ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ: πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι

της

Αλεξάνδρας Μπογατσά 

Τα ρήματα σε –έω με μονοσύλλαβο θέμα όπως τα πλέω, πνέω, ῥέω και δέομαι συναιρούνται μόνο όπου μετά το χαρακτήρα -ε- ακολουθεί άλλο -ε- ή -ει-:


π.χ.: πνέω, πνεῖς, πνεῖ, πνέομεν, πνεῖτε, πνέουσι(ν).

Παραδείγματα κλίσης των ρημάτων ῥέω και δέομαι:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ						ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή	Οριστική
ῥέω ῥεῖς ῥεῖ ῥέομεν ῥεῖτε ῥέουσι(ν)	ῥέω ῥέῃς ῥέῃ ῥέωμεν ῥέητε ῥέωσι(ν)	ῥέοιμι ῥέοις ῥέοι ῥέοιμεν ῥέοιτε ῥέοιεν	- ῥεῖ ῥείτω - ῥεῖτε ῥεόντων/ ῥείτωσαν	ῥεῖν	ῥέων ῥέουσα ῥέον	ἔρρεον ἔρρεις ἔρρει ἐρρέομεν ἐρρεῖτε ἔρρεον

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ						ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή	Οριστική
δέομαι δέῃ/δέει δεῖται δεόμεθα δεῖσθε δέονται	δέωμαι δέῃ δέηται δεώμεθα δέησθε δέωνται	δεοίμην δέοιο δέοιτο δεοίμεθα δέοισθε δέοιντο	- δέου δείσθω - δεῖσθε δείσθων/ δείσθωσαν	δεῖσθαι	δεόμενος δεομένη δεόμενον	ἐδεόμην ἐδέου ἐδεῖτο ἐδεόμεθα ἐδεῖσθε ἐδέοντο

Παρατηρήσεις:

1. Το β΄ ενικό της οριστικής ενεστώτα του ρήματος δέομαι (= χρειάζομαι, παρακαλώ) δεν συναιρείται: δέει/δέῃ.
2. Το ρήμα δέω-δῶ (= δένω) συναιρείται συνήθως σε όλους τους τύπους.
   
   π.χ.: δῶ, δεῖς, δεῖ, δοῦμεν κ.λπ.
3. Τα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα, όταν είναι σύνθετα με μονοσύλλαβη ή δισύλλαβη πρόθεση, στο β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα της ενεργητικής φωνής ανεβάζουν τον τόνο στην τελευταία συλλαβή της πρόθεσης.
   
   π.χ.: ρ. πλέω, πλεῖ → ἀπόπλει
   ρ. πνέω, πνεῖ → ἔκπνει
   ρ. ῥέω, ῥεῖ → ἀπόρρει

Ενδεικτικός σχηματισμός των άλλων χρόνων της οριστικής των ρημάτων πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι:

Ενεστώτας	πλέω	πνέω	ῥέω	δέομαι
Παρατατικός	ἔπλεον	ἔπνεον	ἔρρεον	ἐδεόμην
Μέλλοντας	πλεύσομαι/ πλευσοῦμαι	πνεύσομαι/ πνευσοῦμαι	ῥυήσομαι	δεήσομαι
Παθητ. Μέλλ.	-	-	-	δεηθήσομαι
Αόριστος	ἔπλευσα	ἔπνευσα	-	ἐδεησάμην
Παθητ. Αόρ.	-	-	-	ἐδεήθην
Παθητ.Αόρ. β΄	-	-	ἐρρύην	-
Παρακείμενος	πέπλευκα	πέπνευκα	ἐρρύηκα	δεδέημαι
Υπερσυντέλικος	ἐπεπλεύκειν	-	ἐρρυήκειν	-

*

Ασκήσεις γραμματικής

ΑΣΚΗΣΗ 1

Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους ζητούμενους τύπους.

	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Παρατατικός
ρ. πνέω (γ΄ ενικό)
ρ. ἐκπλέω (β΄ ενικό)
ρ. συρρέω (β΄ πληθυντικό)
ρ. δέομαι (β΄ ενικό)
ρ. διαπνέω (α΄ πληθυντικό)
ρ. ῥέω (γ΄ πληθυντικό)

Λύση

	Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική	Παρατατικός
ρ. πνέω (γ΄ ενικό)	πνεῖ	πνέῃ	πνέοι	πνείτω	ἔπνει
ρ. ἐκπλέω (β΄ ενικό)	ἐκπλεῖς	ἐκπλέῃς	ἐκπλέοις	ἔκπλει	ἐξέπλεις
ρ. συρρέω (β΄ πληθυντικό)	συρρεῖτε	συρρέητε	συρρέοιτε	συρρεῖτε	συνερρεῖτε
ρ. δέομαι (β΄ ενικό)	δέῃ / δέει	δέῃ	δέοιο	δέου	ἐδέου
ρ. διαπνέω (α΄ πληθυντικό)	διαπνέομεν	διαπνέωμεν	διαπνέοιμεν	-	διεπνέομεν
ρ. ῥέω (γ΄ πληθυντικό)	ῥέουσι(ν)	ῥέωσι(ν)	ῥέοιεν	ῥεόντων / ῥείτωσαν	ἔρρεον

ΑΣΚΗΣΗ 2

Να γραφούν στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού στον χρόνο που βρίσκονται:

• πνεῖ →
• ῥέητε →
• πλεῖς →
• δέησθε →
• πνεῖς →
• ἐπνεῖτε →
• ἔρρεις →
• ἐδέου →
• πλεῖτε →
• ἐδεῖτο →

Λύση

• πνεῖ → πνέουσι(ν)

• ῥέητε → ῥέῃς

• πλεῖς → πλεῖτε

• δέησθε → δέῃ

• πνεῖς → πνεῖτε

• ἐπνεῖτε → ἔπνεις

• ἔρρεις → ἐρρεῖτε

• ἐδέου → ἐδεῖσθε

• πλεῖτε → πλεῖς

• ἐδεῖτο → ἐδέοντο.

ΑΣΚΗΣΗ 3

Να κλίνετε ο ενεστώτας σε όλες τις εγκλίσεις του συνθέτου ρήματος ἐκπλέω, καθώς και ο παρατατικός του ίδιου ρήματος.

Λύση

ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΕΥΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ἐκπλέω	ἐκπλέω	ἐκπλέοιμι	-------
ἐκπλεῖς	ἐκπλέῃς	ἐκπλέοις	ἔκπλει
ἐκπλεῖ	ἐκπλέῃ	ἐκπλέοι	ἐκπλείτω
ἐκπλέομεν	ἐκπλέωμεν	ἐκπλέοιμεν	-------
ἐκπλεῖτε	ἐκπλέητε	ἐκπλέοιτε	ἐκπλεῖτε
ἐκπλέουσιν	ἐκπλέωσιν	ἐκπλέοιεν	ἐκπλεόντων / έκπλείτωσαν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

ἐξέπλεον

ἐξέπλεις

ἐξέπλει

ἐξεπλέομεν

ἐξεπλεῖτε

ἐξέπλεον

ΑΣΚΗΣΗ 4

Να συμπληρώσετε τις ακόλουθες προτάσεις με τους κατάλληλους για κάθε άσκηση ρηματικούς τύπους των ρημάτων στις παρενθέσεις.

1. Ἐπεὶ ἀδύνατον ἦν ………… ἐκ τοῦ λιμένος, ἐδόκει αὐτοῖς κατακαῦσαι τὰ πλοῖα καὶ ………… ἀνὰ τὴν χώραν (διεκπλέω: ενεστώτας, ἐκθέω: ενεστώτας).

2. Ἡδὺ ἦν αὐτῷ ………… ἐν τῇ θαλάττῃ (νέω: ενεστώτας).

3. Μετὰ δὲ ταῦτα Χαβρίας ………… ἐς Κύπρον (ἐκπλέω: παρατατικός).

4. Οἱ στρατιῶται ἐβόων ἀλλήλοις μὴ ………… δρόμῳ ἀλλ’ ἐν τάξει ἕπεσθαι (θέω: ενεστώτας).

5. Πολλοὶ τοῦτο ἔτι ………… μαθεῖν (δέομαι: παρατατικός).

6. Ἡράκλειτος λέγει ὅτι πάντα ………… καὶ οὐδὲν μένει τὸ αὐτὸ (ῥέω: ενεστώτας).

7. Ὑμεῖς ………… νῦν πολλῶν χρημάτων (δέομαι: ενεστώτας).

Λύση

1. Ἐπεὶ ἀδύνατον ἦν διεκπλεῑν ἐκ τοῦ λιμένος, ἐδόκει αὐτοῖς κατακαῦσαι τὰ πλοῖα καὶ ἐκθεῖν ἀνὰ τὴν χώραν.

2. Ἡδὺ ἦν αὐτῷ νεῖν ἐν τῇ θαλάττῃ.

3. Μετὰ δὲ ταῦτα Χαβρίας ἐξέπλει ἐς Κύπρον.

4. Οἱ στρατιῶται ἐβόων ἀλλήλοις μὴ θεῖν δρόμῳ ἀλλ’ ἐν τάξει ἕπεσθαι.

5. Πολλοὶ τοῦτο ἔτι ἐδέοντο μαθεῖν.

6. Ἡράκλειτος λέγει ὅτι πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει τὸ αὐτὸ.

7. Ὑμεῖς δεῖσθε νῦν πολλῶν χρημάτων.

ΑΣΚΗΣΗ 5

Να επιλέξετε τον κατάλληλο τύπο από τα ζεύγη των λέξεων στις παρενθέσεις και να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων.

1. Ἀγαμέμνων ὅτε εἰς τὴν Ἀσίαν ……… ……… ……… Τροίαν (ἐκπλεῖ - ἐξέπλει, ἔθυσεν - θύσας, εἷλε - εἷλον).

2. Οἱ Λακεδαιμόνιοι …… …… ἐπικουρῆσαι (ἐδέοντο - ἐδοῦντο, τῶν Ἀθηναίων - τοὺς Ἀθηναίους).

3. Ὁρῶ …… πρὸς Ἀθηναίους …… καὶ …… …… …… …… (ὑμῶν - ὑμᾶς, ἥκοντας - ἥκοντες, δεόμενοι - δεομένους, αὐτοῖς - αὐτῶν, ἔσωσαν - σῶσαι, τοῖς Λακεδαιμονίοις - τοὺς Λακεδαιμονίους).

4. Οὗτοι …… τοὺς σφῆκας …… θηρᾶν (ἐκθέοντες - ἐκθέοντας, πειράσονται - πειράσεσθαι).

Λύση άσκησης

1. Ἀγαμέμνων ὅτε εἰς τὴν Ἀσίαν ἐξέπλει θύσας εἷλε Τροίαν.

2. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐδέοντο τῶν Ἀθηναίων ἐπικουρῆσαι.

3. Ὁρῶ ὑμᾶς πρὸς Ἀθηναίους ἥκοντας καὶ δεομένους αὐτῶν σῶσαι τοὺς Λακεδαιμονίους.

4. Οὗτοι ἐκθέοντες τοὺς σφῆκας πειράσονται θηρᾶν.

ΑΣΚΗΣΗ 6

Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων στις παρενθέσεις.

1. Ἐκ τοῦ τείχους …… πολλάκις ἐνέβαλον εἰς τὸ ὄρυγμα καὶ ξύλα καὶ λίθους (ἐκθέω: μετοχή ενεστώτα).

2. Λύσανδρος ἐξ Ἀβύδου …… εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων (παραπλέω: παρατατικός).

3. Διὰ μέσου δὲ τοῦ παραδείσου …… ὁ Μαίανδρος ποταμὸς (ῥέω: ενεστώτας).

4. Φαρνάβαζος καὶ Κόνων ……… καὶ τὰς νήσους καὶ τὰς ἐπιθαλαττιδίας πόλεις τούς τε Λακωνικοὺς ἁρμοστὰς ἐξήλαυνον (περιπλέω: μετοχή ενεστώτα).

Λύση

1. Ἐκ τοῦ τείχους ἐκθέοντες πολλάκις ἐνέβαλον εἰς τὸ ὄρυγμα καὶ ξύλα καὶ λίθους.

2. Λύσανδρος ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων.

3. Διὰ μέσου δὲ τοῦ παραδείσου ῥεῖ ὁ Μαίανδρος ποταμός.

4. Φαρνάβαζος καὶ Κόνων περιπλέοντες καὶ τὰς νήσους καὶ τὰς ἐπιθαλαττιδίας πόλεις τούς τε Λακωνικοὺς ἁρμοστὰς ἐξήλαυνον.