Δίπτωτα ῥήματα τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς




του 
ΑΧΙΛΛΕΩΣ Α. ΤΖΑΡΤΖΑΝΟΥ


 
Δίπτωτα ῥήματα

α) Μὲ δύο αἰτιατικάς.

§72. Μὲ δύο ἀντικείμενα, ἀμφότερα κατ’ αἰτιατικὴν πτῶσιν, συντάσσονται

1) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ἐρωτᾶν, εἰσπράττειν, ἀποστερεῖν, ἀποκρύπτειν : οὐ τοῦτο ἐρωτῶ σε Ἀρφ. (πρβλ. αὐτὸ σὲ ῥώτησα ). οὐδένα ἐγὼ ἐπραξάμην μισθὸν ἢ ᾔτησα (= ἀπὸ κανέναν ἐγὼ δὲν) Πλ. Διογείτων τὴν θυγατέρα ἔκρυπτε τὸν θάνατο ν τοῦ ἀνδρὸς (= ἀπὸ τὴν θυγατέρα).


Σημείωσις . Λέγεται ὅμως καὶ αἰτεῖν ἢ εἰσπράττειν τι παρά τινος καὶ ἀποστερεῖν τινά τινος : οὗτος ἐμὲ τῶν πατρῴων ἀπεστέρηκεν Δημ.

2) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν διδάσκειν ἢ ὑπενθυμίζειν : διδάσκει σε τὴν στρατηγίαν Ξ . ( πρβλ. σὲ μαθαίνει γράμματα). τὴν ξυμμαχίαν ἀνεμίμνῃσκον τοὺς Ἀθηναίους Θ .

3) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ἐνδύειν : ὁ πάππος τὸν Κῦρον καλὴν στολὴν ἐνέδυσε Ξ. (πρβλ. τὴν ἔντυσε μαῦρα ροῦχα ).

4) πᾶν μεταβατικὸν ῥῆμα συντασσόμενον μὲ αἰτιατικήν, ὅταν ἔχῃ ἐκτὸς τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ σύστοιχον ἀντικείμενον (§65,2β): ἔκαστον ὑμῶν εὐηργέτουν τὴν μεγίστην εὐεργεσίαν Πλ. ὅδε κακὰ πολλὰ ἔοργεν Τρῶας ῞Ομ.

Οὕτω συντάσσονται συνηθέστατα τὰ ῥήματα δρᾶν, ἐργάζεσθαι, ποιεῖν, ἀγορεύειν, λέγειν ( τινά τι ἀγαθὸν ἢ κακὸν): οἱ ὑποκριταὶ ἐν ταῖς τραγῳδίαις τὰ ἔσχατα λέγουσιν ἀλλήλους Ξ.

§73 . Μὲ δύο αἰτιατικὰς συντάσσονται προσέτι τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ὀνομάζειν, νομίζειν, ἐκλέγειν, διορίζειν, ποιεῖν . ᾽Επὶ τούτων δὲ ἡ μία ἐκ τῶν δύο αἰτιατικῶν περιέχει κατηγορούμενον τῆς ἑτέρας, ὡς τοῦτο καταφαίνεται, ὅταν ἡ ἐνεργητικὴ σύνταξις μετατραπῇ εἰς παθητικήν: τὴν τοιαύτην δύναμιν ἀνδρείαν ἔγωγε καλῶ Πλ. πάντων δεσπότην ἑαυτὸν πεποίηκεν Ξ. (πρβλ. ἡ τοιαύτη δύναμις ἀνδρεία καλεῖται - πάντων δεσπότης αὐτὸς γέγονε· πρβλ. §10,2 καὶ 3).

Σημείωσις . ᾽Επὶ τῆς τοιαύτης συντάξεως ἐνίοτε τὸ δεύτερον ἀντικείμενον, τὸ ὁποῖον εἶναι κατηγορούμενον τοῦ πρώτου, λαμβάνεται προληπτικῶς, ἰδίᾳ ἐπὶ τῶν ῥημάτων αὔξειν, αἴρειν, τρέφειν : ἕνα τινὰ ἀεὶ ὁ δῆμος εἴωθεν τρέφειν καὶ αὔξειν μέγαν (πρβλ. τὸν Πέτρο τὸν σπουδάζουν γιατρό). Βλ. καὶ §10α, Σημ.

β) Μὲ αἰτιατικὴν καὶ γενικήν.

§74 . Μὲ δύο ἀντικείμενα, τὸ ἓν κατὰ αἰτιατικὴν καὶ τὸ ἕτερον κατὰ γενικήν, συντάσσονται

1) τὰ ῥήματα ἑστιᾶν, πληροῦν, κενοῦν κ.τ.τ.: τῶν λόγων ἡμᾶς Λυσίας εἱστία Πλ. ἀνδρῶν τήνδε πόλιν ἐκένωσε Αἰσχ.

2) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ἀκούειν ἢ πληροφορεῖσθαι : ὑμεῖς ἐμοῦ ἀκούσεσθε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν Πλ. μάθε μου καὶ τάδε.

3) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν πιάνειν, ὁδηγεῖν, ἕλκειν κ.τ.τ. ἢ ἐμποδίζειν, ἀπομακρύνειν, ἀπαλλάσσειν, παύειν, ἀποστερεῖν , κ.τ.τ. ἔλαβον τῆς ζώνης τὸν ᾽Ορόνταν ( =ἀπὸ τὴν ζώνη τὸν ᾽Ο.) Ξ. ἄγει τῆς ἡνίας τὸν ἵππον Ξ. Οἱ ᾽Ηλεῖοι τοὺς Λακεδαιμονίους ἐκώλυον τοῦ ἀγῶνος Ξ. (Βλ. §72,1 Σημ.).

4 ) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ἀνταλλάσσειν, ἀγοράζειν, πωλεῖν κ.τ.τ. - ἀξιοῦν, τιμᾶν, ἐκτιμᾶν κ.τ.τ. ᾽Επὶ τῶν τοιούτων ῥημάτων ἡ γενικὴ σημαίνει τὸ ἀντάλλαγμα, τὸ τίμημα, τὴν ἀξίαν : ἠλλάξαντο πολλῆς εὐδαιμονίας πολλὴν κακοδαιμονίαν ( =μὲ πολλὴν εὐδαιμονίαν) Ἀντιφ. τῶν πόνων πωλοῦσιν ἡμῖν πάντα τἀγάθ’ οἱ θεοί. οἱ βάρβαροι τὸν Θεμιστοκλέα μεγίστων δωρεῶν ἠξίωσαν Ἰσοκρ.

5) τὰ ῥήματα,τὰ ὁποῖα σημαίνουν ψυχικὸν πάθημα , ὡς θαυμάζειν, εὐδαιμονίζειν, μακαρίζειν, οἰκτίρειν, ὀργίζεσθαι, κλπ. καὶ τὰ δικαστικὰ καὶ ἀνταποδοτικά , ὡς αἰτιᾶσθαι, διώκειν, γράφεσθαι, δικάζειν, κρίνειν, τιμωρεῖσθαι κλπ. ᾽Επὶ τοιούτων ῥημάτων ἡ γενικὴ σημαίνει τὴν αἰτίαν: ζηλῶ σε τοῦ πλούτου (=διὰ τὸν πλοῦτον) Ξ. πολλάκις σε εὐδαιμόνισα τοῦ τρόπου Πλ. διώξομαί σε δειλίας Ἀρφ. Μέλητος Σωκράτη ἀσεβείας ἐγράψατο Πλ.

Σημείωσις . Μὲ γενικὴν τῆς αἰτίας συντάσσονται καί τὰ ῥήματα φεύγω καὶ ἁλίσκομαι ἐπί δικαστικῆς ἐννοίας: ἀσεβείας φεύγω ὑπὸ Μελήτου (=κατηγοροῦμαι δι’ ἀσέβειαν) Πλ. ἑάλω κλοπῆς (=κατεδικάσθη διά...). Δημ. Κατ’ ἀναλογίαν δὲ πρὸς τὸ φεύγω τινός - ἁλίσκομαί τινος λέγεται καὶ κρίνομαι θανάτου (=δικάζομαι δι’ ἔγκλημα ἐπαγόμενον ποινήν τὸν θάνατον).

§75 . Μὲ αἰτιατικὴν καὶ γενικὴν συντάσσονται καὶ πολλὰ ῥήματα σύνθετα μετά τινος τῶν προθέσεων, αἱ ὁποῖαι συντάσσονται μὲ γενικήν, ὡς ἀπό, ἐκ, πρό , πρὸ πάντων δὲ ῥήματα σύνθετα μὲ τὴν πρόθεσιν κατά , ἔχοντα δικαστικὴν ἔννοιαν , ὡς κατηγορεῖν, καταγιγνώσκειν, καταψηφίζεσθαι κλπ.: ἀποτρέπει με τούτου Πλ. προέταξε τῶν ὁπλιτῶν τοὺς ἱππέας Ξ. οἱ Ἀθηναῖοι Σωκράτους θάνατον κατέγνωσαν Ξ. (=κατεδίκασαν τὸν Σωκράτην εἰς...) Ξ.

γ) Μὲ αἰτιατικὴν καὶ δοτικὴν.

§76 . Μὲ δύο ἀντικείμενα, τὸ ἓν κατ’ αἰτιατικὴν καὶ τὸ ἕτερον κατὰ δοτικήν, συντάσσονται

1) τὰ ῥήματα λέγειν, ὑπισχνεῖσθαι, ἐπιστέλλειν, δεικνύναι, διδόναι, φέρειν, προσάγειν, προσαρμόζειν, ἀντιτάσσειν καὶ τὰ συνώνυμα αὐτῶν: πᾶσαν ὑμῖν τὴν ἀλήθειαν ἐρῶ Πλ. ἡ μωρία δίδωσιν ἀνθρώποις κακά. τίνα ἀντιτάξεις τῷδε; Αἰσχ.

2) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα σημαίνουν ἐξίσωσιν, ὁμοίωσιν, μεῖξιν, συνδιαλλαγήν : ὁ σίδηρος ἀνισοῖ τοὺς ἀσθενεῖς τοῖς ἰσχυροῖς ἐν τῷ πολέμῳ Ξ. κεράννυμι ὕδωρ τῷ οἴνῳ. οἱ ᾽Επιδάμνιοι ἐδέοντο τῶν Κερκυραίων τοὺς φεύγοντας ξυναλλάξαι σφίσι Θ.

§77. Μὲ αἰτιατικὴν καὶ δοτικὴν συντάσσονται προσέτι πολλὰ ῥήματα σύνθετα μετὰ προθέσεων, αἱ ὁποῖαι συντάσσονται μετὰ δοτικῆς, ἰδίᾳ δὲ τὰ σύνθετα μετὰ τῆς ἐν ἢ τῆς σύν : αἱ ἡδοναὶ οὔτε εὐεξίαν τῷ σώματι ἐνεργάζονται οὔτε ἐπιστὴμην ἀξιόλογον τῇ ψυχῇ ἐμποιοῦσι Ξ. ξυγκρούειν αὐτοὺς ἀλλήλοις ἐβούλοντο Θ.

δ) Μὲ γενικὴν καὶ δοτικήν.

§78. Μὲ δύο ἀντικείμενα, τὸ ἓν κατὰ γενινὴν καὶ τὸ ἕτερον κατὰ δοτικήν, συντάσσονται

1) τὰ ῥήματα μετέχειν, κοινωνεῖν , μεταδιδόναι, μεταλαμβάνειν καὶ τὰ συνώνυμα αὐτῶν: μετεσχήκαμεν ὑμῖν ἱερῶν τῶν σεμνοτάτων Ξ. χρὴ τοῦ βάρους μεταδιδόναι τοῖς φίλοις Ξ.

2) τὰ ῥήματα, τὰ ὁποῖα ἔχουν τὴν ἔννοιαν τοῦ παραχωρεῖν καὶ τὸ ῥῆμα φθονεῖν ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ ἀρνεῖσθαι τι εἴς τινα ἐκ φθόνου : τῆς τῶν ῾Ελλήνων ἐλευθερίας παρεχωρήσατε Φιλίππῳ Δημ. μὴ μοι φθονήσῃς τοῦ μαθήματος Πλ.

3) τὰ ῥήματα τιμῶ καὶ τιμῶμαι εἰς τὴν δικαστικὴν γλῶσσαν˙ τιμᾷ (ὁ δικαστὴς) τινί τινος = ὁρίζει εἴς τινα ὡς ποινὴν κάτι τι· τιμᾶται (ὁ κατήγορος) τινί τινο = προτείνει διά τινα ὡς ποινὴν κάτι τι: ἴσως ἂν μοι , ὦ ἄνδρες δικασταί , φυγῆς τιμήσαιτε Πλ. τιμᾶταί μοι ὁ ἀνὴρ θανάτου Πλ.

DMCA.com Protection Status Copyrighted.com Registered & Protected


author image

About the Author

This article is written by: Φιλόλογος Ερμής - He has already written over 2.200 articles for Φιλόλογος Ερμής. He has Graduate Diploma in Classical Philology, Postgraduate Diploma in Applied Pedagogic, and is Candidate Doctor(Dph) of Classical Philology. Stay touch with him or email him