Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ του Διον. Σολωμού (ΜΕΡΟΣ Θ’)

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ

-φιλολόγου-

Ο Θείος έλεγχος της ψυχής

«Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα, Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλήν ώρα, Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου, Που έτρεμαν και δεν μ’ άφηναν να βγάλω την μιλιά μου. Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου βλέπουνε μες την άβυσσο και στην καρδιά τα’ ανθρώπου, Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νού μου» [(21) 21-27]. Μπορεί απ’ τα δάκρυα που αναβρύζανε σαν βρύση να τον έκανε να χάση την οπτικήν επαφήν με το θεϊκον πρόσωπον της φεγγαροντυμένης, όμως ένιωθε την ματιά της μέσα του κι ούτε να μιλήση δεν μπορούσε και ήξερε πως είχεν απέναντί του κάποιον που μπορούσε και τον γνώριζε καλά. Ο ίδιος το λέει πως έτσι είναι οι θεοί. Βλέπουν διεισδυτικά ακόμη και μές την άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής. Άρα ιδού ποια ήτο εκείνη η παλαιά γλυκιά ανάμνησι που αρχικά τον βασάνισε! Η μορφή του θείου.

 

«Αλλά ύψωσα την ψυχήν μου ως το απογεγαλακτισμένον επί τη μητέρα αυτού, ως ανταποδώσεις επί τη ψυχή μου» (ψαλμός, ρλ, 2) προσεύχεται ο ψαλμωδός και ο Κρητικός σαν του παρουσιάσθηκε το άγιον φώς αρχικώς αναρωτήθηκε «καν τα’ όνειρο, όταν με έθρεφε το γάλα της μητρός μου; Έλεγα πως την είχα ιδεί…»[(21)16], έως ότου καταλάβει και ανοίξει την ψυχήν του μετανοημένος πλέον και βουρκωμένος. «Ότι εγώ έγνωκα ότι μέγας ο Κύριος και ο Κύριος ημών παρα πάντας τους θεούς» (ψαλμωδός ρλδ,5). Και όταν αναφωνή ο Κρητικός «έτσι είναι οι θεοί», αναφέρεται στον Έναν και μέγα Κύριον ημών, ανάμεσα σ’ ό,τι θείον υπάρχει εν τω ουρανώ και επι της γής. Και ο ιερός ψαλμωδός κάμνει ακόμα πιο επακριβήν την ψυχικήν δοκιμασίαν που διήλθεν ο Κρητικός. Γιατι λέγει «δοκίμασον με, ο θεός και γνώθι την καρδίαν μου, έτασον με και γνώθι τας τρίβους μου»(ψαλμός,ρλη,23-24), καλεί δηλ τον θεόν αφ’ ού τον δοκιμάσει, τον κρίνει δηλαδή, ορώντας τις δοκιμασίες και κακουχίες που υπέστη, να τον σώση. Και γνωρίζει ο υμνωδός, όπως και ο Κρητικός, ότι το θείον, θα ιδή τα πάντα και τίποτα δεν θα μείνη κρυφόν. «Ουκ εκρύβη το οστούν μου από Σού, ο εποίησας εν κρυφή και η υπόστασίς μου εν τοις κατωτάτοις της γής. Το ακατέργαστόν μου είδον οι οφθαλμοί Σου και επι το βιβλίον Σου πάντες γραφήσονται»(ψαλμός,ρλη,23-24).

Κι ο Κρητικός χωρίς να μιλά, θέλει να εκμυστηρευθή την δύστυχην ζωήν του, να δηλώση ματανοία και να ζητήση συγχώρεσιν και βοήθεια για την αγαπημένην του: «αν ήθελε θα της έλεγα με θλίψη του χειλιού μου: Κοίτα με μες τα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι…Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου. Τ’ αδέρφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μου τ’ αδράξαν, Την αδερφήν μου ατίμησαν κι αμέσως την εσφάξαν, Τον γέροντα τον κύρη μου εκάψανε το βράδυ, Και την αυγή μου ρίξανε την μάνα στο πηγάδι»[(21)28-34].

Ιδού λέγει ο Κρητικός, στην σιωπηλή εξομολόγησιν του. Όλα αυτά έπαθα. Πόσον άδικα μου φέρθηκε η ζωή! Δεν έπρεπε να εκδικηθώ για όλα αυτά; Εκδικήθηκα. Μα ναι! Τώρα καταλαβαίνω, πως τίποτα δεν άλλαξε απ’ όσα γινήκανε, παρα παραμένει πάλι ο αιώνιος πόνος παντού. Κι εγώ τα ίδια έκανα. Συγχωρα με Θεέ μου. Όχι εμένα. Θέλω να λυπηθής αυτήν που μόνο ηγάπησα. Μην πληρώση αυτή τα δικά μου ανομήματα και για μένα συνεχίση η δύστυχη ζωή μου. «Βοήθα θεά το τρυφερό κλωνάρι μόνο να’ χω. Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο» [(21) 37-38].

Κι εκείνη, το ύψιστον φώς, το θείον «εχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου» [(22),1]. Η αγάπη του Κρητικού είναι συγκλονιστική. Η αγάπη του είναι το τρυφερό κλωνάρι που μόνον αυτό μπορεί να τον κρατήση ώστε να μην πέση στο βάραθρον της απελπισίας και της τρέλας. Είναι ο μόνος λόγος για να ζεί. Δεν πρέπει ο θεός να του το πάρη.

Θα ιδώμε όμως πώς αντέδρασεν η φεγγαροντυμένη και πια ήτο τελικώς η λύσις του δράματος του Κρητικού στην συνέχεια.