ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ
ΙΕΡΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ
του
Α. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
επιμελεία του
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ
-κλασσικού φιλολόγου
του πανεπιστημίου Αθηνών
-μεταπτυχιακού της γενικής διδακτικής
του πανεπιστημίου Αθηνών
Ἡ ἐφημερίδα «Ἀκρόπολις» τοῦ Βλ.
Γαβριηλίδη ἐξέδωσε τὸ 1896, ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ τῶν πρώτων συγχρόνων Ὀλυμπιακῶν
Ἀγώνων, μιὰ πολύτιμη ἐπισκόπηση τῆς καταστάσεως τῆς Ἑλλάδος, τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους
καὶ τῆς Ἑλληνικῆς κοινωνίας μὲ τὸν τίτλο: «Ἡ Ἑλλὰς κατὰ τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνας
τοῦ 1896, Πανελλήνιον εἰκονογραφημένον ΛΕΥΚΩΜΑ». Σ᾽ αὐτὸ γράφουν προσωπικότητες
τῶν Γραμμάτων καὶ τοῦ Τύπου τῆς ἐποχῆς, τῶν ὁποίων οἱ συμβουλὲς εἶναι πολὺ
ἐνδιαφέρουσες. Στὸν Α´ τόμο πολλὲς σελίδες ἀφιερώνονται στὴν Ἐκκλησία, σ᾽ αὐτές
δέ, περιέχεται καὶ ἕνα κείμενο – συμβολὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, μὲ τὸν τίτλο:
«Ἱερεῖς τῶν Πόλεων καὶ Ἱερεῖς τῶν Χωρίων”, ποὺ θὰ ἐνόμιζε κανεὶς ὅτι ἐγράφη
σήμερα καὶ περιγράφει τὴν κατάσταση τῆς ἐποχῆς μας
Καὶ τίς ὁ τρόπος τῆς
διακρίσεως; Ποῖον τὸ ὅριον τὸ χωρίζον τοὺς πρώτους ἀπὸ τῶν δευτέρων; Μήπως εἶνε
τὰ φαρδομάνικα; – Ἀλλὰ τὰ φαρδομάνικα εἶνε κακόζηλα, καὶ δὲν ἁρμόζουν
περισσότερον εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν πόλεων ἢ ὅσον εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν χωρίων. Μήπως
εἶνε τὰ πράσινα ἢ κόκκινα ζωστικά; – Ἀλλὰ τὰ πράσινα ἢ κόκκινα ζωστικά εἶνε
ἀνοίκεια, καὶ πρέπει, οἱ ἀρχιερεῖς πρῶτοι, εἶτα οἱ ἱερεῖς, νὰ τὰ καταργήσωσι.
Μήπως εἶνε τὸ ἔγγαμον ἢ ἡ
ἀγαμία τῶν κληρικῶν; Διότι εἰς τὰς
Ἀθήνας, τὴν μεγίστην πόλιν
τῆς ἐλευθέρας Ἑλλάδος, βλέπω πλείστους ἱερομονάχους ἐφημερεύοντας, θὰ ὑπάρχωσι
δὲ τοὐλάχιστον δωδεκὰς τούτων φέροντες τὸ ὀφφίκιον «ἀρχιμανδρῖται». – Ἀλλ'
ἱερομόναχοι ἢ ἀρχιμανδρῖται ὀφείλουσι ν' ἀπέλθωσιν εἰς τὰς Ἱ. Μονάς των, καὶ ν'
ἀφήσωσι τὰς κατὰ πόλεις ἐφημερίας εἰς τοὺς ἐγγάμους κληρικούς, εἰς οὕς καὶ
μόνους ἀνήκουσιν αὗται. Ἂν ἄλλως εἶχε, δὲν θὰ ἐπετρέπετο ποτὲ ὁ γάμος εἰς τὸν Κλῆρον.
* * *
Μανθάνω περί τινος
νομοσχεδίου, ὁρίζοντος περὶ μισθοδοσίας τῶν ἐφημερίων, καὶ τὸ ὁποῖον διαιρεῖ τοὺς
ἱερεῖς εἰς τρεῖς τάξεις, α´, β´ καὶ γ´, ἀπαράλλακτα ὅπως τοὺς γραμματοκομιστὰς
ἢ τοὺς κλητῆρας. Τὸ πρᾶγμα μοῦ φαίνεται ἀνάρμοστον, καὶ μάλιστα κακόδοξον.
Πῶς νὰ διαιρεθῶσιν οἱ
ἱερεῖς εἰς τάξεις; Ἐκτὸς ἂν ἡ διάκρισις γείνῃ κατὰ τὸ μῆκος τῶν περιχειρίδων,
ὡς εἶπα ἐν ἀρχῇ, ἢ κατὰ τὸ χρῶμα τῶν ἐνδυμάτων.
Φρονῶ ὃτι δὲν ἔχει καμμίαν
ὑποχρέωσιν ἡ πολιτεία νὰ δίδῃ μισθὸν εἰς τοὺς ἱερεῖς. Ἔχει ὅμως τὴν ὑποχρέωσιν
ν' ἀποδώσῃ ὅσα κατὰ καιροὺς αὐθαιρέτως ἐδήμευσεν ἢ ἐσφετερίσθη ἐκ τῆς
ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, διὰ νὰ ἱδρυθῇ ἐκκλησιαστικὸν ταμεῖον. Καὶ ἐκ τοῦ
ταμείου τούτου, πλουτιζομένου καὶ δι' ἄλλων πόρων, νὰ δίδωνται συντάξεις καὶ
βοηθήματα εἰς γέροντας, ἀσθενεῖς ἢ ἀνικάνους ερεῖς, εἰς χήρας καὶ ὀρφανὰ
ἱερέων. Ὅσον ἀφορᾷ τοὺς νέους καὶ ἱκανοὺς νὰ ἐκτελῶσι τὰ χρέη των ἱερεῖς, δὲν
εἶνε καμμία ἀνάγκη νὰ δοθῇ μισθὸς εἰς αὐτούς. Ἀρκετὰ τοὺς ἔχουν ἐξευτελίσει ἤδη.
Μὴ ζητοῦν νὰ τοὺς ὑποδουλώσουν καὶ ὅλως διόλου εἰς τὴν πολιτικήν.
Ἂς μὴ προσποιοῦνται ὅτι
κήδονται τῆς τύχης τοῦ Κλήρου, καὶ ὅτι θέλουν τὸ καλὸν τῆς Ἐκκλησίας. Ἂν
ἐκήδοντο τοῦ Κλήρου καὶ τῆς Ἐκκλησίας, οἱ πολιτευταὶ δὲν θὰ ὑπέσχοντο καὶ τὴν
ἱερωσύνην ὡς ρουσφέτι εἰς τὰς ἐκλογάς, καὶ δὲν θὰ ἐπίεζον τοὺς ἐπισκόπους νὰ
χειροτονῶσι φαύλους καὶ ἀγραμμάτους. Καὶ οἱ σεβασμιώτατοι ἐπίσκοποι, ἂν
περισσότερον ἐπόνουν καὶ οὗτοι, δὲν θὰ προέβαινον ποτὲ εἰς χειροτονίαν ἀναξίων,
εἴτε ἀφ᾽ ἑαυτῶν, εἴτε ὑπείκοντες εἰς πιέσεις.
Τοῦτο καὶ μόνον ὀφείλουν νὰ
πράξωσι. Νὰ μὴ χειροτονῶσιν ὑπεραρίθμους, παρ᾽ ἐνορίαν καὶ ὑπὲρ ἐνορίαν. Ὁ
ἀριθμὸς τῶν οἰκογενειῶν, τῶν ἀποτελουσῶν ἐνορίαν, ὁ ἀριθμὸς τῶν ἱερέων, δύο ἢ
τριῶν τὸ πολύ, δι᾽ ἕκαστον ἐνοριακὸν ναόν, νὰ εἶνε ὡρισμένος, ἀλλὰ νὰ μὴ
ὑπερπηδᾶται ποτέ. Καὶ ὅταν αἱ ἐνορίαι εἶνε κανονισμέναι, καὶ αἱ θέσεις τῶν
ἱερέων μόνιμοι, τότε οἱ χριστιανοί, οἱ μὲν ἐκ τοῦ περισσεύματος, οἱ δὲ ἐκ τοῦ ὑστερήματος,
θὰ δίδωσιν εἰς τοὺς ἱερεῖς των ὃσα ἀρκοῦσιν, ἄνευ ἀπρεποῦς πολυτελείας, διὰ νὰ
ζήσωσιν αὐτοὶ καὶ τὰ τέκνα των.
* * *
Ἀλλ' ὁμιλοῦσι περὶ
μορφώσεως τοῦ Κλήρου. Τί ἐννοοῦσι μόρφωσιν λέγοντες; Μὴ ἐννοοῦσι τὰ πολλὰ γράμματα;
Οἱ πρὸ τῆς παρούσης γενεᾶς ἱερεῖς ἤξευραν ὀλίγα κολλυβογράμματα. Δὲν ἦσαν
εὐπαίδευτοι, ἀλλ' ἦσαν μορφωμένοι. Μορφωμένοι διὰ
τὸ ἔργον των. Ἦσαν
σεβάσμιοι καὶ ἐνάρετοι. Ἀλλὰ δὲν ἠμποροῦσαν νὰ ἐκφωνοῦν λόγους ; Τόσον τὸ
καλλίτερον δι᾽ αὐτοὺς καὶ διὰ τοὺς πιστούς. Ἐδίδασκον διὰ τοῦ παραδείγματος.
Ἔφευγον τὰς μωρὰς ζητήσεις
καὶ τὰς ἐπιδείξεις, τὰς ἀπηγορευμένας ὑπὸ τῆς ἱερᾶς Γραφῆς. Ἐάν τινες ἐξ αὐτῶν
ἤξευραν ὀλίγα ἑλληνικὰ γράμματα, ὡμίλουν διὰ βραχέων, ἔλεγον ὀλίγα, ἀλλ᾽
ἐνεποίουν βαθεῖαν ἐντύπωσιν.
Ἀλλὰ χρειάζονται, λέγει,
ἱερατικαὶ σχολαὶ διὰ νὰ μορφωθῇ ὁ Κλῆρος. Ὑπῆρχον τρεῖς ἢ τέσσαρες ἱερατικαὶ
σχολαί, ὑπῆρχε, καὶ ὑπάρχει ἀκόμη, ἡ ῾Ριζάρειος. Ἀπὸ τὰς ἱερατικὰς σχολὰς
ἐβγῆκε σμῆνος δικολάβων, δημοδιδασκάλων, δικαστικῶν κλητήρων καὶ δημοσίων
ὑπαλλήλων.
Ἀπὸ τὴν ῾Ριζάρειον ἐβγῆκεν
ὁλόκληρος σφηκυιὰ δικηγόρων, ἀγέλη καθηγητῶν, ἰατρῶν, χρηματιστῶν καὶ
πολιτευομένων. Ποῦ ἠκούσθη αὐτό, μοναστήρια νὰ ἔχωσιν ὑποτρόφους εἰς τὴν
Εὐρώπην δικηγόρους, καὶ μάλιστα ἰατρούς, διὰ νὰ διδάσκωνται ὅτι ὁ ἄνθρωπος
ἐβγῆκεν ἀπὸ τὸν πίθηκον, κατερχόμενοι δὲ νὰ διδάσκωσι καὶ εἰς ἄλλους τὰ σοφὰ
ταῦτα; Μόνον εἰς τὴν Ἑλλάδα γίνονται αὐτά. Ἀλλὰ καὶ τί δὲν γίνεται εἰς τὴν
Ἑλλάδα; Ἀπὸ τὰς ἱερατικὰς σχολάς, καὶ ἀπὸ τὴν ῾Ριζάρειον, ἐβγῆκαν ὀλίγιστοι
καλοὶ ἱερεῖς, περισσότεροι ἴσως ὄχι πολὺ καθὼς πρέπει.
Μὴ πλανᾶσθε. Τὸ ράσον δὲν
κάμνει τὸν μοναχὸν καὶ τὸ ἱεροδιδασκαλεῖον δὲν κάμνει τὸν ἱερέα. Πρέπει ὁ
ἱερεὺς νὰ ἔχῃ κλίσιν μὲ ἰῶτα καὶ πρὸ πάντων κλῆσιν μὲ ἦτα… Πρέπει νὰ ἔχη πῦρ
μέσα του.
* * *
Τίς θὰ κλέψῃ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ
αὐτὸ τὸ πῦρ; Τίς θὰ ἐμφυσήσῃ τὴν πίστιν, τὴν πνοήν, τὴν ζωήν; Τίς θὰ θερμάνῃ
τὴν τέφραν; Διὰ τοῦ μισθαρίου θὰ μορφωθῇ ὁ Κλῆρος; Διὰ μισθαρίου καὶ δοξαρίου
διεφθάρησαν ἤδη τὰ πολλά.
Νὰ τοὺς φωτίσῃ ὁ Θεός, ν'
ἀφήσουν τὰ πράγματα ὅπως εἶνε, μὴ τὰ κάμουν χειρότερα. Μὴ κίνει κακὸν εὖ
κείμενον. Μεταξὺ τῶν ὑπαρχόντων ἱερέων ὑπάρχουσιν ἀκόμη πολλοὶ ἐνάρετοι καὶ
ἀγαθοί, εἰς τὰς πόλεις καὶ εἰς τὰ χωρία. Εἶναι τύποι λαϊκοί, ὠφέλιμοι,
σεβάσμιοι. Ἂς μὴ ἐκφωνῶσι λόγους. Ἠξεύρουσιν αὐ τοὶ ἄλλον τρόπον πῶς νὰ
διδάσκωσι τὸ ποίμνιον.
Γνωρίζω ἕνα ἱερέα εἰς τὰς
Ἀθήνας. Εἶναι ὁ ταπεινότερος τῶν ἱερέων καὶ ὁ ἁπλοϊκότερος τῶν ἀνθρώπων. Διὰ
πᾶσαν ἱεροπραξίαν ἂν τοῦ δώσῃς μίαν δραχμὴν ἢ πενῆντα λεπτὰ ἢ μίαν δεκάραν, τὰ
παίρνει. Ἂν δὲν τοῦ δώσῃς τίποτε, δὲν ζητεῖ. Διὰ τρεῖς δραχμὰς ἐκτελεῖ
ὁλόκληρον παννύχιον ἀκολουθίαν. Ἀπόδειπνον, Ἑσπερινόν, Ὄρθρον, Ὥρας, Λειτουργίαν.
Τὸ ὅλον διαρκεῖ ἐννέα ὥρας. Ἂν τοῦ δώσῃς μόνον δύο δραχμάς, δὲν παραπονεῖται.
Κάθε ψυχοχάρτι, φέρον τὰ
μνημονευτέα ὀνόματα τῶν τεθνεώτων, ἀφοῦ ἅπαξ τοῦ δώσῃς, τὸ κρατεῖ διὰ πάντοτε.
Ἐπὶ δύο, τρία, τέσσαρα, πέντε ἔτη ἐξακολουθεῖ νὰ μνημονεύῃ τὰ ὀνόματα, δι᾿
εἴκοσι λεπτὰ τὰ ὁποῖα τοῦ ἔδωκες εἰσάπαξ. Εἰς κάθε προσκομιδὴν μνημονεύει δύο ἢ
τρεῖς χιλιάδας ὀνόματα. Δὲν βαρύνεται ποτέ. Ἡ προσκομιδὴ παρ᾿ αὐτῷ διαρκεῖ δύο
ὥρας. Ἡ Λειτουργία ἄλλας δύο. Εἰς τὴν ἀπόλυσιν τῆς Λειτουργίας, ὅσα κομμάτια
ἔχει ἐντὸς τοῦ ἱεροῦ, ἀπὸ πρόσφορα ἢ ἀρτοκλασίαν, τὰ μοιράζει ὅλα εἰς ὅσους
τύχουν. Δὲν κρατεῖ σχεδὸν τίποτε.
Μίαν φορὰν ἔτυχε νὰ χρεωστῇ
μικρὸν χρηματικὸν ποσόν, καὶ ἤθελε νὰ τὸ πληρώσῃ, εἶχε δέκα ἢ δεκαπέντε
δραχμάς, ὅλα εἰς χαλκόν, ἐπὶ δύο ὥρας ἐμετροῦσεν, ἐμετροῦσε καὶ δὲν ἠμποροῦσε
νὰ τὰ εὕρῃ πόσα ἦσαν. Τέλος, εἷς ἄλλος χριστιανὸς ἔλαβε τὸν κόπον καὶ τοῦ τὰ ἐμέτρησεν.
Εἶνε ὀλίγον τι βραδύγλωσσος, καὶ περισσότερον ἀγράμματος. Εἰς τὰς εὐχάς, τὰς
περισσοτέρας λέξεις τὰς λέγει ὀρθάς, εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τὰς
περισσοτέρας ἐσφαλμένας. Θὰ
εἰπῆ τε, διατί ἡ ἀντίθεσις αὕτη; Ἀλλὰ τὰς εὐχὰς τὰς ἰδίας ἀπαγγέλλει καθ᾿
ἑκάστην, ἐνῷ τὴν δεῖνα περικοπὴν τοῦ Εὐαγγελίου θὰ τὴν ἀναγνώσῃ ἅπαξ ἢ δίς ἢ τὸ
πολύ, τρὶς τοῦ ἔτους, ἐξαιρέσει ὡρισμένων περικοπῶν συχνὰ ἀλλ᾿ ἀτάκτως
ἐπανερχομένων, ὡς εἰς τοὺς Ἁγιασμοὺς καὶ τὰς Παρακλήσεις.
Τὰ λάθη, ὅσα κάμνει εἰς τὴν
ἀνάγνωσιν, εἶναι πολλάκις κωμικά. Καὶ ὅμως ἐξ ὅλων τῶν ἀκροατῶν του, ἐξ ὅλου
τοῦ ἐκκλησιάσματος, κανείς μας δὲν γελᾷ. Διατί; Τὸν ἐσυνηθίσαμεν, καὶ μᾶς
ἀρέσει. Εἶναι ἀξιαγάπητος. Εἶναι ἁπλοϊκὸς καὶ ἐνάρετος. Εἶναι ἄξιος τοῦ πρώτου
τῶν Μακαρισμῶν τοῦ Σωτῆρος.
* * *
Τώρα, ὑποθέσατε δύο
ὑποθέσεις, μίαν ἀδύνατον, καὶ μίαν δυνατήν, ὑποθέσατε ὅτι αὐτὸς ὁ ἴδιος ἱερεὺς εἶχεν
ἐξέλθῃ ἀπὸ ἱεροδιδασκαλεῖον, παλαιὸν ἢ νέον· θὰ εἶχε διαφορὰν ἐπὶ τὸ βέλτιον; Θὰ
ἦτο πασσαλειμμένος μὲ ὀλίγα ἀτελῆ, κακοχώνευτα καὶ συγκεχυμένα γράμματα, μὲ
περισσοτέραν οἴησιν καὶ ἀξιώσεις. Θὰ ἦτο διὰ τοῦτο καλύτερος; Θὰ ἐξεφώνει
λόγους ἐπ᾽ ἐκκλησίας; —Ἐάν οἱ λόγοι ὡμοίαζον μὲ ὅσους ἔχω ἀκούσει κατὰ καιροὺς ἀπὸ
πολλοὺς ἱερωμένους μὲ ἀξιώσεις, μὲ διπλώματα, μὲ πράσινα καὶ μὲ γαλάζια
ζωστικά, ὑποψηφίους ἀρχιερεῖς, καὶ τὰ λοιπά, καλλίτερον ὁποῦ λείπουν.
Πρέπει νὰ τηρηθῇ κατὰ
γράμμα ὁ ἱερὸς κανών. Ἐὰν ὑπάρχη κάπου ἱερεύς τις μὲ ἀληθῆ παιδείαν καὶ μὲ ἀληθῆ
ἀρετήν, ἂς ὁμιλῇ. Ἄλλως ἂς ἀναγινώσκονται ἐπ᾽ ἐκκλησίας αἱ ὁμιλίαι τῶν
Χρυσοστόμων καὶ Βασιλείων μεταφρασμέναι εἰς τὸ ἁπλοῦν, τὰ Κυριακοδρόμια τοῦ
Θεοτόκη, κ.λπ. Αὐτὸ εἶνε τὸ καλλίτερον, τὸ προχειρότερον καὶ τὸ ἀσφαλέστερον.
Τώρα, ὑποθέσατε, σχετικῶς
μὲ τὸν ἱερέα περὶ οὗ ἀνωτέρω ὁ λόγος, καὶ μίαν ὑπόθεσιν δυνατήν. Ὑποθέσατε ὅτι
μισθοδοτοῦνται πράγματι οἱ ἱερεῖς ἐκ τοῦ δημοσίου ταμείου, ὑποθέσατε ὅτι ὁ
ἱερεὺς οὗτος λαμβάνει τὸν μισθόν του, εἰς χαρτίον ἢ εἰς χαλκόν. Δὲν θὰ εἶνε
ἱκανὸς νὰ τὰ μετρήσῃ, καὶ γινόμενος εὐπορώτερος, δὲν θὰ γείνη καλλίτερος.
Τὸ χειρότερον εἶνε ὅτι θὰ
πλάσῃ διακρίσεις μεταξὺ ἱερέων καὶ ἱερέων, τὸ μωρὸν αὐτὸ σχέδιον τῆς διαιρέσεως
τῶν ἐφημερίων εἰς τάξεις, θὰ ὑποθάλψῃ ἀντιζηλίας, παραλόγους ἀξιώσεις καὶ ὑπεροψίαν.
Ἐλπίζομεν ὅτι, καὶ ἂν ψηφισθῇ, ὅπερ πιθανὸν –διότι τόσα καὶ τόσα τερατώδη
ψηφίζονται–, ὅμως δὲν θὰ ἐφαρμοσθῇ.
* * *
Τώρα, ἴσως εἴπῃ τις: –Ὅλα
αὐτὰ καλὰ δυνατὸν νὰ εἶνε ἀλλὰ τὸ ἄρθρον σου εἶνε ἀρνητικὸν καὶ ὄχι θετικόν. Οἱ
παλαιοὶ ἱερεῖς ἦσαν ἀγράμματοι, ἀλλ' ἦσαν ἁπλοϊκοὶ καὶ ἐνάρετοι. Σήμερον ἡ
ἁπλότης καὶ ἡ ἀρετὴ ἐξέλιπε, μόνον δὲ ἡ ἀγραμματωσύνη πλεονάζει. Ἐπὶ τίνος βάσεως
στηρίζεις τὴν βελτίωσιν τοῦ Κλήρου; Μήπως ἐπὶ μόνης τῆς ἀγραμματωσύνης;
Μὴ γένοιτο. Δὲν εἶπα ὅτι
ἀποκρούω καθόλου πᾶσαν ἐξ ἀγαθῆς προαιρέσεως γινομένην ἀπόπειραν. Καλὰ εἶνε καὶ
τὰ ἱεροδιδασκαλεῖα, καλὸν καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ταμεῖον, πρὸς χορηγίαν
βοηθημάτων εἰς τοὺς ἀνικάνους καὶ εἰς τὰς χήρας καὶ τὰ ὀρφανὰ τοῦ Κλήρου.
Πλὴν ὅλα ταῦτα μόνον
σχετικὴν ἀξίαν ἔχουσι. Πολὺ οὐσιωδέστερα καὶ λυσιτελέστερα εἶνε ἄλλα, τὰ ὁποῖα
δὲν ἀνάγονται εἰς τὴν σφαῖραν τῆς νομοθετικῆς προνοίας, ἀλλ᾽ εἶνε ὅλως ἠθικὰ
καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἐπιβάλλονται. Νὰ παύσῃ π.χ. ἡ συστηματικὴ περιφρόνησις τῆς
θρησκείας ἐκ μέρους πολιτικῶν ἀνδρῶν, ἐπιστημόνων, λογίων, δημοσιογράφων καὶ ἄλλων.
Ἡ λεγομένη ἀνωτέρα τάξις, νὰ συμμορφωθῆ μὲ τὰ ἔθιμα τῆς χώρας, ἂν θέλῃ νὰ
ἐγκλιματισθῇ ἐδῶ. Νὰ γείνῃ προστάτις τῶν πατρίων, καὶ ὄχι διώκτρια. Νὰ ἀσπασθῆ
καὶ νὰ ἐγκολπωθῇ τὰς ἐθνικὰς παραδόσεις.
Νὰ μὴ περιφρονῇ ἀναφανδὸν
ὅ,τι παλαιόν, ὅ,τι ἐγχώριον, ὅ,τι ἑλληνικόν. Νὰ καταπολεμηθῇ ὁ ξενισμός, ὁ
πιθηκισμός, ὁ φραγκισμός. Νὰ μὴ νοθεύωνται τὰ θρησκευτικὰ καὶ τὰ οἰκογενειακὰ
ἒθιμα. Νὰ καλλιεργηθῇ ἡ σεμνοπρεπὴς βυζαντινὴ παράδοσις εἰς τὴν λατρείαν, εἰς
τὴν διακόσμησιν τῶν Ἱ. Ναῶν, τὴν μουσικὴν καὶ τὴν ζωγραφικήν.
Νὰ μὴ μιμώμεθα πότε τοὺς Παπιστὰς
καὶ πότε τοὺς Προτεστάντας. Νὰ μὴ χάσκωμεν πρὸς τὰ ξένα. Νὰ στέργωμεν καὶ νὰ
τιμῶμεν τὰ πάτρια.
Εἶνε τῆς ἐσχάτης ἐθνικῆς
ἀφιλοτιμίας νὰ ἔχωμεν κειμήλια, καὶ νὰ μὴ φροντίζωμεν νὰ τὰ διατηρήσωμεν. Ἂς
σταθμήσωσι καλῶς τὴν εὐθύνην των, οἱ ἔχοντες τὴν μεγίστην εὐθύνην.
* * *
Ἡμεῖς οἱ ἄλλοι, ἂς
εὐχηθῶμεν μόνον οἱ ἱερεῖς τῆς Ἐκκλησίας μας νὰ εἶνε ἄξιοι τοῦ εὐκλεοῦς παρελθόντος,
καὶ διὰ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἐν Χριστῷ παιδείας ν᾽ ἀναδειχθῶσιν ἱκανοί, ὅπως
διδάσκωσι τὸν χριστώνυμον λαόν, καὶ διὰ τοῦ λόγου, ἀλλὰ πρὸ πάντων διὰ τοῦ παραδείγματος,
τὰς ὁδοὺς τοῦ Κυρίου.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου