Ύψωσεν την σημαία της επαναστάσεως, την 25ην Μαρτίου εις την Αγίαν Λαύραν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός; (ΜΕΡΟΣ Α’)

τοῦ

κ. Νικ. Β. Χρονοπούλου,

Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-φιλολόγου

Ἐπὶ μακρὸν χρόνον ἦταν κοινὴ πεποίθηση ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση στὴν Πελοπόννησο ἄρχισε στὶς 25 Μαρτίου τοῦ 1821

στὴν Ἁγία Λαύρα, ὅπου ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς ὕψωσε τὴ σημαία τῆς Ἐπαναστάσεως καὶ ὅρκισε τὰ παλληκάρια, ποὺ εἶχαν συναχθεῖ ἐκεῖ. Ἡ σημαία αὐτὴ μάλιστα ἦταν τὸ χρυσοκέντητο παραπέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῆς Μονῆς μὲ τὴν εἰκόνα τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.

Ἡ κοινὴ αὐτὴ πεποίθηση ὅμως ἀμφισβητεῖται ἔντονα τελευταίως ἀπὸ πολλούς, εἰδικοὺς καὶ μή, ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι ἕνα τέτοιο γεγονὸς δὲν συνέβη ποτὲ στὴν Ἁγία Λαύρα, ἀφοῦ, ἄλλωστε, εἶναι εὐρύτερα γνωστὸ ὅτι στὶς 25 Μαρτίου ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς ὅρκισε ἐπαναστάτες ὄχι στὴν Ἁγία Λαύρα ἀλλὰ στὴν πλατεῖα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῶν Πατρῶν. Συνεπῶς, καταλήγουν οἱ ὑποστηρικτὲς τῆς ἄποψης αὐτῆς, στὴν προκειμένη περίπτωση δὲν ἔχουμε νὰ κάνουμε μὲ ἕνα ἱστορικὸ γεγονός, ἀλλὰ μὲ ἕνα μύθο ἤ, στὴν καλλίτερη περίπτωση, μὲ ἕνα θρύλο.

Ἐδῶ ὅμως τίθεται τὸ ἐρώτημα: Ἔχουν ἀκριβῶς ἔτσι τὰ πράγματα; Εἶναι αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ ἀλήθεια γιὰ τὴν 25η Μαρτίου τοῦ 1821; Γιὰ νὰ δώσουμε ἀπάντηση στὸ κρίσιμο αὐτὸ ἐρώτημα, θὰ πρέπει νὰ θυμηθοῦμε τὰ ἱστορικὰ γεγονότα, ποὺ συνδέονται μὲ τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπαναστάσεως στὴν Πελοπόννησο καὶ ὁδήγησαν στὴν καθιέρωση τῆς 25ης Μαρτίου ὡς ἐθνικῆς ἐπετείου μὲ διάταγμα τοῦ

Ὄθωνα τῆς 15ης Μαρτίου τοῦ 1838.

Α´

Τὰ γεγονότα αὐτὰ εἶναι, μὲ μεγάλη συντομία, τὰ ἑξῆς: Τὸ Δεκέμβριο τοῦ 1820 ἔφθασε στὴν Πελοπόννησο ὡς πατριαρχικὸς ἔξαρχος, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ Ὑψηλάντη, γιὰ τὴν ὀργάνωση τῆς Ἐπαναστάσεως, ὁ Γρηγόριος Δικαῖος ἢ Παπαφλέσσας. Στὶς 6 Ἰανουαρίου τοῦ 1821 ἔφθασε στὴ Μάνη, καὶ συγκεκριμένα στὴν Καρδαμύλη, ὁ Θ. Κολοκοτρώνης ἀπὸ τὴ Ζάκυνθο μὲ ἐντολὴ ἐπίσης τοῦ Ὑψηλάντη. Ὁ Κολοκοτρώνης ἦλθε ἀμέσως σὲ ἐπαφὴ μὲ τοὺς προκρίτους καὶ τοὺς καπετάνιους τῆς εὐρύτερης περιοχῆς καὶ τοὺς ἔκανε γνωστό, ὅτι ἡ Ἐπανάσταση θὰ ἄρχιζε στὶς 25 Μαρτίου, ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

Ἀπὸ 26 μέχρι 29 Ἰανουαρίου τοῦ 1821 ἔγινε μυστικὴ σύσκεψη στὴ Βοστίτσα (Αἴγιο). Σʼ αὐτὴν πῆραν μέρος, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Παπαφλέσσα ποὺ ἐκπροσωποῦσε τὸν Ὑψηλάντη, καὶ οἱ Πελοποννήσιοι Φιλικοὶ καὶ ἡγέτες. Ἐκεῖ ὁ ὁρμητικὸς καὶ ἐνθουσιώδης Παπαφλέσσας ἀποκάλυψε, μεταξὺ ἄλλων, ὅτι ὡς ἡμερομηνία ἔναρξης τῆς Ἐπανάστασης εἶχε ὁρισθεῖ ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, δηλαδὴ ἡ 25η Μαρτίου.

Τέλος, ἀνάλογη σύσκεψη πραγματοποιήθηκε καὶ στὴν τότε ἀγγλοκρατούμενη Ἁγία Μαύρα, δηλαδὴ τὴ Λευκάδα. Στὴ σύσκεψη αὐτή, ἡ ὁποία κατὰ πᾶσαν πιθανότητα ἔγινε στὶς 30 Ἰανουαρίου τοῦ 1821 καὶ στὴν ὁποία πῆρε μέρος ἡ ἡγεσία τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος, ἔγινε ἐπίσης γνωστὸ ὅτι εἶχε ὁρισθεῖ ἀπὸ τὸν Ὑψηλάντη ὡς ἡμέρα ἔναρξης τοῦ Ἀγώνα ἡ 25η Μαρτίου.

Ἀπὸ τὰ ἀναμφισβήτητα αὐτὰ ἱστορικὰ δεδομένα προκύπτει, ὅτι ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Ἀρχή, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ἡγεσία τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, εἶχε προκαθορισθεῖ ὡς ἡμερομηνία ἐνάρξεως τῆς Ἐπαναστάσεως ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ἤτοι ἡ 25η Μαρτίου.

Β´

Ὅμως ἡ Ἐπανάσταση δὲν ἄρχισε παντοῦ στὶς 25 Μαρτίου. Προηγήθηκαν τῆς προκαθορισμένης αὐτῆς ἡμερομηνίας ὁρισμένα ἐπαναστατικὰ γεγονότα ἢ καλλίτερα προεπαναστατικὰ ἐπεισόδια, τὰ ὁποῖα ἀξίζει ἐπίσης νὰ θυμηθοῦμε.

Καὶ ἀρχίζουμε ὑπενθυμίζοντας ὅτι οἱ Τοῦρκοι γνώριζαν πολὺ καλὰ τὰ σχέδια τῶν Ἑλλήνων γιὰ ἐξέγερση ἀρκετοὺς μῆνες πρίν. Γιʼ αὐτὸ καὶ ἔστειλαν ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ Μαρτίου προσκλήσεις στοὺς ἀρχιερεῖς καὶ τοὺς προκρίτους τῆς Πελοποννήσου νὰ πᾶνε στὴν Τρίπολη, προκειμένου νὰ πάρουν μέρος, ὅπως ἔλεγαν, σὲ ἔκτακτη σύσκεψη. Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἐπρόκειτο νὰ τοὺς κρατήσουν ὡς ὁμήρους, γιὰ νὰ ἀποτρέψουν ἔτσι τὴν ἐξέγερση στὴν Πελοπόννησο.

Στὴν πρόσκληση ἀνταποκρίθηκαν πολλοὶ προύχοντες, ἐκτὸς ἀπὸ ἐκείνους τῶν ἐπαρχιῶν τῆς Βοστίτσας καὶ τῶν Καλαβρύτων. Τὸ ἴδιο ἔγινε καὶ μὲ τοὺς ἀρχιερεῖς. Ἀνταποκρίθηκαν οἱ περισσότεροι. Μεταξὺ αὐτῶν ποὺ δὲν πῆγαν ἦταν βέβαια ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, ὁ ὁποῖος προσποιήθηκε ὅτι ὑπέφερε ἀπὸ ρευματισμοὺς τῶν ποδῶν του καὶ συνεπῶς ἀδυνατοῦσε, ὅπως ἰσχυρίστηκε, νὰ μεταβεῖ στὴν Τρίπολη. Οἱ ἀρχιερεῖς ποὺ ἀνταποκρίθηκαν στὴν πρόσκληση ἦσαν: Ὁ Κορίνθου Κύριλλος, ὁ Ναυπλίου Γρηγόριος, ὁ Τριπόλεως Δανιήλ, ὁ Δημητσάνης Φιλόθεος, ὁ Μονεμβασίας Χρύσανθος, ὁ Ἀνδρούσης Ἰωσὴφ καὶ ὁ Ὀλενῶν Φιλάρετος.

Ὅλοι τους φυλακίστηκαν. Καὶ ἀπὸ αὐτοὺς οἱ πέντε πέθαναν στὴ φυλακή, ἐκτὸς ἀπὸ τρεῖς: τὸν Κορίνθου Κύριλλο, τὸν Ἀνδρούσης Ἰωσὴφ καὶ τὸν Τριπόλεως Δανιήλ, ποὺ ἐπέζησαν καὶ ἀπελευθερώθηκαν, ὅταν τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1821 ἡ Τρίπολη ἔπεσε στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων.

Μέσα σʼ αὐτὸ τὸ κλίμα οἱ προεστοὶ τῆς Ἀχαΐας καὶ ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός, ποὺ μὲ διάφορες προφάσεις ἀρνήθηκαν νὰ πᾶνε στὴν Τρίπολη, στὶς 13 Μαρτίου συναντήθηκαν στὴν Ἁγία Λαύρα, προκειμένου νὰ συσκεφθοῦν ἐπὶ τοῦ πρακτέου. Ἐκεῖ ἔγινε μια σειρὰ συσκέψεων, στὶς ὁποῖες διατυπώθηκαν διάφορες ἀπόψεις. Τελικὰ ἐπικράτησε ἡ γνώμη τοῦ Ἀσημάκη Φωτήλα, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ τόνισε στοὺς συσκεπτομένους ὅτι ἔτσι κι ἀλλιῶς ἦσαν ἐκτεθειμένοι ἀπέναντι στοὺς Τούρκους λόγῳ τῆς ἄρνησής τους νὰ πᾶνε στὴν Τρίπολη, τοὺς πρότεινε νὰ κηρύξουν ἀμέσως τὴν Ἐπανάσταση. Ἡ πρόταση ἔγινε δεκτὴ καὶ ἔτσι στὶς 16 πρὸς 17 Μαρτίου ἀποφασίστηκε ἡ κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης γιὰ τὴν ἀποτίναξη τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ.

Ὡστόσο οἱ ἱστορικοὶ διαφωνοῦν γιὰ τὸ ἐὰν στὴ σύσκεψη αὐτὴ ἐλήφθη ἢ ὄχι ἀπόφαση νὰ κηρυχθεῖ ἄμεσα ἡ Ἐπανάσταση. Ἡ ἱστορικὸς Ἔφη Ἀλλαμανῆ γράφει σχετικῶς: «Οἱ περισσότεροι ἱστορικοί, βασιζόμενοι στὰ ἀπομνημονεύματα τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ, ὅπου γράφει: “οἱ δὲ συσκεφθέντες ἀπεφάσισαν νὰ μὴ δώσουν αἰτίαν τινά, ἀλλὰ ὡς πεφοβισμένοι νὰ παραμερίσωσι εἰς ἀσφαλῆ μέρη”, ὑποστηρίζουν πὼς καμμιὰ ἀπόφαση δὲν πάρθηκε σʼ αὐτὴ τὴ σύσκεψη. Ἄλλοι δέχονται τὸ ἀντίθετο, στηριζόμενοι σὲ μαρτυρίες ἀπὸ οἰκογενειακὰ ἀρχεῖα ἀγωνιστῶν, ποὺ ἀναφέρουν ὅτι ὄχι μόνο ἀποφασίστηκε τότε στὴν Ἁγία Λαύρα ἡ ἔναρξη τῆς Ἐπαναστάσεως ἀλλὰ πὼς ἔγινε εἰδικὴ δοξολογία στὶς 17 Μαρτίου, ἡμέρα ἑορτῆς τοῦ τιμωμένου ἐκεῖ Ἁγίου Ἀλεξίου, καὶ ἐπακολούθησε ὅρκωμοσία»

Κατόπιν αὐτοῦ τίθεται τὸ ἐρώτημα: σὲ ποιὰ ἀπὸ τὶς δύο ἀντίθετες ἀπόψεις βρίσκεται ἡ ἀλήθεια;

Γ´

Γιὰ νὰ δώσουμε ἀπάντηση στὸ σημαντικὸ αὐτὸ ἐρώτημα, θὰ πρέπει νὰ παρακολουθήσομε ἀπὸ κοντὰ τὶς κινήσεις τόσο τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ, ὅσο καὶ τῶν προυχόντων τῆς Ἀχαΐας μετὰ τὴν ἀπόφασή τους νὰ μὴ πᾶνε στὴν Τρίπολη. Καὶ ἡ ἀπόφαση αὐτὴ εἶχε ληφθεῖ ἤδη στὴ συνέλευση τῆς Βοστίτσας.

Ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανὸς ἀναχώρησε ἀπὸ τὴν Πάτρα τὴν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, ἤτοι στὶς 27 Φεβρουαρίου 1821, γιὰ τὰ Καλάβρυτα, ὅπου συνάντησε καὶ τοὺς προύχοντες ποὺ εἶχαν προσκληθεῖ στὴν Τρίπολη. Ἐκεῖ ὁ Γερμανὸς προσποιήθηκε ὅτι ὑπέφερε ἀπὸ ρευματισμοὺς τῶν ποδῶν του καὶ ἔμεινε στὸ κρεββάτι. Ἡ ὑποκριτικὴ αὐτὴ δήλωση ἀσθένειας σκοπὸ εἶχε νὰ κερδιθεῖ χρόνος, ὥστε νὰ φθάσουν ἐκεῖ ὅλοι οἱ προύχοντες, προκειμένου νὰ συνεννοηθοῦν γιὰ τὴν πρόσκληση, ποὺ εἶχαν πάρει νὰ μεταβοῦν στὴν Τρίπολη. Στὶς 9 Μαρτίου ξεκίνησαν γιὰ τὴν Τρίπολη, ἔχοντας μαζί τους καὶ ἀντιπρόσωπο τοῦ Βοεβόδα (διοικητῆ) τῶν Καλαβρύτων. Τὸ βράδυ τῆς ἴδιας μέρας ἔφθασαν στὰ Μαζαίϊκα Καλύβια καὶ κατέλυσαν στὸ καλύβι τοῦ Νταφαλιᾶ. Ἐκεῖ ἔγινε ἔντονη συζήτηση γιὰ τὸ ἐὰν ἔπρεπε νὰ πᾶνε ἢ νὰ μὴ πᾶνε στὴν Τρίπολη. Κατὰ τὴ συζήτηση ἐπενέβη ὁ Φωτήλας καὶ εἶπε: «Νὰ βροῦμε κάποια αἰτία κάπως εὐλογοφανῆ νὰ δικαιολογήσωμε τὴν μὴ μετάβασίν μας καὶ κατόπιν θὰ σκεφθῶμεν πάλι τί θὰ κάμωμεν». Ἡ πρόταση ἔγινε δεκτὴ καὶ ὁ Γερμανὸς μηχανεύθηκε τὸ ἑξῆς τέχνασμα: Νὰ λάβουν καθʼ ὁδὸν ἐπιστολὴ ἀπὸ κάποιο φίλο τους ἀπὸ τὴν Τρίπολη, στὴν ὁποία νὰ τοὺς γράφει νὰ μὴ πᾶνε ἐκεῖ, γιατί θὰ τοὺς σκοτώσουν.

Τὴν ἐκτέλεση τοῦ τεχνάσματος ἀνέθεσαν σὲ φίλο τοῦ Φωτήλα ἀπὸ τὸ Σούβαρδο, ὁ ὁποῖος πῆρε τὴν ἐπιστολὴ καὶ βαδίζοντας πρὸς Τρίπολη περίμενε τοὺς ἄρχοντες σὲ προκαθορισμένο σημεῖο. Ὅταν οἱ τελευταῖοι ἔφθασαν ἐκεῖ, ἐμφανίστηκε ὁ Σουβαρδίτης καὶ τοὺς ἔδωσε τὴν ἐπιστολή, τὴν ὁποία ὑποτίθεται ὅτι τοὺς ἔστελνε φίλος τους Τοῦρκος ἀπὸ τὴν Τρίπολη. Ἡ ἐπιστολὴ ἔγραφε νὰ μὴ πᾶνε στὴν Τρίπολη, γιατί θὰ τοὺς σκοτώσουν. Οἱ ἄρχοντες, ὅταν τὴ διάβασαν, ἔδειξαν ὅτι ταράχτηκαν. Στὴ συνέχεια τὴν ἔδωσαν στὸ συνοδὸ τους Τοῦρκο νὰ τὴν δώσει στὸν διοικητὴ τῶν Καλαβρύτων, λέγοντάς του ὅτι κατόπιν αὐτοῦ δὲν μποροῦν νὰ πᾶνε στὴν Τρίπολη καὶ ὅτι θὰ ἀποσυρθοῦν σὲ κάποιο μέρος νὰ σκεφθοῦν πῶς θὰ ἀντιμετωπίσουν τὸ ζήτημα.

Ἀπὸ ἐκεῖ ἄλλαξαν πορεία καὶ πῆραν τὸ δρόμο πρὸς τὴ Ἱ. Μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας, ὅπου ἔφθασαν τὸ βράδυ τῆς 11ης ἢ 12ης Μαρτίου. Ἐκεῖ ἔγιναν τρεῖς συσκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ δίλημμα: Νὰ πᾶνε στὴν Τρίπολη ἢ νὰ κηρύξουν ἄμεσα τὴν ἐπανάσταση; Τελικὰ στὴν τρίτη σύσκεψη ποὺ ἔγινε τὴ νύκτα τῆς 16ης πρὸς 17^η Μαρτίου, ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου Ἀλεξίου, ποὺ ἑορταζόταν μὲ πανηγυρικὸ τρόπο στὴ Ἱ. Μονή, ἐλήφθη, μετὰ ἀπὸ πρόταση τοῦ Ἀσημάκη Φωτήλα, ἀπόφαση γιὰ ἄμεση κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης. Ἔγινε δοξολογία καὶ ἀκολούθησε ὁρκωμοσία ἀπὸ τῶν Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό. Στὴ συνέχεια οἱ πρού χοντες ἔφυγαν πρὸς τὶς περιοχές τους καὶ ὁ Π. Πατρῶν Γερμανὸς γιὰ τὰ Νεζερά.

Στὶς 16 πρὸς 17 Μαρτίου, λοιπόν, στὴν Ἁγία Λαύρα ἐλήφθη ἡ ἀπόφαση γιὰ ἄμεση κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης. Τὸ γραφόμενο δὲ ἀπὸ τὸν Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό, ὅτι «οἱ συσκεφθέντες ἀπεφάσισαν νὰ μὴ δώσουν αἰτίαν τινά, ἀλλὰ ὡς πεφοβισμένοι νὰ παραμερίσωσι εἰς ἀσφαλῆ μέρη», τὸ ὁποῖο ἐπικαλοῦνται πολλοὶ ἱστορικοὶ γιὰ νὰ ὑποστηρίξουν ὅτι στὴν παραπάνω σύσκεψη δὲν ἐλήφθη ἀπόφαση γιὰ ἐπανάσταση, δὲν ἔχει αὐτὴ τὴν ἔννοια. Ἡ διατύπωση αὐτὴ σημαίνει ἁπλά ὅτι οἱ μετέχοντες στὴν σύσκεψη ἔπρεπε νὰ ἐπιτελέσουν τὴν ἐπαναστατική τους ἀποστολὴ μὲ κάθε προφύλαξη.

Ἀλλὰ ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν ἔννοια ποὺ ἔχουν οἱ λόγοι αὐτοὶ τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ, τὰ ἴδια τὰ γεγονότα ἀποδεικνύουν ὅτι στὴν παραπάνω σύσκεψη ἐλήφθη ὄντως ἀπόφαση νὰ κηρυχθεῖ ἄμεσα ἡ Ἐπανάσταση. Καὶ ἰδοὺ τὰ γεγονότα.

Τὸ πρῶτο γεγονός, ποὺ καὶ μόνο του καταδεικνύει τοῦ λόγου τὸ ἀληθές, εἶναι ἡ κατάληψη τῶν Καλαβρύτων, ποὺ ἔγινε ἐλάχιστες μέρες μετὰ τὴν ἀπόφαση ποὺ ἐλήφθη στὴν Ἁγία Λαύρα στὶς 17 Μαρτίου. Συγκεκριμένα, στὶς 21 Μαρτίου συγκεντρώθηκαν στὴν Ἁγία Λαύρα 600 περίπου ἀγωνιστὲς μὲ ἄμεσο στόχο νὰ καταλάβουν τὰ Καλάβρυτα. Μεταξὺ τῶν ἄλλων ἀρχηγῶν, ποὺ ἦσαν παρόντες στὴ συγκέντρωση αὐτή, ἦσαν ὁ Σωτήρης Χαραλάμπης, ὁ Παναγ. Φωτήλας, ὁ Σωτ. Θεοχαρόπουλος, ὁ Νικ. Σολιώτης, ὁ Ἰ. Παπαδόπουλος ἢ Μουρτογιάννης καὶ οἱ Βασίλειος καὶ Νικόλαος Πετμεζᾶς. Πρὶν οἱ ἀγωνιστὲς ξεκινήσουν γιὰ τὰ Καλάβρυτα, παρακολούθησαν δοξολογία στὴ Μονὴ καὶ ὕψωσαν τὴ σημαία τῆς Ἐπαναστάσεως. Καὶ ἡ σημαία αὐτὴ ἦταν τὸ παραπέτασμα τῆς Ὡραίας Πύλης μὲ τὴ χρυσοκέντητη παράσταση τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἀναφέρεται μάλιστα ὅτι σημαιοφόρος ἦταν ὁ Ἱερομόναχος Γρηγόριος Ντόκος, ὁ ὁποῖος κρατοῦσε τὴ σημαία καὶ κατὰ τὴν πορεία τῶν ἀγωνιστῶν ἀπὸ τὴν Ἁγία Λαύρα πρὸς τὰ Καλάβρυτα καὶ κατὰ τὴν πολιορκία ποὺ ἀκολούθησε.

Ἡ πολιορκία τῶν Καλαβρύτων ἀπὸ τοὺς ἀγωνιστὲς ἦταν ἀσφυκτική. Τελικὰ ὁ Βοεβόδας (διοικητὴς) Ἀρναούτογλου, ποὺ μὲ ὅλους τούς Τούρκους εἶχε καταφύγει στοὺς τρεῖς πύργους τῆς πόλης, ἀναγκάστηκε νὰ παραδοθεῖ. Ἡ πολεμικὴ αὐτὴ ἐπιχείρηση εἶναι ἡ πρώτη ἐπαναστατικὴ ἐπιχείρηση στὴν Πελοπόννησο. Ἀποδεικνύει δὲ περίτρανα ὅτι στὴ σύσκεψη τῆς 17ης Μαρτίου στὴν Ἁγία Λαύρα ἐλήφθη ὄντως ἀπόφαση γιὰ ἄμεση κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης. Ἀλλιῶς δὲν ἐξηγεῖται πῶς σὲ 3 μέρες μετὰ ἔγινε ἡ στρατολόγηση τῶν ἀγωνιστῶν, ἡ συγκέντρωση στὴν Ἁγία Λαύρα στὶς 21 Μαρτίου καὶ ἡ πολιορκία τῶν Καλαβρύτων τὴν ἴδια μέρα (ἡ ἀπόσταση τῶν Καλαβρύτων ἀπὸ τὴν Ἁγία Λαύρα εἶναι μόλις 6 χλμ.).

Ἡ σημαντικὴ αὐτὴ ἐπαναστατικὴ ἐπιχείρηση δὲν ἔπεσε ἀπὸ τὸν οὐρανό. Εἶναι ἡ ὑλοποίηση τῆς ἀπόφασης ποὺ πάρθηκε στὶς 17 Μαρτίου γιὰ ἄμεση ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης στὴν Πελοπόννησο. Ὑπὲρ τῆς ἄποψης ὅτι στὶς 17 Μαρτίου στὴν Ἁγία Λαύρα ἐλήφθη ἡ ἀπόφαση γιὰ ἄμεση ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης συνηγορεῖ καὶ τὸ ἑξῆς δεδομένο. Ὑπάρχει μήνυμα, ποὺ ἐστάλη ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα στὶς 19 Μαρτίου 1821 στὸν Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη καὶ ἀναφέρει: Ἐξοχώτατε Α.Μ. Χθὲς ἐτελέσθη τὸ στεφάνωμα καὶ ἔστω εἰς γνῶσιν Σας. Καλάβρυτα τῇ 19 Μαρτίου 1821. Ὑπογραφαί: Νικόλαος Χριστοδούλου Σολιώτης, Ἀ. Σκαλτσᾶς». Ἐδῶ εἶναι σαφές, ὅτι ἡ λέξη «στεφάνωμα» ἔχει συμβολικὸ νόημα. Καὶ τί σημαίνει; Προφανῶς ὅτι κηρύχτηκε ἡ Ἐπανάσταση. Αὐτὸ τὸ συμβολικὸ ἀλλὰ

σαφὲς μήνυμα δὲν μπορεῖ νὰ ἐστάλη παρὰ μόνο ἀπὸ τοὺς προύχοντες ποὺ πῆραν μέρος στὴ σύσκεψη τῆς 17ης Μαρτίου καὶ ἀποφάσισαν νὰ κηρυχθεῖ ἡ Ἐπανάσταση.

Πηγή: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ