Προσφάτως ἐξεδόθη τὸ
βιβλίον τοῦ π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ: «Ἀπὸ τὴ “φάρσα” στὸ “φιάσκο”. Ὁ
“ἀφορισμὸς” τοῦ Ἀνδρέα Λασκαράτου καὶ ἡ ἄρση του». Σ᾽ αὐτὸ σκιαγραφεῖται ὁ
γνωστὸς σατιρικὸς ποιητὴς τῆς Κεφαλληνίας (συγκεκριμένα τοῦ Ληξουρίου), ὁ ὁποῖος
ἔμεινε στὴν ἱστορία ὡς «ἀφορισμένος» ἀπὸ τὴν τοπικὴ Ἐκκλησία τῆς Κεφαλληνίας
(1856) καὶ σ᾽ αὐτό ὀφείλεται κυρίως ἡ φήμη του. Παραδόξως, βέβαια, τιμᾶται ἰδιαίτερα
ὁ «ἀφορισμένος ποιητής» –καὶ παράλληλα δυσφημεῖται ἡ Ἐκκλησία– ἀπὸ τοὺς
(λεγομένους) προοδευτικοὺς τῆς κοινωνίας μας καὶ «δημοκράτες», μολονότι ὁ Λασκαρᾶτος
ὑπῆρξε φανατικὸς φεουδάρχης, ἀντιλαϊκὸς καὶ σφοδρὸς πολέμιος τῆς Ριζοσπαστικῆς παρατάξεως
τῆς Ἑπτανήσου τοῦ ΙΘ´ αἰώνα, ποὺ μὲ κύριο ὅπλο τὴν Ὀρθοδοξία ἀντιστεκόταν στὴν «Βρεττανικὴ
Προστασία» (γρ. κατοχὴ) καὶ ἀγωνιζόταν γιὰ τὴν Ἕνωση μὲ τὴν Ἑλλάδα.
Ὁ π. Γεώργιος, μὲ βάση τὸ
πρό τινων ἐτῶν εὑρεθὲν κείμενο τοῦ
«ἀφορισμοῦ» ἀνατρέπει τὰ
κρατοῦντα καὶ ἀποδεικνύει ὅτι οὐδέποτε «ἀφορίσθηκε» ὡς πρόσωπο ὁ Λασκαρᾶτος. Δημοσιεύουμε,
λοιπόν, τὰ Συμπεράσματα τοῦ βιβλίου, ποὺ ἀποτελοῦν καὶ κατατοπιστικὴ περίληψή
του. Δικαίως ὁ π. Γεώργιος ἐπισυνάπτει στὸ παράρτημα τὴν μελέτη τοῦ κ.
Δημητρίου Γ. Μεταλληνοῦ, Δρος Ἱστορίας, ποὺ τεκμηριώνει τὴν ἐξάρτηση τοῦ
Λασκαράτου ἀπὸ τὴν «ἐξευγενισμένη –κατ᾽ αὐ τόν– Εὐρώπη», ποὺ ἦταν τὸ πρότυπό
του στὴν κατάκριση καὶ ἀπόρριψη τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῶν ἀρετῶν τῶν ὁμογενῶν του.
Συμπεράσματα
1. Ὁ Λασκαρᾶτος ἔγραψε τὸ
βιβλίο του «Τὰ Μυστήρια τῆς Κεφαλονιᾶς», βοηθούμενος καὶ ἀπὸ τὴν ξένη πρὸς τὴν
κοινωνία τῆς Ἑπτανήσου γυναίκα του, φορέα τοῦ προτεσταντικοῦ ἠθικισμοῦ καὶ τῆς βρετανικῆς
ἀστικῆς τυποκρατίας, γιὰ νὰ προκαλέσει τὶς συνειδήσεις τῆς κοινωνίας του καὶ νὰ
λειτουργήσει ὡς μεγάλος ἀναμορφωτής της, σύμφωνα μὲ τὶς δικές του ἀρχές, κατὰ
κανόνα ξένες καὶ αὐτὲς καὶ ἐπείσακτες. Τὰ πρότυπά του δὲν ἦταν ἑπτανησιακὰ –
ἑλληνικά, ἀλλὰ κυρίως ἀγγλικά. Ἡ Ἀγγλία καὶ εὐρύτερα ἡ Εὐρώπη ἦταν γι᾽ αὐτὸν τὸ
γνήσιο πρότυπο ἠθικοῦ καὶ κοινωνικοῦ βίου καὶ αὐτὴν προέβαλλε στοὺς συντοπίτες
του. Ὁ τότε Μητροπολίτης, Σπυρίδων Κοντομίχαλος (1842–1873), φερόμενος καὶ ἀγόμενος
ἀπὸ τὸν γραμματέα τῆς Μητροπόλεώς του παπά–Νικόλαο Μαντζαβίνο, προσωπικὸ
ἀντίπαλο τοῦ Λασκαράτου, ἔπεσε στὴν παγίδα, ποὺ τοῦ στήθηκε ἀπὸ κληρικοὺς καὶ
λαϊκούς, καὶ ὑπέγραψε ἀφορισμὸ τοῦ βιβλίου τοῦ Λασκαράτου, καλώντας τον σὲ
μετάνοια καὶ καταστροφὴ τοῦ βιβλίου του.
Ὁ ἴδιος ὁ Λασκαράτος
ὅμως δὲν ἀφορίσθηκε ἰδιαίτερα ΠΟΤΕ, μολονότι
δὲν ὑπάκουσε στὴν «παραίνεση» τῆς Μητρόπολης. Ἀφοῦ ὅμως δὲν ὑπάκουσε στὸν
Ποιμενάρχη του, μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ (αὐτο) ἀφορισμένος, παρόλο ποὺ σ᾽ ὅλη
του τὴ ζωὴ οὐδεμία υἱϊκή, καὶ πνευματικὴ σχέση φαίνεται νὰ εἶχε μὲ τὴν Τοπικὴ
Ἐκκλησία καὶ τὴν ἁγιοπνευματικὴ ζωὴ (Μυστήρια, ἁγιαστικὲς πρακτικές).
2. Ὁ Λασκαρᾶτος προκάλεσε
τὸν ἀφορισμό του, ζητώντας προκλητικὰ ἀπὸ τὴν Μητρόπολη νὰ ἐγκρίνει τὸ
βιβλίο του, χρησιμοποίησε δὲ τὸν «ἀφορισμὸ» γιὰ προσωπικὸ ὄφελος, διάδοση
δηλαδὴ τοῦ ἔργου του καὶ καταξίωσή του ἀπὸ τοὺς ἀντιεκκλησιαστικοὺς καὶ
ἀντορθοδόξους ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Κεφαλονιᾶς. Ἡ φήμη τοῦ Λασκαράτου ἁπλώθηκε
λόγῳ τοῦ «ἀφορισμοῦ» του. Καὶ ὁ μὲν ἀφορισμὸς —καὶ τοῦ βιβλίου— ἂν ἐπικρατοῦ σε
σύνεση καὶ αὐτοσυγκράτηση, δὲν ἔπρεπε νὰ γίνει ἀπὸ τοὺς φορεῖς τῆς
ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας, ἐπειδὴ προσέδωσε στὸν Λασκαρᾶτο μεγαλύτερη σημασία ἀπὸ
τὴν ἁρμόζουσα, τοῦ προσέφερε δὲ καὶ ἕνα ἰσχυρὸ ὅπλο, γιὰ νὰ βάλλει κατὰ τῆς
Ἐκκλησίας, παριστάνοντας ὄχι μόνο τὸ θῦμα, ἄλλα καὶ τὸν ἥρωα. Ὁ «ἀφορισμὸς» ἐξ
ἄλλου, ποὺ ἔντεχνα τὸν συνέδεσε ὁ Λασκαράτος στὰ γραπτά του μὲ τὸ πρόσωπό του,
ὑπῆρξε γενεσιουργὸ αἴτιο τοῦ μεγαλυτέρου μέρους τῆς παραγωγῆς του, ποὺ δὲν θὰ
εἶχε γραφεῖ, ἂν δὲν ὑπῆρχε ὁ «ἀφορισμὸς» – ἔστω καὶ πλαστογραφημένος ἀπὸ τὸν
Λασκαρᾶτο.
Συνετότερα συμπεριφέρθηκε ἡ
Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπέναντι στὸν Ἐμμανουὴλ Ροΐδη καὶ τὸν Νικόλαο
Καζαντζάκη, ποὺ καὶ οἱ δύο, ὄχι μόνο δὲν ἀφορίσθηκαν —παρὰ τὰ ὅσα
γράφουν καὶ λέγουν οἱ ἀνεύθυνοι—, ἀλλὰ καὶ κηδεύθηκαν ἐκκλησιαστικά.
3. Ἐν τούτοις, θύματα τῆς
κοινωνικῆς συμβατικότητας ἔπεσαν καὶ οἱ συγγενεῖς τοῦ Λασκαράτου, ποὺ δέχθηκαν
νὰ κηδευθεῖ ἐκκλησιαστικά, ἐνάντια στὶς ἰδέες του, ποὺ δὲν ἀρνήθηκε ποτέ, ἄλλα
τὶς ἀσπάζονταν καὶ τὰ παιδιά του, κατὰ τὴ δήλωση τοῦ γιοῦ του Γεράσιμου.
Βέβαια, μπορεῖ νὰ λεχθεῖ ὅτι Μητροπολίτης τώρα ἦταν ὁ θεωρούμενος (καὶ σκόπιμα
προβαλλόμενος) ὡς «νεωτεριστής», Γεράσιμος Δόριζας (1893–1901). Δὲν ὑπῆρξε
βέβαια, νεωτεριστής, ἀλλὰ πιστὸς στὴν ἐκκλησιαστικοπατερικὴ παράδοση, ἦταν δὲ
καὶ νομομαθὴς καὶ ἄριστος κανονολόγος.
Στὴν περίπτωση ὅμως τοῦ
Λασκαράτου φέρθηκε «διπλωματικά». Γιὰ τὴν ἄρση τοῦ ἀφορισμοῦ ὑποστήριξε (1900)
στὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τὴν μετάνοια τοῦ Λασκαράτου, ἀλλ᾽
αὐτὸ ἐπέσυρε τὴν ὀργὴ καὶ ἀγανάκτηση τῆς οἰκογένειας τοῦ Ποιητῆ, ποὺ τὸ
θεώρησαν σὰν συκοφαντία!
Κάποιοι ὅμως, γιὰ νὰ ρίξουν
στάχτη στὰ μάτια, προφασίζονται ὅτι ἡ Ἐκκλησία τὸν ἐκήδευσε, ἀναγνωρίζοντας τὸ
λάθος της ἀπέναντί του. Ποτὲ ὅμως δὲν συνέβη κάτι τέτοιο. Ἡ Σύνοδος,
ἄλλωστε, στηρίχθηκε στὴν μετάνοια ὄχι τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ τοῦ Λασκαράτου.
Τὸ ἔργο τοῦ Λασκαράτου
δείχνει τὴν ἀπουσία κάθε σχέσης μὲ τὴν πίστη τῶν πατέρων του καὶ κυρίως τῶν
Ἁγίων τοῦ Νησιοῦ, ὅπως ὁ Ἅγιος Γεράσιμος, ποὺ τὸν χλεύαζε σατιρίζοντάς τον, ἢ ὁ
παπὰ Μπασιᾶς, ποὺ οὔτε μιὰ λέξη δὲν τοῦ ἀφιερώνει, ἀγνοώντας τον τελείως, ἐνῶ
ἦταν ζωντανὴ ἔκφραση τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν ἐποχή του.
4. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ
Μητροπολίτης Γεράσιμος Δόριζας ἐπιμένει στὴν δῆθεν ἀλλαγὴ τοῦ φρονήματος τοῦ Λασκαράτου
(αὐτὸ λέγεται «μετάνοια»), ἀφήνοντας ἄθικτο τὸ βιβλίο, τὴν «πέτρα τοῦ
σκανδάλου». Ἡ οἰκογένεια ὅμως τοῦ «Κὺρ Ἀνδρέα», διὰ στόματος τοῦ γιοῦ του
Γερασίμου, δηλώνει ὅτι ὁ πατέρας τους κράτησε τὶς ἰδέες του καὶ ἀρχές του. Ἔτσι
καὶ οἱ δύο πλευρὲς ἀπέφυγαν τὴν κοινωνικὴ μείωση. Ὁ Λασκα ράτος ἔμεινε αὐτὸς
ποὺ ἦταν, ὁ δὲ Μητροπολίτης πέτυχε τὴν κήδευση τοῦ Λασκαράτου τὸ 1901 χωρὶς
προβλήματα. Ἡ οἰκογένεια ὅμως τοῦ ποιητῆ ἀντιπαρῆλθε σιωπηρὰ τὸ σκεπτικὸ τῆς Ἱ.
Συνόδου καὶ δέχθηκε τὴν ἐκκλησιαστική του κήδευση, προλαμβάνοντας τὰ σχόλια τοῦ
λαοῦ, πρὸς ὁποιαδήποτε κατεύθυνση. Οἰκογένεια καὶ Μητροπολίτης ἔμειναν, ἔτσι,
ἱκανοποιημένοι.
Ἂς ἀφήσουμε, λοιπόν, ἥσυχο τὸν
«Κὺρ Ἀνδρέα», ποὺ βρίσκεται
στὰ χέρια τοῦ Κριτῆ του,
καὶ Κριτῆ ὅλων μας. Ἡ ἐκκλησιαστικὴ κηδεία του ὅμως, καλὸ εἶναι νὰ μὴ θίγεται, διότι
ἀποκαλύπτει τὸ διπλὸ «φιάσκο» τῆς Οἰκογένειας καὶ τοῦ Μητροπολίτη!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
Ὁ π. Γ. Δ. Μεταλληνὸς συνέθεσε γιὰ τὸν Ἀνδρέα
Λασκαράτο τὶς ἀκόλουθες μελέτες:
1. π. Γ. Δ. Μεταλληνοῦ, «Κρισολογία καὶ Ποίηση. Ἡ πρώτη
δημόσια σύγκρουση Λασκαράτου – Ἰακωβάτων», Κεφαλληνιακὰ Χρονικά, τ. 8 (1999),
σσ. 157–188. Ἀνατύπωση διευρυμένη: π. Γ. Δ. Μ., Ληξουριώτικοι Καβγάδες (Ἀνδρέας
Λασκαράτος – Ἀδελφοὶ Ἰακωβάτοι), Ἀθήνα 2000.
2. π. Γ. Δ. Μεταλληνοῦ, «Ἡ χρήση τῶν ἐκκλησιαστικῶν
(ἁγιογραφικῶν, πατερικῶν, λειτουργικῶν) κειμένων ἀπὸ τὸν Ἀνδρέα Λασκαρᾶτο», στὰ
Πρακτικὰ τοῦ Συνεδρίου τοῦ 2001, Ἀργοστόλι 2004, σσ. 97–114.
3. π. Γ. Δ. Μεταλληνοῦ, «Ὁ "ἀφορισμὸς" ἑνὸς
"ἀφορισμένου". Ὁ ἀφορισμὸς τοῦ Ἀνδρέα Λασκαράτου στὸ φῶς τῶν
θρησκευτικῶν του πεποιθήσεων». Περιοδ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Δελτίο τῆς «Πανελληνίου
Ἑνώσεως Θεολόγων», τ. ΜΔ´ (2001), σσ. 359 –375.
Πηγή: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ
(αρ. φυλ. 1943, της 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου