων, ἑωυτοῦ τε καὶ Δαρείου ἀνεψιόν, τοῦ Παυσανίης ὁ Κλεομβρότου Λακεδαιμόνιος, εἰ δὴ ἀληθής γε ἐστὶ ὁ λόγος, ὑστέρῳ χρόνῳ τούτων ἡρμόσατο θυγατέρα, ἔρωτα σχὼν τῆς Ἑλλάδος τύραννος γενέσθαι. ἀποδέξας δὲ Μεγαβάτην στρατηγὸν Ἀρταφρένης ἀπέστειλε τὸν στρατὸν παρὰ τὸν Ἀρισταγόρην. 


Ὁ Ἀρισταγόρας ἀκούγοντας αὐτὰ γύρισε στὴ Μίλητο πολὺ χαρούμενος. Ὕστερα ὁ Ἀρταφέρνης ἔστειλε ταχυδρόμο στὰ Σοῦσα καὶ ἀνάφερε ὅσα τοῦ εἶπε ὁ Ἀρισταγόρας. Ἀφοῦ πῆρε καὶ τοῦ Δαρείου τὴν ἄδεια, παράγγειλε κι ἑτοιμάσανε διακόσιες τριήρεις καὶ πολυάριθμο στρατὸ ἀπὸ Πέρσες καὶ τοὺς ἄλλους συμμάχους· στρατηγό τους διόρισε τὸ Μεγαβάτη, Πέρση ἀπὸ τοὺς Ἀχαιμενίδες, δικό του ἐξάδερφο καὶ τοῦ Δαρείου, καὶ ποὺ ἀργότερα τὴ θυγατέρα του ἀρραβωνιάστηκε, ἂν εἶναι ἀλήθεια τὰ λεγόμενα, ὁ Παυσανίας ὁ Λακεδαιμόνιος, ὅταν ἔβαλε στὸ νοῦ νὰ γίνη τύραννος τῆς ῾Ελλάδας. ῎Ετσι ὁ Ἀρταφέρνης ἔστειλε τὸ Μεγαβάτη μὲ τὸ στράτευμα στὸν Ἀρισταγόρα.


33 . Παραλαβὼν δὲ ὁ Μεγαβάτης τόν τε Ἀρισταγόρεα ἐκ τῆς Μιλήτου καὶ τὴν Ἰάδα στρατιὴν καὶ τοὺς Ναξίους ἔπλεε πρόφασιν ἐπ᾽ Ἑλλησπόντου, ἐπείτε δὲ ἐγένετο ἐν Χίῳ, ἔσχε τὰς νέας ἐς Καύκασα, ὡς ἐνθεῦτεν βορέῃ ἀνέμῳ ἐς τὴν Νάξον διαβάλοι˙ καὶ οὐ γὰρ ἔδεε τούτῳ τῷ στόλῳ Ναξίους ἀπολέσθαι, πρῆγμα τοιόνδε συνηνείχθη γενέσθαι. περιιόντος Μεγαβάτεω τὰς ἐπὶ τῶν νεῶν φυλακάς, ἐπὶ νεὸς Μυνδίης ἔτυχε οὐδεὶς φυλάσσων· ὁ δὲ δεινόν τι ποιησάμενος ἐκέλευσε τοὺς δορυφόρους ἐξευρόντας τὸν ἄρχοντα ταύτης τῆς νεός, τῷ οὔνομα ἦν Σκύλαξ, τοῦτον δῆσαι διὰ θαλαμίης διελόντας τῆς νεὸς κατὰ τοῦτο, ἔξω μὲν κεφαλὴν ποιεῦντας ἔσω δὲ τὸ σῶμα. δεθέντος δὲ τοῦ Σκύλακος, ἐξαγγέλλει τις τῷ Ἀρισταγόρῃ ὅτι τὸν ξεῖνόν οἱ τὸν Μύνδιον Μεγαβάτης δήσας λυμαίνοιτο. ὃ δ᾽ ἐλθὼν παραιτέετο τὸν Πέρσην, τυγχάνων δὲ οὐδενὸς τῶν ἐδέετο, αὐτὸς ἐλθὼν ἔλυσε. πυθόμενος δὲ κάρτα δεινὸν ἐποιήσατο ὁ Μεγαβάτης καὶ ἐσπέρχετο τῷ Ἀρισταγόρῃ, ὁ δὲ εἶπε «Σοὶ δὲ καὶ τούτοισι τοῖσι πρήγμασι τί ἐστι; οὐ σὲ ἀπέστειλε Ἀρταφρένης ἐμέο πείθεσθαι καὶ πλέειν τῇ ἂν ἐγὼ κελεύω; τί πολλὰ πρήσσεις;» Ταῦτα εἶπε ὁ Ἀρισταγόρης. ὁ δὲ θυμωθεὶς τούτοισι, ὡς νὺξ ἐγένετο, ἔπεμπε ἐς Νάξον πλοίῳ ἄνδρας φράσοντας τοῖσι Ναξίοισι πάντα τὰ παρεόντα σφι πρήγματα.


Ὁ Μεγαβάτης κίνησε ἀπὸ τὴ Μίλητο μαζὶ μὲ τὸν Ἀρισταγόρα, τοὺς ῎Ιωνες καὶ τοὺς ἐξορίστους, ἀλλὰ ὑποκρινότανε πὼς τραβοῦσε γιὰ τὸν ῾Ελλήσποντο· ἅμα ἔφτασε στὴ Χίο, ἔριξε ἄγκυρα στὰ Καύκασα 5 , καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ὁ σκοπός του ἤτανε, ἅμα πάρη βοριάς, νὰ περάση στὴ Νάξο.Δὲν ἤτανε ὅμως ἀπὸ τὴ μοίρα νὰ χαθοῦνε οἱ Νάξιοι ἔτσι σ’ αὐτὴ τὴν ἐκστρατεία· καὶ νά τί συνέβη. ᾽Ενῶ ὁ Μεγαβάτης ἐπιθεωροῦσε τοὺς σκοποὺς τῶν πλοίων, ἔτυχε σ’ ἕνα πλοῖο ἀπὸ τὴ Μύνδο 6 νὰ μὴ βρίσκεται σκοπός· θύμωσε τότε καὶ παράγγειλε νὰ πιάσουνε οἱ δορυφόροι του τὸν πλοίαρχο, ποὺ λεγόταν Σκύλακας, νὰ τὸν δέσουνε καὶ νὰ περάσουνε τὸ κεφάλι του ἀπὸ μιὰ θαλαμία 7 τοῦ πλοίου σὲ τρόπο ποὺ τὸ κορμί του νὰ εἶναι μέσα στὸ πλοῖο καὶ τὸ κεφάλι του ἔξω. Ἀφοῦ ἔτσι δέθηκε ὁ Σκύλακας, εἰδοποίησε κάποιος τὸν Ἀρισταγόρα γιὰ τὴ μεγάλη προσβολὴ ποὺ ἔκαμε ὁ Μεγαβάτης στὸ Μύνδιο, ξένο δικό του. Ὁ Ἀρισταγόρας πῆγε ἀμέσως στὸν Πέρση καὶ τὸν παρακαλοῦσε ν’ ἀπολύση τὸν ἄνθρωπο· ἀφοῦ ὅμως ἐκεῖνος δὲν τοῦ ἔκανε τὴ χάρη, πῆγε ὁ ἴδιος καὶ τὸν ἔλυσε. Ὁ Μεγαβάτης ταράχτηκε πολὺ ἅμα τὸ ἔμαθε καὶ τὰ εἶχε μὲ τὸν Ἀρισταγόρα. Αὐτὸς ὅμως τοῦ εἶπε: «Τί ἔχεις νὰ κάμης ἐσὺ μ᾽ αὐτὰ τὰ πράματα; Ὁ Ἀρταφέρνης δὲ σοῦ εἶπε ν’ ἀκοῦς ὅ,τι ἐγὼ σὲ διατάζω, καὶ νὰ πηγαίνης μὲ τὰ πλοῖα ὅπου σοῦ πῶ; Τί ἀνακατεύεσαι στὶς ἄλλες δουλειές;» Ὁ Μεγαβάτης, θυμωμένος, ἅμα νύχτωσε, ἔστειλε στὴ Νάξο πλοῖο μ’ ἀνθρώπους του νὰ μαρτυρήσουνε τὸ σχέδιο τῆς ἐκστρατείας. 


34 . Οἱ γὰρ ὦν Νάξιοι οὐδὲν πάντως προσεδέκοντο ἐπὶ σφέας τὸν στόλον τοῦτον ὁρμήσεσθαι. ἐπεὶ μέντοι ἐπύθοντο, αὐτίκα μὲν ἐσηνείκαντο τὰ ἐκ τῶν ἀγρῶν ἐς τὸ τεῖχος, παρεσκευάσαντο δὲ ὡς πολιορκησόμενοι καὶ σῖτα καὶ ποτά, καὶ τὸ τεῖχος ἐσάξαντο. Καὶ οὗτοι μὲν παρεσκευάζοντο ὡς παρεσομένου σφι πολέμου· οἳ δ᾽ ἐπείτε διέβαλον ἐκ τῆς Χίου τὰς νέας ἐς τὴν Νάξον, πρὸς πεφραγμένους προσεφέροντο καὶ ἐπολιόρκεον μῆνας τέσσερας. ὡς δὲ τά τε ἔχοντες ἦλθον χρήματα οἱ Πέρσαι, ταῦτα κατεδεδαπάνητό σφι, καὶ αὐτῷ τῷ Ἀρισταγόρῃ προσαναισίμωτο πολλά, τοῦ πλεῦνός τε ἐδέετο ἡ πολιορκίη, ἐνθαῦτα τείχεα τοῖσι φυγάσι τῶν Ναξίων οἰκοδομήσαντες ἀπαλλάσσοντο ἐς τὴν ἤπειρον κακῶς πρήσσοντες. 


Οἱ Νάξιοι ὡς ἐκείνη τὴ στιγμὴ βέβαια δὲν ὑποπτεύανε πὼς ὁ σκοπὸς τῆς ἐκστρατείας ἤτανε γιὰ τὸ νησί τους. Καθὼς ὅμως τὸ μάθανε ἀμέσως κουβαλήσανε στὴ χώρα ὅλα τους τὰ πράματα, καὶ ἐπειδὴ προβλέπανε πὼς θὰ πολιορκηθοῦνε, μπάσανε τρόφιμα καὶ πιοτά, καὶ διορθώσανε καὶ τὸ τεῖχος. Αὐτὲς τὶς ἑτοιμασίες κάνανε οἱ Νάξιοι. Καὶ οἱ Πέρσες περάσανε ἀπὸ τὴ Χίο στὴ Νάξο καὶ ἀρχίσανε τὴν ἐπίθεση,.Τοὺς ἤβρανε ὅμως γερὰ ὀχυρωμένους καὶ ἡ πολιορκία βαστοῦσε τέσσερεις μῆνες· ἐπειδὴ ὅμως ὅλα τὰ χρήματα ποὺ εἴχανε οἱ Πέρσες σωθήκανε, καὶ ὁ ἴδιος ὁ Ἀρισταγόρας ξόδεψε πολλά, καὶ ἡ πολιορκία θὰ χρειαζό τανε ἀκόμα περισσότερα, χτίσανε ἀπάνω στὸ νησὶ διάφορα τειχίσματα, ἀφήσανε μέσα σ’ αὐτὰ τοὺς ἐξορίστους, καὶ γυρίσανε στὴν Ἀσία σὲ κακὴ κατάσταση. 


35 . Ἀρισταγόρης δὲ οὐκ εἶχε τὴν ὑπόσχεσιν τῷ Ἀρταφρένεϊ ἐκτελέσαι· ἅμα δὲ ἐπίεζέ μιν ἡ δαπάνη τῆς στρατιῆς ἀπαιτεομένη, ἀρρώδεέ τε τοῦ στρατοῦ πρήξαντος κακῶς καὶ Μεγαβάτῃ διαβεβλημένος, ἐδόκεέ τε τὴν βασιληίην τῆς Μιλήτου ἀπαιρεθήσεσθαι˙ ἀρρωδέων δὲ τούτων ἕκαστα ἐβουλεύετο ἀπόστασιν· συνέπιπτε γὰρ καὶ τὸν ἐστιγμένον τὴν κεφαλὴν ἀπῖχθαι ἐκ Σούσων παρὰ Ἱστιαίου, σημαίνοντα ἀπίστασθαι Ἀρισταγόρην ἀπὸ βασιλέος˙ ὁ γὰρ Ἱστιαῖος βουλόμενος τῷ Ἀρισταγόρῃ σημῆναι ἀποστῆναι ἄλλως μὲν οὐδαμῶς εἶχε ἀσφαλέως σημῆναι ὥστε φυλασσομενέων τῶν ὁδῶν, ὁ δὲ τῶν δούλων τὸν πιστότατον ἀποξυρήσας τὴν κεφαλὴν ἔστιξε καὶ ἀνέμεινε ἀναφῦναι τὰς τρίχας, ὡς δὲ ἀνέφυσαν τάχιστα, ἀπέπεμπε ἐς Μίλητον ἐντειλάμενος αὐτῷ ἄλλο μὲν οὐδέν, ἐπεὰν δὲ ἀπίκηται ἐς Μίλητον, κελεύειν Ἀρισταγόρην ξυρήσαντά μιν τὰς τρίχας κατιδέσθαι ἐς τὴν κεφαλήν. τὰ δὲ στίγματα ἐσήμαινε, ὡς καὶ πρότερόν μοι εἴρηται, ἀπόστασιν. Ταῦτα δὲ ὁ Ἱστιαῖος ἐποίεε συμφορὴν ποιεύμενος μεγάλην τὴν ἑωυτοῦ κατοχὴν τὴν ἐν Σούσοισι· ἀποστάσιος ὦν γινομένης πολλὰς εἶχε ἐλπίδας μετήσεσθαι ἐπὶ θάλασσαν, μὴ δὲ νεώτερόν τι ποιεύσης τῆς Μιλήτου οὐδαμὰ ἐς αὐτὴν ἥξειν ἔτι ἐλογίζετο.


Ὁ Ἀρισταγόρας δὲ μποροῦσε νὰ ἐκτελέση ὅσα ὑποσχέθηκε στὸν Ἀρταφέρνη· ἤτανε καὶ στενοχωρεμένος ἀπὸ τὰ ἔξοδα τῆς ἐκστρατείας, ποὺ τοῦ ζητούσανε νὰ τὰ πληρώση· φοβότανε ἀκόμα καὶ τὸ στράτευμα, δυσαρεστημένο ἀπὸ τὴν ἀποτυχία, καὶ ἀπὸ τὸ μίσος τοῦ Μεγαβάτη. Ἄρχισε λοιπὸν νὰ ὑποπτεύεται πὼς θὰ χάση καὶ τὴν τυραννία τῆς Μιλήτου. Γι’ αὐτοὺς ὅλους τοὺς φόβους σκέφτηκε νὰ ἀποστατήση. Σ’ αὐτὸ τὸ μεταξὺ ἔφτασε ταχυδρόμος ἀπὸ τὰ Σοῦσα φέρνοντας παραγγελιὰ γραμμένη μὲ στίγματα στὸ κεφάλι του· ἡ παραγγελιὰ ἔλεγε ν’ἀποστατὴση ὁ Ἀρισταγόρας ἀπὸ τὸ βασιλέα˙ καὶ ἦταν αὐτὴ ἀπὸ τὸν Ἱστιαῖο, ποὺ δὲν εἶχε ἄλλον κανέναν τρόπο ἀσφαλῆ νὰ τὸν εἰδοποιήση, γιατὶ οἱ δρόμοι ἤτανε φυλαγμένοι· γι’ αὐτὸ τὸ λόγο εἶχε ξυρίσει τὸ κεφάλι τοῦ πιὸ πιστοῦ δούλου του, ἔγραψε μὲ στίγματα τὸ γράμμα καὶ περίμενε τὶς τρίχες νὰ ξαναφυτρώσουνε. Ἀφοῦ ξαναγίνανε τὰ μαλλιά, τὸν ἔστειλε στὴ Μίλητο χωρὶς νὰ τοῦ παραγγείλη ἄλλο τίποτε, παρὰ μόνο, ἅμα φτάσει ἐκεῖ, νὰ πῆ στὸν Ἀρισταγόρα νὰ τοῦ ξυρίση τὶς τρίχες καὶ νὰ κοιτάξη ἀπάνω στὸ κεφάλι· καὶ τὰ στίγματα ἔλεγαν «ἀποστασία». Αὐτὰ ἔκαμε ὁ ῾Ιστιαῖος, γιατὶ νόμιζε μεγάλη συμφορὰ δική του νὰ κρατιέται στὰ Σοῦσα καὶ γιατὶ πολλὲς ἐλπίδες εἶχε πώς, ἂν γινόταν ἀποστασία, ὁ Δαρεῖος θὰ τὸν ἔστελνε στὴ θάλασσα νὰ τοῦ φέρη τὸν Ἀρισταγόρα. Ὅσο ὅμως ἡ Μίλητος δὲν ἀποστατοῦσε, αὐτὸς θαρροῦσε πὼς ποτὲ πιὰ δὲ θὰ ξαναπήγαινε στὸν τόπο του. 


37 . Οὕτω δὴ ἐκ τοῦ ἐμφανέος ὁ Ἀρισταγόρης ἀπεστήκεε, πᾶν ἐπὶ Δαρείῳ μηχανώμενος. Καὶ πρῶτα μὲν λόγῳ μετεὶς τὴν τυραννίδα ἰσονομίην ἐποίεε τῇ Μιλήτῳ, ὡς ἂν ἑκόντες αὐτῷ οἱ Μιλήσιοι συναπισταίατο, μετὰ δὲ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ Ἰωνίῃ τὠυτὸ τοῦτο ἐποίεε˙... 38 . αὐτὸς ἐς Λακεδαίμονα τριήρεϊ ἀπόστολος ἐγίνετο· ἔδεε γὰρ δὴ συμμαχίης τινός οἱ μεγάλης ἐξευρεθῆναι.


Λοιπὸν ὁ Ἀρισταγόρας ἀποστάτησε κι ἔκανε ὅ,τι μποροῦσε κατὰ τοῦ Δαρείου. Καὶ πρῶτα παραιτήθηκε γιὰ τὰ μάτια ἀπὸ τὴν τυραννίδα καὶ κήρυξε ἰσονομία στὴ Μίλητο, γιὰ νὰ κάμη τοὺς Μιλησίους ν’ ἀποστατήσουνε πρόθυμα κι αὐτοί... 38. Ὕστερα κατάλυσε τὶς τυραννίδες καὶ στὴν ἄλλη Ἰωνία. Τότε πῆρε μιὰ τριήρη καὶ τράβηξε γιὰ τὴ Λακεδαιμονα˙ γιατὶ εἶχε ἀνάγκη ἀπὸ συμμαχία δυνατή. 


49 . Ἀπικνέεται δὲ ὦν ὁ Ἀρισταγόρης ὁ Μιλήτου τύραννος ἐς τὴν Σπάρτην Κλεομένεος ἔχοντος τὴν ἀρχήν, τῷ δὴ ἐς λόγους ἤιε˙ «Κλεόμενες, σπουδὴν μὲν τὴν ἐμὴν μὴ θωμάσῃς τῆς ἐνθαῦτα ἀπίξιος· τὰ γὰρ κατήκοντα ἐστὶ τοιαῦτα· Ἰώνων παῖδας δούλους εἶναι ἀντ᾽ ἐλευθέρων ὄνειδος καὶ ἄλγος μέγιστον μὲν αὐτοῖσι ἡμῖν, ἔτι δὲ τῶν λοιπῶν ὑμῖν, ὅσῳ προέστατε τῆς Ἑλλάδος˙ νῦν ὦν πρὸς θεῶν τῶν Ἑλληνίων ῥύσασθε Ἴωνας ἐκ δουλοσύνης ἄνδρας ὁμαίμονας».


Ἔρχεται λοιπὸν ὁ Ἀρισταγόρας στὴ Σπάρτη. Εἶχε τότε τὴν ἀρχὴ ὁ Κλεομένης καὶ μ’ αὐτὸν ἀνταμώθηκε καὶ τοῦ εἶπε: «Κλεομένη, μὴν παραξενευτῆς ἂν ἦρθα ἐδῶ βιαστικός˙ ἡ περίσταση μὲ ἀνάγκασε νὰ τὸ κάμω. Τὸ νὰ γίνουνε δοῦλοι οἱ ἐλεύθεροι ῎Ιωνες εἶναι ντροπή, καὶ πάρα πολὺ μεγάλη λύπη σ’ ἐμᾶς τοὺς ῎Ιωνες, καὶ ἀπὸ τοὺς λοιποὺς ῞Ελληνες περισσότερο σὲ σᾶς τοὺς Σπαρτιάτες, ποὺ εἴσαστε πρωτοστάτες τῆς ῾Ελλάδας. Λοιπὸν γιὰ τὸ ὄνομα τῶν ἑλληνικῶν θεῶν λυτρώσετε ἀπὸ τὴ δουλεία τοὺς ῎Ιωνες, ποὺ ἔχουνε τὸ ἴδιο αἷμα μὲ σᾶς».


Εκ του πέμπτου βιβλίου του Ηροδότου  

ΕΠΙΓΡΑΦΟΜΕΝΟΝ «ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ»





DMCA.com Protection Status


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him